Irena Namysłowska Warszawski Ośrodek Psychoterapii i Psychiatrii Wszystkie szczęśliwe rodziny są takie same, a każda nieszczęśliwa jest nieszczęśliwa na swój sposób Anna Karenina L. Tołstoj GARŚĆ REFLEKSJI O DIAGNOZIE RODZINY Irena Namysłowska Warszawski Ośrodek Psychoterapii i Psychiatrii

PYTANIA CZY TO PRAWDA ? Co to oznacza dla diagnozy rodziny ? Co to oznacza dla procesu terapii ?

Diagnoza psychologiczna Logiczny wniosek wieńczący serię badań zmierzających do lepszego zrozumienia zachowania określonej osoby, funkcjonowania grupy lub sytuacji jakiegoś przedsięwzięcia („Słownik psychologii” N.Sillamy, 1994) Opis pozytywnych i negatywnych właściwości psychicznych oraz psychologicznych mechanizmów funkcjonowania jednostki oraz prognoza skutków zachowań i zjawisk i możliwości modyfikowania tego co problematyczne w funkcjonowaniu (Wikipedia,2005)

DIAGNOZA RODZINY JEST BAZĄ NASZEGO DALSZEGO POSTĘPOWANIA TERAPEUTYCZNEGO Z RODZINĄ ALE CZY MUSI ????

Diagnoza systemowa Czy jest możliwa?

Konstruktywizm i konstrukcjonizm społeczny Zakwestiowanie niezależnej pozycji obserwatora wobec przedmiotu poznania To co poznajemy uwarunkowane jest „naszą strukturą, a nie odzwierciedleniem obiektywnej rzeczywistości” (Humberto Maturana) Zdolni jesteśmy „jedynie do konstruowania obrazu świata” (Ernst von Glaserfeld) Poznanie i wiedza są wytworem określonej kultury i języka (Berger i Luckmann, Gadamer, Gergen) Systemy ludzkie należy rozważać jako generujące język i system znaczeń (Anderson, Goolishian)

Perspektywa przedmiotu diagnozy Czy uwzględnić kontekst? Czy zająć się „systemem problemowym”? Na jakim gruncie jest to możliwe?

Perspektywa konstrukcjonisty Nie można sporządzić jednowymiarowego opisu rodziny Obraz, który sobie wytwarzamy nie jest od nas niezależny – zmienia się m.in. w zależności od pytań, jakie stawiamy i od naszego sposobu myślenia Możliwy jest tylko opis refleksji dotyczący rozmowy lub jej szczegółowy zapis

Diagnoza systemowa Terapeuta aktywnie współkonstruuje obraz systemu, który „diagnozuje” Trudno jest więc mówić o „obiektywnej” diagnozie

cd. O tym co jest problemem dla rodziny decydują członkowie rodziny w dyskursie pomiędzy nimi Rozpoznanie jest unieruchamiającą etykietą Diagnoza – „psychiatryczna gra językowa” (Deisler, Wittgenstein) Diagnoza – narzędzie opresji Diagnoza – „zapędzenie w kozi róg” (White,1998)

Pojęcia ze sobą sprzeczne z perspektywy konstruktywistycznej Diagnoza systemowa ? Pojęcia ze sobą sprzeczne z perspektywy konstruktywistycznej

A JEDNAK ! PRÓBY OPISU RODZINY RODZINA FUNKCJONALNA Rodzina funkcjonalna jest jak orkiestra grająca symfonię- każdy na innym instrumencie, razem tworząc układ harmonii, dający poczucie spełnienia

RODZINA FUNKCJONALNA Poczucie przywiązania, zaangażowania, BLISKOŚCI Szacunek dla różnic indywidualnych i odrębnych potrzeb Stabilność organizacyjna -przejrzystość, spójność oraz przewidywalność wzorców reakcji Adaptacyjność i elastyczność w sytuacji zmiany Otwarta, prawidłowa komunikacja Skuteczne rodzicielskie przywództwo i autorytet Skuteczność w radzeniu sobie z sytuacjami kryzysowymi

RODZINA DYSFUNKCJONALNA Jest jak gra w pokera, każdy ma swoje karty, które trzyma w ręku, ale ich nie wykłada na stół. Nikt nie ryzykuje przegranej lub zwycięstwa, używając nowych kart – gra staje się bezcelowym ćwiczeniem ALE CZY TE RODZINY MAJĄ WSPÓLNE CECHY GRY ?

RODZINA DYSFUNKCJONALNA CZY BRAK NOWYCH KART TO BRAK ZASOBÓW ? NIECHĘĆ, NIEMOŻNOŚĆ, LĘK PRZED ZMIANĄ ?

ERA PRZED KONSTRUKTYWIZMEM KAŻDA TEORIA MIAŁA (ma nadal) MODEL RODZINY PRAWIDŁOWEJ Prawidłowe granice podsystemów, brak koalicji transpokoleniowych, równowaga miedzy ja rodzinnym i ja indywidualnym (Terapia strukturalna) Prawidłowe wzorce komunikacyjne (Terapia grupy Palo Alto)

cd Prawidłowe emocje Równowaga między przeszłością, teraźniejszością a przyszłością (Podejście transgeneracyjne)

PYTANIE A MOŻE CHODZI O NARRACJĘ KAŻDEJ Z RODZIN ?

Każda rodzina posiada własną, charakterystyczną koncepcję opisu świata Każda rodzina posiada własną, charakterystyczną koncepcję opisu świata. Tworzy ona unikalną dla rodziny „opowieść” lub „narrację”, w której zawarte są podstawowe zasady kierujące i organizujące otaczające nas otoczenie. Za jej stworzenie odpowiedzialna jest nie tylko bieżąca historia rodziny, ale przekazy, mity i delegacje przekazywane z pokolenia na pokolenia. Pewne fakty i zdarzenia, a zwłaszcza informacje z otoczenia są selekcjonowane, zgodnie z tą właśnie mapą. Jeśli różne przekazy transgeneracyjne, koncepcja świata, przekazy, mity, delegacje to każda narracja jest unikalna a w efekcie każda rodzina różna

PYTANIE CZY ISTNIEJĄ JAKIEŚ CECHY KTÓRE RÓŻNICUJĄ NARRACJĘ RODZIN DYSFUNKCJONALNYCH I RODZIN FUNKCJONALNYCH ? To ważne pytanie. Może spróbujemy się wspólnie zastanowić nad odpowiedzią

PYTANIE Z jakim obrazem własnej rodziny w umyśle rozpoczynamy terapię? Czy ten obraz wpływa na „diagnozę” rodziny i na dalszą pracę?

RODZINA TERAPEUTY Rodzina terapeuty Rodzina rodziny Terapeuta Rodzina

RODZINA TERAPEUTY W POKOJU TERAPII NAD RODZINĄ I TERAPEUTĄ UNOSZĄ SIĘ DUCHY ICH RODZIN ALE RODZINY TERAPEUTÓW ZMIENIAJĄ SIĘ DYNAMICZNIE W CZASIE, CZASAMI SĄ FUNKCJONALNE A CZASAMI DYSFUNKCJONALE WOBEC CZEGO DO PRACY PRZYSTĘPUJEMY Z RÓŻNYM BAGAŻEM, RÓŻNĄ PREKONCEPCJĄ

Terapeuta też się zmienia Terapeuta też się zmienia wraz z zmianami w Jego cyklu życia doświadczeniami i przeżyciami i Z INNYM NASTAWIENIEM ROZPOCZYNA PROCES TERAPII RODZIN Inaczej patrzy na rodzinę terapeuta młody, rozpoczynający pracę a inaczej terapeuta b. doświadczony –doś. własne

REASUMUJĄC W TERAPII: Mniej diagnozy rodziny więcej terapeuty , jego wieku, doświadczeń , miejsca w cyklu życia –jeśli diagnoza to jest współkonstruowana w toku terapii wraz z rodziną i jest koncepcja dynamiczną, zmienną w czasie i ewoluującą w procesie terapii

REASUMUJĄC TRUDNOŚĆ W GENERALIZACJI DOŚWIADCZEŃ I STAWIANIU DIAGNOZ RODZINY JEST DUŻYM UTRUDNIENIEM W TERAPII ALE PODTRZYMUJE ZACIEKAWIENIE, ZMUSZA DO KREATYWNOŚCI, ODRZUCENIA TEORII, DO AKCEPTOWANIA NIE TEGO CO WYDAJE SIĘ NAM, ŻE WIDZIMY, ALE CO RODZINA CHCE ABYŚMY ZOBACZYLI

ZAKOŃCZENIE CZY TOŁSTOJ MIAŁ RACJĘ ? ODPOWIEDŹ POZOSTAWIAM PAŃSTWU Dziękuję za uwagę