Czas etyki: wybory 2014 w mediach publicznych

O czym to będzie? Zasady etyczne – TVP i RM Praktyczne rozwiązania Sondaże i sondy Równe traktowanie polityków Nie ma przypadków w okresie wyborczym Rewelacje z dystansem Przykłady przedwyborczej obserwacji mediów

Źródła treści TVP - Załącznik do Uchwały nr 291/2005 Zarządu Spółki TVP S.A. z dnia 26 lipca 2005 r. Radio Merkury- Wytyczne redakcyjne dla pracowników i współpracowników Radia Merkury i MC Radia dotyczące kampanii wyborczej w 2011 r. KRRiT- Kampania wyborcza 2011 r. do Sejmu i Senatu RP w programach telewizji publicznej - TVP 1, TVP 2, TVP Info oraz stacji komercyjnych - Polsat, Polsat News, TVN, TVN 24 Fundacja Batorego - Monitoring of elections television news in Poland 2006-2011.

Pięć zasad etycznych Bezstronność oznacza zachowanie neutralności politycznej, uczciwe i sprawiedliwe traktowanie osób, instytucji i problemów. Rzetelność oznacza takie podawanie informacji, by uniknąć zniekształcania obrazu rzeczywistości, a tym bardziej dostosowania jej do z góry założonych wniosków. Dociekliwość oznacza dochodzenie do prawdy przez ukazywanie zarówno faktów jak i ich przyczyn oraz przewidywanych skutków; wymaga to zadawania pytań, które pozwolą ukazać fakty w całej ich złożoności. TVP - Załącznik do Uchwały nr 291/2005 Zarządu Spółki TVP S.A. z dnia 26 lipca 2005 r.

Pięć zasad etycznych Dokładność oznacza, że informacja odpowiada rzeczywistości i nie wprowadza odbiorcy w błąd; wymaga to nie tylko staranności, ale również właściwego użycia języka i środków wizualnych. Niezależność oznacza obiektywizm i prawdziwość przekazywanych informacji; wymaga to samodzielności myślenia i odporności na zewnętrzne naciski. TVP - Załącznik do Uchwały nr 291/2005 Zarządu Spółki TVP S.A. z dnia 26 lipca 2005 r.

Klauzula sumienia w TVP Zgodnie z klauzulą sumienia dziennikarz ma prawo do odmowy wykonania poleceń sprzecznych z jego przekonaniami, obowiązującym prawem i zasadami etycznymi. Klauzula sumienia z „Zasad etyki dziennikarskiej w Telewizji Polskiej S.A. - informacja, publicystyka, reportaż, dokument, edukacja, z roku 2008”, zawiera jeszcze jedno zdanie: Jeśli z tego powodu nastąpi rozwiązanie umowy o pracę, nie może ono mieć charakteru zwolnienia dyscyplinarnego.  

Etyka w czasie wyborów Wytyczne w Radiu Merkury wprowadzają: Koordynatora wyborczego Zasadę dokumentowania kontaktów w sprawie wyborów Wytyczne redakcyjne dla pracowników i współpracowników radia Merkury i MC radia dotyczące kampanii wyborczej i dnia wyborów do parlamentu RP w 2011 r.

Koordynator ds. Wyborów Zarząd powołuje Koordynatora ds. Wyborów na czas kampanii wyborczej. Koordynator prowadzi i koordynuje całokształt polityki redakcyjnej związanej bezpośrednio i pośrednio z okresem wyborczym i tematyką polityczną w okresie wyborczym. Koordynator jest niezależny. Całkowitą odpowiedzialność za działania Koordynatora ponosi Redaktor Naczelny.

Koordynator ds. Wyborów Wszystkie zaproszenia do udziału w programach kierowane do polityków w okresie kampanii wyborczej i wyborów muszą zostać zaakceptowane przez Koordynatora przed wystosowaniem zaproszenia. Dotyczy to wszystkich programów politycznych i publicystycznych, do których politycy zapraszani są w charakterze gościa (na żywo lub nagranie).

Koordynator ds. Wyborów Zaproszenie polityka do programu o charakterze niepolitycznym lub zaproszenie polityka do programu, w którym jego obecność jest wyjątkiem w okresie wyborczym, jest niewskazane. Jeśli autor/wydawca programu uzna takie zaproszenie za konieczne, to przed wystosowaniem zaproszenia musi uzyskać zgodę Koordynatora. Koordynator wyda ją po wnikliwym zbadaniu powodów zaproszenia i tylko w razie braku alternatywnego rozwiązania.

Koordynator ds. Wyborów Wydawcy programów informacyjnych i publicystycznych codziennie informują Koordynatora o planach opisywania wydarzeń związanych z okresem wyborczym oraz relacjonowania innych zdarzeń, które mogą mieć kontekst wyborczy. Z inicjatywą przeprowadzania wywiadów z politykami oraz z zaproszeniami polityków studia występuje redakcja. Gdy robi to polityk, partia polityczna lub inne osoby, Koordynator musi być o tym niezwłocznie informowany.

Kontakty tylko formalne Wszelkie kontakty pracowników z Koordynatorem oraz Koordynatora z pracownikami muszą być formalne i oficjalne, utrzymywane za pośrednictwem e-maili lub oficjalnych pism albo w ten sposób podsumowane. Dokumentację tych kontaktów prowadzi dla celów kontrolnych i dowodowych Koordynator wspierany przez Sekretariat Programowy. Unikać rozmów w cztery oczy, unikać sytuacji, w których łatwo jest o naciski bez świadków

Koordynator ds. Wyborów Koordynator może zostać odwołany przed upływem okresu, na który został powołany, jedynie w szczególnie uzasadnionych przypadkach lub z powodu zdarzeń losowych. Swoje decyzje Koordynator może konsultować z Zarządem. O szczególnie istotnych decyzjach Koordynator informuje pisemnie Zarząd, może także poinformować Przewodniczącego Rady Programowej.

Koordynator ds. Wyborów Koordynator szczegółowo opisuje przebieg okresu wyborczego wymienia i uzasadnia swoje najważniejsze decyzje w sprawozdaniu, które po wyborach przedstawia Zarządowi oraz Radzie Programowej. Rada Nadzorcza w porozumieniu z Radą Programową ocenia kampanię wyborczą na antenie Radia.

Głos ludu z ulicy Sondy uliczne lub inne antenowe formy prezentacji poglądów przedstawicieli społeczeństwa służą ukazaniu rzeczywistego zróżnicowania opinii. Niedopuszczalne jest przekazywanie tylko jednego punktu widzenia. Jeśli reporterowi nie uda się zebrać zróżnicowanych i wyważonych wypowiedzi, materiał musi być uzupełniony przed skierowaniem go do emisji.

Głos ludu z instytutu W publikowaniu sondaży wyborczych należy korzystać z renomowanych instytutów, których wiarygodność została sprawdzona. Przy informacji o wynikach sondażu należy podać: nazwę ośrodka, który je przeprowadził, nazwę zamawiającej je instytucji lub organizacji, metodę badań (wywiad telefoniczny czy bezpośredni) wielkość próby i margines błędu, datę badania. Załącznik do Uchwały nr 291/2005 Zarządu Spółki TVP S.A. z dnia 26 lipca 2005 r. 2) poinformować o tym, że wyniki odzwierciedlają stan opinii publicznej w dniu przeprowadzenia badania oraz przedstawić kierunek zmiany stanowiska opinii publicznej w danej sprawie w dłuższym okresie i poinformować o wynikach innych badań na ten sam temat; 3) unikać podawania wyników badań jako informacji o faktach bądź jako miarodajnego odzwierciedlenia intencji wyborców.

Milion za igranie z sondażami Cisza wyborcza Art. 500 kodeksu wyborczego (2011) Kto, w związku z wyborami w okresie od zakończenia kampanii wyborczej aż do zakończenia głosowania, podaje do publicznej wiadomości wyniki przedwyborczych badań (sondaży) opinii publicznej dotyczących przewidywanych zachowań wyborczych, przewidywanych wyników wyborów, wyniki sondaży wyborczych przeprowadzanych w dniu głosowania – podlega grzywnie od 500 000 do 1 000 000 złotych. Art. 500 jest w części kodeksu wyborczego, który mówi o normalnym trybie nakładania kar przez sądy. Tryb wyborczy ma na celu umożliwienie zainteresowanemu sprostowanie informacji nieprawdziwej. Można złożyć w tym trybie, ale to nie ma sensu, jest tylko 48 godzin, a sąd zapewne odrzuciłby taki wniosek.

Partyjne a urzędowe W relacjonowaniu spraw publicznych w okresie przedwyborczym należy starannie oddzielać aktywność wyborczą polityków od ich działalności państwowej. Dotyczy to Prezydenta RP, Prezesa Rady Ministrów, ministrów, przedstawicieli Sejmu i Senatu, szefów urzędów centralnych oraz przedstawicieli samorządów. Wytyczne redakcyjne dla pracowników i współpracowników Radia Merkury i MC radia dotyczące kampanii wyborczej i dnia wyborów do parlamentu RP w 2011 r. Przed wyborami samorządowymi lub parlamentarnymi w Wikipedii pojawiają się biogramy osób kandydujących. Artykuły takie, często nieinformujące wprost o kandydowaniu, zazwyczaj charakteryzują się szczegółowym opisem działalności zawodowej i społeczno-politycznej danej osoby. Będą one usuwane - ostrzega Wikipedia, a osoby uporczywie je wstawiające - pozbawiane prawa redagowania Wikipedii.

Nie ma przypadkowej obecności W relacjach z obchodów rocznicowych, uroczystości religijnych i innych okolicznościowych zgromadzeń nie związanych z wyborami należy unikać pokazywania elementów, które mogłyby zostać zakwalifikowane jako ukryta propaganda wyborcza – np. emblematów, haseł, zbliżeń twarzy polityków z pierwszych stron gazet. Wytyczne redakcyjne dla pracowników i współpracowników Radia Merkury i MC radia dotyczące kampanii wyborczej i dnia wyborów do parlamentu RP w 2011 r. W 2006 r. w wydaniu TKW z 1.10. informacja o „Warsaw Run”, w której 5 sekund setka K. Marcinkiewicza, który obiecuje, że choć ma numer jeden to nie przybiegnie pierwszy.

Przedstawiamy tak samo Materiał zdjęciowy w informacjach i sprawozdaniach wyborczych podlega formalnemu ujednoliceniu. Nie wolno stosować ujęć lub efektów, które pokazywałyby przedstawicieli poszczególnych komitetów wyborczych korzystniej od innych, bądź w gorszym świetle. Wytyczne redakcyjne dla pracowników i współpracowników Radia Merkury i MC radia dotyczące kampanii wyborczej i dnia wyborów do parlamentu RP w 2011 r. Opis materiału o PO: 23.09.2006. Brak zapowiedzi w forszpanie; za to w nim dwie drogowe informacje: nowy pomysł ratusza jak szybciej jeździć po Warszawie i początek remontu Krakowskiego Przedmieścia. (patrz osobna karta). Materiał o Hannie Gronkiewicz -Waltz prawie o połowę mniejszy od mat. o KM: Język obietnic a nie konkretów: „kandydatka zapewnia”, „kandydatka obiecuje” „hasło wyborcze”, „dowodem zaangażowania Gronkiewicz –Waltz w sprawy Warszawy ma być program wyborczy”. Skojarzenia negatywne: „likwidacja stanowisk” naczelnego architekta Warszawy, „zamknięcie drzwi” do spekulacji gruntami. Końcowy komentarz (Hanna Gronkiewicz -Waltz znowu „obiecuje poprawę komunikacji i wizerunku stolicy”) na dalekich planach, bez twarzy Gronkiewicz-Waltz. Brak poparcia środowisk dla niej.   Opis materiału o PiS: 24.09.2006. Wybity w forszpanie. Podczas 13 sek. zapowiedzi KM z kwiatami odbierający gratulacje. W offie na początku słowa wywołujące skojarzenia pozytywne: Victoria, entuzjazm, euforia, kolorowo, przekonanie że „to właśnie PiS wygra wybory samorządowe”. 10 sekund wystąpienia premiera o wadze wygrania wyborów w Warszawie dla całego kraju. 17’ KM z apelem o głosowanie na niego. 7’ Michała Kamińskiego ze złośliwością wobec Gronkiewicz-Waltz (kampania negatywna). Dużo oklasków między setkami. Z offu: KM wsparli seniorzy - 8 ‘setki powstańca warszawskiego Józefa Sobczyńskiego (manipulacja) i „uzyskał także poparcie młodych” 14’ setka Danuty Dmowskiej mistrzyni świata w szermierce o nowych obiektach sportowych w Warszawie (manipulacja). Off końcowy ironiczny (kampania negatywna): „Z kolei młodzi Demokraci zaapelowali by Marcinkiewicz na czas kampanii wyborczej wziął urlop (na przydechu – jako absurdalne żądanie|). Na tym 7 sek . bliskich planów Kazimierza Marcinkiewicz

Ostrożnie z rewelacjami Wyjątkowo ostrożnie należy traktować materiały oskarżycielskie godzące w kandydatów i ich ugrupowania. Publikację takich informacji musi poprzedzać weryfikacja prawdziwości zarzutów. Trzeba podać źródła, z jakich one pochodzą. Gdyby ujawnienie źródeł naruszało tajemnicę dziennikarską lub inną, należy zwrócić odbiorcom uwagę na charakter źródeł. Wytyczne redakcyjne dla pracowników i współpracowników Radia Merkury i MC radia dotyczące kampanii wyborczej i dnia wyborów do parlamentu RP w 2011 r.

Prostujemy ! Konieczne jest szybkie i wyraźne prostowanie błędów dotyczących faktów. Nie można poprzestać na podaniu poprawnej informacji – należy podać, że jest ona sprostowaniem. Zaleca się poszukiwanie rozwiązań umożliwiających wykrywanie błędów przed otrzymaniem formalnej skargi, co umożliwi szybsze ogłaszanie sprostowań. Wytyczne redakcyjne dla pracowników i współpracowników radia Merkury i MC radia dotyczące kampanii wyborczej i dnia wyborów do parlamentu RP w 2011 r.

To daje się zmierzyć Analizy programów mediów publicznych i prywatnych w czasie kampanii wyborczych: Fundacja Batorego - monitoring of elections television news in Poland 2006-2011 (samorządowe 2006, prezydenckie i samorządowe 2010, parlamentarne 2011 w TVP, TVN i Polsacie); KRRiT- kampania wyborcza 2011 r. do Sejmu i Senatu RP w programach telewizji publicznej - TVP 1, TVP 2, TVP Info oraz stacji komercyjnych - Polsat, Polsat News, TVN, TVN 24.

2010: wybory prezydenckie, 6 dzienników publicznych i komercyjnych: Ile czasu na wybory? 2010: wybory prezydenckie, 6 dzienników publicznych i komercyjnych: udziały procentowe treści wyborczych w 5 tygodniach przed wyborami   TVN, Polsat i pośrodku cztery programy informacyjne telewizji publicznej.

Urzędujący mają więcej? Rok 2006, wybory samorządowe, 4 oddziały terenowe TVP: udział procentowy treści lokalnych informacji na temat kandydatów na prezydentów miast wg. partii politycznych (paski oznaczają urzędujących prezydentów)   Daty: 12 listopada i 26 listopada. Warszawa: urzędujący prezydent Kazimierz Marcinkiewicz (PiS - po Lechu Kaczyńskim, prezydencie) PO- Hanna Gronkiewicz Waltz Gdańsk: prezydent Paweł Adamowicz (PO), Lech Jaworski, prezes Stoczni Gdańskiej (PiS) Kraków: prezydent Jacek Majchrowski (SLD), PO – Tomasz Szczypiński i PiS – Ryszard Terlecki. Wygrał Majchrowski w II turze. Białystok: prezydent Krzysztof Tur nie kandydował. Krzysztof Sawicki z namaszczenia prezydenta ustępującego, Krzysztofa Tura - poniżej 5 proc. Wygrał Tadeusz Truskolaski. (48% w I turze). PIS: Marek Kozłowski (33%), Krzysztof Kononowicz – poniżej 2 proc. Warszawa: Wygrała Hanna Gronkiewicz Waltz (PO) z Kazimierzem Marcinkiewiczem (PiS) w II turze, 53 do 47 proc.

Kto jest zapowiadany? 2006, wybory samorządowe, 4 oddziały terenowe TVP Porównanie procentowego udziału partii w forszpanach Mierzone była długość forszpanów z podziałem na partie których dotyczyły. Jak więcej niż jednej - to każdej zaliczane były czasy.

Kto mówi swoim głosem? Podczas wyborów samorządowych w 2006 r. w „Telewizyjnym Kurierze Warszawskim” TVP kandydaci rządzącej w mieście i w kraju partii (PiS) mieli średnio trzy razy dłuższe „setki” niż kandydaci głównej partii opozycyjnej (PO). Podobne proporcje wykazywały pomiary długości „setek” w innych programach lokalnych TVP, a także w telewizyjnych dziennikach ogólnopolskich TVP.   Prezesem TVP był Bronisław Wildstein (maj 2006 – marzec 2007), po Janie Dworaku, przed Andrzejem Urbańskim.

Kto mówi swoim głosem? Przed drugą turą wyborów prezydenckich w 2010 r. „setki” Jarosława Kaczyńskiego zajęły 27 proc. czasu poświęconego mu na antenie 4 dzienników TVP (Wiadomości, Teleexpress, Panorama, Serwis Info). Urzędujący prezydent i kandydat Bronisław Komorowski swoim głosem mówił w 17 proc. czasu poświęconego mu w tych samych dziennikach TVP.   Prezes TVP: Romuald Orzeł (grudzień 2009- wrzesień 2010) Wybory 20 czerwca i 4 lipca.

Ważne ile mówią i jak mówią Wybory prezydenckie 2010, Wiadomości TVP: ton materiałów o Jarosławie Kaczyńskim (PiS) System oceny przez dwóch badaczy, nadzorowane, oceny dostępne, przejrzyste. Prezes TVP: Romuald Orzeł (grudzień 2009- wrzesień 2010) Wybory 20 czerwca i 4 lipca.

Ważne ile mówią i jak mówią Wybory prezydenckie 2010, Wiadomości TVP: ton materiałów o Bronisławie Komorowskim (PO) Prezes TVP: Romuald Orzeł (grudzień 2009- wrzesień 2010) Wybory 20 czerwca i 4 lipca.

W opinii mediów… Wybory parlamentarne 2011, ton przekazu wobec 10 najczęściej przedstawianych kandydatów w 6 dziennikach TVP, TVN i Polsatu Uwaga: to inne wybory niż na poprzednim slajdzie. Ważne jaka podstawa czasowa tych opinii: 3 godziny o Tusku, 5 minut o Grabarczyku czy Fotydze.

Dziękuję Andrzej Krajewski, ekspert KRRiT ds. wolności słowa e-mail: andrzej.krajewski@krrit.gov.pl