Skuteczna interwencja wobec agresji i przemocy w szkole Szkolenie rady pedagogicznej

Cele szkolenia zapoznanie nauczycieli z rodzajami interwencji wobec sprawców aktów agresji i przemocy przedstawienie możliwości prawnych postępowania w sytuacjach kryzysowych pokazanie sposobów pracy wychowawczej (i częściowo również terapeutycznej) z uczestnikami aktów agresji i przemocy zachęcenie zespołu do doskonalenia kompetencji i umiejętności psychopedagogicznych Powitaj uczestników i krótko przedstaw cele szkolenia. Następnie zapytaj: - Dlaczego w naszej szkole (w szkołach) występuje zjawisko agresji i przemocy? Jeśli to szkolenie jest kontynuacją innego na ten sam/podobny temat, ogranicz się do krótkiego przypomnienia przyczyn. Jeśli to pierwsze spotkanie, daj uczestnikom 5 minut na zastanowienie się i sporządzenie listy przyczyn. Zbierzcie je na forum. Możesz zapisać je na flipcharciee.

Przyczyny agresji i przemocy w szkole szkoły są słabo strzeżone – brak dorosłych (nauczycieli) w „miejscach przemocy” (szatniach, toaletach, przy wejściu do szkoły) szkoły są często otwarte dla obcych – brak ochrony czy monitoringu przy drzwiach wejściowych nauczyciele bywają lekkomyślni – pozostawianie uczniów bez opieki w salach lekcyjnych i na korytarzach istnieje przyzwolenie na agresywne zachowania – brak reakcji dorosłych na przejawy agresji, stosowanie przez nich agresji wobec uczniów przemoc jest dostrzegana, ale nauczyciele i uczniowie nie wiedzą, jak się wobec niej zachować (brak strategii) zachowania destrukcyjne pozostają nieujawnione – strach uczestników zdarzeń system sankcji jest zbyt pobłażliwy lub stosowany niekonsekwentnie – brak lub zbyt niskie kary dla sprawców Zapoznaj uczestników ze slajdem i sprawdźcie, czy wymieniliście wcześniej te same przyczyny. Jeśli trzeba, uzupełnijcie listę. Powiedz, że tematem szkolenia jest interwencja wobec zachowań agresywnych i przemocowych. Wyjaśnij, czym jest interwencja i dlaczego jest ważna. Zapytaj: - Kiedy interwencja jest skuteczna?

Co zapewnia skuteczną interwencję wobec zachowań agresywnych i przemocowych? system norm szkolnych i sankcji za ich naruszanie kodeks postępowania wobec sprawców odpowiednie przygotowanie kadry współpraca z instytucjami pozaszkolnymi Wymień czynniki, które należy wziąć pod uwagę, aby interwencja była skuteczna. Na tym etapie nie rozwijaj poszczególnych punktów. Zastanówcie się wspólnie, jak obecnie sprawdza się system norm szkolnych oraz na ile skuteczne są sankcje stosowane za ich naruszanie (być może pracując nad programem profilaktyki dokonaliście w nich zmian). Poproś o wypowiedzi kilku uczestników/uczestniczek szkolenia.

Agresja i przemoc – rodzaje interwencji interwencja w szkole – np. rozmowa wyjaśniająca, sankcje, rozmowa z rodzicami uczniów, praca z grupą klasową powiadomienie policji lub innych instytucji Omów slajd. Zapytaj: - W przypadku jakich zachowań wystarczy wewnątrzszkolna interwencja? - Jakie akty agresji lub przemocy należy zgłosić policji lub do sądu rodzinnego? Daj uczestnikom kilka minut na dyskusję, a następnie poproś o zapoznanie się z załącznikiem nr 1: Postępowanie wobec różnych form agresji i przemocy z „Materiałów dla uczestników szkolenia”. Następnie powiedz, że skuteczność interwencji zależy m. in. od sposobu postępowania wobec sprawców, a często nauczyciele nie znają dokładnie procedur, jakie trzeba zastosować. Dlatego w tej samej szkole reakcje bywają różne, co jest dezorientujące dla uczniów. Zaproponuj, abyście sprawdzili, czy tak jest również w Waszym przypadku. Poproś, aby każdy uczestnik zapisał w punktach krok po kroku, co powinien zrobić nauczyciel, kiedy dowie się o akcie agresji lub przemocy wśród uczniów. Ochotnicy odczytują swoje notatki. Prawdopodobnie pojawią się rozbieżności w sposobie interweniowania oraz w kolejności działań.

Postępowanie wobec uczestników aktów agresji i przemocy przerwanie aktu agresji lub przemocy zatrzymanie sprawcy udzielenie pomocy ofierze przeprowadzenie rozmowy wyjaśniającej zastosowanie wobec sprawcy sankcji naprawienie szkody przez sprawcę zdiagnozowanie sprawcy i ofiary zaplanowanie z nimi pracy indywidualnej przeprowadzenie zajęć warsztatowych z grupą klasową podjęcie współpracy z rodzinami sprawcy i ofiary Zapoznaj uczestników z kolejnymi krokami interwencji przedstawionymi na tym slajdzie. Powiedz, że ta lista znajduje się również w materiałach, które otrzymali (załącznik nr 2: Postępowanie wobec uczestników aktów agresji i przemocy ).

Ćwiczenie sprawdzające – Jak radzicie sobie w sytuacjach ryzykownych? Zaproponuj ćwiczenie sprawdzające, jak sobie radzicie w sytuacjach ryzykownych (sam również weź w nim udział). Dobierzcie się w czwórki i przydzielcie sobie role: sprawcy, ofiary, interweniującego nauczyciela oraz obserwatora. Sprawca i ofiara mają 5 minut na wymyślenie scenariusza zdarzenia i zaplanowania swoich ról. W tym czasie nauczyciel analizuje kolejne etapy postępowania, a obserwator czeka. Odegrajcie scenkę, w której nauczyciel postępuje według podanych przez Ciebie instrukcji. Postarajcie się, aby sytuacja wyglądała realistycznie: poruszajcie się po sali, użyjcie rekwizytów, możecie też wcielić się w prawdziwych uczniów, których znacie. Obserwator uważnie śledzi przebieg zajścia i notuje swoje wrażenia. Następnie udziela uczestnikowi odgrywającemu rolę nauczyciela informacji zwrotnych. Sprawca i ofiara również omawiają sposób interwencji i jej skuteczność. Przedstawiciele grup krótko referują na forum wnioski. Po zakończeniu i omówieniu ćwiczenia uczestnicy zapoznają się z załącznikiem nr 3: Dzienniczek wychowawcy klasy. Wyjaśnij, czemu służy to narzędzie.

Różnice między agresją a przemocą zachowanie jest jednorazowe układ sił sprawcy i ofiary jest zbliżony ofiara jest często przypadkowa zachowanie ustaje, gdy emocje zostaną rozładowane lub cel osiągnięty sprawca może stać się ofiarą innego sprawcy zachowanie stale się powtarza sprawca ma przewagę nad ofiarą ofiara jest starannie wybrana, zawsze ta sama zachowanie utrwala się sprawca i ofiara są usztywnione w swoich rolach i ciągle je odgrywają Wyjaśnij, czym różni się agresja od przemocy.

Cechy ofiar przemocy Ofiara pasywna Ofiara prowokująca wrażliwa nieśmiała niepopularna wśród rówieśników bez przyjaciół niepewna siebie o odmiennym wyglądzie lub cechach blisko dorosłych rozkojarzona niespokojna nadaktywna irytująca otoczenie konfliktowa Powiedz, że jednym z powodów, dlaczego tak trudno zwalczać agresję i przemoc, jest fakt, że akty agresji i przemocy często pozostają nieujawnione. Ofiary i świadkowie boją się o nich mówić. Jednak można rozpoznać ofiarę po specyficznym zachowaniu. Omów dwa typy ofiar przedstawione w tym slajdzie. Dodaj, że ofiarę trzeba zdiagnozować, aby pomóc jej w wyzwoleniu się z tej roli. Poproś, by nauczyciele powiedzieli, co ich zdaniem należy obserwować i w jaki sposób. Zapisz ich propozycje na tablicy. Niech zapoznają się z załącznikiem nr 4: Arkusz obserwacji ucznia-ofiary agresji/przemocy .

Cechy sprawców Agresja emocjonalna Agresja instrumentalna jest pozbawiony skrupułów ma zablokowane emocje ma niskie poczucie własnej wartości wierzy, że dzięki stosowaniu agresji osiągnie sukces nie zna innych sposobów samorealizacji ma niskie poczucie własnej wartości przeżywa głębokie frustracje i silny stres nie potrafi się sprawnie komunikować z otoczeniem, rozładowywać negatywnych emocji ani konstruktywnie rozwiązywać problemów Omów dwa typy sprawców agresji. Wyjaśnij, że aby interwencja była skuteczna, trzeba zdiagnozować ucznia-sprawcę. Poproś, by nauczyciele powiedzieli, co ich zdaniem należy obserwować i w jaki sposób. Zapisz ich propozycje na flipcharcie. Niech zapoznają się z załącznikiem nr 5: Arkusz obserwacji ucznia-sprawcy agresji/przemocy.

Ćwiczenie – Jak dokonać poprawnej diagnozy ucznia-ofiary lub ucznia-sprawcy Zaproponuj nauczycielom ćwiczenie, którego celem jest dokonanie poprawnej diagnozy ucznia-ofiary lub ucznia-sprawcy. W 3-4-osobowych grupach zdiagnozujcie wybranego ucznia, o którym wiecie, że w przeszłości stosował agresję lub przemoc wobec innych (np. wyśmiewanie, pobicie, kradzież). Wszyscy członkowie zespołu muszą znać omawianego wychowanka. Efektem powinien być wypełniony Arkusz obserwacji ofiary agresji/przemocy lub Arkusz obserwacji ucznia-sprawcy agresji/przemocy Po zakończeniu pracy grupy przedstawiają arkusze, pozostali uczestnicy mogą je komentować i uzupełniać. W trakcie pracy w grupach weźcie pod uwagę różne rodzaje zachowań i zapiszcie swoje pomysły na kartkach. Zbierzcie je później i zapiszcie (wyznacz sekretarza) – posłużą wam wszystkim za bank pomysłów.

Przerwa 15 minut

Postępowanie wobec sprawcy Agresja instrumentalna Agresja emocjonalna konsekwentne karanie przejawów agresji konsekwentne wynagradzanie prospołecznych zachowań, trening umiejętności społecznych (grupy, które się tworzy, aby uwrażliwiać na innych) trening kontrolowania złości ćwiczenie empatii uczenie społecznie akceptowanych form radzenia sobie z napięciem Omów slajd. To dobry moment na krótką dyskusję. Następnie wyjaśnij, że zdecydowane działania zmierzające do przerwania aktu agresji lub przemocy oraz wyciągnięcie wobec sprawcy konsekwencji to tak naprawdę wstęp do właściwego postępowania. Rolą szkoły jest bowiem wychowywać i kształtować prospołeczne postawy podopiecznych. Dlatego kolejny etap – praca indywidualna z uczniem – jest docelowo najważniejszy. Uczestnicy zastanawiają się nad sposobami pracy z uczniem-sprawcą agresji lub przemocy i sporządzają listę konkretnych działań (praca w małych grupach). Stwórzcie wspólną listę.

Jak pracować z uczniem-ofiarą? skonfrontować go ze sprawcami i doprowadzić do zadośćuczynienia z ich strony uświadomić mu, że przyjął rolę ofiary i pomóc przełamać schematy myślowe sprzyjające tej postawie pomóc mu wzmocnić poczucie własnej wartości oraz poczucie bezpieczeństwa uczyć go zaspokajania własnych potrzeb uczyć go, jak powinien zachowywać się w sytuacjach zagrożenia, bronić przed aktami przemocy i gdzie może szukać pomocy rozwijać u niego asertywność Omów slajd. W podobny sposób jak w poprzednim ćwiczeniu opracujcie listę działań skierowanych na ucznia-ofiarę.

Umiejętności pomagające przeciwstawiać się przejawom agresji i przemocy   komunikacja interpersonalna asertywność odpowiedzialność wrażliwość empatia radzenie sobie z trudnymi emocjami odporność na stres odwaga współpraca Powiedz, że nie wystarczy pracować z ofiarami i sprawcami aktów agresji i przemocy. Działania trzeba rozszerzyć także na ich otoczenie (środowisko). Należy uczyć wszystkich członków społeczności umiejętności, które uchronią ich przed staniem się ofiarami. Omów slajd. Następnie w tych samych grupach uczestnicy zastanawiają się nad sposobami pracy z grupami klasowymi oraz tematyką zajęć warsztatowych dla uczniów. Stwórzcie ogólnoszkolną listę. Teraz zastanówcie się, jak szkoła może współpracować z rodzicami uczniów-ofiar i uczniów-sprawców. Efektem pracy powinna być kolejna lista.

Zawieranie kontraktów z uczniem-sprawcą – wskazówki Określ i zapisz w kontrakcie: jakie zachowania ucznia-sprawcy są niedozwolone do czego zobowiązuje się uczeń (forma zadośćuczynienia, zmiana postępowania, praca nad wybranymi aspektami swojej osobowości) jak ma wyglądać jego relacja z uczniem-ofiarą do czego zobowiązują się rodzice ucznia-sprawcy (poświęcenie mu większej ilości czasu, rozmawianie z nim o jego problemach, systematyczny kontakt z wychowawcą) Podczas omawiania tego slajdu wyjaśnij rolę kontraktów z uczniami-sprawcami oraz celowość angażowania w te działania rodziców tych podopiecznych. Powiedz, że te wskazówki znajdują się także w załączniku nr 6: Zawieranie kontraktów z uczniem-sprawcą – wskazówki , a wzór kontraktu w załączniku nr 7: Kontrakt dla ucznia-sprawcy agresji/przemocy i jego rodziców.

Działania interwencyjne wobec sprawców – instytucje pozaszkolne powiadomienie policji (lub sądu rodzinnego) ustalenie okoliczności zdarzenia decyzja sądu o zastosowaniu działań korekcyjnych Powiedz, że niektóre akty agresji lub przemocy wymagają interwencji zewnętrznej. Poproś nauczycieli o podanie przykładów takich sytuacji. Należy wtedy przestrzegać określonych procedur.

Działania korekcyjne wobec sprawców – instytucje pozaszkolne upomnienie zobowiązanie do określonego postępowania (np. przeproszenia ofiary) - uczestnictwo w zajęciach wychowawczych lub terapeutycznych, - powstrzymanie się od przebywania w pewnych środowiskach/miejscach ustanowienie nadzoru odpowiedzialnego rodziców/opiekunów lub kuratora skierowanie do instytucji o charakterze wychowawczym, terapeutycznym lub szkoleniowym umieszczenie w rodzinie zastępczej, ośrodku (np. wychowawczym, socjoterapii) lub zakładzie poprawczym zastosowanie innych środków, np. przewidzianych w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym Przejdź do omówienia zasad interwencji w przypadkach, gdy konieczne jest powiadomienie policji lub sądu rodzinnego. Przedstaw procedurę postępowania. Lista i opis tych działań znajdują się w materiałach dla uczestników (załącznik nr 8: Działania interwencyjne i korekcyjne wobec uczniów-sprawców prowadzone przez instytucje pozaszkolne).

Jakie umiejętności i kompetencje powinni posiadać nauczyciele, aby skutecznie interweniować wobec przejawów agresji i przemocy? Poproś uczestników, aby ponownie dobrali się w 3-4-osobowe grupy i sporządzili listę kompetencji i umiejętności, jakie przydają się nauczycielom-wychowawcom w działaniach interwencji bezpośredniej oraz podczas pracy wychowawczej z uczestnikami aktów agresji lub przemocy oraz ich rodzicami. Stwórzcie wspólną listę, zapiszcie ją na flipcharcie.

Kompetencje i umiejętności psychopedagogiczne nauczycieli umiejętność identyfikacji problemu i uczestników aktu agresji lub przemocy znajomość przepisów (norm szkolnych, statutu szkoły, przepisów oświatowych i karnych) podstawowa wiedza z zakresu psychologii odporność na stres opanowanie umiejętności interpersonalne konsekwencja w postępowaniu samokształcenie (obserwacja, analiza, zmiana) dokształcanie (warsztaty, kursy, studia podyplomowe) Zapoznaj uczestników ze slajdem. Porównajcie tę listę z Waszymi propozycjami.

Podsumowanie – Czy wszystkie cele szkolenia zostały osiągnięte? (Które nie?) – Co dały wam zajęcia? Dlaczego? – Czego w nich zabrakło? Krótko przypomnij cele dzisiejszego szkolenia i poproś uczestników o udzielenie ci informacji zwrotnych. Poproś o wypełnienie ankiety ewaluacyjnej. Podziękuj uczestnikom za udział w szkoleniu i zakończ zajęcia.