SZACOWANIE SZKÓD ŁOWIECKICH DLA CZŁONKÓW KŁ”ORZEŁ” W CZŁUCHOWIE Człuchów 2010 1

Dlaczego nasze Prawo Łowieckie budzi tak wielkie kontrowersje? Gwałtowny wzrost populacji zwierząt dzikich i równie gwałtowne zmiany sytuacji ekonomicznej naszego rolnictwa (przede wszystkim wzrost cen płodów rolnych) stanowią wręcz zagrożenie dla bytu ekonomicznego wielu rolników - ale też kół łowieckich, które nie udźwigną samodzielnie ciężaru finansowego odszkodowań. 2

Dlaczego nasze Prawo Łowieckie budzi tak wielkie kontrowersje? W gospodarce rynkowej szkody wyrządzane przez dzikie zwierzęta powinny być rekompensowane zgodnie z prawem cywilnym a rolnik powinien mieć swobodę w dysponowaniu swoim prawem własności. Obowiązujące, skostniałe, pochodzące z innej epoki Prawo Łowieckie oraz nowe ustawy o Ochronie przyrody oraz o Ochronie zwierząt, uniemożliwiają uzyskanie godziwego odszkodowania za szkody a postępowanie sądowe w sprawach szkód jest uciążliwe i długotrwałe. 3

Podstawy prawne dla problemu szkód wyrządzanych przez dzikie zwierzęta (najważniejsze akty) - Ustawa z dnia 13 października 1995 r. Prawo łowieckie (Dz. U. nr 147, poz. 413 z późn.zm.) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 15 lipca 2002 r. w sprawie sposobu postępowania przy szacowaniu szkód oraz wypłat odszkodowań za szkody w uprawach i płodach rolnych (Dz. U. nr 126, poz. 1081) - Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 marca 2005 r. w sprawie ustalenia listy gatunków zwierząt łownych - Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 grudnia 2005 r. w sprawie rocznych planów łowieckich i wieloletnich łowieckich planów hodowlanych - Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. nr 92, poz. 880) - Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt (Dz. U. nr 111, poz. 724 z późn. zm.), Kodeks Cywilny 4

Zwierzęta objęte Prawem Łowieckim w zakresie szkód łowieckich 1. jeleń 2. daniel 3. łoś 4. sarna 5. dzik Szkody wyrządzone przez inne zwierzęta dzikie nie podlegają Prawu Łowieckiemu, natomiast mogą podlegać innym aktom prawnym 5

Odpowiedzialność nie obejmuje utraconych korzyści. Zwierzęta (i szkody) za które odpowiada Skarb Państwa na podstawie Prawa Ochrony Przyrody Żubr (plony, zasiewy), Bóbr (plony, las, urządzenia wodne), Wilk, ryś, żbik (szkody w zwierzętach gospodarskich), Niedźwiedzie (barcie, zwierzęta gospodarskie) Odpowiedzialność nie obejmuje utraconych korzyści. 6

Szkody na stawach rybnych za szkody wyrządzone przez ptactwo wodne (kormoran, czapla itp..) teoretycznie odpowiada Skarb Państwa - praktycznie nikt, ponieważ nie wymieniono tych gatunków w rozporządzeniu do Ustawy o ochronie przyrody, Za szkody wyrządzone przez bobry odpowiada Wojewoda, Za szkody wyrządzone przez wydry, norki, piżmaki (prawnie chronione) teoretycznie odpowiada Skarb Państwa - praktycznie nikt, ponieważ nie wymieniono tych gatunków w rozporządzeniu do Ustawy o ochronie przyrody 7

Odpowiedzialność za szkody wyrządzone przez dzikie zwierzęta wg obowiązującego prawa Gatunek zwierząt Dzierżawca obwodu, poza obwodem Wojewoda lub LP Skarb Państwa Prawo Łowieckie Prawo Ochrony Przyrody łoś, dzik, jeleń, sarna, daniel Tak Nie wilk, bóbr, ryś, żubr, niedźwiedź pozostałe zwierzęta dzikie Tak – formalnie, Nie - realnie 8

Inne szkody i koszty utraconych korzyści Odpowiedzialność za szkody wyrządzone przez dzikie zwierzęta wg obowiązującego prawa Gatunek zwierząt Postępowanie w oparciu o Prawo Łowieckie Postępowanie na drodze cywilno-prawnej Zwierzęta łowne (5 gatunków) Zwierzęta objęte ochroną całoroczną (5 gatunków) Tylko 10 gatunków, w stosunku do pozostałych tylko teoretycznie Odszkodowanie (wynagrodzenie) za plony Tak Odszkodowanie za szkody na UZ – przywrócenie do stanu poprzedniego Nie Inne szkody i koszty utraconych korzyści 9

Prawa właściciela gruntu w świetle Prawa Łowieckiego 1. Prawo do odszkodowania za plony i zasiewy oraz prawo do pokrycia kosztów zagospodarowania uszkodzonego trwałego użytku zielonego – bez prawa do zwrotu utraconych korzyści, 2. Prawo do obecności przy szacowaniu wstępnym i (lub) ostatecznym szkód łowieckich (można ustanowić przedstawiciela, na piśmie), 3. Prawo do wnoszenia uwag do protokołu wstępnego i (lub) ostatecznego szacowania szkody, 4. Prawo do odmowy podpisania protokołu szacowania wstępnego i (lub) ostatecznego szacowania szkody, 5. Prawo wezwania przedstawiciela miejscowej Izby Rolniczej do udziału w oględzinach wstępnych lub ostatecznych, 10

Prawa właściciela gruntu w świetle Prawa Łowieckiego c.d. 6. Prawo wystąpienia do wójta (burmistrza, prezydenta) o mediacje w sprawie wysokości oszacowanych szkód łowieckich, 7. Prawo do wystąpienia na drogę sądową w przypadku braku zgody na proponowane odszkodowanie za szkody łowieckie, 8. Prawo do negocjacji (współdziałania) z Kołem Łowieckim sposobu zapobiegania szkodom łowieckim (nie jest to prawo bezwarunkowe!), 9. Brak prawa do odwołań i innych czynności zgodnie z KPA – postępowanie o szkody łowieckie nie jest postępowaniem administracyjnym (nie ma decyzji administracyjnej) 11

Prawa domyślne właściciela gruntu w postępowaniu o ustalenie odszkodowania za szkody łowieckie 1. Prawo do gromadzenia wszelkich dowodów związanych z wystąpieniem szkody – np. zdjęć, filmów video, nagrań dźwiękowych, zabezpieczenie śladów (odchody, sierść itd..) 2. Prawo do powołania własnego rzeczoznawcy lub biegłego – nie będzie to jednak miało zasadniczego znaczenia dowodowego przy szacowaniu szkód łowieckich a tylko będzie mogło stanowić dowód pomocniczy w ewentualnym postępowaniu przed sądem powszechnym 3. Prawo ograniczenia wejścia na teren osób postronnych, jeśli wykracza to poza zwykłe czynności związane z działalnością łowiecką lub prowadzeniem polowania, 4. Prawo do odszkodowania, na podstawie KC, do odszkodowania za szkody spowodowane gospodarką łowiecką wykraczające poza Prawo Łowieckie, np.. za szkody spowodowane polowaniem, za uszkodzenie ogrodzeń stałych, budynków, za zranienie lub zabicie zwierząt domowych, 5. Prawo wezwania Policji w przypadkach rażącego naruszenia prawa własności przez członków Koła Łowickiego, 6. Prawo do opłaty za ustawienie na gruncie prywatnym urządzeń łowieckich, 12

11. Prawo żądania kopii protokołu szacowania szkody, Prawa domyślne właściciela gruntu w postępowaniu o ustalenie odszkodowania za szkody łowieckie c.d. 17. Prawo do negocjacji sposobu ograniczenia szkód łowieckich poprzez ustawienie urządzeń technicznych (ogrodzenia, pastuchy elektryczne, ambony, paśniki itp..) lub stosowanie zabiegów chemicznych odstraszających (repelenty), 8. Prawo do zawierania umów cywilno-prawnych (ugoda) z Kołami Łowieckimi co do sposobu rozwiązywania problemu szkód łowieckich, nawet w trakcie trwającego postępowania na podstawie Prawa Łowieckiego, 9. Prawo do ustawiania na własnym gruncie własnych urządzeń technicznych ograniczających szkody łowieckie – jednak w zgodzie z Prawem Ochrony Przyrody. 10. Prawo do uczestnictwa w postępowaniu administracyjnym o wydzierżawienie obwodu łowieckiego oraz o ustalenie rocznych i wieloletnich planów hodowlanych (na podstawie Ustawy o dostępie do informacji publicznej). 11. Prawo żądania kopii protokołu szacowania szkody, 13

Prawa dzierżawcy obwodu łowieckiego w świetle Prawa Łowieckiego – w stosunku do właściciela gruntu 1. Prawo do wejścia na teren w ramach prowadzenia gospodarki łowieckiej lub polowania, 2. Prawo do powołania własnego rzeczoznawcy lub biegłego – nie będzie to jednak miało zasadniczego znaczenia dowodowego przy szacowaniu szkód łowieckich a tylko będzie mogło stanowić dowód pomocniczy w ewentualnym postępowaniu przed sądem powszechnym 3. Prawo wezwania przedstawiciela miejscowej Izby Rolniczej do udziału w oględzinach wstępnych lub ostatecznych, 4. Prawo do wyznaczenia osoby upoważnionej do szacowania szkód łowieckich (nie ma zasad określających kwalifikacje formalne takiej osoby), 5. Prawo do szacowania szkód wyłącznie na podstawie Rozporządzenia z lipca 2002 roku, w tym prawo określania plonu, ceny rynkowej 6. Prawo do ustawiania, w porozumieniu i we współdziałaniu z właścicielem gruntu, urządzeń ograniczających szkody łowieckie, 7. Prawo do zawierania umów cywilno-prawnych (ugoda) z właścicielem gruntu co do sposobu rozwiązywania problemu szkód łowieckich, nawet w trakcie trwającego postępowania na podstawie Prawa Łowieckiego, 8. Prawo wystąpienia do wójta (burmistrza, prezydenta) o mediacje w sprawie wysokości oszacowanych szkód łowieckich, 14

Obowiązki właściciela gruntu żądającego odszkodowania w świetle Prawa Łowieckiego, 1. Obowiązek zgłoszenia szkody na piśmie w ciągu 7 dni od wystąpienia szkody osobie wskazanej przez dzierżawcę obwodu łowieckiego – warunek konieczny, 2. Obowiązek współdziałania z dzierżawcą obwodu łowieckiego na rzecz ograniczania szkód łowieckich (ustawa nie precyzuje zakresu tego współdziałania, ale odmowa współdziałania może być podstawą odmowy wypłaty odszkodowania, Obowiązek zgłoszenia na piśmie planowanego terminu zbioru roślin – przy szkodach niecałkowitych – na 7 dni przed tym terminem osobie wskazanej przez dzierżawcę obwodu łowieckiego – warunek konieczny, 15

Obowiązki dzierżawcy obwodu łowieckiego w świetle Prawa Łowieckiego 1. Obowiązek zapobiegania lub ograniczania szkód łowieckich, 2. Obowiązek prowadzenia prawidłowej gospodarki łowieckiej, 3. Obowiązek wypłacania odszkodowania za szkody łowieckie, 4. Obowiązek zawiadomienia właściciela gruntu (nie określono w jaki sposób) o terminie oględzin wstępnych oraz szacowania ostatecznego - warunek konieczny, 5. Obowiązek współdziałania z właścicielem gruntu na rzecz ograniczania szkód łowieckich (ustawa nie precyzuje zakresu tego współdziałania), 6. Obowiązek dokonania szacowania wstępnego na tym samym polu po każdym prawidłowym zgłoszeniu szkody przez właściciela gruntu 16

Wyłączenia z odszkodowania wg Prawa Łowieckiego 1. na gruntach stanowiących własność Skarbu Państwa, przyznanych jako deputaty rolne na gruntach leśnych, 2. o wartości nie przekraczającej 100 kg żyta/ha, 3. w płodach złożonych w sterty, kopce i stogi w sąsiedztwie lasu, 4. powstałe w uprawach rolnych założonych z rażącym naruszeniem zasad agrotechnicznych, 5. za szkody powstałe wskutek niedokonania sprzętu w terminie dłuższym niż 14 dni od zakończenia zbioru danego gatunku w danym regionie, 6. osoby, które nie wyraziły zgody na budowę przez dzierżawców lub zarządców obwodu urządzeń lub zabiegów zapobiegającym szkodom, 17

ZASADY OGÓLNE SZACOWANIA SZKÓD ŁOWIECKICH Szacowanie szkód łowieckich jest procesem złożonym i wymaga od szacującego dużej wiedzy rolniczej, oraz niezbędnego doświadczenia. W celu dokonania prawidłowego oszacowania i wyceny szkody należy kierować się procedurą postępowania, która przewiduje następujące etapy SZACOWANIE WSTĘPNE( oględziny) SZACOWANIE KOŃCOWE

Szacowanie szkód łowieckich – Krok I zgłoszenie szkody – poszkodowany (nie może to być zgłoszenie zbiorowe, np. przez samorząd rolniczy) zgłasza szkodę w formie pisemnej osobie uprawnionej do przyjmowania zgłoszeń (informacje o takiej osobie można uzyskać w urzędzie gminy) w ciągu 7 dni od jej powstania; ze względów dowodowych najlepiej wysłać zgłoszenie listem poleconym lub osobiście, za potwierdzeniem na kopii; przepisy nie określają, jak ma wyglądać to zgłoszenie – praktycznie, poza danymi adresowymi wniosek powinien zawierać stwierdzenie „zgłaszam szkodę…” a następnie określenie daty powstania szkody, przypuszczalnego gatunku, który szkodę wyrządził, miejsca wystąpienia szkody (nr działki, nr obrębu geodezyjnego), rodzaju uprawy lub płodu rolnego, opisu szkody i jej rozmiaru (m2, % uszkodzenia, ton, kg ); 19

Szacowanie szkód łowieckich – Krok Ic.d. zgłoszenie szkody – sam opis szkody nie ma formalnego znaczenia z punktu widzenia procedury szacowania jednak na etapie sprawy sądowej staranność przy sporządzeniu tego opisu jest argumentem na korzyść rolnika; do wniosku można dołączyć materiał graficzny, np. nagranie video zniszczonego fragmentu pola lub zdjęcia; należy (można) wskazać w zgłoszeniu szkody na udział w postępowaniu przedstawiciela izby rolniczej. Powtarzające się w okresie wegetacyjnym szkody na danej uprawie można zgłaszać dowolną ilość razy, oczywiście kierując się zdrowym rozsądkiem i kalendarzem rolniczym. 20

21

Szacowanie szkód łowieckich – Krok II oględziny - powinny nastąpić w ciągu 7 dni od dnia zgłoszenia szkody. Są do tego uprawnieni wyłącznie przedstawiciele dzierżawcy lub zarządcy obwodu łowieckiego, przy udziale poszkodowanego lub jego pełnomocnika oraz na żądanie jednej ze stron przedstawiciel izby rolniczej. Podczas oględzin szkód ustala się gatunek zwierzyny, która spowodowała szkodę, rodzaj i jakość uprawy, obszar całej uprawy, przybliżony obszar uprawy, która została uszkodzona. Pełnomocnik rolnika musi mieć upoważnienie na piśmie (najlepiej potwierdzone przez notariusza) ale nie dotyczy to małżonków, którzy mogą swobodnie wykonywać te uprawnienia w ramach tzw. zwykłego zarządu. Rolnik nie ma obowiązku uczestniczyć w oględzinach jednak ze względu na ewentualne postępowanie sądowe należy unikać takich sytuacji. Należy zwracać uwagę na właściwe zawiadomienie rolnika o terminie oględzin – chociaż przepis tego nie precyzuje, rolnicy powinni wymuszać na dzierżawcach obwodów łowieckich i na nadleśnictwach formę pisemną takiego zawiadomienia jako element dyscyplinujący przeciwnika. 22

Niezbędne czynności i ustalenia podczas oględzin to: Oględziny i ocena stanu plantacji, ustalenie powierzchni plantacji całkowitej i uszkodzonej Obliczenie obsady na 1m2 plantacji w części nie uszkodzonej i określenie, czy jest prawidłowa. Ustalenie powierzchni uszkodzonej Wykonanie szkicu uprawy z naniesieniem pow. uszkodzonych.

Szacowanie szkód łowieckich – Krok II cd. oględziny - Z oględzin sporządza się protokół wg urzędowego wzoru, którego rolnik może nie podpisać lub może wnieść uwagi. Z prawa tego należy bezwzględnie skorzystać, w razie potrzeby. W czasie oględzin Prawo Łowieckie przypisuje poszkodowanemu formalnie bierną rolę obserwatora, jednak właściwym jest przyjmowanie postawy aktywnej, nastawionej na rzetelne przedstawienie szkody. W przypadku szkód na dużych powierzchniach i w sytuacjach trwałego konfliktu z myśliwymi, warto w czasie oględzin sporządzić nagranie video lub zdjęcia, które ewentualnie staną się materiałem dowodowym w sądzie. Z punktu widzenia Prawa Łowieckiego rolnik nie ma żadnych możliwości, oprócz wniesienia uwag do protokołu, przedkładania dowodów na tym etapie szacowania szkody. W przypadku szkód całkowitych (100%) na tym etapie odbywa się też ostateczne szacowanie szkody. 24

Niezbędne czynności i ustalenia podczas szacowania końcowego to: Ocena stanu plantacji, ustalenie powierzchni plantacji całkowitej i uszkodzonej Obliczenie obsady roślin na 1m2 w części uszkodzonej. Punktowe: liczymy rośliny na powierzchniach próbnych Gniazdowe: polega na określeniu % zniszczenia poprzez liczenie roślin, które pozostały. Powierzchnie takie powinny być stosunkowo małe, a szkoda na nich w miarę możliwości 100%-owa. Powierzchnie gniazdowe sumujemy i otrzymujemy pow. zredukowaną gniazdowo. Obliczenie średniego procentu zniszczenia plantacji w części uszkodzonej przez zwierzynę. Ustalanie plonu – najbardziej miarodajnym jest określanie wydajności na podstawie bezpośredniego zbioru np. kombajnem, ważenia uzyskanego plonu z uwzględnieniem powierzchni i wilgotności ziarna;

Szacowanie szkód łowieckich – Krok III ostateczne szacowanie szkody i określenie wysokości odszkodowania – następuje najpóźniej na dzień przed sprzątnięciem uszkodzonej lub zniszczonej uprawy. Poszkodowany obowiązany jest powiadomić szacującego o terminie planowanego uprzątnięcia uszkodzonych upraw i płodów rolnych w ciągu 7 dni przez zamierzonym posprzątaniem. Ze względów dowodowych należy takie zawiadomienie sporządzić na piśmie i przesłać pocztą z awizem lub uzyskać potwierdzenie. Należy pamiętać, że poszczególni wojewodowie opublikowali w swoich dziennikach urzędowych terminy zakończenia zbioru poszczególnych roślin (różnią się one na terenie poszczególnych powiatów). Jeśli zbiór danej rośliny nastąpi po upływie 14 dni od takiego terminu – odszkodowanie nie przysługuje. Podczas ostatecznego szacowania ustala się gatunek zwierzyny, która spowodowała szkodę, rodzaj i jakość uprawy, obszar całej uprawy, obszar uprawy, który został uszkodzony, procent zniszczenia uszkodzonej uprawy, wysokość odszkodowania. 26

Szacowanie szkód łowieckich – Krok III cd. ostateczne szacowanie szkody i określenie wysokości odszkodowania – następuje najpóźniej na dzień przed sprzątnięciem uszkodzonej lub zniszczonej uprawy. Gdy szkoda powstała i została zgłoszona bezpośrednio przed sprzątnięciem lub w trakcie sprzątania uszkodzonych płodów rolnych dokonywane jest jedynie ostateczne szacowanie. Na tym etapie rola i możliwości rolnika oraz przedstawiciela izby rolniczej są dokładnie takie same jak przy oględzinach. Rolnik może wnieść ponowne zastrzeżenia do protokołu a także, w razie konfliktu, powinien sporządzić zapis video i zdjęcia. Tutaj uwagi mogą dotyczyć nie tylko fizycznego rozmiaru szkód ale też przyjętego plonu oraz ceny (skupu lub rynkowej). 27

Szacowanie szkód łowieckich – Krok III cd. Redukcja naliczonego odszkodowania Przy ostatecznym szacowaniu szkód wyrządzanych w uprawach rolnych wymagających zaorania odszkodowanie ustala się, jeżeli szkoda powstała: 1) w okresie do dnia 15 kwietnia — w wysokości 25%, 2) w okresie od dnia 16 kwietnia do dnia 20 maja — w wysokości 40%, 3) w okresie od dnia 21 maja do dnia 10 czerwca — w wysokości 60%, 4) w okresie od dnia 11 czerwca — w wysokości 85% kwoty obliczonej w sposób określony w § 4 ust. 6.Rozporządzenia 28

29

Szacowanie szkód łowieckich – Krok IV wypłata odszkodowania – w ciągu 30 dni od daty sporządzenia ostatecznego protokołu. W przypadku gdy pomiędzy właścicielem lub posiadaczem gruntu, a dzierżawcą lub zarządcą obwodu łowieckiego powstał spór o wysokość wynagrodzenia za szkody, strony mogą się zwrócić, w celu pośredniczenia lub polubownego rozstrzygnięcia sporu, do właściwego ze względu na miejsce powstałej szkody organu gminy (wójt, burmistrz, prezydent). 30

Szacowanie szkód łowieckich – Krok IV cd. wypłata odszkodowania – Jeśli i to nie doprowadzi do porozumienia, rolnikowi pozostaje podjęcie decyzji o skierowaniu sprawy na drogę sądową. Należy pamiętać, że całe postępowanie, począwszy od oględzin, może odbyć się bez obecności i podpisu rolnika a jeśli dojdzie mimo to do przyjęcia ustalonego odszkodowania (np. poprzez wpływ na konto), to oznacza to akceptację tego stanu rzeczy, co praktycznie przekreśla szanse w sądzie. Tak więc sprawę do sądu należy skierować przed upływem 30 dni. 31

32

Wysokość odszkodowania Sposób określenia odszkodowania: powierzchnia uszkodzoną x % jej zniszczenia x ustalony plon x cena skupu lub cena rynkowa (dla artykułów, które nie są objęte skupem). Dodatkowo wartość odszkodowania koryguje się wskaźnikiem zależnym od upływu czasu od zasiewu do wystąpienia szkody, wg zasady, że im późnij szkoda wystąpi, tym mniejsza jest redukcja, jednak i tak jest to co najmniej redukcja 15%. Ustawa tego tak nie nazywa, jednak można to traktować jako bardzo niesprawiedliwy udział własny, znany z metodologii likwidacji szkód przez ubezpieczycieli. 33

Wysokość odszkodowania cd. Prawo Łowieckie oddaje całkowicie sprawę szacowania rozmiaru uszkodzenia, plonu i ceny w ręce takiej osoby. Nie ma żadnych wymagań formalnych co do kwalifikacji formalnych takiej osoby a poszkodowany rolnik nie ma prawa żądania jej wyłączenia z postępowania. Stąd wielokrotne postulaty środowisk rolniczych o ustalenie takich wymagań lub o dopuszczenie do postępowania np. rzeczoznawców majątkowych. Na nic się to zdało, jednak należy przyznać, że w wielu obwodach łowieckich są już osoby dobrze przygotowane merytorycznie. Niemała w tym zasługa izb rolniczych które wymuszają wzrost poziomu merytorycznego szacowania szkód. 34

Potrącenia z odszkodowania Ostatnim punktem spornym przy określaniu odszkodowania są nieponiesione koszty zbioru, transportu i przechowywania (nie dotyczy to łąk i pastwisk). Sprawa jest prosta, jeśli mamy do czynienia z tzw. 100% szkodą, czyli gdy nie ma czego zbierać. Nieponiesione koszty wycenia się takich przypadkach np. wg cen usług, co zwykle jest korzystne dla rolnika. 35

Potrącenia z odszkodowania cd. Jeśli szkoda jest częściowa, sprawa się komplikuje. Zwykłą tendencją szacujących jest proporcjonalne zmniejszanie kosztów nieponiesionych w relacji do % uszkodzenia. Jest to podejście niewłaściwe i wymaga aktywności rolnika. Np. koszt zbioru kombajnem nie ulega istotnemu zmniejszeniu wraz ze spadkiem plonu. Równie problematyczne jest zmniejszanie kosztów transportu, zwłaszcza przy uszkodzeniach < 50%. 36

Obliczenie obniżenia obsady Określenie różnicy w obsadzie w części nieuszkodzonej a wzorcem PRZYKŁAD 500 szt./m2 (wzorzec) - 200 szt./m2 (obsada faktyczna na 1 m2 pow. nie uszkodzonej) = 300 szt./m2 100% - 500 szt./m2 x% - 300 szt./m2 x= (obniżenie obsady)- 60%

Przykład obliczenie procentu zniszczenia na powierzchni uszkodzonej. Np. 400 szt./m2 w części nieuszkodzonej 300 szt./m2 w części uszkodzonej Różnica 400-300 =100 szt.( zniszczenia) Układamy proporcję 400 szt./m2 - 100% 100 szt./m2 - x % X= 25,0% zniszczenia

USTALENIE WYSOKOŚCI ODSZKODOWANIA Krok pierwszy: ustalenie pow. zredukowanej. Jest to wyliczona matematycznie teoretyczna powierzchnia na której zniszczenia wynoszą 100% POWIERZCHNIA ZREDUKOWANA = POWIERZCHNIA USZKODZONA x USTALONY NA DANEJ POWIERZCHNI % ZNISZCZENIA Krok drugi: ustalenie rozmiaru szkody ROZMIAR SZKODY = POWIERZCHNIA ZREDUKOWANA x USTALONY PLON/ha = ROZMIAR SZKODY

Do obliczenia plonu ziarna o wilgotności technologicznej ( handlowej) możemy posłużyć się wzorem: Ps= Pz x W Przykład: Ps- plon suchy(14% wilg) = Pz- plon zebrany(25% wilg) x W- współczynnik = 0,8721 100%-25% 100%-14%

SZACOWANIE SZKÓD W ZBOŻACH Pole żyta o pow. 2 ha Powierzchnia uszkodzona 0,3 ha Procent uszkodzeń – 15 % Ocena wydajności –zbiór kombajnem Wilgotność ziarna – 16% Cena ziarna suchego( 14 %)- 33 zł/q Koszt transportu 1 tony ziarna 10 zł

Powierzchnia zredukowana 2 ha x 15 % = 0,3 ha Plon z 1 ha pow. nieuszkodzonej 35 q Plon z 1 ha pow. uszkodzonej 12 q Rozmiar szkody ( sposób I wyliczenia) 2 ha x ( 35-12)=23 q ziarna o 16% wilg. Rozmiar szkody ( sposób II wyliczenia) 0,3 ha x 35 q/ha = 10,5 q ziarna o 16% wilg. Rozmiar szkody ziarna o wilg. handlowej(14%) 10,5 x 0,967= 10,26 q w = 100%-16% / 100%-14% =0,977 Wartość utraconego plonu 10,26q x 33zł/q = 338,58 zł Wysokość odszkodowania= 338,58-105 zł = 233,58 zł Rolnik nie poniósł kosztów własnych transportu ziarna 10,5 t x 10zł/t = 105 zł

Ustalenie wydajności teoretycznej zbóż Ustalenie wydajności teoretycznej zbóż. Założenia dotyczące części nieuszkodzonej plantacji zboża - żyta: na l m2 stwierdzono przeciętną ilość kłosów 300 sztuk. średnio w kłosie było 40 szt. ziaren, średni ciężar 1000 ziaren wynosi 38 gramów, straty w czasie zbioru oszacowano na 3 % Obliczamy wysokość plonu części nieuszkodzonej na podstawie wzoru: Ikm2 - ilość roślin na 1 m2, Iz - ilość ziaren w kłosie, M1000- ciężar 1000 ziaren Str - straty podczas zbioru 5-10%, 10 000 - 1 ha = 10 000 m2 Wielkość plonu części nieuszkodzonej 44,23 q/ha Analogicznie wyliczenia dla pow. uszkodzonej

SZACOWANIE SZKÓD W RZEPAKU Przykład Obniżenie obsady np SZACOWANIE SZKÓD W RZEPAKU Przykład Obniżenie obsady np. Średnia obsada z 10 pobranych prób wynosi 22 rośliny na 1 m2 obliczmy następująco: 50 (WZORZEC) roślin/ m2 -22 roślin/ m2 = 28 roślin/ m2 Na tej podstawie ustalamy procentowe obniżenie obsady 100% - 50 roślin / m2 x - 28 roślin / m2 x= 56%

USTALENIE POWIERZCHNI ZREDUKOWANEJ Przykład: Gniazdo uszkodzone o pow USTALENIE POWIERZCHNI ZREDUKOWANEJ Przykład: Gniazdo uszkodzone o pow. 0,5 ha Ustalamy procent zniszczeń na pow. uszkodzonej Liczba roślin na 1m 2 na pow. nieuszkodzonej np.52 szt. Liczba roślin, które pozostały na pow. uszkodzonej np.30szt Liczba roślin uszkodzonych przez zwierzynę - 52 -30 = 22szt 52 -100% 22 - x x=42,3 % Obliczanie powierzchni zredukowanej, czyli teoretycznej wielkości powierzchni na, której szkoda wystąpiła w 100%. Pz= Pu x Ozn Pz- powierzchnia zredukowana [ha] Pu- powierzchnia uszkodzona [ha] Ozn- procent zniszczenia [%] Przyjmując wielkość uszkodzonego gniazda na poziomie np. 0,5ha, obliczymy: Pz= 0,5 x 42,3%= 0,213 ha

USTALENIE WIELKOŚCI PLONU Zbiór kombajnem Teoretyczne ustalenie plonu określamy na podstawie ustalonych wielkości prób pobranych z uprawy Pt = Pt plon teoretyczny, A- średnia obsada roślin na danej powierzchni, B- średnia ilość łuszczyn na 1 roślinie C- średnia ilość nasion w 1 łuszczynie 10000 -współczynnik przeliczeniowy: gram / q, MTN -masa 1000 nasion ( 4,9-5,4 g ) S -straty podczas zbioru 5-10%

METODYKA SZACOWANIA SZKÓD W ZIEMNIAKACH SZACOWANIE WSTĘPNE SZACOWANIE KOŃCOWE: Obliczyć - powierzchnię zredukowaną Określić poprzez ręczne kopanie i ważenie - wysokość plonu w części nieuszkodzonej z uwzględnieniem: • współczynnika korygującego regresji wg Instytutu Ziemniaka - 0,88. • przewidywanego procentu strat w czasie zbioru - śr. 5%. • na powierzchniach powyżej 2ha - można zastosować współczynnik 0,5 zmniejszenia plonu o 0,5q na każdy ha pola.

WYSOKOSC PLONU Dla powierzchni do 2 ha uprawy P= B x C x 0,88 x (100-S) Powyżej 2 ha uprawy P = B x C x 0,88 - 0,5 x A x (100 - S) P- plon netto/ ha B- średni plon bulw z 1 krzaka, C- liczba krzaków faktyczna na 1ha uprawy, 0,88 - współczynnik przeliczeniowy wydajności teoretycznej na praktyczną (Instytut Ziemniaka) S- straty podczas zbioru wg IBMER (m.in.:3 - 8% dla kombajnu, 1 -10% dla kopaczki (elewatorowej) A areał ( ha)

I 50 mb N 600 szt. U 25 szt METODYKA SZACOWANIA SZKÓD W KUKURYDZY PRZKŁAD: POLE O POW. 2,25HA Wymoklisko 0,25 ha I 50 mb N 600 szt. U 25 szt C=1125 m2 Ok. 80% zniszczeń II 50mb N 605szt U 20szt. III 50m N 570 szt. U 50szt A=1000 m2 ok.. 90% zniszczeń IV 50mb N 590 szt. U 35 szt. V 50mb N 595 szt. U 30 szt. B=400m2 100% zniszczeń

PRZYKŁADOWE OBLICZENIA Uszkodzeń gniazdowych Poletko A 1000 m 2 Obsada na powierzchni nieuszkodzonej 8,50 szt./ m2 Obsada na powierzchni uszkodzonej 0,88 szt./ m2 Roślin uszkodzonych 8,50 – 0,85= 7,65 szt./ m2 Procent zniszczenia w gnieździe A 8,50 - 100% 7,65 - x % X= 90% Powierzchnia zredukowana gniazda A = 1000 m 2 x 90%= 900 m 2 Analogicznie gniazdo B i C

OBLICZANIE POWIERZCHNI ZREDUKOWANEJ ZNISZCZENIA PUNKTOWE Razem roślin ocenianych 2960 szt.+ 160 szt.=3120 szt. 160 szt.. rośliny uszkodzone 2960 szt. rośliny nieuszkodzone 3120 szt.--- 100% 160 szt. --- x % x= 5,13% Powierzchnia uszkodzona punktowo 2,25 ha – 0,25 ha( gniazda) – 0,25 ha ( wymoklisko) = 1,75 ha Powierzchnia zredukowana PUNKTOWO 1,75 ha x 5,13%=0,09ha

Powierzchnia zredukowana na poletkach silnie zniszczonych( gniazdowo) A - 1000m2 x 90% = 900 m2 B - 400m2 x 100 %= 400 m2 C - 1125 m2 x 80% = 900 m2 Razem (A+B+C)=2200 m2 =0,22 ha Razem powierzchnia zredukowana 0,22 ha + 0,09 ha = 0,31 ha

USTALENIE WYDAJNOŚCI TEORETYCZNEJ WZÓR P= P- plon teoretyczny A-ilość rzędów ziaren na kolbie B- ilość ziaren w rzędzie C - średnia ilość kolb na 1ha MTZ - masa tysiąca ziaren w gramach(300-400 g ) S- straty przy zbiorze

USTALENIE WYSOKOŚCI ODSZKODOWANIA Wilgotność zebranego ziarna 35% Cena ziarna suchego(14%) 50zł/q Plon ziarna mokrego 80q/ha Koszt transportu do gosp. 2 zł/q 0,31 ha (pow. zredukowana) x 80 q/ha (średnia wydajność mokrego ziarna szacowanej uprawy) = 24,8 q (rozmiar szkody) Straty suchego ziarna= 24,8q x 0,7558 = 18,74 q Wartość ziarna 18,74q x 50zł/q= 937,2 zł Wielkość odszkodowania 937,2 zł – 24, 8q x 2 zł/q = 887,6 zł

METODYKA SZACOWANIA SZKÓD NA UŻYTKACH ZIELONYCH Odszkodowania za szkody wyrządzone przez dziki na łąkach i pastwiskach ustala się: na podstawie ostatecznego szacowania, uwzględniając wartość utraconego plonu (masy zielonej lub siana) w danym sezonie wegetacyjnym oraz koszty doprowadzenia uszkodzonej powierzchni do stanu pierwotnego. Koszty te wylicza się na podstawie aktualnych cen prac agrotechnicznych niezbędnych do wysiewu nasion.

Przywrócenie użytku zielonego do stanu pierwotnego polega na: a) określeniu stanu pierwotnego, b) ustaleniu sposobu rekultywacji Obliczenie wartości utraconego plonu Metody określania wydajności łąk: Metoda wagowa Metoda szacunkowa

USTALENIE POWIERZCHNI ZREDUKOWANEJ Przykład: Powierzchnia całkowita - 1,5 ha Powierzchnia uprawy, która uległa uszkodzeniu – 1,0 ha Zniszczenia gniazdowe 4 x5 m= 20 m kw. X 60% zniszczeń= 12mkw( pow. zredukowana) 40x 40m=1600m kw. x 50 % = 800mkw. . Razem pow. zredukowana 855.2 m kw. Procent zniszczenia na pow. uszkodzonej 1 ha - 100% 0,08552 ha- x% X = 8,55%

Koszt przywrócenia łąki, pastwiska do stanu pierwotnego Przykład: włókowanie 1ha x 44zł/ha = 44,00 zł podsiew traw( nasiona do podsiewu) 30 kg x 0,0855 ha x10 zł/kg = 25,65 zł wałowanie 1ha x 44 zł/ha = 44,00 zł Razem 44 zł +25, 65zł + 44 zł= 113,65 zł

Wartość utraconego plonu Ustalenie wydajności poprzez ścięcie i zważenie odrostu z pow. 1 m kw. z miejsc reprezentatywnych. Obliczenie zielonej masy plonu ( siana) z 1 ha Przykład: Plon zielonej masy 160q/hqAPlon siana160 x 0,25 = 40q/ha Wielkość utraconego plonu siana 40q/ha x 0,0852ha =3,42 q W przypadku niemożności ustalenia ceny rynkowej obliczamy cenę jednostki zbożowej( średnia arytmetyczna cen 4 zbóż) np. 45zł/q 1q siana- 0,4 jedn. zb. Wartość utraconego siana wyniesie: 3,42 x 0,4 x 45= 61,56 zł

RAZEM ODSZKODOWANIE Koszt przywrócenia UZ do stanu pierwotnego – 113,65 zł Wartość utraconego plonu – 61,56zł RAZEM 175,21 ZŁ

METODA SZACUNKOWA określenia wydajności Plon netto ( Pn) siana z łąki obliczyć można wg wzoru: Pn = (V-ś) x 6 x Z x wś –S gdzie: V - wysokość głównej masy runi; ś - wysokość ścierni; 6 - wysokość stała, gdyż z l cm 100% porostu traw z powierzchni l ha uzyskuje się około 6 ton zielonki. Z - % zadarnienia/100 wś- współczynnik. przeliczeniowy zielonki na siano wynoszący najczęściej od 0,2 do 0,3. S - strata ok. 20%

PRZYKŁAD: wysokość głównej masy runi 40 cm wysokość ścierni 5cm zadarnianie 80% współczynnik przeliczeniowy zielonki na siano 0,2 straty 20% Obliczamy plon brutto: Pb = (40-5) 0,2=33,6dt/ha Obliczamy plon netto: Pn = Pb - S (Strata) Pn = 33,6 dt – (33,6 x 0,2) = 26,88 dt

Przy dwóch pokosach: I pokos około 60% II pokos ok Przy dwóch pokosach: I pokos około 60% II pokos ok..40% Przy trzech pokosach : I pokos około 50% II pokos ok. 30% III pokos ok. 20% Obliczamy wydajność siana z l ha jak np. w w/w przykładzie i wynosi ona -26,88 q z ha w I pokosie -stanowi to 60% całorocznego zbioru Następnie obliczamy wydajność siana w II pokosie -stanowi to ok.40% całości zbioru, a wydajność w tym pokosie wyliczyć można z proporcji: 26,88q/ha - 60% X q /ha - 40% x = 17,92q/ha Obliczamy razem wydajność siana z l ha z dwóch pokosów 26,88q/ha + 17,92q/ha = 44,8q/ha siana. Następnie obliczamy ilość utraconego plonu siana z powierzchni zredukowanej np. z 0,085 ha: 44,8q x 0,085ha = 3,81 q siana

USTALENIE CEN (WARTOŚCI ) PŁODÓW ROLNYCH, KTÓRYCH NIE MA W OBROCIE TOWAROWYM Ponieważ w obrocie towarowo-handlowym może nie być niektórych płodów rolnych np. kiszonki, siana, ziemniaków paszowych, a więc do obliczenia wartości utraconego - potrzebna jest nam ich wartość wyrażona w złotówkach. Jedynym wyjściem racjonalnym wyjściem jest zastosowanie jednostki przeliczeniowej, która pozwoli sprowadzić te produkty do miernika ekonomicznego, który można wycenić. Takim miernikiem jest jednostka zbożowa Przykładowe wskaźniki przeliczeniowe płodów rolnych na jednostki zbożowe : 1 q siana - 0,40 jednostki zbożowej 1 q zielonki z kukurydzy - 0,13 jednostki zbożowej 1q kiszonki z kukurydzy - 0,11 jednostki zbożowej 1 q ziemniaków - 0,25 jednostki zbożowej 1q buraków pastewnych - 0,10 jednostki zbożowej

Przykład obliczania wartości 1-ej jednostki zbożowej, którą będziemy stosowali jako cenę urynkowioną płodu: Średnia cena rynkowa 4-ch podstawowych zbóż (przykład): Wartość 1-ej jednostki zbożowej oblicza się jako średnia arytmetyczna cen 4-ch zbóż pszenica paszowa 45 zł jęczmień 32 zł żyto paszowe 32 zł owies 22 zł 1 j. zb. = (45+32+32+22):4=32,75zł 1 q korzeni buraków pastewnych x 0,10 jedn. zbóż. = 0,1 q jedn. zbożowych 0,1 q jedn. zb. x wartość 1-ej jedn. zbóż. 32,75zł = 3,275 zł. - jest to cena 1q buraków pastewnych

PRODUKTY JEDNOSTKI ZBOŻOWE W 100 KG I. Zbożowe Zboże 1,00 WSPOLCZYNNIKI PRZELICZENIOWE NA JEDNOSTKI ZBOŻOWE OPRACOWANE PRZEZ WOERMANNA PRODUKTY JEDNOSTKI ZBOŻOWE W 100 KG I. Zbożowe Zboże 1,00 Mieszanki zbożowe Kukurydza (ziarno) Gryka II. Strączkowe Groch, bób 1,20 Fasola Wyka Łubin Soja 1,50

III. Oleiste Różne nasiona oleistych 2,00 Rzepak, słonecznik Mak 2,50 Len Gorczyca 1,50 Konopie 1,40 IV. Włókniste Len włóknisty 1,00 Słoma lnu włóknistego 0,70 Konopie (nasina + słoma) Słoma konopi 0,50

V. Okopowe Ziemniaki 0,25 Buraki cukrowe, cykoria Buraki pastewne, brukiew 0,10 Marchew 0,15 VI. Warzywa Kapusta biała Kapusta czerwona Kapusta włoska Brukselka 0,30 Kalarepa 0,20

Kalafiory 0,30 Rzodkiew 0,15 Rzepa Buraki Marchew Selery 0,25 Rzodkiewka

Pamiętajcie-to są nasze pieniądze!