Sławomir Łodziński Zakład Socjologii Ogólnej Instytut Socjologii UW Podsumowanie wykładu (WDS 2016/2017 nr 15)

Rozwój i „odkrycia” socjologiczne instytucjonalizacja socjologii: etapy instytucjonalizacji (epoka „samotnego uczonego”, nauka amatorska, początki nauki akademickiej, nauka ustabilizowana i „wielka nauka”); początki i rozwój socjologii w Europie i USA; socjologia jako już dyscyplina o światowym zasięgu. tabela „odkryć” socjologicznych: próba budowy ogólnej teorii socjologicznej (1951 – T. Parsons); konfliktowy model społeczeństwa (1957 - Ralph Dahrendorf); wykluczenie/ekskluzja społeczna (1963 - Michel Foucualt); „system światowy” (1974 - Immanuel Wallerstein); „społeczeństwo ryzyka” (1986 - Ulrich Beck); „społeczeństwo sieciowe” (1996 - Manuel Castells).

Socjologia światowa a socjologia polska (zarys historii) (1) „prehistoria” (przed 1918 r.) w Polsce: dociera z Europy Zachodniej, rodzi się u nas trochę „na uboczu”; Józef Supiński (1860), F. Krupiński (1869) i B. Limanowski (1875); Ludwik Gumplowicz, Ludwik Krzywicki, Edward Abramowski, Kazimierz Kelles-Krauz, Florian Znaniecki, Bronisław Malinowski. okres międzywojenny 1918 – 1939 (początki socjologii akademickiej): instytucjonalizacja socjologii w Polsce: 1919 r. – pierwsza katedra socjologii powstaje na Uniwersytecie Warszawskim, na Wydziale Prawa i Nauk Politycznych (L. Petrażycki), 1925-1930 Katedra Etnologii i Socjologii UJ w Krakowie (S. Bystroń), Poznań – 1920 r. – F. Znaniecki. 1930 r. – pierwszy zjazd socjologiczny (PTS), konkursy pamiętnikarskie, badania narodowościowe, obywatelskie zaangażowanie, intensywne kontakty międzynarodowe. Florian Znaniecki, Stefan Czarnowski, Maria i Stanisław Ossowscy, Józef Obrębski.

Pomnik Józefa Obrębskiego w macedońskim mieście Samokow

Socjologia światowa a socjologia polska (zarys historii) (2) druga wojna światowa – destrukcyjne skutki: straty liczebne i emigracja (F. Znaniecki); „tajne nauczanie”; powstaje wiele prac dotyczących zapisu doświadczeń wojennych. lata 1945 – 1948 - odtwarzanie instytucji i instytucjonalizacji socjologii: odbudowa kadry i instytucjonalnych podstaw socjologii na uczelniach wyższych – Łódź (badania S. Ossowskiego na Opolszczyźnie i Warmii). lata 1948 – 1956 – „stalinizm”, okres ideologicznego zamknięcia i politycznych ingerencji, dyskryminacja wielu uczonych, brak kontaktów zagranicznych; lata 1956 – 1958 – „rekonstrukcja” i „reaktywacja” socjologii: Józef Chałasiński, S. Ossowski, Julian Hochfeld, Jan Szczepański; instytucje (IFiS PAN - czytelnia, OBOP, Ośrodek Badań Prasoznawczych, IRWiR).

Socjologia światowa a socjologia polska (zarys historii) (3) lata 1958 – 1975 – „złoty wiek” polskiej socjologii (stabilizacja socjologii jako dyscypliny akademickiej w Polsce): młode pokolenie socjologów, duże badania empiryczne (S. Nowak); kontakty międzynarodowe i dobry poziom nauczania; czasopisma i seria „Biblioteka Socjologiczna”; socjologia staje się nauką „normalną”. rok 1968! – skutki istnieją do dnia dzisiejszego; lata 1975 – 1980 – okres kryzysu: podział na dwa „obiegi” (oficjalny i opozycyjny),; rola Polskiego Towarzystwa Socjologicznego i zjazdów socjologicznych; lata 1980 – 1990 – zbliżanie dwóch obiegów. po 1990 r. – czy powrót do „normalności” w nauce?

Czynniki rozwoju socjologii w Polsce po 1945 r. i po 1989 r. (4) po 1945 r. - rola cenzury i „gry z polityką”, kontakty międzynarodowe, prestiż społeczny i pomyślna sytuacja kadrowa; po 1989 r. – socjologia „po Wielkiej Zmianie”?: rynek i demokracja; socjologia na uczelniach - szerokie upowszechnienia socjologii jako kierunku akademickiego; nowe ośrodki - rynek ośrodków badawczych i rynkowych; nowe socjologiczne obszary badawcze (skutki transformacji, struktura społeczna i ubóstwo, polityka, religijność, płeć, etniczność); ogólnopolskie zjazdy socjologiczne w latach 1990-2016 (ostatni odbył się w Gdańsku we wrześniu 2016 r.); obecność międzynarodowa; czy socjolog (socjologia) jest jeszcze zawodem?

Socjologia jako nauka i jako „rzemiosło” naukowe dąży nie tylko do opisu, ale także do wyjaśnienia (zrozumienia) zjawisk społecznych (socjologia to nie tylko „opisówka”); postępowanie według uznanych reguł warsztatu (socjolog jako „rzemieślnik”?) – projekt badawczy: określenie problemu badawczego (co decyduje o jego wyborze?); zbieranie danych zgodnie z uznanymi metodami badawczymi (metody badawcze decydują o przebiegu badania, a każda z metod ma swoje ograniczenia, stosowanie różnych metod -„triangulacja”); jawność warsztatu badawczego; logiczne wnioskowanie; odpowiedzialność za słowo. odróżnianie twierdzeń opartych na faktach od hipotez.

Socjologia – terminologia, etyka i kumulacja wiedzy neutralność i powstrzymanie się od wartościowania: głębszy ogląd w terminach ogólnych – abstrakcyjnych i naukowych (nie - indywidualnych), stąd znaczenie terminologii socjologicznej; podważenie tego, co „utrwalone” i zastane (uznawane za często „normalne”, że tak „zawsze jest” itp.); wiedza „krytyczna” i „niewygodna” (szersze spojrzenie na całość, pokazanie stosunków władzy i dominacji). dylematy etniczne badań socjologicznych: stosunek do badanych, ogłaszanie wyników i jawność warsztatu. problemy wiedzy socjologicznej: zmienność rzeczywistości społecznej; kulturowe wymiary rzeczywistości społecznej; znaczenie metodologii badań społecznych; brak kumulacji osiągnięć poznawczych („wieczna młodość” nauki?).

DZIĘKUJĘ!