Wartość ekonomiczna ekosystemów rzecznych Mikołaj Jezierski, Artur Furdyna TPRIIG

Podwaliny dla poniższej analizy to cykl zrealizowanych projektów renaturyzacyjnych na wielu niemieckich rzekach: Rzeki Elbe, Mulde, Bauna http://www.bil-witzenhausen.de/dienstleistung/renaturierung.html Rzeka Isar www.neues-leben-fuer-die-isar.de Rzeka Gennach http://www.wwa-ke.bayern.de/projekte_und_programme/hochwasserschutz/lindenberg_oal/index.htm Rzeki Moehne i Fulda http://www.moehne-life.de/de/moehneaktuell/Belecke_2010.php http://www.gruene-melsungen.de/was-wollen-wir-fuer-melsungen/24-themen-melsungen/26-renaturierung-der-fuldaaue-hochwasserschutz-und-naherholung.html I wiele innych

Przemówienie z Bundestagu 17.06.2010 Fragment umowy koalicyjnej : „Dla natury i ochrony p/powodziowej naturalne łąki i doliny rzeczne powinny zostać reaktywowane i wszędzie gdzie to możliwe renaturyzowane.” Efektywna ochrona przeciwpowodziowa jest bezwątpienia ochroną naturalnych krajobrazów rzecznych oraz mokradeł ze wszystkimi towarzyszącymi pozytywnymi efektami ubocznymi, tj. Ochrona wód gruntowych i ekosystemów. Rzekom należy dać znów więcej miejsca, żeby przywrócić ich naturalną dynamikę oraz powierzchnie wstrzymujące nadmiar wód Powstała grupa parlamentarna „swobodnie płynące rzeki” Należy zwrócić uwagę na zabudowę terenów zalewowych, która podnosi straty wywołane ewentualną powodzią Źródło : http://www.goeppel.de/reden/2010/hochwasserschutz-durch-renaturierung-von-feuchtgebieten.html

Rzeka Isar (Monachium, Bawaria) Melioracja rzeki rozpoczęła się w 1806, pod pretekstem ochrony przeciwpowodziowej i użytku gospodarczego, rzeka została skanalizowana Zbyt mały odpływ rzeki powodował zagrożenia ekologiczne, Projekt „Nowe życie dla Isar” www.neues-leben-fuer-die-isar.de przewidujący m.in. renaturyzację w celu ochrony przeciwpowidziowej (plany 1995, początek prac 2000, zakończenie planowane 2011) Jednym z celów projektu jest polepszenie ochrony przeciwpowodziowej Dolina rzeczna została poszerzona i pogłebiona (rzeka otrzyma swój dawny bieg), dodatkowy odpływ wody w sytuacji powodzi – 300 m3 Pierwsze działania zostały sprawdzone przy powodzi w roku 2005 i zdały egzamin Poziom wody w 2005 sięgnął 5,36m – o 0,5m więcej niż w powodzi 1999 roku, mimo tego Monachium uniknęło zalania Projekt wspierany przez ogólnokrajową organizację ekologiczną Bund Naturschutz Źródło : http://www.wrrl-info.de/docs/wrrl_steckbrief_isar.pdf

www.stopprzegradzaniurzek.info/files/demontaze_i_odtworzenia.

Skanalizowana rzeka bez możliwości swobodnego wylania zrobi to w sposób gwałtowny 100km niżej. Formowanie koryta Isar, Niemcy www.stopprzegradzaniurzek.info/files/demontaze_i_odtworzenia. Isar po renaturyzacji „Nowa” Isar Formowanie nowej terasy zalewowej Odtworzona terasa jako teren rekreacyjny

Założenia ogólne oceny ekosystemów rzecznych Wody płynące wraz z przynależnymi rozlewiskami i łąkami nadrzecznymi powinny być traktowane jako jedna jednostka Ekosystemy rzeczne oferują wiele naturalnych funkcji Funkcje te zależą od struktury i procesów zachodzących w danym ekosystemie i podlegają ocenie ekonomicznej

Wybrane funkcje ekosystemów rzecznych Naturalna ochrona powodziowa: w szczególności naturalne łąki nadrzeczne, okresowo zalewane w znaczący sposób wpływają na obniżenie poziomu oraz prędkości fali powodziowej Utrzymanie stanów minimalnych: wysokie stany wód gruntowych utrzymujące się na naturalnych terenach zalewowych wpływają na zmniejszenie szkód spowodowanych suszami Naturalna filtracja i neutralizacja substancji odżywczych oraz zanieczyszczeń – podczas zalewania łąk Wysoce produktywne obszary dla dopasowanych form rolnictwa i leśnictwa Naturalne rzeki i starorzecza to podstawa egzystencji rybactwa rzecznego, także w formie rekreacji. ...

Rodzaje wartości ekosystemów rzecznych Bezpośrednia wartość użytkowania (funkcje ze zdolnością rynkową, np. produkcja rolnicza lub rybołóstwo, ale także wartość miejsca wypoczynku) Pośrednia wartość użytkowania (funkcje bez zdolności rynkowej, np. retencja powodziowa oddziałująca na niżej położone regiony) Wartość niezależna od użytkowania (bazująca na wartości egzystencji obszarów ściśle chronionych oraz społecznej gotowości do finansowania miejsc ochrony przyrody)

„Nowa” Izera, Monachium, Niemcy www.stopprzegradzaniurzek.info/files/demontaze_i_odtworzenia.

Koncepcja wartości ekonomicznej ekosystemów rzecznych FUNKCJE EKOSYSTEMÓW RZECZNYCH EKOLOGIA STRUKTURA PROCESY ZYSKI Z UŻYTKOWANIA EKOSYSTEMÓW RZECZNYCH Punkt przecięcia Ekologia i Ekonomia DOBRA (np. produkty rolnictwa) USŁUGI (np. retencja powodziowa WARTOŚCI EKOSYSTEMÓW RZECZNYCH Bezpośrednia wartość użytkowania Wartość niezależna od użytkowania Pośrednia wartość użytkowania EKONOMIA SUMA : CAŁKOWITA WARTOŚĆ EKONOMICZNA

Sposoby obliczania wartości wybranych funkcji ekosystemów rzecznych Ochrona powodziowa – wartośc unikniętych szkód powodziowych Neutralizacja substancji odżywczych – koszt neutralizacji / zmniejszenia emisji przez człowieka Zachowanie stanu naturalnego, ochrona przyrody – społeczna gotowość finansowania

Cieki bez stref buforowych na terenach rolniczych wymagają stałej konserwacji

Przykłady liczbowe z dorzecza rzeki Elby Renaturyzacja 34659 hektarów łak nadrzecznych poprzez odsunięcie wałów od koryta rzeki : Koszty projektu - 629 Mln Euro Zaoszczędzone koszty utrzymania wałów 216 Mln Euro Wartość unikniętych szkód powodziowych 337 Mln Euro Społeczna gotowość finansowania renaturyzacji łąk 1191 Mln Euro Retencja substancji odżywczych 970 Mln Euro Suma 2085 Mln Euro

Przykłady liczbowe z dorzecza rzeki Elby Neutralizacja substancji odżywczych – fosforu i azotu : 1 ha łaki nadrzecznej jest w stanie przyjąć 1,2 kg fosforu i 1,5 kg azotu dziennie. Średni koszt neutralizacji / ograniczenia emisji tych substancji przez człowieka wynosi 5 Euro/kg dla azotu i 10 Euro/kg dla fosforu 1 ha łąki nadrzecznej wykonuje usługę wartą 19,5 Euro dziennie

Przykłady liczbowe z dorzecza rzeki Elby Społeczna gotowość finansowania naturalnego ekosystemu : Badanie odbywa się za pośrednictwem ankiet i wywiadów Przedstawiony wariant obejmował m.in. odzyskanie obszarów naturalnej retencji, ekstensyfikację rolnictwa, budowę przepławek dla ryb, itp. Wynik : gotowość finansowania na poziomie 11,90 Euro / dom / rok

Przykłady liczbowe z dorzecza Dunaju (1995) DM / rok / hektar Niemcy Austria Węgry Słowacja Produkcja (drewno, żywność), rybołóstwo 209 112 Wypoczynek i rekreacja 342 184 Neutralizacja substancji odżywczych 403 Summa / hektar łaki 954 699 Powierzchnia w hektarach 45.662 27500 51553 5000 Wartość (DM) 44.000.000 27.000.000 36.000.000 4.000

Przykłady liczbowe z innych dorzeczy europejskich Autor Region Oceniane funkcje Metoda Wynik Folke (1991) Gotlandia, Szwecja Neutralizacja substancji odżywczych, połowy ryb, zaopatrzenie w wodę pośrednia 240 $ / hektar / rok Garrod, Willis (1996) Anglia, dorzecze rz. Darent Utrzymanie i polepszenie stanu wód w 40 rzekach Bezpo-średnia –CVM Gotowość do finansowania utrzymania : 15-18,5 £ / osoba / rok Tomasin (1991) Włochy, delta Po Wędkarstwo, Myślistwo,Wypoczynek 1500 $ / hektar / rok Unger-mann (1994) Nove Mlyny, Czechy Produkty rolnictwa i leśnictwa, myślistwo 290 $ / hektar / rok

Studium TEEB (2007) - TEEB – The Economics of Ecosystems and Biodiversity - Studium wykonane w Poczdamie, na zlecenie komisarza europejskiego Stavrosa Dimas i niemieckiego ministra środowiska Sigmara Gabriela - Analiza wartości ekonomicznej ekosystemów oraz kosztów ich utraty / zniszczenia - Wynik : Zainwestowane 45 Mrd. $ wygeneruje rocznie szacunkowo 4,4 Bln. $ zysku z naturalnych funkcji ekosystemów.

Uwagi Obecne metody badań nie pozwalają w pełni określić wpływu zalewania łąk rzecznych na przebieg fali powodziowej. Wartość ekosystemów jako miejsc wypoczynku i rekreacji zbadana jedynie częściowo – potrzebne są bardziej szczegółowe badania, np wpływy z turystyki wędkarskiej w regionie. Należy załozyć, iż w praktyce wartość ekonomiczna ekosystemów jest wyższa niż obliczona w badaniu.

Źródła Ernstberger, H. (2007): Flächenhafte Hochwasservorsorge in Auen. In: Röttcher, K. / Koehler, G. / Kleeberg, H.-B. (2007): Dezentraler Hochwasserschutz. Forum für Hydrologie und Wasserbewirtschaftung. Leipzig. Grossmann, M. / Hartje, V. / Meyerhoff, J. (2010): Ökonomische Bewertung naturverträglicher Hochwasservorsorge an der Elbe. Bundesamt für Naturschutz. Bonn – Bad Godesberg (2010). Meyerhoff, J. (1999): Ökonomische Bewertung ökologischer Leistungen. Berlin(1999). http://www.nationale-naturlandschaften.de/newsbox-oekosystemare-leistungen-der-natur-und-ihr-oekonomischer-wert

Taka dzika rzeka dzisiaj, mimo, że przez setki lat uważano inaczej, jest, zdaniem Niemców, przyjazna ludziom i najtańsza w utrzymaniu. Dziękuję za uwagę