dr hab. inż. E. Pietrzyk-Sokulska, prof. IGSMiE PAN dr hab. J. Kulczycka, prof. AGH Górnictwo w Polsce po wprowadzeniu sieci Natura 2000 – ocena skutków ekonomicznych i społecznych Kielce 17-19 luty 2016 r.

Co to jest Natura 2000? Natura 2000 jest elementem polityki UE dotyczącej środowiska i różnorodności biologicznej. Sieć obejmuje 26 000 obszarów i zajmuje prawie 18% powierzchni UE. Jej celem jest zapewnienie długoterminowego przetrwania najcenniejszych i zagrożonych gatunków, siedlisk i ekosystemów Europy, które – poza naturalną wartością – oferują społeczeństwu szereg korzyści społecznych i gospodarczych. Dyrektywa Ptasia (SPA) Dyrektywa Siedliskowa (CSI)

Natura 2000 w Polsce Na terenie Polski obszary zajmują 34 319 km2 (11% powierzchni lądowej Polski). Europejską sieć obszarów chronionych Natura 2000 zaczęto tworzyć w Polsce w 2004 r. W ich obrębie zlokalizowana jest większość czynnych złóż o udokumentowanych zasobach kopalin (300) dostarczających surowców dla różnych gałęzi przemysłu, a także rolnictwa, lecznictwa, itp. Taka lokalizacja złóż powoduje często ograniczanie wydobycia kopalin lub wręcz je uniemożliwia. Przedsiębiorcy muszą wprowadzać: środki łagodzące - minimalizujące lub nawet neutralizujące negatywne skutki dla obszarów, środki kompensujące - kompensowanie skutków, ze względu na możliwość utraty spójności ogólnej sieci obszarów Natura 2000. Lokalizacja często prowadzi do ograniczenia lub zaprzestania wydobycia.

Natura 2000 – korzyści Korzyści płynące z sieci Natura 2000, wyceniono na 200-300 mld euro rocznie, co wynika z: akumulowania CO2 – około 9,6 mld Mg węgla = ekwiwalent 35 mld Mg CO2, którego wartość szacowana jest na 607-1130 mld euro, zapewniania i oczyszczania zasobów wodnych, zapobiegania katastrofom naturalnym, turystyka i rekreacja - w UE obszary sieci odwiedza 1,2-2,2 mld turystów dziennie, dostarczając 5-9 mld euro rocznie. Usługi ekosystemowe świadczone przez obszary Natura 2000 są bardziej pewne i zabezpieczone niż usługi poza siecią.

Obszary sieci Natura 2000 zajmują 1/5 powierzchni Polski W ich składzie są Specjalne Obszary Ochrony (SOO) – 849 i Obszary Specjalnej Ochrony (OSO) – 145 a także Obszary o Znaczeniu Europejskim W obrębie sieci Natura 2000 – około 300 złóż czynnych i okresowo czynnych oraz ponad 250 złóż niezagospodarowanych i 140 nieczynnych

Koncentracja złóż kopalin w obszarach sieci Natura 2000 w obrębie powiatów

Struktura występowania złóż kopalin w obrębie sieci Natura 2000 w poszczególnych województwach

Analiza złóż leżących w obrębie sieci Natura 2000 ze względu na: a). ich ilość, b). wielkość zasobów przemysłowych, c). wielkość wydobycia E – złoże eksploatowane, G – podziemny magazyn gazu, P – złoże o zasobach rozpoznanych wstępnie (kat. C2), R – złoże o zasobach rozpoznanych szczegółowo (w kat. A+B+C2), T – złoże zagospodarowane, eksploatowane okresowo, Z – złoże zaniechane.

Wydobycie surowców energetycznych w obrębie sieci Natura 2000 w regionach

Liczba złóż w obrębie obszarów sieci Natura 2000

Liczba złóż w obrębie obszarów sieci Natura 2000

Natura 2000 czy górnictwo? Praktyka w Polsce – wnioski z konferencji pt. „ Górnictwo cynku i ołowiu na początku XXI wieku”. Złoże „Klucze” - zasoby rzędu 3,4- 4,7 mln Mg rudy (Zn około 2%, Pb około 0,1%); sieć Natura 2000 i stanowisko samorządu wykluczają możliwość udostępnienia tego złoża, Złoże „Zrąb Białej” – 0,5 mln Mg rudy (Zn - 2,0%; Pb 0,1%) lokalizacja w granicach sieci Natura 2000 nie przewiduje jego udostępnienia. Działalność wydobywcza nie musi kolidować z ochroną gatunkową i obszarową, jeśli tylko ustalone zostaną zasady eksploatacji uwzględniające ich ochronę, przepisy dotyczące ochrony przyrody nie wykluczają całkowitego zaniechania eksploatacji kopalin, ale ją ograniczają.

Natura 2000 czy górnictwo? Propozycja metodyki szacowania strat ekonomicznych i społecznych, oddzielnie dla złóż czynnych i niezagospodarowanych w dwu wariantach: Wariant I – zaprzestanie wydobycia kopalin ze złóż znajdujących na terenach objętych ochroną w ramach obszarów sieci Natura 2000, Wariant II – ograniczenie wydobycia kopalin ze złóż znajdujących na terenach objętych ochroną w ramach sieci Natura 2000. Złoża o charakterze strategicznym, spełniające wymogi nadrzędnego interesu publicznego (NIP), mogą być eksploatowane, wymaga to każdorazowego i szczegółowego rozpoznania oraz uzasadnienia.

Natura 2000 – zaprzestanie wydobycia Składniki algorytmu: zmniejszenie zasobów przemysłowych (10% strat): 1 628,9 mln Mg, zasoby przemysłowe (w obszarze Natura 2000): 1 809,9 mln Mg, wartość poszczególnych surowców : przedział cenowy 4,6 zł/Mg – 886 zł/Mg, zmniejszenie przychodów firm górniczych: 183 747,5 mln PLN, udział kosztów operacyjnych w przychodach (60%): 110 248,5 mln PLN, określenie potencjalnych strat ekonomicznych ze względu na ograniczenie wydobycia: 73 499,0 mln PLN, koszt opracowania Ocen Planów i Przedsięwzięć Znacząco Oddziałujących na Obszary Natura 2000: 5,920 mln PLN, koszty dostosowania infrastruktury (1200 PLN/ha): 88,7 mln PLN, zarządzanie i monitoring obszarami (400 PLN/ha): 295,770 mln PLN. Łącznie: 73 889,43 mln PLN

Natura 2000 – zmniejszenie wydobycia ze złóż znajdujących się na jej obszarze Składniki algorytmu: powierzchnia złóż leżących w obszarach NATURA 2000: 11322,7 ha, udział % złóż w obszarach NATURA 2000: 0,03 – 45,57%, zmniejszenie zasobów możliwych do wydobycia: 235,8 mln Mg, wielkość strat w przychodach: 10 296,7 mln PLN, udział kosztów operacyjnych w przychodach (60%): 6 178,0 mln PLN, straty ekonomiczneh (ograniczenie wydobycia): 4 118,7 mln PLN, koszt opracowania Ocen Planów (20.000 PLN/złoże): 5 920 mln PLN, koszty dostosowania infrastruktury (1200 PLN/ha): 88,731 mln PLN, zarządzanie i monitoring obszarami: 295,770 mln PLN, powiększenie strat związanych ze skróceniem okresu funkcjonowania przedsiębiorstwa górniczego – szacunkowo 10% niezrealizowanych przychodów: 1 029,670 mln PLN. Łącznie: 5 538,77 mln PLN

Natura 2000 – oszacowanie strat społecznych dla złóż zagospodarowanych Składniki algorytmu: zmniejszenie zatrudnienia w firmach wydobywczych: 8 000 osób, zmniejszenie ilości zatrudnienia: 800 osób, koszt wzrostu bezrobocia 8800*500 PLN/m-c*12m-cy: 4400 mln PLN, zmniejszenie wpływu środków finansowych 7 431,01 mln PLN, w tym: do budżetu gmin, NFOŚiGW z tytułu opłat: 2 619,345 mln PLN, podatki lokalne: 4 811,665 mln PLN, zmniejszenie wpływu z CIT : 16 962,700 mln PLN, zwiększenie liczby tonokilometrów – szczególnie w przypadku przewozu surowców skalnych: 1 000 mln PLN. Łącznie: 25 393,71 mln PLN

Natura 2000 wytyczne UE Wytyczne Komisji Europejskiej (2011): Wydobycie surowców nieenergetycznych i sieć Natura 2000, działalność przemysłu wydobywczego wokół obszarów sieci Natura 2000 i na ich obszarze nie podlega automatycznemu wykluczeniu. Należy pamiętać, że oddziaływanie eksploatacji nie może przerwać spójności obszarów sieci Natura i zmniejszyć ich naturalny zasięg. Nie przewidziano rekompensat dla górnictwa, a dla innych grup tak, np. zgodnie z art. 16 Rozp. Rady UE istnieje możliwość rekompensowania kosztów lub utraconych korzyści na obszarach Natura 2000 dla rolników

Integracja Natury 2000 i górnictwa Utworzenie Sieci Natura 2000 ma istotne korzyści środowiskowe, ale „konkuruje” z możliwością wydobycia surowców mineralnych, Konieczność wypracowania metod kompleksowej oceny projektów górniczych z uwzględnianiem zasad zrównoważonego rozwoju w związku ze zmniejszającą się wielkością możliwych do wydobycia zasobów surowców mineralnych, Wskazana jest intensyfikacja prac firm wydobywczych nad metodami zamykania i rekultywacji obszarów pogórniczych dla poprawy wizerunku branży i poszerzenia możliwości pozyskiwania surowców. W UK opracowano stronę internetową odnośnie zagospodarowania obszarów pogórniczych, na której wskazano jakie siedliska mogą być na nich utworzone www.afterminerals.com (1 300)

Dziękujemy za uwagę!