Bankowy Fundusz Gwarancyjny Dr Urszula Banaszczak – Soroka

Geneza systemów gwarantowania depozytów 1933 Pierwsza instytucja gwarantowania depozytów na świecie: Federal Deposit  Insurance Corporation (USA –Federalne Biuro ds. Ubezpieczenia Depozytów ) – rok powstania 1933 1966 Pierwszy system gwarantowania depozytów w Europie – Niemcy Lata 60/70/80/ XX wieku: Finlandia (1970); Belgia (1974); Hiszpania (1977); Holandia (1978); Austria (1978); Wielka Brytania (1980); Francja (1980) 1986 Rekomendacja Komisji Europejskiej 87/63/EWG z dnia 22 grudnia 1986 1994 Dyrektywa 94/19/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 30 maja 1994 w sprawie gwarantowania depozytów (znowelizowana w 2009 r.)

1995 - Ustawa o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym c.d. 1995 - Ustawa o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym 1999 - Międzynarodowy Fundusz Walutowy (powstał w 1945 r.) opublikował 15 zaleceń odnośnie formuły systemu gwarancyjnego w normalnej sytuacji banków, 2001 - Forum Stabilności Finansowej (powstało w 1999roku) – obecnie Rada Stabilności Finansowej, 2002 Powołano Międzynarodowe Stowarzyszenie Gwarantów Depozytów w Szwajcarii przy Banku Rozrachunków Międzynarodowych w Bazylei (International Association of Deposit Insurers - IADI)

c.d. 2007 Powołano Europejskie Forum Gwarantowania Depozytów w Brukseli (European Forum of Deposit Insueres , 2009 - IADI oraz Bazylejski Komitet Nadzoru Bankowego opublikowały dokument „Podstawowe zasady efektywnego gwarantowania depozytów), 2010 - Opublikowano metodykę oceny zgodności z zasadami efektywnego gwarantowania depozytów, 2011- Rada Stabilności Finansowej włączyła Podstawowe zasady efektywnego gwarantowania depozytów do podstawowych standardów określających stabilne systemy finansowe

c.d. 2014 Dyrektywa 2014/59/UE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 maja 2014 r. ustanawiającą ramy na potrzeby prowadzenia działań naprawczych oraz restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji w odniesieniu do instytucji kredytowych i firm inwestycyjnych Dyrektywa 2014/49/UE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 16 kwietnia 2014 r. w sprawie systemów gwarancji depozytów (wersja przekształcona).

Misja BFG Misją BFG jest działanie na rzecz bezpieczeństwa i ochrony wkładów oszczędnościowych na wypadek upadłości banku lub kasy oraz ochrona stabilności systemu bankowego, tak aby nie zachodziła potrzeba wypłaty środków zdeponowanych w bankach i kasach (od 2013 roku). Budowanie zaufania do systemu bankowego i instytucji na nim funkcjonujących jako instytucji zaufania publicznego (art.3 ustawy o BFG).

Podstawowe zadania BFG działalność gwarancyjna - ochrona wkładów pieniężnych deponentów do określonej wysokości i ich zwrot w przypadku ogłoszenia upadłości działalność pomocowa - podstawowym celem działalności pomocowej BFG jest przeprowadzenie działań restrukturyzacyjnych banków i kas a tym samym ochrana klienta przed utratą środków powierzonych tym podmiotom. Działalnością pomocową objęte są tylko te podmioty, które należą do BFG. a/ udzielanie pomocy finansowej na prowadzenie programu naprawczego, przejęcie innego banku, zakup akcji i udziałów b/ pomoc bankom spółdzielczym c/ udzielanie lub wykonywanie gwarancji rekapitalizacyjnej d/ restrukturyzacja kas działalność analityczna – gromadzenie informacji i ich bieżąca i okresowa analiza umożliwiająca zidentyfikowanie niebezpieczeństwa niewypłacalności i podjęcie działań zapobiegających pogłębianiu się występujących i zidentyfikowanych zagrożeń przymusowa restrukturyzacja (2016 r.)

Fundusze Bankowego Funduszu Gwarancyjnego I Fundusz Ochrony Środków Gwarantowanych (od 1995) II Fundusze Pomocowe Fundusz Pomocowy dla banków (1995) Fundusz Restrukturyzacji Banków Spółdzielczych (2001) Fundusz Restrukturyzacji kas (2013) Fundusz Stabilizacyjny (2010) Fundusz Przymusowej Restrukturyzacji dla banków i domów maklerskich(2016) dla kas (2016)

Działalność gwarancyjna – Obowiązkowy Fundusz Ochrony Środków gwarantowanych Deponent – osoba fizyczna , osoba prawna, a także jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, pracownicze kasy zapomogowo – pożyczkowe, szkolne kasy oszczędnościowe , będące stroną umowy imiennego rachunku bankowego oraz spadkobiercy tych osób

Wyłączenia (przykłady) Skarb Państwa Banki krajowe, banki zagraniczne, instytucje kredytowe Spółki prowadzące giełdę, rynek pozagiełdowy lub rynek alternatywny firmy inwestycyjne krajowe i zagraniczne zakłady ubezpieczeń, fundusze inwestycyjne, otwarte fundusze emerytalne , towarzystwa funduszy inwestycyjnych, pracownicze towarzystwa emerytalne osoby posiadające w dniu spełnienia warunków gwarancji pakiet co najmniej 5%ogólnej liczby głosów i udział w kapitale zakładowym członkowie zarządu i dyrektorzy banku

Środki gwarantowane Środki gwarantowane -środki pieniężne zgromadzone w banku przez deponenta na rachunkach imiennych oraz jego należności wynikające z innych czynności bankowych Max. 100 000 euro

Źródła finansowania działalności gwarancyjnej (kolejność) 1. fundusz ochrony środków gwarantowanych banku, w przypadku którego nastąpiło spełnienie warunku gwarancji, 2.Fundusz ochrony środków gwarantowanych podmiotów objętych systemem gwarantowania 3. środki własne funduszu z mas upadłościowych (na koniec 2011 - 53 mln zł) 4. środki własne z funduszy pomocowych (5 573 mln zł) 5.Inne źródła: zysk BFG, dochody z oprocentowania pożyczek, bezzwrotna pomoc zagraniczna, dotacja z budżetu państwa itd. (art. 15 i 16a ustawy o BFG ) 6. Kredyt krótkoterminowy NBP 7. Minister finansów może podwyższyć stawkę tworzenie funduszu gwarancyjnego i opłat stałych

c.d. W latach 1990 – 1994 ogłosiło upadłość 43 banki spółdzielcze i 1 komercyjny W latach 1995 – 2001 ogłosiło upadłość 5 banków komercyjnych i 88 banków spółdzielczych Dokonane przez Bankowy Fundusz Gwarancyjny wypłaty środków gwarantowanych w latach 1995 – 2015 wyniosły 2,7 mld zł zł i objęły prawie 352 tys. uprawnionych deponentów. FOŚG dysponował na koniec 2015 roku kwotą bliską 15,2 mld zł ( w tym kwota w BFG 3,6 mld zł) W 2014 roku wartość depozytów podmiotów sektora niefinansowego przekraczała kwotę 756 mld zł . Ochroną objęte były depozyty o wartości 525 mld zł.

Przynależność do BFG obligatoryjna i powszechna – wszystkie banki krajowe, SKOK i KSKOK ( na koniec 2014- 38 banków komercyjnych, 563 banki spółdzielcze (od 1995) oraz 50 kas (od 2013) oraz oddziały banków zagranicznych do wysokości środków gwarantowanych w Polsce, o ile kwota ta jest niższa w państwie udzielającym licencji, fakultatywna – oddziały instytucji kredytowych

Wysokość funduszu Wysokość funduszu ustalana jest na kolejne lata jako iloczyn sumy zgromadzonych środków pieniężnych w banku (kasie) na wszystkich rachunkach stanowiących podstawę do obliczania kwoty rezerwy obowiązkowej i stawki procentowej ustalanej corocznie przez BFG ( od 2012 roku 0,55% dla banków). Aktywa stanowiące pokrycie funduszu bank zobowiązany jest lokować w bezpieczne papiery wartościowe (bony i obligacje NBP lub SP o ile mogą być one przedmiotem obrotu) oraz jednostki uczestnictwa funduszy rynku pieniężnego (są one przechowywane NBP lub KDPW) a uruchamiane w sytuacji upadłości banku (kasy) – ex ante

Fundusz Pomocowy dla banków Podstawowym celem udzielenia pomocy finansowej lub wsparcia jest przeprowadzenie restrukturyzacji banków zagrożonych niebezpieczeństwem niewypłacalności a pośrednio ochrona klienta przed utratą środków powierzonych bankom.

c.d. Może udzielić (zwrotnej pomocy finansowej ) w formie: - pożyczek, gwarancji lub poręczeń wyłącznie: dla usunięcia niebezpieczeństwa niewypłacalności lub przejęcie banku , połączenie z innym bankiem, - zakupu udziałów albo akcji banku, który znalazł się w sytuacji niewypłacalności, przez nowych udziałowców lub akcjonariuszy - objęcie akcji banku przejmującego (dotyczy tylko podmiotów objętych systemem gwarantowania)

Działalność pomocowa BFG (dotyczy banków i SKOK) Warunki udzielenia pomocy: - wyników przeprowadzonego badania sprawozdania finansowego z jego działalności, a w przypadku wniosku o udzielenie pomocy na przejęcie, połączenie się banków lub zakup akcji (udziałów) innego banku - wyników badania sprawozdań finansowych obu banków, - pozytywnej opinii Komisji Nadzoru Finansowego o programie postępowania naprawczego lub o celowości przejęcia, połączenia się banków lub zakupu akcji (udziałów) innego banku, - dokumentu potwierdzającego, że wysokość wnioskowanej pomocy jest nie wyższa niż kwota z tytułu gwarantowania środków zgromadzonych na rachunkach deponentów banku, a w przypadku wnioskowania o udzielenie pomocy finansowej w celu przejęcia, połączenia się banków lub zakupu akcji (udziałów) innego banku - nie jest wyższa niż kwota z tytułu gwarantowania środków zgromadzonych na rachunkach deponentów w banku przejmowanym, - dokumentów potwierdzających, że nastąpiło wykorzystanie dotychczasowych funduszy własnych banku na pokrycie strat banku ubiegającego się o pomoc lub banku przejmowanego.

Źródła finansowania Funduszu pomocowego /funduszu restrukturyzacji kas opłaty wnoszone przez banki/kasy opłata roczna banków (zasady obliczania – 0,1% 12,5 krotności sumy wymogów kapitałowych z tytułu poszczególnych rodzajów ryzyka oraz wymogów kapitałowych z tytułu przekroczenia limitów i naruszenia innych norm ostrożnościowych) opłata roczna kas w wysokości 0,02% wartości aktywów i zobowiązań pozabilansowych dochody z oprocentowania pożyczek oraz papierów wartościowych, które nabywane są przez BFG w ramach zarządzania środkami pochodzącymi z opłat, - inne środki: pochodzące z zysku BFG, pochodzące z NBP, bezzwrotna pomoc zagraniczna, dotacje z budżetu państwa

c.d. W latach 1996 – 2015 BFG udzielił z funduszu pomocowego 101 pożyczek, z tego 44 bankom komercyjnym i 57 bankom spółdzielczym, na łączną kwotę 3,7 mld zł. Przeznaczenie pomocy finansowej: a/ na samodzielną sanację banków 2,2 mld zł, b/ na przejęcia banków 1,3 mld zł, c/na zakup przez nowych akcjonariuszy akcji banków będących w stanie niebezpieczeństwa nieypłacalności – 0,2 mld zł

u Rok Kwota udzielonych przez BFG pożyczek (w mln zł) Wysokość środków gwarantowanych w bankach objętych pomocą BFG (w mln zł) Różnica między wysokością kwot gwarantowanych a kwotą udzielonej pomocy (w mln zł) Wysokość depozytów nie podlegających gwarancjom Funduszu (w mln zł) (1) (2) (2) - (1) 1996 129,20 162,30 33,10 282,30 1997 343,70 1.297,20 953,50 828,20 1998 219,10 8.228,80 8.009,70 2.783,50 1999 284,10 1.343,80 1.059,70 1.399,90 2000 205,30 305,10 99,80 265,30 2001 749,00 49.275,80 48.526,80 11.170,79 2002 132,80 166,70 33,90 62,20 2003 751,00 752,10 1,10 121,54 2004 450,00 559,10 109,10 3.670,90 2005 447,00 447,10 0,10 178,41 2006 35,60 37,00 1,40 28,0 2007 0,00 2008 2009 2010 43,50 43,60 12,00 2011 Razem 3.790,30 62.618,60 58.828,30 20.803,04  

c.d. W ramach funduszu kas zawarł umowę gwarancyjną i udzielił dotacji ( wszystkie w 2015 roku) na kwotę: 15,8 mln dla Alior Banku z tytułu przejęcia kasy św. Jakuba z Kęt. 101 mln zł dla Pekao SA na przejęcie SKOK im Mikołaja Kopernika 278 mln zł dla PKO BP na przejęcie SKOK Wesłowa Fundusz pomocowy dla banków dysponuje kwotą 1,7 mld zł.

Struktura udzielonych pożyczek w latach 1995- 2015

Pomoc z funduszu restrukturyzacji banków spółdzielczych Fundusz dysponuje kwotą około 130 mln zł . Mogą być one przeznaczone na udzielenie pożyczek (tylko bankom spółdzielczym w dobrej kondycji ekonomiczno – finansowej) w celu: 1. nabycie akcji banku zrzeszającego, 2. finansowanie wydatków związanych z łączeniem się banków spółdzielczych , zwiększenia bezpieczeństwa środków klientów poprawę lub ujednolicenie standardów obsługi (nabycie lub modyfikacja oprogramowania i sprzętu informatycznego, ujednolicenie technologii bankowych, modyfikacja procedur finansowo – księgowych, rozwój i unifikacja produktów i usług) 3. ponoszenie wydatków inwestycyjnych 4. Pomoc bankom zrzeszającym,

Udzielone pożyczki W latach 2001 – 2015 BFG udzielił 317 pożyczek na kwotę ponad 500 mln zł. Dysponuje na koniec 2014 roku kwotą 123 mln zł

c.d. Struktura pomocy a/ 56% zakup akcji banków zrzeszających, b/ 43% inwestycje ( unifikacja produktów bankowych, nabycie sprzętu informatycznego i programów informatycznych, modyfikacja procedur finansowo – księgowych).

Warunki udzielania pożyczek oprocentowanie pożyczki w skali roku określane jest w wysokości stopy referencyjnej ustalanej przez Radę Polityki Pieniężnej; za opóźnienia w spłacie nalicza się odsetki ustawowe; prowizja od udzielonej pożyczki wynosi 0,1% kwoty pożyczki; zapłata prowizji następuje przed wypłatą kwoty pożyczki; okres, na jaki może być udzielona pożyczka nie może być krótszy niż 5 lat i dłuższy niż 10 lat (okres ten ustala BFG) wypłata pożyczki dokonywana jest jednorazowo, po uzyskaniu zgody KNF na zaliczenie środków pożyczki do funduszy własnych kasy; odsetki od wypłaconej pożyczki płatne są w okresach kwartalnych; spłata pożyczki następuje jednorazowo bądź w ratach, po 5-cio letnim okresie jej wykorzystania.

Obowiązki informacyjne wobec klientów banków informowanie o swojej sytuacji ekonomiczno – finansowej informowanie o przynależności do BFG i zasadach gwarancji dla poszczególnych grup klientów BFG wyposaża banki uczestniczące w polskim systemie gwarantowania w tablice - do wywieszenia w placówkach - informujące, że depozyty złożone w danej instytucji gwarantuje Bankowy Fundusz Gwarancyjny oraz w ulotki na temat zasad gwarantowania depozytów przez BFG, skierowane do osób korzystających z usług bankowych. 

Fundusz stabilizacyjny – pomoc w formie gwarancji zwiększenia funduszy własnych, a w przypadku wykonania tej gwarancji – nabycie lub objęcie akcji , obligacji lub papierów wartościowych tych banków. opłaty ostrożnościowe dokonywane przez banki i kasy. Dysponuje kwotą 408 mln zł na koniec 2015 r. 0,009% 12,5 krotności sumy wymogów kapitałowych z tytułu poszczególnych rodzajów ryzyka oraz wymogów kapitałowych z tytułu przekroczenia limitów i naruszenia innych norm ostrożnościowych