„Historia polskich konstytucji.” Projekt edukacyjny uczniów kl. II „B” w roku szkolnym 2016/17

Konstytucja I Ustawa zasadnicza i jej rola w państwie Konstytucja to najważniejszy akt prawny określający ustrój państwa, uprawnienia i obowiązki władz oraz podstawowe prawa i obowiązki obywateli. Dlatego właśnie dokument ten często nazywany jest ustawą zasadniczą. Wszystkie pozostałe akty prawne wydawane w kraju muszą być z nim zgodne. Konstytucja stoi na straży jednej z najważniejszych zasad państwa demokratycznego, jaką jest trójpodział władzy. Zgodnie z tą regułą władza dzieli się na ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą. Są one również równorzędne i niezależne od siebie. Władza ustawodawcza, czyli parlament, ustanawia prawo, władza wykonawcza (np. król, prezydent, rząd) wprowadza je w życie, a władza sądownicza (sądy, trybunały) czuwa nad przestrzeganiem prawa. Wszystkie te organy powinny współpracować ze sobą dla dobra kraju, wzajemnie się uzupełniać i kontrolować. Taką zasadę określa się jako równowagę władzy. prawo – zbiór norm i nakazów postępowania ustanowionych państwo; ich przestrzeganie gwarantuje przymus państwowy II Omówienie najważniejszych polskich konstytucji: A) Konstytucja 3 Maja 1791r. B) Konstytucja Marcowa 1921r. C) Konstytucja Kwietniowa 1935r. D) Konstytucja Lipcowa 1952r.

A) Konstytucja 3 Maja 1791r. Konstytucja 3 Maja, właściwie Ustawa Rządowa z dnia 3 Maja uchwalona 3 maja 1791 roku ustawa regulująca ustrój prawny Rzeczy pospolitej Obojga Narodów. Powszechnie przyjmuje się, że Konstytucja 3 maja była pierwszą w Europie i drugą na świecie (po konstytucji amerykańskiej z 1787r.) nowoczesną, spisaną Konstytucją. Konstytucja 3 maja została ustanowiona ustawą rządową przyjęta tego dnia przez sejm. Została zaprojektowana w celu zlikwidowania obecnych od dawna wad opartego na wolnej elekcji i demokracji szlacheckiej systemu politycznego Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Konstytucja zmieniła ustrój państwa na monarchię dziedziczną, ograniczyła znacząco demokrację szlachecką, odbierając prawo głosu i decyzji w sprawach państwa szlachcie nie posiadającej ziemi (gołocie) , wprowadziła polityczne zrównanie mieszczan i szlachty oraz stawiała chłopów pod ochroną państwa, w ten sposób łagodząc najgorsze nadużycia pańszczyzny. Konstytucja formalnie zniosła praktycznie nieużywane od 27lat (od wprowadzenia w 1764 roku skonfederowanej organizacji pracy sejmu) liberum veto. W tym samym czasie przetłumaczono Konstytucję na język Litewski. Przyjęcie monarchicznej Konstytucji 3 maja spowodowało opozycję republikanów oraz sprowokowało wrogość imperium Rzeczypospolitej, które od 1768 roku było protektorem Rzeczypospolitej i gwarantem nienaruszalności jej ustroju. W wojnie o obronę Konstytucji Polska została zdradzona przez swojego Pruskiego sprzymierzeńca Fryderyka Wilhelma II, została pokonana przez wojska Rosyjskie Katarzyny Wielkiej , wspierając konfederację targowicką - spisek polskich magnatów przeciwnych zmianie ustroju Rzeczypospolitej. Po utracie niepodległości w 1795 roku, przez 123 lata rozbiorów, przypomniała o walce o niepodległość. Zdaniem dwóch współautorów, Ignacego Potockiego i Hugona Kołłątaja była ,,Ostatnią wolą i testamentem gasnącej Ojczyzny”.

Konstytucja obowiązywała przez 14 miesięcy , w ciągu których Sejm Czteroletni uchwalił szereg ustaw szczegółowych, będących rozwinięciem jej postanowień. Sejm grodzieński aktem oblatowanym w Grodnie 23 listopada 1793 uznał Sejm Czteroletni za niebyły i uchylił wszystkie ustanowione na nim akty prawne.

Postanowienie Konstytucji Konstytucja 3 Maja ujęta była w 11 artykułach. Wprowadzała prawo powszechnej niepodległości (dla szlachty i mieszczaństwa) oraz trójpodział władzy na ustawodawczą (dwuizbowy parlament), wykonawczą (król) i sądowniczą. Konstytucja ograniczała nadmierne immunitety prawne i polityczne przywileje szlachty zagrodowej. Ograniczała również demokrację, pozbawiając część społeczeństwa (szlachtę gołotę, tzn. nieposiadającą dóbr ziemskich) praw politycznych. We wcześniejszym (18 kwietnia 1791) akcie prawnym ,,Miasta Masze Królewskie wolne w państwach Rzeczpospolitej” prawa te nadano mieszczaństwu. W jego artykule III zastrzeżono, że będzie on integralną częścią Konstytucji. Akt ten nadawał mieszczaństwu prawo do bezpieczeństwa osobistego (neminem captivabimus nisi iure victum), prawo do posiadania majątków ziemskich, prawo zajmowania stanowisk oficerskich i stanowisk w administracji państwowej, prawo nabywania szlachectwa. W akcie tym obejmowano pospólstwo opieką ,,prawa i administracji rządowej’’. Był to pierwszy krok w kierunku zniesienia poddaństwa chłopów i nadania praw wyborczych tej największej, a zarazem najbardziej wyzyskiwanej klasie społecznej. Konstytucja przewidywała zebrania sejmu zwyczajne- co dwa lata oraz nadzwyczajne w razie narodowej potrzeby. Izba niższa (Izba Poselska) składała się 204 posłów oraz 24 przedstawicieli (plenipotentów) miast królewskich. Izba wyższa (Izba Senacka) składała się z 132 członków: senatorów, wojewodów, kasztelanów, ministrów oraz biskupów. Władza wykonawcza spoczywała w rękach rady królewskiej, która nosiła nazwę Straży Praw. Komisji przewodniczył król. Składała się z pięciu wskazanych przez niego ministrów: ministra policji, pieczęci (tzn. spraw zagranicznych- pieczęć był tradycyjnym atrybutem wcześniejszych kanclerzy), ministra pieczęci spraw zagranicznych, ministra belli (ministra wojny), ministra skarbu.

Ministrowie byli wybierani przez króla, ale odpowiadali przed sejmem Ministrowie byli wybierani przez króla, ale odpowiadali przed sejmem. Oprócz ministrów w komisji znajdował się również prymas (będący przewodniczącym Komisji Edukacji Narodowej) oraz (bez prawa głosu) – następca tronu, marszałek sejmu i dwóch sekretarzy. Rada ta wywodziła się z analogicznej funkcjonującej w poprzednich dwóch stuleciach sankcjonowanej przez Artykuły Henrykowskie (1573). Każdy akt prawny wydany przez króla wymagał kontrasygnaty jednego z ministrów. Zasada mówiąca, że król nic sam przez się nie czyniący, za nic w odpowiedzi narodowi być nie może jest analogiczna do brytyjskiej „The King can do no wrong” - król nie może czynić źle. By wzmocnić jedność i bezpieczeństwo Rzeczpospolitej konstytucja zniosła Unię Polsko-Litewską na rzecz państwa unitarnego. W konsekwencji konstytucja oraz akt Zaręczenie Wzajemne Obojga Narodów kładły kres istniejącej od 1569r. unii realnej między Koroną Królestwa Polskiego i Wielkim Księstwem Litewskim tworząc oficjalnie Rzeczpospolitą Polską. Na miejscu wolnej elekcji wprowadzono elekcję w ramach dynastii. Drugie postanowienie miało na celu zmniejszenie wpływu obcych mocarstw na wybór następcy tronu. Zgodnie z konstytucją po śmierci Stanisława Poniatowskiego tron miał się stać dziedziczny i zostać przekazany Fryderykowi Augustowi I z dynastii Wettinów, z której pochodzili dwaj poprzedni polscy królowie. Integralną częścią Konstytucji 3 maja była ustawa ,,Miasta Nasze Królewskie Wolne w Państwach Rzeczpospolitej’’ zatwierdzona na 18 kwietnia 1791 (konstytucja, artykuł III) oraz ,,Prawo o sejmikach’’ zatwierdzone 24 marca tegoż roku. Niektórzy dodają do tej listy również ,,Deklarację Stanów Zgromadzonych’’ z 5 maja 1791 potwierdzający ustawę rządową przyjętą dwa dni wcześniej oraz Zaręczenie Wzajemne Obojga Narodów z 22 października potwierdzająca jedność i niepodzielność Korony Polskiej i Wielkiego Księstwa Litewskiego. Postanowienia ustawy rządowej były uszczegółowione przez liczne przepisy wykonawcze zatwierdzone między majem a czerwcem 1791 a dotyczące sejmów i sądów sejmowych (dwie ustawy z 13 maja), Straży Praw (1 czerwca), Narodowej Komisji Policji (17 czerwca) oraz administracji cywilnej (24 czerwca).

Święto Konstytucji 3 maja Konstytucja 3 maja pozostała do końca dziełem nieukończonym. Jej współautor Hugo Kołłątaja ogłosił trwanie prac nad ekonomiczną konstytucją zapewniającą wszystkim prawo własności oraz zapewniające ochronę i godność każdej pracy. Trzecim dokumentem, którym zajmował się Kołłątaj była ,,konstytucja moralna’’, zapewne polski odpowiednik amerykańskiej Karty Praw oraz francuskiej Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela. Konstytucja została formalnie wpisana do akt grodzkich Warszawy 5 maja 1791 i od tego momentu faktycznie weszła w życie. Została obalona przez konfederację targowicką popieraną przez Rosję, w wyniku interwencji wojsk rosyjskich w czasie wojny polsko-rosyjskiej w 1792 roku. Święto Konstytucji 3 maja Dzień 3 maja 1791 roku został uznany Świętym Konstytucji 3 Maja. Obchody tego święta były zakazane podczas rozbiorów, a ponownie jego obchodzenie zostało wznowione w II Rzeczpospolitej w kwietniu 1919 roku. Święto Konstytucji 3 Maja zostało zdelegalizowane przez hitlerowców i sowietów podczas okupacji Polski w czasie II wojny światowej, a po antykomunistycznych demonstracjach w 1946r. nie było obchodzone w Polsce, natomiast zastąpione obchodami Święta 1 Maja. W styczniu 1951r. święto 3 maja zostało oficjalnie zdelegalizowane przez władze komunistyczne. W roku 1981 ponownie władze świętowały uchwalenie majowej konstytucji. Do roku 1989 w tym dniu często dochodziło w Polsce do protestów i demonstracji antyrządowych i antykomunistycznych. Po zmianie ustroju, od kwietnia 1990r. Święto Konstytucji 3 Maja należy do uroczystości obchodzonych polskich świąt. W roku 2007 po raz pierwszy na Litwie obchodzono święto Konstytucji 3 maja.

B) Konstytucja Marcowa uchwalona 17 marca 1921r. Konstytucja Marcowa została uchwalona przez Sejm Ustawodawczy 17 marca 1921r. Potwierdzono w niej ustrój republikański, czyli za źródło władzy uznano naród, który sprawuje władze przez wybierane organy ustawodawcze - sejm, senat. Monteskiuszowska zasada podziału władz była podstawą organizacji państwa. Władzą ustawodawczą był sejm i senat, wykonawczą prezydent i rząd, sądowniczą niezawisłe i niezależne sądy. Władze ustawodawcze miały największe uprawnienia np. sejm, który : - Ustalał prawo, budżet i podatki, - Ustalał liczbę wojska, - Kontrolował rząd administrację i finanse, - Ratyfikował traktaty i układy, - Wraz z senatem wybierał prezydenta, - Może zmienić lub wyprowadzić nowelizację do konstytucji, - Posiadał inicjatywę ustawodawczą, - Powoływał NIK ( Najwyższa Izba Kontroli ), - Marszałek Sejmu mógł zastąpić prezydenta. Senat do swoich uprawnień mógł zaliczyć : - Zgłoszenia poprawek do ustaw sejmowych, - wraz z sejmem wybierał prezydenta, - za zgoda 3/5 senatów prezydent mógł rozwiązać parlament, - Senatorowie, jak i posłowie z reszta chronieni byli przez immunitet

Sejm i Senat wybierany co 5 lat Sejm i Senat wybierany co 5 lat. Wybory były powszechne, równe, bezpośrednie, tajne i proporcjonalne . Mogli w nich brać udział obywatele, którzy ukończyli 21 lat do sejmu, 30 lat do senatu. Natomiast Polacy, którzy chcieli brać bierny udział w wyborach musieli ukończyć 25 lat do sejmu 40 lat do senatu. Prezydent był wybierany na 7 letnią kadencję przez Zgromadzenie Narodowe bezwzględną większością głosów. Konstytucja marcowa stworzona została przez edycję i skierowana bezpośrednio przeciwko Piłsudskiemu o czym świadczą przede wszystkim ograniczenia uprawnień prezydenta jedynie do funkcji reprezentowanych, którym w myśli socjalistów miał zostać Marszałek. Wprawdzie do jego obowiązków należało mianowanie rządu, ale z uwzględnieniem stanowisk i zadań większości sejmowych. Wszystkie akty urzędowe prezydenta wymagały podpisu premiera i odpowiedniego ministra, czyli kontrasygnaty. Prezydent mógł również wypowiedzieć wojnę i zawierać pokój za zgodą sejmu a także, zwoływać i rozwiązywać parlament. Miał prawo łaski, odpowiadał przed Trybunałem Stanu i był chroniony immunitetem z wyjątkiem zdrady państwa, przestępstwa karnego lub pogwałcenia konstytucji. Państwo zostało podzielone na województwa powiaty, gminy wiejskie i miejskie. Stanowiące jednostki samorządu terytorialnego. W organizacji administracji państwowej wprowadzono zasadę dekoncentracji, czyli powierzenie kompetencji administracyjnych organom lokalnym. W Konstytucji Marcowej zagwarantowano szeroki zakres praw obywatelskich, takich jak ochrona życia, wolności i sumienia oraz równości wszystkich obywateli wobec prawa, niezależnie od narodowości, pochodzenia, wyznania i rasy. Nienaruszalność własności prywatnej uznano za jedną z najważniejszych podstaw ustroju gospodarczego. Również ta konstytucja wprowadziła takie prawa społeczne jak: Ochrona pracy, ubezpieczenia socjalne , ochrona macierzyństwa, bezpłatna nauka czy zakaz pracy dzieci do lat 15. Zagwarantowano także prawa dla mniejszości narodowych, czyli tzw. ,,Mały traktat wersalski.”

C) Konstytucja kwietniowa z 1935r. Informacje ogólne Konstytucja kwietniowa, ustawa zasadnicza z 23 III 1935 uchwalona przez sanacyjną większość sejmową z naruszeniem przepisów Konstytucji marcowej: przy nieobecności posłów opozycyjnych, bez wymaganego quorum, podpisana przez Prezydenta Rzeczpospolitej 23 IV 1935. Postanowienia konstytucji Przenosiła punkt ciężkości władzy państwowej z Sejmu na prezydenta, którego władzę wzmocniono poprzez przekazanie mu zwierzchnictwa zarówno nad rządem, Sejmem, jak i siłami zbrojnymi. Prezydent odpowiadał za losy państwa tylko "wobec Boga i historii", miał być wybierany przez liczące osiemdziesiąt osób grono elektorów wyłonionych przez obie izby lub referendum narodowe. Uprawnienia prezydenta Prezydent miał prawo korzystać z uprawnień osobistych, tzw. prerogatyw: mógł m.in. wskazywać kandydata na swego następcę, wyznaczać go w razie wojny, mianować i zwalniać premiera, prezesa Sądu Najwyższego i prezesa Najwyższej Izby Kontroli, naczelnego wodza i Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych (Generalny Inspektorat Sił Zbrojnych), powoływać 1/3 Senatu, mianować członków Trybunału Stanu, rozwiązywać Sejm i Senat przed upływem kadencji. Ponadto prezydent miał prawo wydawania dekretów w okresie, gdy Sejm był rozwiązany, a także podczas trwania kadencji Sejmu.

Wzrost roli władzy wykonawczej Konstytucja kwietniowa wzmacniała rolę rządu, znacznie uniezależniając go od Sejmu, który zachował wprawdzie prawo kontroli nad rządem. W praktyce Konstytucja kwietniowa utrudniała bieżącą kontrolę władzy wykonawczej przez Sejm. Kosztem Sejmu wzmocniona została także pozycja Senatu: zatwierdzał on uchwały Sejmu, współdecydował o odpowiedzialności rządu, wnosił poprawki do projektów ustaw, w przypadku wakatu na urzędzie prezydenta zastępował go marszałek Senatu, a nie jak dotąd Sejmu. Uchwalenie konstytucji Zmiana obowiązującej Konstytucji i wprowadzenie nowych zasad ustrojowych należały do najważniejszych celów obozu sanacyjnego po zamachu majowym. Prace nad nową ustawą zasadniczą trwały kilka lat i zostały zakończone pod koniec 1933 r. W grudniu tego roku projekt konstytucji został przyjęty przez reprezentujący obóz sanacji Klub Parlamentarny BBWR, a następnie przedłożony sejmowej Komisji Konstytucyjnej. Poprawiony tekst powrócił następnie do Sejmu, który 23 marca 1935 r. uchwalił nową ustawę zasadniczą w wersji opracowanej przez Senat: za głosowało 260 posłów, przeciwko 139. 23 kwietnia 1935 r. na Zamku Królewskim w Warszawie prezydent RP Ignacy Mościcki złożył podpis na rękopiśmiennym oryginale "Ustawy Konstytucyjnej". W uroczystości tej ze względu na stan zdrowie nie uczestniczył marszałek Piłsudski, choć jego podpis, jako ministra spraw wojskowych, znalazł się również pod ustawą zasadniczą, razem z podpisami innych członków rządu Walerego Sławka.

Nowe zasady ustrojowe Nowa ustawa zasadnicza składała się z 81 artykułów, podzielonych na 14 rozdziałów. Przyznawała ona prezydentowi nadrzędną pozycję wobec innych organów państwa. Art. 2 konstytucji głosił: "Na czele Państwa stoi Prezydent Rzeczypospolitej. Na nim spoczywa odpowiedzialność wobec Boga i historii za losy Państwa. Jego obowiązkiem naczelnym jest troska o dobro Państwa, gotowość obronną i stanowisko wśród narodów świata. W Jego osobie skupia się jednolita i niepodzielna władza państwowa". Zwierzchnictwu prezydenta podlegał rząd, Sejm, Senat, siły zbrojne, sądy oraz kontrola państwowa. Do jego prerogatyw należało m.in. wskazanie swego następcy, mianowanie i odwoływanie premiera, I prezesa Sądu Najwyższego, prezesa NIK, Naczelnego Wodza i Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych. Do uprawnień osobistych prezydenta należało również rozwiązanie parlamentu przed upływem kadencji, wyznaczenie na czas wojny swego następcy oraz stosowanie prawa łaski. Akty urzędowe wydawane w ramach jego prerogatyw nie wymagały kontrasygnaty. Prezydent wydawał także dekrety z mocą ustawy z tytułu zwierzchnictwa nad siłami zbrojnymi, a także w razie konieczności państwowej pomiędzy kadencjami izb ustawodawczych (z pewnymi wyjątkami, dotyczącymi m.in. konstytucji). Wobec ustaw uchwalonych przez obie izby prezydent miał prawo weta zawieszającego. Nadzwyczajne kompetencje prezydent uzyskiwał w czasie wojny: wyznaczał swego następcę oraz zarządzał wprowadzenie stanu wojennego, podczas którego wydawał dekrety z mocą ustawy w zakresie prawie całego ustawodawstwa państwowego, z wyłączeniem m.in. zmian w ustawie zasadniczej. Konstytucja kwietniowa utrzymywała 7- letnią kadencję prezydenta, jednak w wypadku wojny była ona przedłużana do upływu 3 miesięcy od zawarcia pokoju. Kandydata na urząd prezydenta wskazywało Zgromadzenie Elektorów, które składało się z osób wybranych przez Sejm (50), Senat (25) oraz wirylistów (5).

Jednak prezydent, jak już wspomniano, mógł wskazać kandydata na swego następcę. Jeśli skorzystałby z tego uprawnienia, wybór pomiędzy dwoma kandydatami miał być rozstrzygnięty w powszechnym głosowaniu. Osłabiony na mocy konstytucji z 1935 r. Sejm wybierany miał być co 5 lat w głosowaniu powszechnym, tajnym, równym i bezpośrednim, ale nie proporcjonalnym. Liczba posłów została zmniejszona do 208. Nowa ordynacja wyborcza pozbawiała partie polityczne prawa do wystawiania kandydatów na posłów i senatorów. Listy wyborcze w okręgach ustalać miały zgromadzenia składające się z przedstawicieli samorządu terytorialnego, gospodarczego i zawodowego. Przewodniczył im komisarz nominowany przez ministra spraw wewnętrznych. Senat składać się miał z 96 senatorów: 1/3 z nich powoływał prezydent, pozostali mieli być wybierani w dwustopniowych wyborach. Pozycja Senatu wobec Sejmu została wzmocniona, do odrzucenia senackich poprawek należało uzyskać w Sejmie 3/5 głosów. Oceniając Konstytucję kwietniową prof. Marian Kallas stwierdzał: "Zwolennicy nowej konstytucji próbowali połączyć ze sobą zasadę silnej władzy z wolnością jednostki. (...) Odrzucając system podziału władz przyznali państwu dominującą rolę w systemie prawnym. (...) zamiast koncepcji nadrzędnych praw jednostki wprowadzono nadrzędność państwa. Uznano, że +Państwo polskie jest wspólnym dobrem wszystkich obywateli+ (art.1). Sprecyzowano, że w ramach państwa i w oparciu o nie kształtuje się życie społeczeństwa (art.4). Twórcy aktu z 1935 r. wyznawali pogląd o zgodności interesów państwa z interesami społeczeństwa. Uznano, iż państwo miało być czynnikiem nadrzędnym wobec jednostki i ogółu obywateli. Zarazem dążono do eliminacji partii politycznych z życia publicznego". (M. Kallas "Historia ustroju Polski X-XX w.") Podpisana 23 kwietnia 1935 r. konstytucja była zdecydowanie krytykowana przez opozycję, która żądała jej uchylenia jako niedemokratycznej i bezprawnie narzuconej społeczeństwu.

Zawarty w Konstytucji kwietniowej zapis, dający prezydentowi w wypadku wojny prawo wyznaczenia swojego następcy, odegrał ogromną rolę po wybuchu II wojny światowej. To właśnie na jego podstawie prezydent Ignacy Mościcki przekazał swój urząd Władysławowi Raczkiewiczowi, zachowując tym samym ciągłość prawną państwa polskiego. Ustawa zasadnicza z 1935 r. pozostawała podstawą prawną działań polskich władz państwowych na emigracji po 1945 r. W oparciu o nią powołano ostatniego prezydenta RP na uchodźstwie Ryszarda Kaczorowskiego. (PAP)

D) Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej z 1952r. Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (pot.: konstytucja stalinowska, konstytucja lipcowa) – polska konstytucja uchwalona przez Sejm Ustawodawczy 22 lipca 1952, opublikowana 23 lipca 1952, weszła w życie 23 lipca 1952 z mocą obowiązującą od 22 lipca 1952 i zmieniona z dniem 31 grudnia 1989 w Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej. Opracowana w pierwotnej postaci według wzoru stalinowskiej konstytucji ZSRR z 1936. Była głównie aktem deklaratywno–propagandowym. Nie regulowała działania głównego ośrodka władzy politycznej, czyli PZPR, skąd wynikała jej fasadowość. W praktyce konstytucja miała mniejsze znaczenie niż statut PZPR, który wprost odwoływał się do idei komunistycznej. Projekt Konstytucji PRL z naniesionymi poprawkami Józefa Stalina. Konstytucja zrywała, poprzez wprowadzenie instytucji Rady Państwa, z przyjętym w polskiej praktyce konstytucyjnej trójpodziałem władzy – obowiązującym na mocy konstytucji marcowej (formalnie do 1952 roku) – wprowadzając wzorowaną na konstytucji sowieckiej zasadę jednolitości władzy państwowej.

Władza ustawodawcza - Sejm Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej składał się z 460 posłów na Sejm PRL, na początku ustalono jednolitą normę przedstawicielską 1 poseł: 60 tys. mieszkańców, później wykreślono ją z konstytucji jako niepraktyczną. Zerwano z zasadą mandatu wolnego (poseł był przedstawicielem ludu pracującego i mógł być przezeń odwołany, w praktyce ani razu nie wykorzystano tego przepisu – jako zbyt niebezpiecznego). Wprowadzono czteroprzymiotnikowe prawo wyborcze (wykreślenie zasady proporcjonalności). Sejm większością głosów przyjmował ustawy i podejmował uchwały, wybierał ze swego grona Prezydium (funkcja marszałka zawsze przypadała przedstawicielowi ZSL), na pierwszym swym posiedzeniu powoływał Prezesa Rady Ministrów wraz z Radą Ministrów oraz Radę Państwa. Uchwalał budżet i narodowe plany społeczno–gospodarcze. Miał prawo przyjmować petycje od obywateli. Do niego należały też niektóre uprawnienia kreacyjne, m.in. wybór Szefa NIK, członków Trybunału Stanu i Konstytucyjnego oraz Rzecznika Praw Obywatelskich (trzy ostatnie instytucje powołane dopiero w latach osiemdziesiątych). Parlament obradował w trybie sesyjnym. Sesje zwoływane były w określonych terminach przez Radę Państwa.

Władza wykonawcza Władza wykonawcza należała do Rady Ministrów i Rady Państwa. W końcowym okresie obowiązywania Konstytucji PRL Radę Państwa zastąpiono urzędem Prezydenta PRL, jednak z pewnym zmniejszeniem kompetencji w stosunku do likwidowanej Rady Państwa. Rada Państwa była organem kolegialnym wybieranym co cztery lata na pierwszym posiedzeniu Sejmu. W jej skład wchodzić mogli posłowie na Sejm PRL oraz inne osoby, którym powierzono tę funkcję. Przedstawicieli wybierano z członków partii, choć zdarzało się, że w Radzie zasiadali posłowie bezpartyjni lub katoliccy (np. Jerzy Zawieyski). Rada Państwa miała prawo wydawania dekretów z mocą ustawy w czasie przerw między sesjami Sejmu, musiały one jednak być zatwierdzone na najbliższej sesji Sejmu. Jako głowa państwa reprezentowała PRL w stosunkach zewnętrznych (de facto jednak jej przewodniczący), ratyfikowała umowy międzynarodowe oraz miała głos w sprawach związanych z obronnością i służbą wojskową. Nadawała obywatelstwo PRL i stosowała prawo łaski. Nie miała prawa weta w stosunku do ustaw, ustalała za to ich powszechnie obowiązującą wykładnię. Ministrów powoływał i odwoływał Sejm PRL. Według Konstytucji PRL (art. 20) przysługiwała jej inicjatywa ustawodawcza obok Rady Ministrów i Posłów na Sejm PRL.

Władza sądownicza Sądownictwo w PRL działało w zgodzie z zasadą jednolitości – Sąd Najwyższy sprawował nadzór nad wszystkimi pozostałymi sądami, które z kolei dzieliły się na: rejonowe (pierwotnie powiatowe), wojewódzkie oraz szczególne (w praktyce administracyjne i wojskowe). W 1980 roku powołano Naczelny Sąd Administracyjny, nie udało się natomiast powołać wojewódzkich sądów administracyjnych. Nowelą z 1982 roku do konstytucji wprowadzono znany w Polsce przedwojennej Trybunał Stanu oraz nową instytucję – Trybunał Konstytucyjny. Ten ostatni miał kompetencje podobne do obecnych, z tym że istniała możliwość odrzucania jego orzeczeń przez Sejm. Ponadto posiadał prawo ustalania powszechnie obowiązującej wykładni ustaw i występowania z wnioskiem o postawienie przed Trybunał Stanu. Wszystkie wyżej wymienione instytucje były realizacją (dawnych) postulatów Stronnictwa Demokratycznego. Nowelizacje i uchylenie W trakcie 45 lat obowiązywania Konstytucja była 23 razy nowelizowana. Różne było, na przykład, usytuowanie Najwyższej Izby Kontroli. 10 lutego 1976 określono PRL jako państwo socjalistyczne (art. 1 ust. 1), wpisano do Konstytucji przewodnią rolę PZPR (art 3 ust. 1) i przyjaźń z ZSRR (art. 6 pkt 2). Po porozumieniach okrągłego stołu: - W kwietniu 1989 Sejm uchwalił tzw. nowelę kwietniową, przywracającą izbę wyższą (Senat) oraz urząd Prezydenta, - W grudniu 1989 tzw. Sejm Kontraktowy dokonał kolejnej nowelizacji Konstytucji – prócz zmiany nazwy państwa wykreślono odniesienia do ustroju socjalistycznego (przepisy dot. m.in. współpracy z ZSRR oraz przewodniej roli PZPR w życiu politycznym), - 17 października 1992 roku w części dotyczącej stosunków między władzą wykonawczą a ustawodawczą oraz samorządu terytorialnego została zastąpiona tzw. Małą Konstytucją. Została uchylona całkowicie przez art. 242 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 1997.

III Obecnie w Polsce obowiązuje Konstytucja uchwalona 2 kwietnia 1997r podczas obrad Zgromadzenia Narodowego, czyli wspólnego posiedzenia sejmu i senatu. Obywatele zatwierdzili ją 25 maja tego samego roku w ogólnonarodowym referendum. Konstytucja na nowo określała zasady ustrojowe po upadku komunizmu w Polsce, a także uregulowała stosunki między władzą wykonawczą i ustawodawczą.   Projekt wykonali: Dawid Gąsior Anna Słoma Amelia Drabik Oliwia Wencel