Bezpośrednie Inwestycje Zagraniczne

Literatura D. Wawrzyniak: Determinanty lokalizacji Bezpośrednich Inwestycji Zagranicznych, Gospodarka Narodowa, Nr4/2010 Czinkota M. Ronkainen I. Moffett M. Marinova S. Marinov M.: International business: European Edition, Wiley, 2009; rozdział 2 Alvin G. Wint, Densil A. Williams: Attracting FDI to developing countries. A changing role for government?, The International Journal of Public Sector Management, Vol. 15, No. 5, 2002, United Nations Conference on Trade and Development UNCTAD, World Investment Report 2013 www.paiiz.gov.pl

BIZ Transfer do zagranicznego oddziału firmy: Kapitału właścicielskiego Zasobów: materialnych – maszyn, urządzeń i niematerialnych – know-how, rozwiązań zarządczych i organizacyjnych odbywający się w ramach jednego podmiotu i pod kontrolą firmy ‘macierzystej’.

Roczne BIZ - outflows 1970-2011

Wpływy BIZ w lat. 1990-2012 (w mln USD)

Wartość BIZ na świecie, 1990-2012 (w mln USD)

Napływ BIZ do Polski 1990-2012 (w mln USD)

Nie-właścicielskie tryby produkcji międzynarodowej – alternatywa dla BIZ Nie-właścicielskie sposoby (NEM Non-Equity Modes) produkcji międzynarodowej: podwykonawstwo, outsourcing, kontrakty rolnicze, franchising, licencjonowanie, kontrakty menedżerskie, i inne rodzaje stosunków umownych, przez które TNCs (TransNationalCorporations) koordynują działalność przedsiębiorstw państwa przyjmującego (host-country), bez posiadania udziałów w tych firmach

Sposoby wejścia na rynek zagraniczny (entry mode) Eksport pośredni bezpośredni Kontrakty Licencjonowanie Franchising inne: porozumienia technologiczne, umowy na usługi, na wytwarzanie. Inwestycyjne Niezależne przedsiębiorstwo Joint venture

Kryteria decyzyjne wyboru entry mode Zakres kontroli Dostępne zasoby i poziom zaangażowania Poziom ryzyka Czas, tempo Dostępne alternatywy Spodziewany zwrot

Teorie BIZ Teoria produkcji międzynarodowej [Dunning (1980) and Fayerweather (1982)] Teoria niedoskonałych rynków [Hymer (1970)] Teoria internalizacji [Buckley (1982, 1988) Buckley and Casson (1976, 1985)]

Teoria produkcji międzynarodowej – paradygmat eklektyczny [Dunning (1980) and Fayerweather (1982)] Skłonność firmy do rozpoczęcia produkcji zagranicznej zależy od konkretnych korzyści jej kraju w porównaniu do korzyści zasobowych wynikających z lokalizacji w innym kraju Przedsiębiorstwa szukają: zasobów korzyści czynników (czynniki produkcji) wiedzy bezpieczeństwa rynków

Jakie czynniki determinują gdzie inwestować? Paradygmat eklektyczny OLI BIZ są realizowane ponieważ firmy odnoszą korzyści właścicielskie ownership (O), realizowane w procesie internalizacji internalization (I) w krajach, oferujących konieczne korzyści lokalizacyjne locational (L) advantages

Czynniki determinujące BIZ (Galan, Gonzalez-Benito, 2001) OWNERSHIP

Czynniki determinujące BIZ (Galan, Gonzalez-Benito, 2001) INTERNALIZATION

Czynniki determinujące BIZ (Galan, Gonzalez-Benito, 2001) LOCATION

Teoria niedoskonałych rynków [Hymer (1970)] Firmy wykorzystują niedoskonałości rynków Decyzja firmy do inwestowania za granicą jest wyjaśniona jako strategia skorzystania z niektórych możliwości (przewag konkurencyjnych) nie podzielanych przez konkurentów w innych krajach. Niedoskonałości są najczęściej generowane przez rządy

Rynek doskonały - założenia Liczni nabywcy; Liczni sprzedawcy (brak monopolu); Pojedynczy nabywca/sprzedawca nie ma wpływu na rynek, ceny i inne warunki rynku; Homogeniczny produkt; Doskonała informacja = uczestnicy rynku mają pełną informację o produkcie i cenach; Swoboda wejścia i wyjścia z rynku.

Niedoskonałości rynku i przewagi konkurencyjne Niedoskonałości rynku w formie: Dostęp (cła, polityki importowe, itp.) Mobilności czynników produkcji Zarządzania: Korzyści kosztowe Korzyści skali i zakresu Różnicowanie produktu Techniki zarządcze, marketingowe i know-how Zasoby finansowe

Przewagi konkurencyjne Korzyści skali i zakresu: w produkcji, marketingu, finansach, badaniach i rozwoju, transporcie i zakupach duży rozmiar jest głównym czynnikiem (z powodu operacji międzynarodowych i /lub krajowych) Doświadczenie menedżerskie i marketingowe : umiejętności w zarządzaniu dużymi organizacjami przemysłowymi (kapitał ludzki i technologii) znajomość nowoczesnych technik analitycznych i ich zastosowanie w obszarach funkcjonalnych przedsiębiorstwa

Przewagi konkurencyjne Zaawansowane technologie: Umiejętności badawcze i inżynierskie Przewaga finansowa: Wykazanie się globalną przewagą finansową poprzez osiągnięcie i utrzymanie globalnego kosztu i dostępności kapitału Kluczowa zmienna kosztu konkurencyjnego umożliwiająca sfinansowanie inwestycji zagranicznych oraz innych działań

Przewagi konkurencyjne Zróżnicowane produkty: Specyficzne dla firm zalety produkcji i wprowadzania do obrotu produktów zróżnicowanych Wynikają z innowacji realizowanych w R&D lub znaczących wydatków marketingowych w celu uzyskania identyfikacji marki Konkurencyjność rynku krajowego: Wysoko konkurencyjny rynek krajowy zwiększa przewagi konkurencyjne firmy w porównaniu do firm pochodzących z krajów mniej konkurencyjnych Zjawisko znane w modelu Portera (diamond model) i ma 4 główne składowe

Figuer 1: Sekwencja decyzyjna BIZ Źródło: Czinkota M. Ronkainen I. Moffett M. Marinova S. Marinov M.: International business: European Edition, Wiley, 2009; p. 45

Teoria internacjonalizacji [Buckley and Casson (1979, 1985)] Internalizacja dotyczy powiększenia bezpośredniej działalności przedsiębiorstwa i wprowadzenie w ramach wspólnej własności i kontroli działań prowadzonych przez rynki pośrednie, które łączą firmy z klientami. Firmy korzystają na kreowaniu ‘wewnętrznego rynku’ tak, by transakcje mogły być przeprowadzane mniejszym kosztem w firmie

Powody realizacji BIZ – makroekonomiczne wzrost w światowym handlu i otwarcie nowych rynków rozwój nowych technologii i możliwości ich transferu liberalizacja gospodarki - zniesienie kontroli wymiany i barier dla przepływu kapitału (i zysków); ustanowienie wspólnych rynków i regionalnych bloków handlowych ze wspólnymi taryfami importowymi / eksportowymi

Powody BIZ – perspektywa mikro (firmy) Bariery w komunikacji z lokalnymi przedstawicielami brak zaangażowania ze strony przedstawicieli Wysoka marża niezależnych dystrybutorów Rosnące koszty administracyjne zarządzania operacjami zagranicznymi z kraju możliwość prowadzenia działalności jak lokalne firmy – wizerunek ‘swojej’ formy: mniej rygorystyczny stosunek lokalnych władz lepsza pozycja w konkurencji z lokalnymi firmami lepszy wizerunek wśród klientów ze względu na stałą obecność w kraju i znaczące zaangażowanie finansowe

Powody BIZ – perspektywa mikro (firmy) Wysokie koszty transportowe, logistyczne eksportu Ochrona własności intelektualnej Zachęty inwestycyjne rządów innych krajów Niższe koszty operacyjne Szybszy i łatwiejszy dostęp do rynku Niewystarczający popyt na rynku krajowym Potrzeba zabezpieczenia dostaw szczególnych surowców czy materiałów dostępnych tylko na obcym rynku

Powody BIZ – perspektywa mikro (firmy) Korzystne warunki gospodarcze w poszczególnych krajach (rynki rozwijające się, rosnące dochody, dostęp do kapitału, niskie stopy procentowe, niskie podatki etc.) Próba rozproszenia ryzyka pomiędzy różne rynki Nabycie know-how i umiejętności dostępnych tylko na lokalnym rynku Chęć zminimalizowania globalnych obciążeń podatkowych Potrzeba zaangażowania w wytwarzanie części, elementów na rynku lokalnym Lepsze powiązania pomiędzy lokalnym wytwarzaniem a marketingiem –innowacje produktowe, obsługa posprzedażowa

Strategie BIZ Produktowe (product – driven) właściwości, możliwości czy dostępności specyficznych produktów przemysł związany z surowcami naturalnymi (naftowy: wydobycie ropy naftowej, rafinerie) Rynkowe (market – driven) Poszukiwanie nowych rynków zbytu, dotychczasowe nie mogą wchłonąć produkcji Technologiczne (technology – driven) przedsiębiorstwa, których przewagą konkurencyjną są technologie, które wykorzystują do zdobycia nowych rynków (na których takie technologie nie występują)

Strategie BIZ Integracja pozioma Integracja pionowa Łączenie firm z tej samej branży, na tym samym ‘poziomie’ wytwarzania. Korzyści: Poprawa pozycji na rynku Korzyści skali Wzrost konkurencyjności Szanse na dywersyfikację Integracja pionowa Fuzje, przejęcia, firm w tej samej branży przemysłu ale wytwarzające na innych etapach produkcji (np. przejęcie firm dostawców surowców, czy producentów komponentów)

Dodatkowe koszty wejścia na nowy rynek Koszty marketingowe Koszty adaptacji produkcji do preferencji nowego rynku i klientów Koszty budowania zaufania, wizerunku, pozycji w nowym przedstawicielstwie

Techniki realizacji BIZ Przejęcia (likwidacja konkurencji, przejęcie technologii, know how, patentów, nabycie aktywów trwałych, wejście w rynek) Fuzje Nowe przedsiębiorstwo (dobrze dopasowane do specyfiki macierzystej firmy, wybór lokalizacji gwarantującej zasoby pracy, usługi dla biznesu, infrastrukturę, dostęp do surowców, materiałów, kooperantów, komunikacji, względy finansowe i podatkowe)

Warunki powodzenia fuzji i przejęcia – cena nabycia the cost-of-entry test Przyszłe przepływy pieniężne podmiotu nie mniejsze od zera the better-off test Efektywność działania i wartość obu firm (przejętej, przejmowanej) poprzez połączenie jest zwielokrotniona (2+2=5) the attractiveness test Struktura biznesowa przejmowanej/przyłączanej firmy przyczyni się zwiększenia efektywności

Czynniki przyciągające BIZ do krajów rozwijających się Rozmiar rynku i poziom dochodów Tempo wzrostu rynku Stabilność polityczna Stopa inflacji, i stan rachunków bieżących Jakość infrastruktury Zachęty fiskalne ‘good events’ Polityka rządu Działania promujące inwestycje

Otoczenie good governance rule-based governance (system prawa) Niezależne sądownictwo i prawodawstwo Równość wobec prawa, bezstronna egzekucja prawa Wiarygodna i dostępna informacja o finansach Wysoki poziom zaufania publicznego relation-based governance system (system relacyjny) Prywatne relacje i powiązania wpływają na transakcje społeczne i gospodarcze – osobiste sieci kontaktów, powiązań, prywatna informacja

Governance Environment Index (Li, Filer, 2007) Prawa polityczne Rządy prawa Swobodny przepływ informacji Zaufanie publiczne Wysokie standardy sprawozdawczości

Kraje rule-based Kraje non-rule-based

Doing Business Index World Bank Rozpoczynanie działalności (ilość procedur, czas, koszt, wymagany kapitał) Pozwolenia budowlane (ilość procedur, czas, koszt, kontrola jakości budowy) Przyłączenie elektryczności (procedury, czas, koszt, stabilność dostaw) Rejestracja własności (procedury, czas, koszt, jakość instytucji obsługujących system) Uzyskanie kredytu (dostępność informacji, zabezpieczenie hipoteczne)

Doing Business Index World Bank 6. Ochrona mniejszościowych inwestorów (przejrzystość organizacji, dostęp do informacji, łatwość procesów, zobowiązania dyrekcji/zarządu, prawa udziałowców) 7. Podatki (liczba płatności rocznie, stopa opodatkowania, czas na rozliczenia, czas na oczekiwanie zwrotu podatków 8. Handel międzynarodowy (czas na formalności eksportowe i importowe, koszty), 9. Egzekucja należności (czas, koszt, skuteczność systemu sądowego) 10. Upadłości (skuteczność procesów naprawczych, stopa odzysku)

Ease of Doing Business 2016, World Bank

Business Environment Rankings (BER) The Economist Intelligence Unit Konstrukcja indeksu - 10 kategorii głównych (91 subkategorii): Otoczenie polityczno-administracyjne (stabilność, efektywność, prawo) Warunki makroekonomiczne Szanse rynkowe (GDP per capita, wielkość, wzrost) Polityka względem prywatnych przedsiębiorstw, konkurencja Polityka i stosunek do inwestycji zagranicznych Wymiana międzynarodowa i waluta System podatkowy Finansowanie, system finansowy Rynek pracy, kwalifikacje pracowników Infrastruktura

BIZ w krajach rozwijających się Dochód narodowy (per-capita) Poziom rozwoju gospodarczego Stopy procentowe Poziom wykształcenia, edukacji Skuteczność działań zachęcających inwestorów

Polityki i środki promujące BIZ Otwarcie dotychczas zamkniętych, chronionych branż przemysłu Swoboda nabywania nieruchomości Likwidacja monopoli Prywatyzacja przedsiębiorstw państwowych Środki promujące i ułatwiające BIZ: Finansowe i fiskalne zachęty, w tym specjalne strefy ekonomiczne Łagodzenie wymogów weryfikacyjnych Usprawnienie procesów rejestracji działalności Przyspieszenie procesów licencjonowania, wydawania pozwoleń Obniżanie podatku CIT