Klasyfikacja błędów językowych Redakcja tekstów naukowych dla orientalistów Prowadząca: mgr Zuzanna Augustyniak

Podział błędów językowych (wg „Wielkiego słownika poprawnej polszczyzny” Andrzeja Markowskiego) Błędy zewnątrzjęzykowe: ortograficzne interpunkcyjne

Podział błędów językowych cd Podział błędów językowych cd. (wg „Wielkiego słownika poprawnej polszczyzny” Andrzeja Markowskiego) 2. Błędy wewnątrzjęzykowe: błędy systemowe (językowe) błędy użycia (stylistyczne)

Błędy systemowe gramatyczne błędy leksykalne - fleksyjne np. przyszłem, jeździj - składniowe np. przestrzegać przepisy, używać proszek błędy leksykalne tautologia – konstrukcja językowa, w której poszczególne słowa powtarzają swoje znaczenie. Np. miesiąc maj. Pleonazm – wyrażenie, w którym jedna część wypowiedzi zawiera te same treści, które występują w drugiej części. Np. zabić na śmierć, fakt autentyczny. W odróżnieniu od pleonazmów, w których część gramatycznie podrzędna zawiera elementy znaczenia wyrazu nadrzędnego, tautologia dotyczy związków wyrazowych pozostających w stosunku współrzędnym. 

Błędy systemowe - błędy leksykalne - używanie słów w niewłaściwym znaczeniu - błędy fonetyczne np. włanczać, wziąść

Błędy użycia (stylistyczne) Powstają w tekście na skutek powtarzania słów w bliskim sąsiedztwie lub niejasnego sposobu wyrażenia. Np. Mój kolega napisał niedawno na język polski bardzo dobrą, a przynajmniej taką w moim odczuciu, pracę. Pani profesor kazała nam napisać tekst stylizowany na język biblijny. Jak można się domyślić – nastąpił wysyp przypowieści; przypowieść Roberta (bo tak ów kolega się zwie) traktowała o młodych mieszkańcach warszawskiej Pragi dokonujących konfiskaty mienia przypadkowego turysty. (…) Dwie godziny ciężkiej pracy poskutkowały soczystą, jędrną szóstką w dzienniku (słusznie, należało mu się).

Np. Mój kolega napisał niedawno na język polski bardzo dobrą, a przynajmniej taką w moim odczuciu, pracę. Pani profesor kazała nam napisać tekst stylizowany na język biblijny. Jak można się domyślić – nastąpił wysyp przypowieści; przypowieść Roberta (bo tak ów kolega się zwie) traktowała o młodych mieszkańcach warszawskiej Pragi dokonujących konfiskaty mienia przypadkowego turysty. (…) Dwie godziny ciężkiej pracy poskutkowały soczystą, jędrną szóstką w dzienniku (słusznie, należało mu się).

Błędy użycia (stylistyczne) cd. przykłady Następnie podmiot liryczny nawołuje do młodych, by się obudzili i zobaczyli, że są wykorzystywani jako ciemna masa, która nie potrafi samodzielnie myśleć i nie ma własnego zdania. Młodzież w wierszu przedstawiana jest jako grupa, która się stale powiększa, ponieważ każdemu zależy aby do jakiejś przynależności należeć.

Błędy użycia (stylistyczne) cd. przykłady Następnie podmiot liryczny nawołuje do młodych, by się obudzili i zobaczyli, że są wykorzystywani jako ciemna masa, która nie potrafi samodzielnie myśleć i nie ma własnego zdania. Młodzież w wierszu przedstawiana jest jako grupa, która się stale powiększa, ponieważ każdemu zależy aby do jakiejś przynależności należeć.

Błędy użycia (stylistyczne) c.d. przykłady Dla babci suknia, która odeszła na front była, być może, ważnym symbolem, czymś czego zwyczajnie nie da się zrozumieć. Nie ma też miejsca na obcowanie z naturą – symbolizujące ją „psy, koty i ptaki” tracą swój sens. Przyroda idealnie wpisuje się w wygląd miasta, dodaje mu uroku, piękna, a także sama jest wdzięczna mieszkańcom za dobre relacje, przesyłając im pozdrowienia z innych części świata.

Błędy użycia (stylistyczne) c.d. przykłady Dla babci suknia, która odeszła na front była, być może, ważnym symbolem, czymś czego zwyczajnie nie da się zrozumieć. Nie ma też miejsca na obcowanie z naturą – symbolizujące ją „psy, koty i ptaki” tracą swój sens. Przyroda idealnie wpisuje się w wygląd miasta, dodaje mu uroku, piękna, a także sama jest wdzięczna mieszkańcom za dobre relacje, przesyłając im pozdrowienia z innych części świata.

Błędy użycia (stylistyczne) cd. przykłady (powtórzenia) Sugerując, iż „ważniejsze, kto cię zna, niż kogo znasz” [Wisława Szymborska] zaznacza, iż wszystko poddane jest bezpośredniej promocji własnej osoby, powodując, iż zatraca się wartość ludzkiej egzystencji. Natura sama, bez ingerencji człowieka, tworzy dla niego miejsce idealne do życia. Przyroda idealnie wpisuje się w wygląd miasta (…). Myślę, że jest to właściwe, ponieważ nieuzasadnione jest odrzucać przeszłość. Motyw przemijania jest tu niemalże przez cały film. Główni bohaterowie przez cały film starzeją się o jakieś 50 lat i widać, że przemijanie odcisnęło na nich swe piętno. Źródło: http://oke.wroc.pl/images/library/File/pdfy/Mat2015/Rbj_4_Styl.pdf

Najczęstsze błędy w tekstach naukowych Błędy składniowe Błędy interpunkcyjne Błędy ortograficzne (użycie wielkiej litery) Błędy leksykalne

Błędy składniowe Naruszenie związku zgody (kongrugencji) podmiot + orzeczenie = związek zgody 1. Niedopasowanie formy orzeczenia do podmiotu. Np. Henryk Dąbrowa oraz Jerzy Dereń został wybrany do komisji rekrutacyjnej. 2. Naruszenie zgody realnoznaczeniowej, czyli dopasowania orzeczenia do treści podmiotu. Np. Jego Eminencja, Kardynał Józef Glemp podpisała…

Naruszenie związku zgody cd. 3. Naruszenie zgody formalnoznaczeniowej, czyli dopasowania orzeczenia do formy gramatycznej podmiotu Np. Młodzież wzięli udział w akcji… 4. Niedopasowanie rodzaju orzeczenia do rodzaju skrótowca Np. ONZ wprowadziło regulacje dotyczącą

Błędy składniowe cd. Naruszenie związku rządu (rekcji) Związek rządu to: czasownik + dopełnienie, np. kupiłem czajnik; rzeczownik + wyrażenie przyimkowe, np. sukienka w kropki; rzeczownik + rzeczownik (drugi rzeczownik nie w mianowniku/wołaczu), np. góra śmieci.

Błędy składniowe cd. Naruszenie związku rządu (rekcji) Niewłaściwy wybór przypadka. Np. Przestrzegać przepisy BHP. 2. Niewłaściwy wybór przyimka. Np. Rozumieć coś pod czymś. 3. Użycie w zdaniach zaprzeczonych dopełnienia bliższego w bierniku a nie w dopełniaczu. Np. W trybie zamówienia publicznego nie stosuje się przepisy ustawy…

Błędy składniowe cd. Błędne użycie imiesłowowego równoważnika zdań. Np. Przepisy przewidują w odniesieniu do obywateli Unii, którzy legalnie zamieszkiwali w innym państwie członkowskim przez nieprzerwany okres pięciu lat, wydanie tylko na ich wniosek dokumentu poświadczającego ich stały pobyt, nie wprowadzając wymogu takiej formalności.

Błędy składniowe cd. Błędne użycie imiesłowowego równoważnika zdań. Np. Przepisy przewidują, w odniesieniu do obywateli Unii, którzy legalnie zamieszkiwali w innym państwie członkowskim przez nieprzerwany okres pięciu lat, wydanie tylko na ich wniosek dokumentu poświadczającego ich stały pobyt. Przepisy nie wprowadzają wymogu takiej formalności.

Błędy składniowe cd.

Błędy składniowe cd. Niepoprawny szyk zdania Wtórne związki składniowe, czyli niezamierzone przez autora związki między wyrazami stojącymi w sąsiedztwie. Np. Wydanie uzbrojenia następuje na podstawie wniosku złożonego przez funkcjonariusza, którego wzór określa załącznik nr 3.

Błędy składniowe cd. Niepoprawny szyk zdania 2. Homonimia składniowa, czyli taki układ zdania lub jego części, który powoduje, że można je rozumieć na dwa różne sposoby. Np. Prace wstrzymały reformy 3. Niewłaściwy szyk przydawek jakościowych i gatunkowych. Np. piękna literatura czy literatura piękna

Błędy składniowe cd. Niepoprawny szyk zdania 4. Niewłaściwy szyk przydawek liczebnikowych i przymiotnikowych. Np. Zadania antropologa dzielą się na następujące dwie dziedziny.

Błędy składniowe cd. Niepoprawny szyk zdania 4. Niewłaściwy szyk przydawek liczebnikowych i przymiotnikowych. Np. Zadania antropologa dzielą się na dwie następujące dziedziny.

Błędy składniowe cd. Zdanie złożone Naruszenie analogii struktur leksykalnych, gramatycznych i stylistycznych, czyli naruszenie schematów budowy kolejnych części zdania. Np. Siłę fizyczną stosuje się w granicach niezbędnych do pokonania oporu nieletniego lub w razie konieczności stosowania innych środków przymusu bezpośredniego.

Błędy składniowe cd. Zdanie złożone Naruszenie analogii struktur leksykalnych, gramatycznych i stylistycznych, czyli naruszenie schematów budowy kolejnych części zdania. Np. Siłę fizyczną wobec nieletniego stosuje się w granicach niezbędnych do pokonania jego oporu lub w razie konieczności stosowania innych środków przymusu bezpośredniego.

Błędy składniowe cd. Zdanie złożone 2. Zagęszczenie tekstu, nadużywanie nominalizacji, czyli przekształceń czasowników w rzeczowniki, powtórzenia, konstrukcje piętrowe (tzw. zdanie barokowe) Np. Kolizji z łosiem, sarną lub wybiegającym z zarośli zającem udaje się uniknąć większości przytomnych kierowców, którzy nie rozwinęli zbyt dużej prędkości i w porę nacisnęli pedał hamulca.

Błędy interpunkcyjne Według „Słownika Ortograficznego PWN” znaki interpunkcyjne służą głównie do uwydatniania logiczno-składniowej konstrukcji zdań. Służą również wydzielaniu członów wtrąconych, luźno związanych z głównym tokiem wypowiedzi oraz podkreślaniu rytmiki mowy i intonacji.

Znaki interpunkcyjne W języku polskim używamy dziesięciu znaków interpunkcyjnych. Są to: kropka, średnik, przecinek, dwukropek, myślnik (pauza), wielokropek, znak zapytania (pytajnik), znak wykrzyknienia (wykrzyknik), nawias i cudzysłów.

Błędy interpunkcyjne cd. Przecinek w zdaniach pojedynczych 1. Przecinkami oddziela połączone bezspójnikowo szeregi jednorodnych części zdania: przydawek, dopełnień, okoliczników (tego samego typu), orzeczników i orzeczeń oraz członów podmiotu szeregowego. Np. Kodeks „Fitha negest” składa się z trzech części: wstępu, części zasadniczej oraz posłowia.

Błędy interpunkcyjne cd. Przecinek w zdaniach pojedynczych cd. 2. Przecinkiem nie oddziela się części niejednorodnych. Np. Krajowe przewozy kolejowe. 3. Przecinka nie stawia się przed spójnikami łącznymi, rozłącznymi i wyłączającymi: i – oraz – tudzież; lub – albo – bądź; ani – ni (używanych po raz pierwszy) 4. Przecinek stawia się przy drugim i kolejnym użyciu powyższych spójników

Błędy interpunkcyjne cd. Przecinek w zdaniach pojedynczych cd. 5. Przecinek przed spójnikami łącznymi, rozłącznymi i wyłączającymi należy postawić także wówczas, gdy zamyka on wtrącenie w zdaniu złożonym lub zdanie podrzędne, wplecione w treść nadrzędnego. 6. Należy postawić przecinek przed wyrazem jak wprowadzającym zdanie podrzędne lub jego równoważnik. 7. Nie jest obligatoryjne wstawianie przecinka przed jak (+ …) wprowadzającym zdanie współrzędne lub konstrukcje współrzędną.

Błędy interpunkcyjne cd. Przecinek w zdaniach złożonych 1. Zdanie podrzędne (określające) zawsze oddzielamy przecinkiem od zdania nadrzędnego, bez względu na ich kolejność. Np. Powiesić nie można uwolnić. Powiesić, nie można uwolnić. Powiesić nie można, uwolnić. The sheep eats shoots and leaves. The sheep eats, shoots and leaves.

Błędy interpunkcyjne cd. Przecinek w zdaniach złożonych cd. 2. Zdanie nadrzędne oddziela się od zdania podrzędnego przecinkiem nawet wtedy gdy zdanie zaczyna się od podrzędnego i spójników: że, gdyż, który, kto, co. 3. Przecinek stawia się przed imiesłowem współczesnym -ąc.

Błędy interpunkcyjne cd. Średnik Średnik - znak przestankowy o mocy oddzielania większej niż przecinek, a mniejszej niż kropka. Wykorzystywany jest w dwóch typach konstrukcji: 1. Długie zdania, podzielone przecinkami na mniejsze części, a przy tym takie, że w pewnym ich miejscu logika nakazuje dokonać dodatkowego podziału, silniejszego niż podziały oznaczane przecinkami. 2. Średniki często też pojawiają sie na końcu rozbudowanych wyliczeń, w których – w poszczególnych punktach – użyte są przecinki i inne znaki interpunkcyjne.

Błędy ortograficzne Użycie wielkiej litery Wielkiej litery używamy w: Nazwach mieszkańców krajów, krain, regionów. Nazwach geograficznych, ale tylko w wyrazach określających typ terenu i tylko wtedy gdy nie można jej pominąć np. Pustynia Błędowska Nazwach alej w liczbie mnogiej np. Aleje Jerozolimskie Nazwy kościołów, mostów, pałaców, pomników istotnych dla dziedzictwa narodowego np. Bazylika św. Piotra w Rzymie. Wyrazy: święty, ojcowie, generał gdy nie ma skrótów. Np. plac gen. Sikorskiego, ale plac Generała Sikorskiego. Spójniki i przyimki występujące na początku piszemy z dużej litery np. pałac Pod Blachą Tytuły książek, ale tylko pierwszy człon tytułu. Tytuły czasopism

Błędy ortograficzne Użycie wielkiej litery cd. Wielkiej litery nie używamy w: Nazwach mieszkańców miast. Nazwach placów, ulic, rond, alej, jeżeli wyraz występuje w liczbie pojedynczej np. aleja Prymasa Tysiąclecia Nazwy kościołów, mostów, pałaców, pomników Spójniki i przyimki wewnątrz nazwy piszemy z małej litery np. pomnik Piotra i Marii Curie Wyrazy: numer, imienia, święty, ojciec, generał, na rzecz, do spraw (ich skróty też).

Błędy ortograficzne Użycie wielkiej litery cd. Trudne przypadki Dość skomplikowana sytuacja ma miejsce w dziedzinie pisowni wielowyrazowych nazw programów radiowych i telewizyjnych. Według zapisów w „Wielkim słowniku ortograficznym PWN: 18.19.1. W wielowyrazowych nazwach programów radiowych i telewizyjnych wielką literą pisze sie tylko pierwszy wyraz: Przegląd wydarzeń tygodnia, Poezja na dobranoc, Szkoła dla rodziców, Niedzielny poranek filmowy, Sportowa niedziela. 18.19.2. Jeśli program telewizyjny lub radiowy ma charakter cykliczny, wszystkie wyrazy w tytule (oprócz wewnętrznych przyimków i spójników) można pisać wielką literą: Uniwersytet Radiowy, Telewizja Edukacyjna, Teatr Telewizji, Telewizyjny Kurier Warszawski, Katolicki Magazyn Młodzieżowy.

Błędy leksykalne Przez rażący błąd leksykalny należy rozumieć takie odstępstwo od wzorcowej normy leksykalnej współczesnej polszczyzny, które odznacza się co najmniej jedną z poniższych cech: powoduje niezrozumiałość fragmentu tekstu, zawierającego taki wyraz; Np. Epicentrum w romantyzmie był człowiek i jego uczucia. W tej epoce ukazuje się chłopomania, chłopki wychodzą za mąż jak w powieści „Chłopi”.

Błędy leksykalne cd. b) powoduje zrozumienie fragmentu tekstu, zawierającego taki wyraz, niezgodne z intencją nadawcy tekstu; Np. Barok natomiast to epoka dzieł małostkowych, mających rozbawić. Romeo i Julia to tradycyjna opowieść romantyczna, która też zakończyła się śmiercią ich obojgu.

Błędy leksykalne cd. c) powoduje powstanie fragmentu manierycznego albo humorystycznego; Np. Izabela wyznaje miłość komuś innemu w towarzystwie Wokulskiego, obcojęzycznie myśląc że Stanisław tego nie rozumie. Gustaw umiera i naradza się ponownie jako Konrad

Błędy leksykalne cd. d) powoduje powstanie połączenia wyrazowego (kolokacji) wyraźnie naruszającego normę w zakresie łączliwości systemowej bądź normatywnej danego wyrazu; Np. Dlatego też w powieściach romantycznych mają miejsce pokazujące się zjawy, duchy. Lektura ta opowiada nam historię miłości Wokulskiego do Izabeli Łęckiej.

Błędy leksykalne cd. e) powoduje powstanie połączenia jawnie redundantnego. Np. Być może pozytywizm był tylko chwilową „odskocznią” od romantyzmu, aby ten mógł znowu powrócić. Ukazuje on stosunek biurokracji do pojedynczej jednostki.

Dziękuję! Ciąg dalszy nastąpi