OD INSPIRACJI DO PRACY DYPLOMOWEJ Etapy procesu badawczego dr Joanna Nawój-Połoczańska Katedra Pedagogiki Ogólnej

Kryteria odróżniające naukę od innych form działalności:  Przedmiot badań  System pojęć  Metody badań  Teorie opisujące i wyjaśniające przedmiot badań 2

Podstawowe etapy procesu badawczego Problematyka badawcza Cele badań: poznanie, wyjaśnienie, przewidywaniePostawienie problemów badawczychFormułowanie hipotez badawczychDobór zmiennych i wskaźników (operacjonalizacja)Dobór próby badawczejDobór metod i technik badawczychPrzeprowadzenie badańAnaliza danych i wnioskowanieSprawdzenie wyników; Zastosowanie w praktyce 3

Proces badawczy  Badanie zmierzające do wykrycia i wyjaśnienia prawidłowości, które wykazuje przedmiot badań, jest zespołem wzajemnie dopełniających się czynności badawczych – odpowiednio zaplanowanych, a następnie zrealizowanych.  Zespół działań podejmowanych przez badacza składa się na proces badawczy. 4 Za: Maszke, A. (2008) Tok przygotowywania badań [w:] Podstawy metodologii badań w pedagogice, Palka, S. (red.), Sopot: GWP

Przedmiot badań  Przedmiotem badań pedagogicznych jest proces wychowania, na który składają się wszelkie sytuacje i procesy dydaktyczo- wychowawcze związane z wszechstronnym rozwojem jednostki oraz rezultat tego procesu, jakim jest wychowanie. Np.: zjawiska i zdarzenia, którym podlegają rzeczy i obiekty w sensie dosłownym (uczniowie, nauczyciele, instytucje oświatowe, niepowodzenia szkolne, osiągnięcia, zainteresowania uczniów, ich aspiracje, postawy) 5

Cele badań empirycznych Celem poznania naukowego jest wyjaśnianie, przez które rozumie się szacowanie związków między badanymi zjawiskami.  Opis  Wyjaśnianie  Przewidywanie 6

Cele eksploracyjneCele opisoweCele wyjaśniające Dążenie do rozpoznawania podstawowych faktów i zbiorowości. Wytwarzanie szczegółowych opisów. Testowanie przesłanek i założeń teorii. Tworzenie ogólnych intelektualnych obrazów badanych warunków. Odnoszenie nowych danych do znanych uprzednio. Wypracowywanie i wzbogacanie wyjaśnień teoretycznych. Formułowanie i koncentrowanie się na problemach przyszłych badań. Tworzenie zbioru kategorii i klasyfikacji typów. Poszerzanie teorii nowych kwestii i problemów. Tworzenie nowych idei, przypuszczeń i hipotez. Przejrzysta kolejność stopni czy stadiów badania. Wspieranie albo odrzucanie wyjaśnień poszczególnych przesłanek. Określanie wykonalności prowadzonych badań. Dokumentowanie procesów i lub mechanizmów przyczynowych. Wiązanie kwestii i tematów z ogólnymi zasadami. Rozwijanie technik pomiaru i opisu danych. Opisywanie podstaw kontekstu sytuacyjnego. Określanie, które z kilku wyjaśnień jest najlepsze. 7 Neuman, W., L., [w:] Bauman, T., Pilch., T. (2001). Zasady badań pedagogicznych. Warszawa: Wyd. Żak

Wybór problematyki badań  Motywy społeczne  Motywy osobiste  Doskonalenie praktyki  Weryfikacja teorii  Literatura przedmiotu (kwerenda) 8

Problematyka badawcza  Problem (z gr. problema) oznacza trudność, przeszkodę  Problem badawczy to pytanie, na które szukamy odpowiedzi na drodze badań naukowych (wg Józefa Pietera)  Problem jest zadaniem (sytuacją), którego podmiot nie może rozwiązać za pomocą posiadanego zasobu wiedzy (wg Józefa Kozieleckiego) Za podstawową właściwość pytań badawczych należy uznać fakt, iż są one pytaniami, na które dotychczas nie odpowiedziano. 9

Badać czy nie?  Czy podejmowane badania mogą wzbogacić istniejącą już wiedzę o nowe teoria i wyjaśnić pewne zjawiska, zdarzenia czy procesy?  Czy dzięki badaniom wiedza będzie wzmacniać istniejącą praktykę i będzie sprzyjać podwyższeniu jakości pracy szkół i placówek oświatowych?  Czy podejmowano już podobne badania, a jeśli tak to jakie były ich rezultaty?  Czy jest realna szansa podjęcia i zakończenia badań (uwzględniwszy czynniki organizacyjne i ekonomiczne)? 10

Rodzaje problemów Właściwości przedmiotu:  Cechy ilościowe: liczba uczniów, pomieszczeń dydaktycznych, wysokość wynagrodzenia nauczycieli, wartość wyposażenia placu zabaw  Cechy jakościowe: zainteresowania uczniów, styl kierowania szkołą, metody pracy, poziom wykształcenia nauczycieli; Relacje między zmiennymi niezależnymi x a zmiennymi zależnymi y. czy między badanymi cechami zachodzą związki?; jakiego rodzaju to związku? A może związki nie występują? 11

Problemy główne o większym stopniu trudności należy podzielić na pytania szczegółowe.  Np.: Jakie są postawy uczniów wobec zachowań suicydalnych?  Czy postawy młodzieży wobec zachowań destrukcyjnych są zróżnicowane?  Czy płeć różnicuje postawy…?  Czy ukształtowane postawy wobec zachowań suicydalnych mają związek z czynnikami tkwiącymi w środowisku rodzinnym?  Czy postawy w.z.s. zależą od poczucia sensu życia? 12

Z hipotezą czy bez? Hipoteza (z gr. hypothesis) jest zdaniem wyprowadzonym z teorii, które odnosi się do warunków empirycznych pozwalających na zweryfikowanie teorii (Rubacha, K.) Hipoteza ma sens tylko wtedy, gdy jest wnioskiem z istniejącej teorii (Konarzewski, K.)  Nie można mówić o hipotezie w badaniach praktycznych (tym, co je ukierunkowuje jest pytanie wyrastające z trudności praktycznej) i eksploracyjnych. 13

14