Badanie ewaluacyjne finansowane jest ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Kujawko-Pomorskiego na lata Ewaluacja wpływu projektów rewitalizacyjnych realizowanych w ramach RPO WK-P na lata na poprawę sytuacji społeczno-gospodarczej obszarów objętych rewitalizacją

METODOLOGIA BADANIA

CELE BADANIA CEL GŁÓWNY BADANIA: Analiza wpływu projektów rewitalizacyjnych realizowanych / zrealizowanych w ramach RPO WK-P na lata na jakość życia mieszkańców miast, w tym szczególnie z obszarów wytypowanych do rewitalizacji w ramach LPR. Charakterystyka obszarów wytypowanych do rewitalizacji Charakterystyka zmian jakie zaszły w obszarach wytypowanych do rewitalizacji pod wpływem środków z RPO WK-P

PROBLEMATYKA BADANIA Moduły badawcze Charakterystyka obszarów wytypowanych do rewitalizacji w okresie – problemy, potrzeby, wyzwania Identyfikacja potrzeb w zakresie działań rewitalizacyjnych Analiza udzielonego wsparcia w ramach RPO WK-P na lata w Osi priorytetowej 7. Wsparcie przemian w miastach i obszarach wymagających odnowy Ocena wpływu projektów rewitalizacyjnych na jakość życia mieszkańców miast

 Analiza desk research obejmującą najważniejsze dokumenty związane z RPO- WK-P oraz wyniki wcześniejszych badań ewaluacyjnych  Indywidualne wywiady pogłębione IDI z: Beneficjentami 7 Osi priorytetowej (n=5), z pracownikami IZ, zajmującymi się analizą, monitorowaniem i sprawozdawczością (n=1) oraz zarządzaniem i wdrażaniem 7 Osi priorytetowej RPO WK-P (n=2),  Wywiady telefoniczne ITI z Koordynatorami LPR (n=32),  Wywiady eksperckie z pracownikami naukowymi zajmującymi się rewitalizacją (n=2)  Komputerowo wspomagane wywiady telefoniczne CATI z: mieszkańcami obszarów wyznaczonych do rewitalizacji w ramach LPR (n=334), Beneficjentami Osi priorytetowej 7. RPO WK-P (n=130),  Studia przypadków projektów uznanych za tzw. „dobre praktyki”  Zogniskowany wywiad grupowy (FGI) z: przedstawicielami JST, na terenie których realizowane są LPR (n=1) oraz z Beneficjentami 7 Osi Priorytetowej RPO WK-P (n=1). METODY I TECHNIKI BADAWCZE

WYNIKI BADANIA

Charakterystyka obszarów wytypowanych do rewitalizacji Koncentracja w części zachodniej i południowo- zachodniej, Przeciętna wielkość obszaru wynosi ok. 130 ha Wartości skrajne: Wąbrzeźno – 4 ha, Bydgoszcz – 993 ha 1/3 miast wyznaczyła więcej niż 1 obszar

Charakterystyka obszarów wytypowanych do rewitalizacji PODSTAWOWE PROBLEMY- kryteria spełniane przez obszary

Charakterystyka obszarów wytypowanych do rewitalizacji Podstawowe funkcje obszarów mieszkaniowa (83%) rekreacyjna (54%) handlowo-usługowa (56%) kulturowa (54%) Brak doświadczenia z zakresu rewitalizacji w przypadku większości miast (wyjątek – miasta realizujące projekty ze środków ZPORR w latach ) Bez środków unijnych zdolności rewitalizacyjne miast byłyby bez porównania mniejsze (większość projektów nie zostałaby w ogóle zrealizowana) Potencjał miast w zakresie rewitalizacji

Postęp realizacji celów LPR Realizacja wszystkich zadań w danym okresie sprawozdawczym, w stosunku do zadań zaplanowanych na dany okres w LPR Analiza Sprawozdań rocznych z realizacji LPR Najczęstsze problemy Braki danych Nieprawidłowe rozumienie wskaźników (często mylone z kryteriami) Wpisywanie nieadekwatnych wartości Sumowanie wartości z poprzednich lat (zamiast jedynie za okres sprawozdawczy)

Postęp realizacji celów LPR Zmiana sytuacji społeczno-gospodarczej poszczególnych miast:  Największy postęp dokonał się w ośrodkach miejskich liczących tys. mieszkańców.  Postęp o najmniejszej dynamice wystąpił w miastach subregionalnych.  Poprawa nastąpiła w odniesieniu do problemu wykluczenia społecznego oraz wymiaru kulturalno-edukacyjnego, zaś najtrudniejsza sytuacja nadal dotyczy niekorzystnych tendencji demograficznych  Ponad 1/3 miast wykorzystała w całości przyznaną im alokację z Działania 7.1  3 miasta wykorzystały 0% przyznanej alokacji  Średnia dla wszystkich miast posiadających LPR wyniosła ok. 80%

Analiza wsparcia udzielonego w ramach Osi priorytetowej 7 RPO WK-P Rodzaje Beneficjentów Typy projektów Zdecydowanie najwięcej projektów zrealizowano na terenie Torunia (53), Suma środków zainwestowanych z funduszy unijnych w 2012 r. osiągnęła ponad 272 mln zł, nieco mniejsza była wielkość wkładu własnego (209 mln zł), zaś wielkość dofinansowania krajowego (spoza środków UE) wyniosła nieco ponad 2 mln zł.

Analiza wsparcia udzielonego w ramach Osi priorytetowej 7 RPO WK-P Najważniejsze zmiany w zakresie Wytycznych dot. przygotowania LPR:  Wprowadzenie Harmonogramu wydatkowania środków w ramach Działania 7.1;  Doprecyzowanie przepisów dotyczących wyznaczenia obszaru rewitalizacji i ustalenia obszarów wsparcia w oparciu o wartości referencyjne;  Doprecyzowanie zapisów dotyczących weryfikacji Sprawozdania rocznego z realizacji LPR (wraz z modyfikacją wzoru Sprawozdania) oraz kwestii dot. aktualizacji LPR. W ocenie Koordynatorów LPR, Wytyczne oceniane są jako narzędzie pomocne i użyteczne w tworzeniu Programu. Częste zmiany w ich zakresie (7 w ciągu 5 lat) odbierają oni jednak jako znaczące utrudnienie.

Analiza wsparcia udzielonego w ramach Osi priorytetowej 7 RPO WK-P Analiza stopnia realizacji wskaźników 7 Osi Priorytetowej Znaczne utrudnienia w prowadzeniu analizy spowodowane brakami danych  W ramach Działania 7.1 żaden wskaźnik nie osiągnął poziomu 100% zakładanej wartości docelowej.  Jedynie wskaźnik dot. liczby projektów zapewniających zrównoważony rozwój oraz poprawiających atrakcyjność miast osiągnął ponad połowę założonej wartości.  W ramach Działania 7.2 tylko wskaźnik dot. liczby zbudowanych/przebudowanych/doposażonych obiektów osiągnął wartość docelową.

Analiza wsparcia udzielonego w ramach Osi priorytetowej 7 RPO WK-P Bariery we wdrażaniu 7 Osi Priorytetowej Utrudniony kontakt z IZ Długi okres oczekiwania na ocenę składanych wniosków Częste zmiany Wytycznych Rozbudowana biurokracja i wymogi formalne Problemy ze stosowaniem Prawa Zamówień Publicznych Niezrozumiałe formularze wniosków i dokumentów Opóźnienia ze str. wykonawców W ocenie ekspertów problemami są: sposób delimitacji obszaru rewitalizacji (brak wskaźników jakościowych) brak planowania zintegrowanego niskie zaangażowanie lokalnych społeczności

Analiza wsparcia udzielonego w ramach Osi priorytetowej 7 RPO WK-P Dokumenty uwzględniane przy opracowywaniu założeń projektów Realizowane projekty są generalnie zgodne z celami dokumentów strategicznych miast. Największa część z nich (ok. 70%) przyczynia się do realizacji celu: „Atrakcyjne centra miast; rozwój turystyki”

Wpływ projektów rewitalizacyjnych na jakość życia mieszkańców miast Ocena zmian w najbliższej okolicy – wg mieszkańców

Wpływ projektów rewitalizacyjnych na jakość życia mieszkańców miast Ocena zmian sytuacji życiowej mieszkańców W opinii koordynatorów aż 3/4 zrealizowanych projektów przynosi obecnie efekty w postaci poprawy komfortu/ wygody i bezpieczeństwa mieszkańców Z perspektywy mieszkańców, w odniesieniu do większości aspektów jakości życia, jak i zmian w najbliższej okolicy dominuje przekonanie o braku zmiany.

Wpływ projektów rewitalizacyjnych na jakość życia mieszkańców miast Za projekty najbardziej adekwatne do swoich potrzeb mieszkańcy uznali te dotyczące bezpieczeństwa i infrastruktury. Ogólna ocena stopnia adekwatności projektów w była przeciętna. Dużo lepiej natomiast adekwatność projektów ocenili sami realizatorzy. Zdecydowana większość beneficjentów twierdzi, że projekty przynoszą już określone korzyści, głównie w zakresie estetyki, turystyki i promocji. Projekty rozpoznawane oraz mające wpływ na sytuację życiową mieszkańców

Wpływ projektów rewitalizacyjnych na jakość życia mieszkańców miast Złe praktyki  Brak powiązania między projektami  Brak kompleksowości działań w ramach projektu (zbyt mało działań aktywizacyjnych, społecznych)  Brak prawidłowych konsultacji społecznych  Brak współpracy z przedsiębiorcami Bariery w realizacji projektów  Rozbudowana biurokracja  Problemy z przepływem środków  Zmieniające się przepisy  Trudności związane z PZP

Identyfikacja potrzeb w zakresie działań rewitalizacyjnych Występowanie potrzeby zmian w sytuacji życiowej oraz ocena ich ważności Dotychczasowy kierunek wsparcia jest adekwatny do potrzeb wskazanych w LPR, lecz nie do potrzeb wskazywanych przez samych mieszkańców. Podejmowane projekty przynoszą efekty w sferze atrakcyjności, turystyki i promocji miasta, zaś mieszkańcy najsilniej odczuwają potrzeby o charakterze podstawowym: z zakresu zdrowia i sytuacji materialnej.

Identyfikacja potrzeb w zakresie działań rewitalizacyjnych  Potrzeba rozbudowania projektów rewitalizacyjnych o komponent społeczny ( z uwzględnieniem możliwości, jakie daje dwufunduszowość w przyszłej perspektywie finansowej)  Przyszły rzeczowy oraz finansowy zakres działań rewitalizacyjnych powinien uwzględniać przedsięwzięcia, których celem będzie „ożywianie” obszarów zrewitalizowanych ze środków RPO WK-P, co przyczyni się do zwiększenia trwałości uzyskanych efektów.

GŁÓWNE REKOMENDACJE

 W przyszłej perspektywie finansowej należy premiować projekty wynikające z podejścia zintegrowanego. By rewitalizacja prowadziła do rzeczywistego ożywienia newralgicznych obszarów miejskich konieczne jest ściślejsze powiązanie projektów „twardych” (modernizujących infrastrukturę) z projektami „miękkimi”, które przyczyną się do pobudzenia lokalnych społeczności.  Należy – poprzez odpowiednio skalibrowany system wyboru projektów (w szczególności kryteria) – ukierunkować projektodawców na rozszerzanie zakresu przedsięwzięć nakierowanych na wzrost estetyki przestrzeni o działania związane z aktywizacją społeczną czy rozwojem gospodarczym.  Przyszły rzeczowy oraz finansowy zakres działań rewitalizacyjnych powinien uwzględniać przedsięwzięcia, których celem będzie oddolne „ożywianie” obszarów zrewitalizowanych ze środków RPO WK-P.  Należy zmodyfikować system wskaźników oraz dokumentację projektową, tak, by było możliwe monitorowanie pełnego postępu rzeczowego na poziomie projektów/ Działań/Priorytetu i programu. Należy także monitorować efekty (w szczególności – rezultaty) projektów rewitalizacyjnych także w dalszej perspektywie czasowej. GŁÓWNE REKOMENDACJE

 Należy jednoznacznie wskazywać na powiązanie wskaźników z działaniami realizowanymi w projekcie (wdrożeniem LPR).  Należy zapewnić powiązania pomiędzy realizowaną interwencją a poszczególnymi wskaźnikami. Włączenie do katalogu wskaźników tylko takich mierników, które są jednoznacznie powiązane z realizowaną w ramach RPO interwencją.  Konieczne jest wprowadzenie modyfikacji do systemu wskaźników w zakresie wskaźników dotyczących liczby projektów.  Należy podjąć działania zmierzające do ograniczenia kosztów finansowych i pozafinansowych związanych z pozyskaniem danych dotyczących wartości poszczególnych wskaźników.  Należy podjąć działania redukujące deficyty informacyjne dotyczące określonych aspektów funkcjonowania systemu wskaźników poprzez odpowiednie zdefiniowanie wskaźników. GŁÓWNE REKOMENDACJE

 Należy zwiększyć udział mieszkańców obszarów zdegradowanych we wszystkich etapach procesu rewitalizacji.  Należy, w miarę możliwości, uprościć proces opracowywania LPR, aplikowania o wsparcie, realizacji projektu oraz jego rozliczania, ze względu na formalno- administracyjne obowiązki spoczywające na beneficjencie.  Należy wskazywać na powiązanie wskaźników z działaniami realizowanymi w projekcie (wdrożeniem LPR).  Konieczne jest premiowanie projektów komplementarnych na etapie wyboru projektów oraz sformułowanie precyzyjnej i jednoznacznej definicji terminu „komplementarność” i jej zawarcie nie tylko w dokumentach programowych, ale także dokumentacji konkursowej/aplikacyjnej.  Należy dążyć do zwiększenia stopnia zaangażowania się przedsiębiorstw w przedsięwzięcia rewitalizacyjne oraz ich planowanie, a także dobrze rozpoznać potrzeby oraz potencjał lokalnych przedsiębiorców. GŁÓWNE REKOMENDACJE

DZIĘKUJEMY ZA UWAGĘ