Mówiący jest zawsze swoim słuchaczem, co pozwala na: śledzenie własnych wypowiedzi (self- monitoring) i na sprawdzanie, jakoś coś zostało powiedziane i jaki to odniosło skutek. (zob. Shugar, 1995, s.41). Dziecko przyswaja sobie środki językowe i nabywa umiejętności dyskursywnych w celu regulowania stosunków ze światem zewnętrznym i z samym sobą.

Procesy dyskursywne – procesy za pomocą których mówiący i słuchający koordynują wzajemne procesy rozumienia i mówienia, i przetwarzają mentalnie wypowiedzi partnerów w celu ustalenia wspólnych ram interpretacji. Kompetencja dyskursywna zdolność do współtworzenia dyskursu z różnymi partnerami za pomocą środków językowych i pozajęzykowych. G. Shugar, 1995)

Konstruowanie dyskursu (monologu czy dialogu) polega na przestrzeganiu przez mówiącego i słuchacza zasadniczych reguł: zasady rzeczywistości i zasady kooperacji.  Reguły Grice’a – heurystyczne reguły sprzyjające efektywnemu komunikowaniu się, a zatem sterujące konstruowaniem dyskursu.

Zasada Rzeczywistości Zasada Kooperacji 1.1. Odnosi się do treści tego, co jest przedmiotem komunikowania się. Dotyczy sposobów, jakimi treści te są wyrażane Zgodnie z nią słuchacz interpretuje przekazywane mu sądy jako odnoszące się do jakichś możliwych światów i mające sens. Na ich podstawie tworzy sobie odpowiednią reprezentację tego, o czym mowa lub podejmuje jakieś działanie. Polega na tym, aby mówca potrafił przekazać słuchaczowi swoje intencje zaangażowania go w proces komunikacji i wywołał w nim określoną reakcję (por. np.. bezpośrednie i pośrednie akty mowy; poruszanie na osi konkret – abstrakt przy doborze środków leksykalnych / zob. Nęcka, 1992, 1997/ - M.Z.) Jest bardzo użyteczna dla słuchacza; pozwala mu np. na rozwiązanie dwuznaczności, odkrycie metaforycznego sensu wypowiedzi, żartobliwego jej charakteru itp. Nakłada na mówiącego pewne obowiązki, spełnienia których oczekuje od niego słuchacz. – zob. maksymy Grice’a. (zob. I. Kurcz, 1995, s.137, 151)

Maksymy Grice’a: Maksyma Szczegółowa treść JakościMów tylko to, w co wierzysz, że jest prawdziwe. Unikaj mówienia o tym, co nie jest dowiedzione i sprawdzone. IlościMów tyle, ile trzeba. Uczyń swą wypowiedź na tyle informacyjną, na ile to potrzebne, ale nie bardziej. Odpowiednioś ci Wypowiadaj się tylko na temat, na który dana rozmowa się odbywa. SposobuUnikaj niejasności, dwuznaczności nadmiaru słów i nieporządku. ŻyczliwościKonstruuj tak swoją wypowiedź, aby gwałcić jak najmniej z powyższych maksym. (Bach i Harnish !979) /Kurcz, 1995, s.137/

Głównym sposobem realizacji zasady rzeczywistości jest kontrakt znane – nowe. Polega on na tym, że wychodzimy od informacji starej tzn. wspólnej, znanej zarówno mówcy, jak i odbiorcy, i dodajemy do niej informację nową, nie znaną słuchaczowi. Kontrakt znane – nowe jest głównym regulatorem procesu wymiany informacji między nadawcą a odbiorcą.

Zob. przykład kontraktu „znane-nowe” – epizodu werbalnego Dominiki i Grażyny