Uniwersytet Warszawski Wydział Zarządzania Zakład Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych Międzynarodowe Stosunki Gospodarcze Prowadzący: mgr Leila Isainowa Pok. B 415

Teoria Heckschera-Ohlina Teoria względnej obfitości czynników produkcji Założenia Modelu (1) doskonała konkurencja (homogeniczne dobra, brak ograniczeń w dostępie do rynku, doskonała informacja itp.), (2) analizujemy dla uproszenia dwa kraje (kraj, zagranica), dwa dobra (tkanina,żywność) oraz dwa czynniki produkcji (siła robocza-L oraz ziemia -T) (3) Technologia produkcji obu dóbr jest taka sama w obu krajach (4) czynniki produkcji są mobilne między sektorami wewnątrz kraju, ale nie mobilne między krajami, (5) Identyczne funkcje użyteczności w obu krajach (6) brak kosztów transportu, (7) brak barier handlowych

Model gospodarki dwuczynnikowej (2x2x2) α TC- liczba ha ziemi użytych do produkcji 1m tkaniny α LC - liczba godz pracy użytych do produkcji 1m tkaniny α TF- liczba ha ziemi użytych do produkcji 1kg żywności α LF - liczba godz pracy użytych do produkcji 1kg żywności L - zasób pracy w gospodarce T - zasób ziemi w gospodarce α LC/ α TC > α LF/ α TF (4.1), czyli α LC/ α LF > α TC/ α TF (4.2) Stosunek ilości pracy do ziemi użytej do produkcji tkaniny jest wyższy niż stosunek ilości pracy do ziemi użytej do produkcji żywności Q F x αTF+ Q C x α TC ≤ T (4.3) całkowity zasób ziemi użytej do produkcji nie może przekraczać całkowitej krajowej podaży ziemi QF x αLF+ QC x α LC ≤ L (4.4) całkowity zasób pracy użytej do produkcji nie może przekraczać całkowitego krajowego zasobu pracy

Granica możliwości produkcyjnych bez możliwości substytucji czynników L/αLF T/αTF Ilość żywności, Q F Ilość tkaniny, Qc Ograniczenie podaży pracy Ograniczenie podaży ziemi L/αLC T/αTC Granica możliwości produkcyjnych: Granica możliwości produkcyjnych: nachylenie= koszt alternatywny tkaniny wyrażony w żywności. Gospodarka musi wytwarzać dobra podlegając dwóm ograniczeniom jednocześnie. (POGRUBIONA LINIA ŁAMANA) Ważna cecha –koszt alternatywny tkaniny wyrażony w żywności nie jest stały. Rośnie gdy punkt produkcji przesuwa się w kierunku tkaniny.

Kombinacje nakładów w produkcji żywności Jednostkowe nakłady ziemi αTF, w ha na kg Jednostkowe nakłady pracy αLF, w godz na kg II Kombinacje nakładów niezbędne do produkcji jednostki żywności W dwuczynnikowym modelu producenci mają możliwość wyboru nakładów. (Więcej ziemi mniej pracy?) Jaką kombinacje wybiorą producenci zależy od względnego kosztu ziemi i pracy. W-placa za godz pracy R- cena dzierżawy jednego ha ziemi wybór nakładów będzie zależał od stosunku cen tych dwóch czynników produkcji w/r

Ceny czynników a wybór nakładów Relacja :płaca-renta gruntowa w/r Relacja: ziemia –praca,T/L FFCC wybór nakładów ziemi do pracy będzie zależał od stosunku cen tych dwóch czynników produkcji w/r (koszt pracy względem kosztu ziemi). Krzywa FF przedstawia ta zależność dla produkcji żywności a krzywa CC dla produkcji tkaniny. CC leży na lewo od krzywej FF co oznacza że dla każdej relacji cen produkcja żywności będzie zawsze wymagała więcej ziemi - PRODUKCJA ZIEMIOCHŁONNA Produkcja tkaniny jest PRACOCHŁONNA

Ceny czynników a ceny dóbr Względna cena tkaniny, Pc/Pf Relacja: płaca-renta gruntowa,w/r SS PRODUKCJA ZIEMIOCHŁONNA więc wzrost płac nie będzie miał dużego wpływu na cenę żywności, natomiast wzrost renty tak Produkcja tkaniny jest PRACOCHŁONNA Występuje bezpośrednia zależność między poziomem wynagrodzeń czynników produkcji w/r a względną ceną tkaniny Pc/Pf; im wyższy jest względny koszt pracy, tym wyższa względna cena dobra pracochłonnego. Tą zależność przedstawia krzywa SS

PRZYKŁAD: (L/T)>(L*/T*)-W kraju praca jest relatywnie obfitym zasobem, a ziemia rzadkim (Pc/w)<(Pc*/w*) Czynnik obfity jest relatywnie tańszy (Lc/Tc)>(Lf/Tf) Produkcja tkaniny jest bardziej pracochłonna niż żywności (Produkcja żywności jest bardziej ziemiochłonna niż tkanina) (Pc/Pf)<(Pc*/Pf*)-Kraj wytwarza relatywnie taniej tkaninę

Teoremat H-O: Kraj będzie eksportował (ze względu na korzyści komparatywne) dobra, których wytworzenie wymaga intensywniejszego wykorzystania czynnika produkcji relatywnie obfitego, a wiec tańszego; Podejmie natomiast import dóbr, których produkcja krajowa wymaga intensywniejszego wykorzystania czynnika produkcji rzadszego, a wiec droższego.

Ceny dóbr a wybór nakładów czynników produkcji

Wnioski: - Wzrost ceny tkaniny względem żywności zwiększy dochód pracowników (w) względem dochodu właścicieli ziemi (r). -taka zmiana względnych cen spowoduje jednoznaczny wzrost siły nabywczej pracowników i spadek siły nabywczej właścicieli ziemi poprzez wzrost płacy realnej i obniżenie realnych stawek renty gruntowej w odniesieniu do obu dóbr.

Alokacja zasobów- Diagram Edgewortha

Zwiększenie podaży ziemi rozciąga ‘skrzynkę’. Punkt alokacji zasobów z 1 do 2 (więcej ziemi i pracy do produkcji żywności). Produkcja tkaniny spada. Produkcja żywności rośnie bardziej niż proporcjonalnie w porównaniu do wzrostu podaży ziemi WZROST PODAŻY ZIEMI

Zasoby a możliwości produkcyjne (twierdzenie Rybczyńskiego) Wzrost podaży ziemi przesuwa krzywą możliwości produkcyjnych z TT1 do TT2, nieproporcjonalnie bardziej w kierunku produkcji żywności (ukierunkowane rozszerzenie możliwości produkcyjnych). W wyniku tego, przy niezmienionej względnej cenie tkaniny (nachylenie – Pc/Pf), produkcja tkaniny zmniejsza się z Qc1 do Qc2

Główne twierdzenia neoklasycznej teorii handlu Ogólna idea: handel jest oparty o różnice we względnym wyposażeniu w czynniki produkcji. (1) wyrównywanie się cen czynników produkcji (P. Samuelson, 1948) – handel, poprzez wyrównywanie cen dóbr finalnych, prowadzi do wyrównywania się cen czynników produkcji i w tym sensie handel jest substytutem przepływów czynników produkcji; (2) twierdzenie Rybczyńskiego (T. Rybczyński, Factor Endowments and Relative Commodity Prices, 1955) –wzrost zasobu czynnika produkcji, przy stałych cenach dóbr finalnych, prowadzi do wzrostu produkcji dobra,które zużywa intensywnie czynnik obfity w danym kraju oraz skutkuje spadkiem produkcji drugiego dobra; (3) twierdzenie Stolpera-Samuelsona (W. Stolper, P. Samuelson, Protection and Real Wages, 1941) – wzrost cen jednego dobra prowadzi do wzrostu wynagrodzenia czynnika używanego intensywnie przy produkcji tego dobra i jednocześnie do spadku wynagrodzenia drugiego czynnika; (4) twierdzenie Heckschera-Ohlina (przede wszystkim B. Ohlin, Interregional and International Trade, 1933) –kraj będzie eksportował te dobra, które w procesie produkcji wymagają intensywnego użycia czynnika względnie obfitego w danym kraju.

Handel prowadzi do zbieżności względnych cen Gdy nie ma handlu, równowaga Kraju znajduje się w p.1, gdzie krajowa względna podaż RS przecina się z krzywą względnego popytu RD. Podobnie, równowaga Zagranicy znajduje się w p.3. Handel prowadzi do ustalenia światowej względnej ceny, która leży w p.2, między cenami przed wystąpieniem handlu.

W kraju, który nie prowadzi handlu Dc=Qc oraz Df=Qf czyli konsumpcja tkaniny i żywności powinna równać się produkcji tych dóbr. Pc x Dc + Pf x Df= Pc x Qc + Pf x Qf (4.5) HANDEL umożliwia by konsumowana kombinacja C i F różniły się od produkowanej kombinacji tych dóbr. Przekształcamy (4.5)do Df-Qf= (Pc/Pf) x (Qc-Dc) (4.6) 4.6-znane jako OGRANICZENIE BUDŻETOWE-zakłądamy brak możliwości pożyczać od innych krajów oraz udzielać pożyczki IMPORT żywności EKSPORT tkaniny Względna cena tkaniny

Ograniczenie budżetowe w kraju prowadzącym wymianę handlową Punkt 1 reprezentuje produkcję w gospodarce. Konsumpcja musi leżeć na linii, która przechodzi przez punkt 1 i ma nachylenie równe względnej cenie tkaniny ze znakiem minus. Gospodarka zmniejszając konsumpcję tkaniny o jednostkę, oszczędza Pc wystarcza to do zakupu Pc/Pf dodatkowych jednostek żywności. Punkt1-Kraj zawsze stać na konsumpcje takiej ilości, jaką wyprodukował.

Równowaga Handlowa- Import żywności przez Kraj jest dokładnie równy eksportowi Zagranicy, a import tkaniny przez Zagranicę jest dokładnie równy eksportowi Kraju.

Podsumujemy wiedzę na temat struktury handlu: Kraj ma wyższy stosunek zasobów pracy w stosunku do ziemi. Kraj jest więc obficie wyposażony w siłę roboczą, a Zagranica w ziemię. Produkcja tkaniny wymaga użycia większej siły roboczej w stosunku do ilości ziemi niż produkcja żywności. Tkanina jest dobrem pracochłonnym. Zatem Zagranica, mająca obfitość ziemi, eksportuje żywność, która jest dobrem ziemochłonnym. Jak brzmi twierdzenie H-O?

Handel i podział dochodu Spadek względnej ceny tkaniny w długim okresie Kto traci? Kto wygrywa? Spadek względnej ceny tkaniny w krótkim okresie? Kto wygrywa? Kto traci

Handel i podział dochodu Spadek względnej ceny tkaniny w długim okresie Kto traci-pracownicy zatrudnieni w sektorze produkcji tkaniny Kto wygrywa- właściciele ziemi Spadek względnej ceny tkaniny w krótkim okresie? Kto wygrywa-pracownicy którzy obecnie wytwarzają żywność Kto traci- właściciele ziemi która obecnie jest zużywana w produkcji tkaniny.

Handel Północ-Południe Rynki rozwinięte (na przykład USA) versus rynki rozwijające (NIEs-newly industrializing economies) Rozbieżność w zarobkach pracowników w USA z wykształceniem i bez wykształcenia

Korzyści z handlu? Bez handlu gospodarka produkuje tyle ile konsumuje Przy handlu można konsumować więcej obu dóbr przez oba państwa Jest możliwe dostarczenie każdej jednostce więcej z każdego dóbr. Zwiększenie możliwości wyboru w gospodarce STRATY niektórych grup dla dobra wszystkich?????? Wsparcie i rekompensata dla tych, którzy tracą (zaśiłki, zmiana kwalifikacji, kursy podnoszące kwalifikacji i t.d.)

Paradoks Leontiefa (Laureat Nagrody Nobla w 1973r) Stany Zjednoczone, kraj bogatszy niż inne państwa; Większy kapitał przepada na amerykańskich robotników niż w innych krajach; USA pozostają światowym liderem pod względem stosunku ilości kapitału do pracowników Oczekujemy że USA powinni być eksporterem dóbr kapitałochłonnych i importerem dóbr pracochłonnych Ale 25 lat po II wojnie światowej tak się nie stało W 1953 r Wassily Leontief stwierdził że eksport USA jest mniej kapitałochłonny niż import DLACZEGO?

Stany mogą eksportować dobra w których stosuje się duże nakłady pracy wykwalifikowanych robotników oraz innowacyjne metody produkcji (technologiochłonne, czyli drogie bo wymagają pracę naukowców i inżynierów, badania) Importują zaś produkty przemysłu ciężkiego (samochody), które zużywa wielkie ilości kapitału.