Poematy symfoniczne Franza Liszta Anna Al-Araj (UJ)

Franza Liszta stosunek do programowości Uznanie dla koncepcji H. Berlioza (zachwyt nad Haroldem w Italii) Uznanie dla koncepcji H. Berlioza (zachwyt nad Haroldem w Italii) Muzyka stała się zrozumiała, program ustrzega przed arbitralnością sądów, multiplikuje sugestywność prezentacji zdarzeń pozamuzycznych Muzyka stała się zrozumiała, program ustrzega przed arbitralnością sądów, multiplikuje sugestywność prezentacji zdarzeń pozamuzycznych Publiczność musi mieć program, aby zrozumieć przebieg muzyczny utworu Publiczność musi mieć program, aby zrozumieć przebieg muzyczny utworu

Franza Liszta stosunek do programowości Większy nacisk kładziony na ideę poetycką (sferę przeżyć wewnętrznych), charakterystykę psychologiczną niż na perypetie fabularne – liryczny charakter (np. Preludia, Orfeusz, Hamlet) Większy nacisk kładziony na ideę poetycką (sferę przeżyć wewnętrznych), charakterystykę psychologiczną niż na perypetie fabularne – liryczny charakter (np. Preludia, Orfeusz, Hamlet) W latach 50. XIX wieku Liszt wprowadza pojęcie „poemat symfoniczny” (Symphonische Dichtung) - w 1854 roku odnosi je do Tassa (wcześniej używano terminu „uwertura programowa”: Schumann, Mendelssohn) W latach 50. XIX wieku Liszt wprowadza pojęcie „poemat symfoniczny” (Symphonische Dichtung) - w 1854 roku odnosi je do Tassa (wcześniej używano terminu „uwertura programowa”: Schumann, Mendelssohn)

Twórczość programowa Liszta Symfonie programowe: „Dantejska”, „Faustowska” Symfonie programowe: „Dantejska”, „Faustowska” 13 poematów symfonicznych (12 z nich powstaje w latach ; ostatni – w 1882 roku) 13 poematów symfonicznych (12 z nich powstaje w latach ; ostatni – w 1882 roku) - Układ 1-częściowy (forma sonatowa, repryzowa ABA, szeregowa ABCD…) - Dedykowane księżnej Karolinie Sayn-Wittgenstein

Skrajne opinie Zwolennicy – nowatorstwo, przebieg formy wynikający z programu, brak dokładnych odniesień do tradycyjnych form Zwolennicy – nowatorstwo, przebieg formy wynikający z programu, brak dokładnych odniesień do tradycyjnych form Przeciwnicy – brak wyrazistego planu formalnego, montażowość lub sekwencyjność formy, brak logiki i konsekwencji formalnej Przeciwnicy – brak wyrazistego planu formalnego, montażowość lub sekwencyjność formy, brak logiki i konsekwencji formalnej

Typologia Kryterium programowości Kryterium programowości a) Programowość nakierowana na postać literacką, mityczną  Tasso, lament i triumf (1849) – postać renesansowego poety  Orfeusz (1854) – postać mitologiczna (tracki śpiewak)  Prometeusz (1850) – postać mitologiczna (wybawiciel ludzi)

Typologia  Mazeppa (1851) – postać literacka (poemat V. Hugo); wódz kozacki, wcześniej awanturnik  Hamlet (1858) – postać literacka (dramat Szekspira) Tadeusz Styka, Orfeusz (1908)

Typologia b) Programowość nawiązująca do losów Węgier  Hungaria (1854) – wpływy stylu verbunkos (muzyka cygańska: czardasze, rytmy synkopowane)  Bitwa Hunów (1857) – nawiązanie do walki chrześcijan z poganami w V w. n. e.; inspiracja obrazem Bitwa Hunów Wilhelma von Kaulbacha ( )

c) Programowość przywołująca filozoficzny obraz egzystencji  Co słychać w górach (1848) – wg poematu V. Hugo; dwa głosy: Natury i Boga oraz cierpiącej ludzkości  Preludia (1848) – wg Medytacji A. Lamartine’a; życie jako cykl preludiów, którego sensem jest miłość (chociaż przynosi ona rozczarowanie) Typologia

Typologia  Żałoba po bohaterze (1850) – problematyka śmierci na polu walki, opłakiwania zmarłych  Ideały (1857) – wg poematu Schillera; segmentacja utworu: 4 odcinki odpowiadające 4 stanom doświadczanym przez jednostkę twórczą (Rozwój duchowy, Rozczarowanie, Działanie, Apoteoza)

Typologia  Od kołyski po grób (1882) – inspiracja dziełami malarskimi Michály Zichy (Kołyska, Walka o egzystencję, Grób jako kołyska przyszłego życia), obraz walki o egzystencję  Brzmienia uroczyste (1853) – brak komentarza programowego, skomponowany na własny ślub Liszta (który nie doszedł do skutku)

Cytaty z innych dzieł Tasso, lament i triumf – pieśń gondolierów weneckich Tasso, lament i triumf – pieśń gondolierów weneckich Bitwa Hunów – melodia gregoriańska Crux fidelis Bitwa Hunów – melodia gregoriańska Crux fidelis Żałoba po bohaterze – Marsylianka Żałoba po bohaterze – Marsylianka