Autor: Dorota Szyndel

Tatry są grupą górską wchodzącą w skład łańcucha Karpat, który to wielkim łukiem ciągnie się od przełomu Dunaju w Żelaznej Bramie, aż po Bramę Morawską. Tatry zaliczane są do Karpat Zachodnich, a w ich obrębie do Karpat Wewnętrznych. Leżą na pograniczu Polski i Słowacji, pomiędzy nisko położonymi kotlinami: Podhala na północy oraz Spiską i Liptowską na południu. Od wschodu sąsiadują z Magurą Spiską, oddzielone od niej przełęczą Ździarską (1077 m); od zachodu - z Halami Orawsko-Liptowskimi, od których dzieli je Przełęcz Huciańska (910 m). Łańcuch tatrzański składa się z dwóch głównych części - Tatr Wysokich i Zachodnich. Kształtem przypominają one dwa łuki wygięte ku południowi. Od głównego grzbietu gór odchodzą grzbiety boczne oddzielone od siebie dolinami walnymi. Tatry Zachodnie oddzielone są od Wschodnich przełęczą Liliowe (1952 m). Tatry Wschodnie dzielą się na, rozdzielone Przełęczą pod Kopą (1749 m), Tatry Wysokie i Bielske. Tatry zajmują powierzchnie 785 km2. Do Polski należy około 175 km2. Równoleżnikowo mają długość 53 km w linii prostej, a wzdłuż grzbietu 82 km. Z północy na południe mają zaledwie 18,5 km. Główny grzbiet Tatr Wysokich liczy 26,5 km długości, a Tatr Zachodnich 37 km długości.

KORONA TATR

Turystyczna korona Tatr jest kopią znanych pomysłów: Korony Gór Polski, Korony Himalajów i Korony Ziemi. Nie jest to kolekcja najwyższych szczytów tatrzańskich ponieważ jej zdobycie przez zwykłego turystę byłoby mocno utrudnione. Do Korony zaliczamy 15 najwyższych tatrzańskich szczytów i przełęczy (osobno dla Tatr Wysokich i Zachodnich), oficjalnie dostępnych dla turysty. W zestawieniu pomijam Łomnicę, na którą można tylko wjechać.

lp. szczyt lub przełęcz m.n.p. m lp. szczyt lub przełęcz m.n.p. m Rysy Krywań Sławkowski Szczyt Mała Wysoka Furkot Lodowa Przełęcz Koprowy Wierch Czerwona Ławka Waga Bystry Przechód P. p. Chłopkiem Świnica Kozi Wierch Rohatka Kozie Czuby Bystra Raczkowa Czuba Baraniec Banikowski Starorobociański Pachola Hruba Kopa Błyszcz Szczerbawy Wyżni Przysłop Jarząbczy Wierch Trzy Kopy Rohacz Płaczliwy Krzesanica Małołączniak

POTOKI I JEZIORA TATRZAŃSKIE

Tatry bez potoków i jezior byłyby ciche i smutne. To zbiorniki wodne nadają tym górom urok. Największe stawy (jeziora) to Wielki Staw w Dolinie Pięciu Stawów (34,5 ha powierzchni) i Morskie Oko (34, 6 ha powierzchni). Po stronie słowackiej największymi jeziorami są: Wielki Staw Hińczowy w Dol. Mięguszowieckiej ( 18 ha powierzchni) oraz Ciemnosmreczyński Staw Niżni (13 ha powierzchni). Najgłębszymi jeziorami są natomiast Wielki Staw Polski (79m) i Czarny Staw pod Rysami (76m). Ogólnie w Tatrach Wysokich istnieje 106 mniejszych i większych stawów (także okresowych). Krajobraz Tatr Wysokich słynie z widowiskowych wodospadów: największym z nich jest Wielka Siklawa (ok. 70 m wys.) opadająca z dol. Pięciu Stawów Polskich do Dol. Roztoki oraz znane, trójprogowe Wodogrzmoty Mickiewicza. U naszych sąsiadów popularne są: Kacza Siklawa (Dol. Białej Wody) oraz wodospad Skok. Potoki górskie są zwykle pełne życia, o dużym przepływie wody. Do najbardziej znanych potoków w Tatrach należy: Biała Woda i Rybi Potok tworzące Białkę, potoki Kościeliski i Chochołowski tworzące Czarny Dunajec, Roztoka, Gąsienicowy Potok, Hińczowy Potok wpadający do Popradu, Hliński Potok, Biały Potok i Koprowa Woda.

KLIMAT, ROŚLINNOŚĆ I ZWIERZĘTA TATR

Klimat tatrzański zalicza się do grupy klimatów wysokogórskich strefy umiarkowanej. Najcieplejszym miesiącem jest lipiec (średnia dla Kasprowego Wierchu 7,5 o C), zaś najchłodniejszym luty (-8,6 o C). Temperatura spada wraz z wysokością (średnio 0,6 o C na 100 m wysokości). Średnia roczna suma opadów wynosi 1200 do 1700 mm (najwięcej w rejonie Zbójnickiej Chaty / Dol. Staroleśna), z czego prawie połowa to opady śniegu. Maksimum opadów przypada na czerwiec, zaś minimum w partiach szczytowych na jesień. Średnia liczba dni z pokrywą śnieżną waha się od 115 w Zakopanem do ponad 230 na szczytach. Znamienne dla klimatu Tatr są silne i długotrwałe wiatry m.in. halny wiejący z południa. Wyrządza on nie tylko szkody w lasach, ale także ma niekorzystny wpływ na ludzi np. chorych na serce.

Wyjątkowo bogaty jest świat roślinny Tatr. Szacuje się, że ogólna liczba gatunków roślin naczyniowych wynosi od 1300 do Cztery z nich to endemity, których występowanie ogranicza się tylko do terenu Tatr.

Charakterystyczną cechą jest piętrowy układ roślinności. Piętro dolnoreglowe z lasem mieszanym (świerk, jodła, buk, jawor) sięga do 1250 m. Powyżej zaczyna dominować (do 1550 m.) las świerkowy tworząc regiel górny. Na wysokości m. przebiega tzw. górna granica lasu (karlejący świerk, ale także limba, brzoza karpacka, wierzba śląska). Następnie występuje piętro kosodrzewiny ( m.). W miarę wysokości kosówka przestaje tworzyć zwarte zbiorowiska, rozpada się na płaty, kępki. Od 1800 do 2300 m. obserwujemy piętro hal, czyli łąk górskich z trawami i ziołami, m.in. sasanką alpejską, jałowcem skalnym. Powyżej 2300 m. rozciąga się piętro turni z roślinami typowo alpejskimi (od 100 do 130 gatunków roślin kwiatowych), ponadto mchy i porosty.

Równie bogaty jest świat zwierzęcy. W piętrze lasów żyją m.in. jelenie, sarny, dziki, lisy, wilki, rysie i żbiki oraz najpotężniejszy tutejszy drapieżnik - niedźwiedź. Symbolem Tatr jest kozica, zamieszkująca hale i turnie. Kozice łączą się w kierdle, niekiedy liczące kilkanaście sztuk (najliczniejsze w Polsce po 30-40, na Słowacji po 70 i więcej). Świstak to gryzoń żyjący w koloniach w piętrze hal ( m.). Od października do kwietnia zapada w sen, przeczekując zimę. Świstaki mieszkają w norach, tworzących system wielu rozgałęzień z kilkoma wyjściami. Częściej można je usłyszeć, kiedy przeciągłym świstem ostrzegają swoich pobratymców o niebezpieczeństwie, niż zobaczyć. W Tatrach występują alpejskie gatunki ptaków: drozd obrożny, płochacz halny, świergotek górski i pomurnik. Bardzo rzadko widuje się już orła przedniego; pozostało ich zaledwie kilka par.

10 PRZYKAZAŃ TURYSTY GÓRSKIEGO

1.Mierz siły na zamiary i rozsądnie planuj wycieczki 2.Nie wychodź w góry samotnie... 3.Wyruszaj w góry dobrze wyekwipowany i przygotowany na każdą ewentualność 4.Rozpoczynaj wycieczkę wcześnie rano 5.Wychodząc na trudniejszą trasę w miejscu pobytu zostaw wiadomość o planowanej trasie przejścia i podaj orientacyjną godzinę powrotu.

6.Nigdy nie zbaczaj ze znakowanego szlaku 7.Bacznie obserwuj pogodę, która w górach potrafi zmieniać się błyskawicznie 8.Szanuj Przyrodę górską 9.Szanuj schroniska turystyczne i szałasy 10.Zimą słuchaj komunikatów dotyczących zagrożenia lawinowego

AUTOR: Dorota Szyndel