pn. Ocena barier i potrzeb instytucji otoczenia biznesu w kontekście rozwoju proinnowacyjnych usług na rzecz biznesu Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego PREZENTACJA wyników badania pogłębionego sierpień, 2013 Wykonawca Europejskie Centrum Doradztwa Finansowego Badania i Szkolenia Ewa Joachimczak Departament Gospodarki i Innowacji, Urząd Marszałkowski Województwa Lubelskiego w Lublinie

Celem ogólnym badania było uzyskanie kompleksowej wiedzy nt. potencjału instytucji otoczenia biznesu, działających na rynku lubelskim i stopnia dostosowania ich oferty do obecnych i przyszłych potrzeb innowacyjnych przedsiębiorstw. Cele szczegółowe ocena dostępności i jakości usług oferowanych przez instytucje otoczenia biznesu, działające w województwie lubelskim, analiza potrzeb przedsiębiorców w zakresie korzystania z usług instytucji otoczenia biznesu, w tym usług o charakterze proinnowacyjnym, identyfikacja głównych słabości i barier instytucji otoczenia biznesu, ograniczających efektywne świadczenie usług proinnowacyjnych, określenie docelowego modelu funkcjonowania instytucji otoczenia biznesu w kontekście efektywnego zaspokojenia potrzeb innowacyjnych przedsiębiorstw. Cele badania

Departament Gospodarki i Innowacji, Urząd Marszałkowski Województwa Lubelskiego w Lublinie Metodologia badania analiza danych zastanych (desk research), wywiady telefoniczne wspomagane komputerowo (CATI) z przedsiębiorcami korzystającymi i niekorzystającymi z usług lubelskich instytucji otoczenia biznesu, indywidualne wywiady pogłębione (IDI) z przedstawicielami lubelskich IOB oraz przedsiębiorcami korzystającymi i niekorzystającymi z ich usług, technika Tajemniczy Klient, wywiady eksperckie, zogniskowany wywiad grupowy (FGI), analiza porównawcza, analiza SWOT.

Instytucje otoczenia biznesu w województwie lubelskim Departament Gospodarki i Innowacji, Urząd Marszałkowski Województwa Lubelskiego w Lublinie

W toku badania zidentyfikowano łącznie 115 publicznych i niepublicznych instytucji otoczenia biznesu, działających w województwie lubelskim.

Ośrodki przedsiębiorczości (127) Ośrodek szkoleniowo-doradczy (71) Ośrodek przedsiębiorczości (49) Centrum biznesu (1) Klub przedsiębiorczości (1) Punkt konsultacyjno-doradczy (1) Punkt konsultacyjny (1) Inkubator przedsiębiorczości (3) Fundusz pożyczkowy (5) Fundusz poręczeń kredytowych (4) Fundusz kapitału zalążkowego (2) Sieć aniołów biznesu (1) Instytucje parabankowe (12) Inna instytucja (6) Liczba firm przypadająca na daną IOB pełniącą funkcję: ośrodka przedsiębiorczości i instytucji parabankowej Departament Gospodarki i Innowacji, Urząd Marszałkowski Województwa Lubelskiego w Lublinie Ośrodki przedsiębiorczości i instytucje parabankowe do i więcej brak IOB

Ośrodki innowacji Centrum transferu technologii (6) Park technologiczny (5) Akademicki inkubator przedsiębiorczości (3) Ośrodek naukowy (1) Inkubator technologiczny (2) Ośrodek badawczy (2) Liczba firm przypadająca na daną IOB pełniącą funkcję ośrodka innowacji Departament Gospodarki i Innowacji, Urząd Marszałkowski Województwa Lubelskiego w Lublinie do i więcej brak IOB

Departament Gospodarki i Innowacji, Urząd Marszałkowski Województwa Lubelskiego w Lublinie Forma prawna lubelskich IOB podmioty niepubliczne – w przeważającej mierze działalność gospodarcza osoby fizycznej (58,1%) podmioty publiczne – najczęściej fundacja (35,8%) Działalność gospodarcza osoby fizycznej (31,3%) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (22,6%) Fundacja (17,4%)

Zatrudnienie różna liczba pracowników w pełnym wymiarze godzin bez względu na formę zatrudnienia oraz na pełen etat na podstawie umowy o pracę – od 0 do 500, średnio 13 osób na instytucję – w większości osoby posiadające wykształcenie wyższe, podmioty publiczne nieznacznie częściej zatrudniają pracowników w pełnym wymiarze godzin i na podstawie umowy o pracę, natomiast podmioty niepubliczne częściej preferują współpracę w ramach innych form zatrudnienia, mniej więcej 1 / 3 lubelskich IOB spełnia wymagania dla podmiotów świadczących usługi doradcze proinnowacyjne odnośnie zatrudniania osób o określonym doświadczeniu (najczęściej wymogi te spełniają ośrodki innowacji, najrzadziej – instytucje parabankowe). Departament Gospodarki i Innowacji, Urząd Marszałkowski Województwa Lubelskiego w Lublinie

Potencjał techniczny i organizacyjny zróżnicowana powierzchnia – od kilku do nawet kilku tysięcy m 2. Zdecydowana większość IOB uznaje posiadaną powierzchnię użytkową za wystarczającą do realizowania celów działalności, 100% IOB posiada stały dostęp do Internetu, ponad 90% IOB posiada wyposażenie biurowe, zapewniające właściwe przechowywania dokumentacji związanej ze świadczeniem usług, wydzielonym pomieszczeniem, przeznaczonym do prowadzenia indywidualnych spotkań z podmiotami, korzystającymi z usług, dysponuje ¾ podmiotów

Departament Gospodarki i Innowacji, Urząd Marszałkowski Województwa Lubelskiego w Lublinie Standardy działania lubelskich IOB

Departament Gospodarki i Innowacji, Urząd Marszałkowski Województwa Lubelskiego w Lublinie Źródło: Opracowanie własne na podstawie badania CATI. Przynależność lubelskich IOB do KSU/KSI

Departament Gospodarki i Innowacji, Urząd Marszałkowski Województwa Lubelskiego w Lublinie Najczęstsi klienci IOB mikroprzedsiębiorstwa (83,3%) firmy małe (54,5%) firmy średnie (36,4%) Najczęściej obsługiwani klienci w ramach ww. podmiotów kadra zarządzająca instytucji (75,4%) kadra pracownicza instytucji (66,2%) osoby rozpoczynające działalność gospodarczą (43,1%) Struktura klientów lubelskich IOB

Departament Gospodarki i Innowacji, Urząd Marszałkowski Województwa Lubelskiego w Lublinie Budżet IOB w 2012 roku 23,3% instytucji posiadało stosunkowo mały budżet w wysokości tys. zł. 16,3% dysponowało dużo wyższymi środkami finansowymi w wysokości 3,1-5 mln zł. Prawie połowa instytucji (41,9%) posiadała budżet większy od 100 tys. zł, lecz nie przekraczający miliona zł. 77,8% deklarowało, iż dochody własne stanowiły powyżej 36% w ich budżecie za rok 2012.

Departament Gospodarki i Innowacji, Urząd Marszałkowski Województwa Lubelskiego w Lublinie Główne źródła finansowania działalności lubelskich IOB

Departament Gospodarki i Innowacji, Urząd Marszałkowski Województwa Lubelskiego w Lublinie Posiadanie przez lubelskie IOB określonych strategii działania Wykres nr 21. Posiadanie określonych strategii działania przez lubelskie instytucje otoczenia biznesu (N=67)

Departament Gospodarki i Innowacji, Urząd Marszałkowski Województwa Lubelskiego w Lublinie pozyskanie dotacji na realizację projektu (51,7%) nawiązanie współpracy z podobnymi ośrodkami (48,3%) ośrodki przedsiębiorczości zwiększenie liczby klientów oferowanych usług proinnowacyjnych (60%) wzmocnienie współpracy sfery naukowej z biznesem (60%) ośrodki innowacji nawiązanie współpracy z podobnymi ośrodkami (100%) integracja usług związanych z transferem technologii (100%) instytucje parabankowe Priorytety rozwojowe lubelskich IOB

Departament Gospodarki i Innowacji, Urząd Marszałkowski Województwa Lubelskiego w Lublinie Specjalizacja branżowa instytucje parabankowe (57,1%) ośrodki przedsiębiorczości (32,8%) ośrodki innowacji (23,5%) Główne przyczyny braku specjalizacji brak potrzeby (62,5%) zbyt mały rynek (20%) Specjalizacje branżowe lubelskich IOB Łącznie specjalizację branżową posiada 40,3% IOB

Departament Gospodarki i Innowacji, Urząd Marszałkowski Województwa Lubelskiego w Lublinie IT/ICT (6 podmiotów) Budownictwo, usługi (po 3 podmioty) Biotechnologia, finanse, gastronomia, medycyna, motoryzacja, handel, branża spożywcza (po 2 podmioty) Optoelektronika, Energetyka, NGO, ośrodki pomocy społ., Kosmetyka, Produkcja, Rolnictwo (po 1 podmiocie) Specjalizacje branżowe lubelskich IOB

Departament Gospodarki i Innowacji, Urząd Marszałkowski Województwa Lubelskiego w Lublinie Aktywne pozyskiwanie klientów przez IOB Wykres nr 27. Metody pozyskiwania klientów przez instytucje otoczenia biznesu z podziałem na typ podmiotów (N=51, możliwość wielokrotnej odpowiedzi)

Departament Gospodarki i Innowacji, Urząd Marszałkowski Województwa Lubelskiego w Lublinie Zdecydowana większość lubelskich instytucji otoczenia biznesu aktywnie pozyskuje klientów, najczęściej poprzez: Za najskuteczniejszą metodę marketingową IOB ogółem uznały sprzedaż bezpośrednią. Wysyłanie regularnych wiadomości o nowych usługach do dotychczasowych klientów Aktualizację informacji zawartych na stronach internetowych Wysyłanie maili do potencjalnych klientów

Współpraca lubelskich instytucji biznesu z innymi podmiotami Departament Gospodarki i Innowacji, Urząd Marszałkowski Województwa Lubelskiego w Lublinie

intensywność współpracy pomiędzy podmiotami regionalnymi jest umiarkowanie dobra, niski poziom współpracy stałej pomiędzy IOB regionalnymi – w większości charakter doraźny, najczęściej współpraca na poziomie regionalnym w zakresie wymiany informacji, z krajowymi IOB najczęściej wspólna realizacja projektów, znikoma współpraca z instytucjami otoczenia biznesu z zagranicy, z instytutami badawczymi (12% IOB, najczęściej wspólna realizacja projektu badawczego i pośrednictwo w transferze technologii ) - brak potrzeby w tym zakresie.

Uwarunkowania rozwoju instytucji otoczenia biznesu w województwie lubelskim Departament Gospodarki i Innowacji, Urząd Marszałkowski Województwa Lubelskiego w Lublinie

Nieciągłość finansowania działalności IOB Decyzje samorządu województwa, dot. określenia kierunków rozwoju regionalnej gospodarki Departament Gospodarki i Innowacji, Urząd Marszałkowski Województwa Lubelskiego w Lublinie Negatywnie, wpływająca struktura regionalnej gospodarki na szanse rozwoju IOB Brak wiedzy o ofercie IOB Brak przekonania o korzyściach płynących z korzystania z usług IOB Brak aspiracji do większego rozwoju firm Uwarunkowania o charakterze podażowym Uwarunkowania o charakterze popytowym

Departament Gospodarki i Innowacji, Urząd Marszałkowski Województwa Lubelskiego w Lublinie Usługi świadczone przez lubelskie instytucje otoczenia biznesu Ośrodki koncentrują się przede wszystkim w Lublinie. Najszerszy dostęp do wszystkich głównych typów usług diagnozowany jest w powiecie Miasto Lublin, Miasto Biała Podlaska oraz puławskim. W powiatach Miasto Chełm oraz Miasto Zamość dostępne są wszystkie usługi, za wyjątkiem usług finansowych. W niektórych powiatach przedsiębiorcy mogą skorzystać tylko z jednego typu usług – w powiecie lubartowskim są to usługi szkoleniowe (oferuje je jeden ośrodek szkoleniowo-doradczy), w zamojskim oraz łukowskim – doradcze ogólne. Usługi doradcze proinnowacyjne oferowane są przez instytucje otoczenia biznesu z powiatów: puławskiego, m. Zamość, m. Lublin, m. Chełm, m. Biała Podlaska i biłgorajskiego.

Analiza potrzeb przedsiębiorców w zakresie korzystania z usług instytucji otoczenia biznesu Departament Gospodarki i Innowacji, Urząd Marszałkowski Województwa Lubelskiego w Lublinie

Korzyści z korzystania z usług instytucji otoczenia biznesu, na które wskazali badani przedsiębiorcy – klienci IOB Korzyści z korzystania z usług doradczych proinnowacyjnych, na które wskazali badani przedsiębiorcy – klienci IOB

Departament Gospodarki i Innowacji, Urząd Marszałkowski Województwa Lubelskiego w Lublinie Źródła czerpania wiedzy o innowacjach

Departament Gospodarki i Innowacji, Urząd Marszałkowski Województwa Lubelskiego w Lublinie Prowadzenie działań nakierowanych na poszukiwanie innowacyjnych rozwiązań w praktyce brak – wdrażanie nowych produktów/usług/procesów, bazując na wewnętrznych ustaleniach, doświadczeniach, pomysłach, niewielki odsetek firm korzysta z procesu transferu technologii – najczęściej ścisła współpraca z instytucjami naukowymi lub instytucjami otoczenia biznesu oraz przepływ kadry naukowo- technicznej.

Ocena dostępności i jakości usług oferowanych przez IOB w województwie lubelskim Departament Gospodarki i Innowacji, Urząd Marszałkowski Województwa Lubelskiego w Lublinie

Rekomendacje umiarkowana znajomość lubelskich instytucji biznesu wśród firm, umiarkowana skuteczność aktywnego marketingu IOB (z otrzymanej oferty skorzystało jedynie 17% badanych – najczęściej z usług szkoleniowych dedykowanych pracownikom, usług informacyjnych i doradczych ogólnych w zakresie źródeł finansowania działalności gospodarczej), brak potrzeby korzystania z usług instytucji otoczenia biznesu, również usług proinnowacyjnych (niedostateczna wiedza i świadomość, dotyczącą oferty; przekonanie, iż w przypadku małej skali działalności takie usługi nie są adekwatne/możliwe do zrealizowania).

Departament Gospodarki i Innowacji, Urząd Marszałkowski Województwa Lubelskiego w Lublinie Deklaracje respondentów, czy planują w ciągu najbliższych 2 lat skorzystać z jakichkolwiek usług otoczenia biznesu Deklaracje badanych przedsiębiorców co do usług, skorzystaniem z których byliby zainteresowani

Propozycja docelowego modelu funkcjonowania instytucji otoczenia biznesu Departament Gospodarki i Innowacji, Urząd Marszałkowski Województwa Lubelskiego w Lublinie

Ośrodki przedsiębiorczościOśrodki innowacjiInstytucje parabankowe kontynuowanie działań we wszystkich zakresach, większa rola sieci aniołów biznesu usługi związane z transferem technologii, w tym usługi doradcze, pomoc powdrożeniowa, nawiązywanie kontaktów, pomiędzy dawcą, a odbiorcą technologii, wsparcie doradcze proinnowacyjne usługi informacyjne, doradcze ogólne, wsparcie dla nowych firm, stymulowanie ich powstawania, wspieranie ich od pierwszego okresu rozwoju Optymalne pakiety usług IOB

Departament Gospodarki i Innowacji, Urząd Marszałkowski Województwa Lubelskiego w Lublinie Optymalny system dystrybucji środków to model mieszany. Jego założeniem byłoby pozostawienie systemu funkcjonującego obecnie (modelu podażowego) dla usług najprostszych (szczególnie usług informacyjnych i doradczych ogólnych), uwzględniając przy tym działania ogólnokrajowe w celu uniknięcia powielania wsparcia (szczególnie z projektem KSU/KSI realizowanym przez PARP). Dla usług bardziej zaawansowanych adekwatny byłby model popytowy, który opierałby się na bonach/voucherach przyznawanych przedsiębiorcom, którzy mogliby wykorzystać udostępnione środki na skorzystanie z usług samodzielnie wybranej instytucji otoczenia biznesu. Optymalny model finansowania usług IOB

Departament Gospodarki i Innowacji, Urząd Marszałkowski Województwa Lubelskiego w Lublinie Rekomendacje Przeprowadzanie cyklicznych badań weryfikujących działania IOB-u w kontekście osiąganych przez nie rezultatów i zadowolenia klientów Stymulowanie tworzenia grup usług, które będą domeną głównie jednego typu podmiotu. Wspieranie instytucjonalne instytucji otoczenia biznesu. Zacieśnianie współpracy pomiędzy lubelskimi IOB oraz IOB a instytutami badawczymi. Promowanie instytucji otoczenia biznesu i oferowanych przez nie usług.

DZIĘKUJEMY ZA UWAGĘ Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Departament Gospodarki i Innowacji Urząd Marszałkowski Województwa Lubelskiego w Lublinie ul. Stefczyka 3, Lublin tel faks