Od Wielkich Dionizji do teatru antycznego

Początki teatru greckiego wiążą się z kultem Dionizosa.

Dionizos to w mitologii greckiej bóg dzikiej natury, winnej latorośli i wina. Był synem Zeusa i śmiertelniczki Semele. Najczęściej jest przedstawiany jako brodaty mężczyzna. http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Delos_Dionysos.jpg

Bywa też ukazywany jako młody, nagi, piękny młodzieniec w wieńcu z bluszczu. Inne jego atrybuty to: gałąź winorośli, tyrs, maski tragiczne, puchar czy rydwan zaprzęgnięty w pantery. http://pl.wikipedia.org/wiki/Ariadna „Młody Bachus”, Caravaggio

Na cześć boga żywotnych sił natury organizowano: - Wielkie Dionizje (miejskie)– podniosłe misteria trwające 5-6 dni, zaczynające się w końcu marca. W trakcie ich trwania między innymi składano ofiarę z kozła, śpiewano dytyramby, przenoszono posąg boga do Aten, wreszcie przy udziale chóru wystawiano sztuki. Dytyramby (wzniosłe hymny ku czci Dionizosa) przekształciły się z czasem w tragedie, które były oparte na dialogu koryfeusza z chórem. http://pl.wikipedia.org/wiki/Moses_van_Uyttenbroeck

-Małe Dionizje (wiejskie) – miały charakter wesołej, ludowej zabawy -Małe Dionizje (wiejskie) – miały charakter wesołej, ludowej zabawy. Obchodzono je pod koniec grudnia i na początku stycznia. Czczono tak porę otwierania naczyń z młodym winem. W czasie uroczystości, podobnie jak podczas Wielkich Dionizji, składano ofiarę z kozła, a przez kolejne dni organizowano wesołe zabawy czy pochody. Śpiewano wówczas żartobliwe pieśni, które przekształciły się w komedie. http://pl.wikipedia.org/wiki/Bachanalia_przed_herm%C4%85_Pana

Tak więc z Wielkich i Małych Dionizji narodziły się tragedie i komedie, które wystawiano w teatrze.

Teatr grecki rozwinął się z miejsca przy świątyni Dionizosa.

Teatr Dionizosa

Teatry powstawały zwykle u stóp wzgórz Teatry powstawały zwykle u stóp wzgórz. Wygląd sceny i widowni budzi wciąż spory i jest prawdopodobne, że obowiązujący model teatru antycznego jest naukową fikcją. Według niego na środku teatru znajdowała się orchestra (koliste miejsce dla chóru). Do orchestry przylegał theatron (widownia mająca kształt amfiteatru) oraz skene (budynek, w którym znajdowały się garderoby dla aktorów). Skene posiadała wysunięty pomost – proskenion (miejsce występów aktorów). Po bokach orchestry znajdowały się dwa przejścia parados służące do wprowadzania aktorów.

Teatr w Epidauros 1, skene 2. proskenion 3. orchestra 4. ołtarz 5 Teatr w Epidauros 1, skene 2. proskenion 3. orchestra 4. ołtarz 5. parados 6.theatron

Teatry w antycznej Grecji były monumentalne i mogły pomieścić kilkanaście tysięcy widzów.

Akustyka Dla uzyskania lepszej słyszalności ustawiano w różnych miejscach amfiteatru miedziane naczynia. Lepszą akustykę zapewniało również położenie teatru wśród skał.

Efekty specjalne W trakcie przedstawienia stosowano różne sposoby, by uzyskać efekt cudowności, np. wtaczano platformę z dekoracyjną przystawką. Tak oto pojawiał się wkraczający do akcji bóg. Inny efekt specjalny uzyskiwano za pomocą urządzenia zwanego theos apomechane („bóg z maszyny”).

Aktorzy Początek późniejszemu aktorowi dał koryfeusz (przewodnik chóru). To on prowadził dialog z chórem. Pierwszego aktora wprowadził Tespis Po raz pierwszy wypowiedział on tekst w pierwszej osobie, a nie jak dotąd w trzeciej. Drugiego aktora wprowadził Ajschylos, a trzeciego Sofokles.

Aktorami byli tylko mężczyźni Aktorami byli tylko mężczyźni. Nosili oni kolorowe, ozdobne, sztywne, grubo podbite szaty. Czyniły one postać aktora masywniejszą. Ponadto ich strój dopełniały: wysoka peruka (onkos)oraz koturny (buty na wysokich, drewnianych podeszwach). Tak ubrani stawali się bardziej widoczni, a ich sylwetka osiągała ponad dwa metry wysokości.

Aktorzy teatru antycznej Grecji

Maski teatralne Twarze aktorów zasłaniały maski. Pozwalały one ustalić wiek, płeć, pozycję społeczną i nastrój bohatera. Maski wykonane były z drewna lub płótna. Wyrażały zwykle radość, smutek, gniew lub strach.

Maska tragiczna

Maska przedstawiająca bożka Pana http://pl.wikipedia.org/wiki/Maska

Najsłynniejsi tragicy greccy

Tespis – grecki poeta i aktor. Wprowadził pierwszego aktora Tespis – grecki poeta i aktor. Wprowadził pierwszego aktora. Swoje dramaty wystawiał, jeżdżąc na wozie. Nazwa „wóz Tespisa” oznacza teatr objazdowy. Nie zachowały się autentyczne fragmenty jego dramatów. http://pl.wikipedia.org/wiki/Tespis

Ajschylos - wprowadził drugiego aktora, ograniczył rolę chóru, rozbudował akcję i umieścił ją także poza sceną. Przypisuje mu się stworzenie kostiumu teatralnego. Stosował malowane maski. Autor m. in.: „Siedmiu przeciw Tebom”, „Agamemnon”, „Prometeusz w okowach”. http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Archeologico_firenze,_bronzi_della_Meloria,_eschilo.JPG

Sofokles – aktor, twórca dramatów Sofokles – aktor, twórca dramatów. Wprowadził trzeciego aktora, zwiększył liczbę chórzystów, wprowadził monolog, dzięki któremu bohaterowie dramatów wyrażali swe myśli, uczucia. Napisał m.in. „Antygonę”, „Elektrę”, „Filokteta”. http://kaa.wikipedia.org/wiki/Sofokles

Bibliografia Kosiński D. i in., Słownik wiedzy o teatrze, Bielsko - Biała 2007 Kudliński T., Vademecum teatromana, Warszawa 1976 Mikołajczak A. W., Grecja bogów i herosów, Wrocław 2005 Największe wydarzenia w historii sztuki, pod red. Marseille’a J., Wrocław cop.1998