Konferencja Naukowa nt. Przedsiębiorstwa sektora handlu i usług w okresie spowolnienia gospodarki Warszawa, 11 marca 2013r. Węzłowe problemy rozwoju sektora usług w Polsce Autor: Bożena Słomińska

 Sektor usług w polskiej gospodarce  Zmiany jakościowe w sekcjach usługowych  Warunki rozwoju sekcji usługowych  Rozwój sektora a szanse dynamizowania gospodarki Zakres problemowy prezentacji

PRZEGLĄD WSKAŹNIKÓW CHARAKTERYZUJĄCYCH ZMIANY UDZIAŁU SEKCJI USŁUGOWYCH W GOSPODARCE NARODOWEJ Sektor usług w polskiej gospodarce

 wytworzyły 62,4% wartości dodanej brutto wobec 63,2% w roku 2009 (- 0,8 pkt. proc.)  angażowały 56,3% pracujących w gospodarce narodowej wobec 57,1% w roku 2009 (-0,8 pkt. proc.)  stanowiły 76% ogółu podmiotów gospodarczych zarejestrowanych w rejestrze REGON wobec 76,1% w roku 2009 (-0,1 pkt. proc.)  zaabsorbowały 62,7% nakładów inwestycyjnych w gospodarce narodowej wobec 61,5% w roku 2009 (+1,2 pkt. proc.) W 2011 roku przedsiębiorstwa prowadzące działalność usługową:

LataHandelTransport i gospodarka magazynowa Zakwaterowanie i gastronomia ,85,61, ,65,61,2 Informacja i komunikacja Działalność finansowa i ubezpieczeniowa Obsługa rynku nieruchomości Działalność profesjonalna naukowa i techniczna 4,13,95,65,4 3,64,35,44,9 Źródło: dane GUS, cyt. za Usługi w Polsce , IBRKK 2012 Udział sekcji usługowych w wartości dodanej brutto w latach

LataAdministrowanie i działalność wspierająca Administracja i obrona narodowa Edukacja ,75,54, ,85,34,5 LataOpieka zdrowotna i pomoc społeczna Działalność związana z kulturą rozrywką i rekreacją Pozostała działalność usługowa ,70,91, ,70,81,8 Źródło: dane GUS, cyt. za Usługi w Polsce , IBRKK 2012 Udział sekcji usługowych w wartości dodanej brutto w latach

LataHandelTransport i gospodarka magazynowa Zakwaterowanie i gastronomia ,85,01, ,45,01,7 Informacja i komunikacja Działalność finansowa i ubezpieczeniowa Obsługa rynku nieruchomości Działalność profesjonalna naukowa i techniczna 1,72,41,43,5 1,72,41,43,5 Udział sekcji usługowych w liczbie pracujących w gospodarce narodowej w latach Źródło: obliczenia na podstawie danych GUS, cyt. za Usługi w Polsce , IBRKK, Warszawa 2012

LataAdministrowanie i działalność wspierająca Administracja i obrona narodowa Edukacja ,77,07, ,96,77,6 LataOpieka zdrowotna i pomoc społeczna Działalność związana z kulturą rozrywką i rekreacją Pozostała działalność usługowa ,41,11, ,41,11,4 Udział sekcji usługowych w liczbie pracujących w gospodarce narodowej w latach Źródło: obliczenia na podstawie danych GUS, cyt. za Usługi w Polsce , IBRKK, Warszawa 2012

LataHandelTransport i gospodarka mag. Zakwaterowanie i gastronomia Informacja i komunikacja ,77,03,22, ,46,53,22,6 Działalność finansowa Obsługa rynku nieruchomości Działalność profesjonalna naukowa i techniczna Administrowanie i działalność wspierająca 3,54,98,32,3 3,35,28,72,5 Udział sekcji usługowych w liczbie podmiotów w gospodarce narodowej w latach 2009 – 2011 Źródło: obliczenia na podstawie danych GUS, cyt. za Usługi w Polsce , IBRKK, Warszawa 2012

LataAdministracja publiczna i obrona narodowa Edukacja ,72, ,73,0 Opieka zdrowotna i pomoc społeczna Działalność związana z kulturą rozrywką i rekreacją Pozostała działalność usługowa 4,61,75,9 5,01,76,1 Udział sekcji usługowych w liczbie podmiotów w gospodarce narodowej w latach 2009 – 2011 Źródło: obliczenia na podstawie danych GUS, cyt. za Usługi w Polsce , IBRKK, Warszawa 2012

LataHandelTransport i gospodarka magazynowa Zakwaterowanie i gastronomia ,117,11, ,222,11,1 Informacja i komunikacja Działalność finansowa i ubezpieczeniowa Obsługa rynku nieruchomości Działalność profesjonalna naukowa i techniczna 3,42,413,01,8 3,21,811,31,7 Źródło: dane GUS, cyt. za Usługi w Polsce , IBRKK, Warszawa 2012 Udział sekcji usługowych w nakładach inwestycyjnych w gospodarce narodowej w latach

LataAdministrowanie i działalność wspierająca Administracja i obrona narodowa Edukacja ,62,42, ,53,43,2 LataOpieka zdrowotna i pomoc społeczna Działalność związana z kulturą rozrywką i rekreacją Pozostała działalność usługowa ,83,40, ,73,10,5 Źródło: dane GUS, cyt. za Usługi w Polsce , IBRKK, Warszawa 2012 Udział sekcji usługowych w nakładach inwestycyjnych w gospodarce narodowej w latach

 Obsługa rynku nieruchomości  Transport i gospodarka magazynowa  Handel  Administrowanie i działalność wspierająca  Działalność finansowa i ubezpieczeniowa  Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna Sekcje usługowe o największej dynamice rozwoju

PRZEGLĄD WSKAŹNIKÓW CHARAKTERYZUJĄCYCH : 1. INNOWACYJNOŚĆ BRANŻ USŁUGOWYCH 2. WDRAŻANIE I WYKORZYSTANIE TECHNOLOGII INFORMACYJNO - TELEKOMUNIKACYJNYCH Zmiany jakościowe w sektorze usług

Nakłady na działalność innowacyjną w sektorze usług w latach 2009 – 2011* LataOgółem w mln złDynamika w %W porównaniu z sektorem przemysłowym, w % ,377,835, ,1130,144, ,9104,053,2 Źródło: Nauka i technika w 2011r. GUS, *Dane dotyczą podmiotów średnich i dużych

Struktura nakładów na działalność innowacyjną przedsiębiorstw usługowych, w % LataOgółemDziałalność B+R Zakup wiedzyZakup oprogramowania ,07,715, ,87,914, ,1#14,4 LataNakłady inwestycyjne na środki trwałe Szkolenie personelu zw. z działalnością innowacyjną Marketing nowych i ulepszonych produktów ,10,76, ,70,74, ,8#4,5 Źródło: Nauka i technika w 2011r., GUS, Warszawa 2012

 Silne: - wykwalifikowani pracownicy, - popyt na innowacyjne rozwiązania, - aktywność przedsiębiorców w kontaktach z partnerami rynkowymi.  Słabe:- niskie nakłady na B+R, - mały zakres współpracy z zapleczem naukowym, - mała skala korzystania z praw ochrony własności intelektualnej. Prowadzone analizy ujawniają silne i słabe strony innowacyjności polskiego sektora usług

 Udział przedsiębiorstw usługowych z dostępem do Internetu wzrastał w latach o kilka punktów procentowych w zależności od rodzaju prowadzonej przez przedsiębiorstwa działalności.  Najbardziej zaawansowane w dostępie do Internetu były w 2012 r. przedsiębiorstwa z sekcji Działalność finansowa i ubezpieczeniowa (98,8%), Działalność prof. nauk. i techn. (98,1%) oraz Obsługa rynku nieruchomości (98,1%). Najmniej zaawansowane firmy z sekcji Zakwaterowanie i gastronomia (85,6%) oraz Administrowanie i działalność wspierająca (90,0%).  Największy 4,6 punktowy wzrost odsetka przedsiębiorstw z dostępem do Internetu odnotowano w sekcji Transport, gospodarka magazynowa; w Handlu wyniósł on 2,3 punktu. Zmiany w dostępie do Internetu–badania GUS (firmy powyżej 9 pracujących) Źródło: Dane GUS

Rodzaj działalnościDostęp do Internetu Posiadanie strony www. Internet w kontaktach z administracją Handel ; naprawa pojazdów91,093,353,363,088,589,7 Transport i gospodarka magazynowa90,194,750,655,091,590,9 Informacja i komunikacja95,897,485,289,693,396,2 Działalność profesjonalna naukowa i techniczna 97,498,169,180,492,595,9 Obsługa rynku nieruchomości98,398,162,670,997,298,3 Administrowanie i działalność wspierająca 88,990,053,970,491,188,2 Przejawy wdrażania technologii ICT w działalności usługowej w latach , (% przedsiębiorstw) Źródło: dane GUS

Wyniki badania BCG – Internet w małych i średnich przedsiębiorstwach 98% małych firm w Polsce posiada dostęp do Internetu; 95% korzysta z poczty elektronicznej; 73% posiada stronę internetową. Połowa z deklarujących stronę posiada w rzeczywistości wizytówkę na stronie zbiorczej. Firmy nie wykorzystują możliwości jakie stwarza posiadanie własnej witryny: jedynie 20% aktywnie kontaktuje się z klientem, 31% przyjmuje zamówienia online, 12% płatność online. 10% firm (w tym z sektora usług) nie widzi potrzeby posiadania strony – nie wiąże jej z korzyściami.

Branża a poziom aktywności w Internecie, w% BranżeBrak aktywności Niska aktywność Umiarkowana aktywność Wysoka aktywność Handel Hotele i restauracje Nauka, doradztwo Transport Finanse Nieruchomości Inne usługi Informacja i media

 Niezadowalający poziom innowacyjności negatywnie wpływa na pozycję konkurencyjną przedsiębiorstw usługowych  Potencjał rozwojowy w obszarze usług biznesowych powoduje wzrost atrakcyjności sektora usług jako miejsca lokowania BIZ  Struktura wydatków budżetu państwa nie sprzyja rozwojowi sektora usług  Pozycja Polski w światowych rankingach konkurencyjności – brak postępu w szeregu ocenianych obszarów Warunki rozwoju sekcji usługowych

Udział sektora usług w bezpośrednich inwestycjach zagranicznych w gospodarce narodowej w latach RodzajWartość BIZ w mln EUR Udział w % Wartość BIZ w mln EUR Udział w % Wartość BIZ w mln EUR Udział w % Wartość BIZ w mln EUR Gospodarka narodowa 9971,6100,09863,1100,06686,8100, Sektor usług6626,366,54724,547,94286,664,1 Przetwórstwo przemysłowe 1442,414,63359,524,11605,024,0 Źródło: Usługi w Polsce , IBRKK ; Polska Raport o stanie gospodarki, Ministerstwo Gospodarki

Udziały sekcji usługowych w BIZ w 2010 roku, w %

Z punktu widzenia możliwości rozwoju sektora usług istotnym jest fakt, że w sektorze wzrosła wartość reinwestowanych przez firmy zagraniczne zysków z 3,6 mld EUR w 2009 roku do 4,8 mld EUR w 2011 roku, a więc o 35,1%. Najwyższa wartość reinwestowanych zysków wystąpiła w sekcji Działalność finansowa i ubezpieczeniowa oraz Handel; naprawa pojazdów samochodowych.

LataTransport i łączność HandelDziałalność usługowa Nauka 20103,10,40,31, ,10,3 1,6 Oświata i wychowanie Szkolnictwo wyższe Ochrona zdrowia InformatykaAdministracja publiczna 0,54,02,30,063,9 0,64,02,50,064,1 Struktura wydatków budżetu państwa wg działów w latach 2010 – 2011, w % Źródło: obliczenia własne na podstawie sprawozdania z wykonania budżetu państwa w roku 2010 i 2011

 W rankingu Doing Business z 2012 roku wśród 183 ocenianych krajów Polska zajęła 62 miejsce ( ). Szczególnie słabo wypadła w dziedzinie uruchamiania działalności (126 miejsce), wysokości obciążeń finansowych i łatwości płacenia podatków (128 miejsce), uzyskiwania pozwoleń na budowę (160 miejsce);  W rankingu Index of Economic Freedom z 2012r wśród 179 krajów Polska zajęła 64 miejsce przesuwając się o 4 pozycje do przodu. Najgorzej postrzegane obszary: poziom percepcji korupcji, słabość instytucjonalna, niesprawny system sądownictwa, wysoki deficyt budżetowy. Najlepiej oceniono politykę handlową i monetarną. Ocena pozycji Polski w światowych rankingach warunków prowadzenia działalności gospodarczej

Rozwój sektora usług a szanse na dynamizowanie gospodarki Szanse Podnoszenie jakości czynnika ludzkiego - inwestycje służące jego zdrowiu, rozwojowi, zdobywaniu kwalifikacji, doskonaleniu zawodowemu; Rozwój gospodarki opartej na wiedzy – 3 z 5 nośników GOW pochodzą z sektora usług (nauka i B+R, edukacja, profesjonalne i techniczne usługi biznesowe) wykorzystaneniewykorzystane -firmy usługowe inwestują w rozwój i doskonalenie pracowników -w budżecie państwa udział wydatków na naukę oraz oświatę wzrósł symbolicznie -następuje rozwój edukacji, -propaguje się kształcenie ustawiczne, -rozwijają się usługi profesjonalne naukowe i techniczne -zbyt wolny wzrost nakładów na B+R -zbyt powolna absorbcja innowacji przez podmioty gospodarcze

Rozwój sektora usług a szanse na dynamizowanie gospodarki Szanse Globalizacja w sektorze usług Rozwój usług społeczeństwa informacyjnego – jako baza przemian w gospodarce wykorzystaneniewykorzystane -znaczący wkład kapitału zagranicznego w rozwój sektora, -wzrost konkurencji jako stymulator rozwoju -wzrost aktywności firm krajowych -coraz lepsze postrzeganie atrakcyjność Polski dla BIZ (12 miejsce na świecie, 2/3 w Europie) nie idzie w parze z poprawą klimatu dla inwestorów -widoczny postęp - intensywne zmiany w gospodarce (ułatwienie komunikacji, transakcje elektroniczne) -zbyt duży odsetek firm o niskiej aktywności internetowej -wykluczenie cyfrowe części małych firm

Rozwój sektora usług a szanse na dynamizowanie gospodarki Szanse Outsourcing na rynku - krajowym - międzynarodowym (offshoring) Usługi w dynamizowaniu rozwoju regionalnego wykorzystaneniewykorzystane -rozwija się i korzystnie wpływa na doskonalenie kompetencji przedsiębiorstw -w postaci centrów BPO – 337 centrów w 2011r; 100 tys. zatrudnionych - konieczne przyspieszenie zmiany struktury świadczonych usług w kierunku usług opartych na wiedzy Poszczególne regiony próbują specjalizacji np. rozwój agrobiznesu -konieczny wzrost aktywności władz w stymulowaniu innowacyjnych form współpracy przedsiębiorstw

Wyzwania dla sektora usług Wzrost poziomu innowacyjności polskich przedsiębiorstw usługowych ; większe zaangażowanie firm w zakup wiedzy. Wzrost wykorzystania nowoczesnych środków komunikacji; wspomaganie rozwoju rynku e-handlu i e-usług poprzez wzrost nakładów na infrastrukturę techniczną oraz upowszechnianie e-administracji centralnej i samorządowej. Ułatwienie małym firmom usługowym dostępu do różnego rodzaju narzędzi cyfrowych wspomagających ich działalność. Doskonalenie kanałów informacji stanowiących podstawę poszerzania wiedzy przez małe i średnie firmy.

Wyzwania dla sektora usług Edukowanie małych firm w zakresie zarządzania strategicznego w sytuacjach kryzysowych, aby je przygotować na możliwe zawirowania rynkowe – rozwój doradztwa strategicznego. Większe zaangażowanie rządu i organów administracji publicznej różnego szczebla w upraszczanie procedur. Tworzenie warunków do intensywnego rozwoju outsourcingu i offshoringu w usługach opartych na wiedzy; dążenie do wzmacniania kompetencji specjalistów zatrudnionych w centrach KPO (Knowledge Process Outsourcing), co może stworzyć szanse na obsługę strategicznych projektów zagranicznych.

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ