2.58. Bądź ekologiczny! Opracowała Bożena Smolik Konsultant Arleta Poręba-Konopczyńska

Patron Ekologów  Patronem ekologii i ekologów jest św. Franciszek z Asyżu.  Papież Jan Paweł II 1 listopada 1979 roku ogłosił go patronem ekologii, gdyż św. Franciszek inaczej patrzył na ekologię niż inni ludzie.  Głosił, że przyroda to stworzenie Boże i właśnie przez przyrodę powinno się chwalić Boga.  Preferował uprawę ekologiczną, obok grządek nie karczowano miejsca, udzielał rad drwalom by nie wycinali wszystkich drzew, lecz tylko tyle ile potrzeba.

Dekalog ekologiczny Św. Franciszka z Asyżu: 1. Bądź człowiekiem wśród stworzeń, bratem między braćmi. 2.Traktuj wszystkie byty stworzone z miłością i czcią. 3.Tobie została powierzona Ziemia jak ogród; rządź nią z mądrością. 4.Troszcz się o człowieka, o zwierze o zioło, o wodę i powietrze, aby Ziemia nie została ich zupełnie pozbawiona. 5.Używaj rzeczy z umiarem, gdyż rozrzutność nie ma przyszłości. 6.Tobie jest dane zadanie odkrycia misterium posiłku; aby życie napełniało się życiem. 7.Przerwij węzeł przemocy, aby zrozumieć, jakie są prawa istnienia. 8.Pamiętaj, że świat nie jest jedynie odbiciem twojego obrazu, lecz nosi w sobie wyobrażenie Boga Najwyższego. 9.Kiedy ścinasz drzewo zostaw choć jeden pęd, aby jego życie nie zostało przerwane. 10.Stąpaj z szacunkiem po kamieniach, gdyż każda rzecz ma swoja wartość.

Kto powinien naprawiać?  Do niedawna istniało silne przekonanie, że tylko zakłady przemysłowe i fabryki emitują do atmosfery duże ilości szkodliwych substancji oraz zanieczyszczają wodę i glebę, przyczyniając się do degradacji środowiska.  Jako przeciętni obywatele czuliśmy się zwolnieni z odpowiedzialności, ponieważ poprawy sytuacji oczekiwaliśmy w rozwiązaniach od nas niezależnych.  Odpowiedzialność za stan rzeczy spadała na zarządy spółek, polityków i władze miast. To oni mieli budować systemy filtrów, oczyszczalnie i tym podobne urządzenia służące ochronie środowiska.  Jednak to nie tylko przemysł przyczynia się do niekorzystnych zmian w środowisku. Każdy z nas jest tu sprawcą – wszyscy mamy swój udział w powstawaniu dziury ozonowej, kwaśnych deszczy, efektu cieplarnianego, skażenia środowiska, wymierania gatunków, rosnącej góry śmieci…

Nikt nie może zrobić wszystkiego, lecz każdy może coś uczynić. W ten sposób wspólnie możemy rozwiązać problemy ekologiczne.

1. Oszczędzaj energię:  Wyłącz światło, gdy go już nie potrzebujesz.  Nie wyłączaj światła w pomieszczeniach z którego wychodzisz tylko na chwilkę, ponowne włączenie zużyje bowiem więcej energii.  Stosuj energooszczędne żarówki, które zużywają ok. Pięć razy mniej energii niż te tradycyjne, a są od nich o 5-10 razy trwalsze i dłużej służą.  Nie zostawiaj urządzeń w trybie czuwania - gdy my śpimy czy pracujemy, one wciąż pobierają prąd. Korzystaj z funkcji „włącz / wyłącz" w samym urządzeniu.  Wyłączaj ładowarkę telefonu komórkowego z prądu, kiedy z niej nie korzystasz. Nawet kiedy nie jest połączona z telefonem, ładowarka ciągle pobiera prąd.  Włączaj pralkę czy zmywarkę dopiero wtedy, gdy jest pełna. Jeśli jednak musisz ich użyć, gdy nie są pełne, użyj trybu ekonomicznego lub opcji „pół wsadu".  Nakrywaj garnki podczas gotowania – dzięki temu uda się zaoszczędzić połowę energii zużywanej na szykowanie jedzenia. Nie wstawiaj natomiast do lodówki jedzenia jeszcze gorącego lub ciepłego.  Gdy kupujesz nowy sprzęt – pralkę, lodówkę, zmywarkę do naczyń – wybieraj modele europejskiej klasy A+, zużywające mało prądu.

2. Oszczędzaj wodę:  Pamiętaj, że oszczędność wody to także oszczędność energii.  Zakręcaj kran podczas mycia zębów – w ten sposób zaoszczędzisz kilka litrów wody (Gdy 20 osób dwa razy dziennie nie zakręca kranu podczas mycia zębów zużywa w miesiącu tyle wody, ile zmieściłoby się w 54 wannach).  Pilnuj też, by krany były dobrze zakręcone. Przez cieknące krany „uciec" może w ciągu miesiąca cała wanna wody!  Weź prysznic zamiast kąpieli – dzięki temu zużyjesz mniej wody.  Gotuj tylko tyle wody, ile potrzebujesz – w ten sposób oszczędzasz mnóstwo energii!  Zainstaluj wodomierz, on skutecznie motywuje do oszczędzania.  Na kranie zamontuj perlator, by zmniejszyć zużycie wody.

3. Oszczędzaj ciepło:  Zmniejsz ogrzewanie - obniżenie temperatury tylko o jeden stopień może sprawić, że będziesz płacił o 5-10 % mniej za energię.  Nie pozwól ciepłu uciekać z domu: pomyśl o wymianie okien z pojedynczymi szybami na okna z szybami podwójnymi, zadbaj o dobrą izolację cieplną budynku; nie zostawiaj przez cały chłodny dzień uchylonego okna.  Oszczędzając energię cieplną zmniejszasz ilość szkodliwych substancji, wytworzonych przez elektrociepłownie.

4. Kupuj i pracuj z głową!  Zabierz na zakupy torbę wielokrotnego użytku – zmniejszysz ilość produkowanych śmieci.  Jeśli tylko możesz, nie pakuj każdego produktu w osobne foliowe torebki.  Zanim włożysz do koszyka jakiś towar, zastanów sie, czy naprawdę jest ci on potrzebny.  Wybieraj rozsądnie. Nie wszystkie reklamowane produkty są wartościowe  Foliowe reklamówki-jednorazówki rozkładają się nawet 400 lat!  Wybieraj produkty oszczędnie opakowane lub takie, które można ponownie napełnić;  Ograniczaj ilość odpadków: zanim wydrukujesz dokument, zastanów się, czy rzeczywiście musisz to zrobić. Przeciętny człowiek zużywa miesięcznie 20 kg papieru!  Kupuj zeszyty, papier toaletowy i papier do pakowania wyprodukowane z makulatury.  Niepotrzebne, lecz dobre rzeczy oddawaj innym (ubrania, książki, zabawki, meble…)

To TY dokonujesz wyboru!

5. Odzyskuj surowce wtórne!  Segreguj zużyte przedmioty i wyrzucaj je do specjalnych pojemników: oddzielaj papier, szkło, plastik i tworzywa sztuczne oraz puszki od reszty śmieci.  Zużywaj karton, np. po mleku czy soku, zaginaj przed wyrzuceniem do kosza. Dzięki temu zajmą one mniejszą powierzchnię na wysypisku.  Dzięki recyklingowi oszczędzamy nie tylko materiały, ale i energię potrzebną do wytworzenia kolejnych puszek czy opakowań. Zbieraj zużyte baterie i wrzucaj je do wyznaczonego na to pojemnika – baterie zbudowane są z metali ciężkich, które na wysypisku śmieci uwalniają się na zewnątrz i trafiają w głąb ziemi.  Nie wyrzucaj zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego – to nielegalne! Jeśli kupujesz nowy sprzęt, stary możesz oddać przy okazji.  Jeśli masz ogród, poddawaj kompostowaniu odpady organiczne

6. Oszczędzaj lasy! Zbieraj makulaturę! Czy sięgając po jakikolwiek papierowy przedmiot masz świadomość ponoszonych kosztów środowiskowych ? Pomyśl sobie, iż wyprodukowanie 1 tony papieru powoduje :  ścięcie 17 drzew,  zużycie 7600 kWh energii,  zanieczyszczenie litrów wody. Co zatem zrobić z górą papieru ? Oczywiście przeznaczyć na makulaturę. W ten sposób :  chronisz lasy – na każdą tonę papieru aż 17 drzew,  zmniejszasz zużycie energii 2,5 – krotnie,  zmniejszasz ilość odpadów o ok. 30%,  ograniczasz zużycie wody w procesie produkcyjnym o ok. 60%,  obniżasz zanieczyszczenie powietrza przez papiernie o 75%,  zmniejszasz ilość toksycznych ścieków papierniczych przez ograniczenie skażenia wody w procesie produkcyjnym o ok. 35%.

7. Pomyśl, zanim wyrzucisz!  W Polsce w ostatnich latach pozyskiwało się ok. 18 mln m3 drewna rocznie, z czego ok. 16% (2,88 mln m3) stanowiła tzw. papierówka. Aby uzyskać te 2,88 mln m 3 drewna trzeba wyciąć około ha lasu. To więcej, niż wynosząca ha powierzchnia nadleśnictwa Rzepin.  Powtórne wykorzystanie 1 tony papieru pozwala zaoszczędzić: 1476 litrów ropy, 26,5 tys. litrów wody, 7 m3 miejsca na składowisku 4,2 tys. kWh energii (czyli tyle, ile jest potrzebne do ogrzania przeciętnego mieszkania przez pół roku).  Nie tylko zbieranie makulatury, ale też dwustronne wykorzystywanie kartek papieru czy kupowanie produktów papierowych powstałych właśnie z makulatury, to proste sposoby na codzienną ochronę drzew. Warto wiedzieć, że z makulatury powstają towarzyszące nam na co dzień produkty, takie jak: eleganckie papiery higieniczne (serwetki, chusteczki), papier gazetowy czy materiały termoizolacyjne stosowane w budownictwie.

Segreguj odpady do recyklingu!

8. Wybieraj transport przyjazny środowisku!  Spaliny samochodowe emitują do atmosfery dwutlenek węgla, odpowiedzialny za powstawanie efektu cieplarnianego.  Spaliny samochodowe emitują do atmosfery również gazy odpowiedzialne za kwaśne deszcze i smog.  W dzisiejszych czasach posiadanie samochodu już nie jest luksusem. Może go mieć prawie każdy, stąd tłok na drogach i korki w miastach.  A gdyby po mieście, w miarę możliwości, poruszać się pieszo, środkami komunikacji miejskiej albo rowerem?

9. Odkryj uroki roweru  Zmniejszenie hałasu i zanieczyszczeń.  Ochrona powietrza i terenów zielonych.  Zmniejszenie liczby korków i strat ekonomicznych, które te korki wywołują.  Zmniejszenie miejsca, zajmowanego na przemieszczanie się i parkowanie.  Zwiększenie atrakcyjności centrów miast.  Zwiększenie płynności ruchu ulicznego.  Rozwój fizyczny i kondycyjny.  Uniezależnienie się od rodziców i lepsze wykorzystanie czasu.

10. Wspieraj działania na rzecz środowiska!  Włączaj się do akcji porządkowania terenów zielonych w najbliższej okolicy!  Szanuj zieleń!  Bierz udział w akcjach ekologicznych Sprzątanie Świata, Dzień Ziemi, Dzień Praw Zwierząt.  Nie wypalaj na wiosnę łąk!  Dbaj o bezpieczeństwo przeciwpożarowe na terenach leśnych!  Oszczędzaj papier i zbieraj makulaturę!

11. Chroń lasy  Lasy są regulatorem tlenu i dwutlenku węgła w przyrodzie: 1 ha lasu pochłania w ciągu 12 godz kg CO2; lasy pochłaniają rocznie dziesiątki ton szkodliwych gazów i pyłów; lasy wytwarzają kg tlenu przez dobę.  Lasy mają duży wpływ na środowisko: oddziałują na gleby, wiatry, temperaturę i wilgotność powietrza; zatrzymują w ściółce leśnej wody deszczowe; - spowalniają topnienie śniegu; są miejscem rekreacji.

KALANDARZ EKOLOGICZNY STYCZEŃ  9 stycznia Dzień Ligi Ochrony Przyrody  28 stycznia - 2 lutego Światowy Tydzień Mokradeł LUTY  2 lutego Światowy Dzień Obszarów Wodno- Błotnych  11 lutego Dzień Dokarmiania Zwierzyny Leśnej MARZEC  14 marca Międzynarodowy Dzień Sprzeciwu Wobec Tam  21 marca Pierwszy Dzień Wiosny  21 marca Światowy Dzień Leśnika  21 marca Dzień Wierzby  22 marca Dzień Ochrony Morza Bałtyckiego  22 marca Światowy Dzień Wody  23 marca Światowy Dzień Meteorologii KWIECIEŃ  1 kwietnia Międzynarodowy Dzień Ptaków  1-7 kwietnia Tydzień Czystości Wód  22 kwietnia Dzień Ziemi  25 kwietnia Międzynarodowy Dzień Świadomości Zagrożenia Hałasem MAJ  12 maja Światowy Dzień Ptaków Wędrownych -  15 maja Święto Polskiej Niezapominajki  22 maja Dzień Praw Zwierząt  22 maja Międzynarodowy Dzień Różnorodności Biologicznej  24 maja Europejski Dzień Parków Narodowych  31 maja Światowy Dzień bez Papierosa CZERWIEC  1-7 czerwca Dni Lasu i Zadrzewień  5 czerwca Światowy Dzień Ochrony Środowiska  18 czerwca Dzień Europejskiego Protestu Przeciw GMO  21 czerwca Pierwszy Dzień Lata  27 czerwca Światowy Dzień Rybołówstwa

KALANDARZ EKOLOGICZNY WRZESIEŃ  16 września Międzynarodowy Dzień Ochrony Warstwy Ozonowej  19 września Dzień Dzikiej Fauny, Flory i Naturalnych Siedlisk  22 września Europejski Dzień bez Samochodu  24 września Sprzątanie Świata  28 września Dzień Morza PAŹDZIERNIK  Październik miesiącem Dobroci dla Zwierząt  1 października Światowy Dzień Ptaków  2 października Europejski Dzień Ptaków  2 października Światowy Dzień Zwierząt Hodowlanych  3 października Światowy Dzień Siedlisk  4 października Światowy Dzień Ekologa (Franciszka - Patrona Ekologów)  4 października Światowy Dzień Zwierząt  4-11 października Światowy Tydzień Zwierząt LISTOPAD  3-4 listopada Światowy Dzień bez Papierosa  18 listopada Światowy Dzień Walki z Tytoniem  25 listopada Światowy Dzień Rzucania Palenia  25 listopada Dzień Bez Futra  28 listopada Międzynarodowy Dzień bez Kupowania

Uruchom pokaz slajdów

Zadania 1.Podaj dwa sposoby oszczędzania papieru. 2.Podaj dwa argumenty na konieczność zbierania makulatury. 3.Zaproponuj hasło, zachęcające do dbałości o środowisko. 4.Odczytaj z kalendarza kiedy obchodzimy Dzień Ekologa. 5.Oblicz, ile świerków uratowali uczniowie gimnazjum, zbierając 5,5 tony makulatury (potrzebne dane znajdziesz w tej prezentacji).

Źródła  Z.Sendecka i wsp., Vademecum.Biologia, Operon 2009  M. Kłyś,K.Żbikowska-Zdun, Biologia, Nowa Era,1994  B.Gulewicz, Biologia,ABC,1998  B.Klimuszko, Biologia,Żak, 2004  J.Loritz-Dobrowolska i wsp., Biologia,Operon,2007