Przygotowała Katarzyna Gac

Logopedia gr. Lotos –słowo, phedos –nauka, która zajmuje się całością zagadnień związanych z komunikacją językową analizuje problem logopedyczny w różnym aspekcie  medycznym  lingwistycznym  psychologicznym  pedagogicznym  artystycznym  Logopedia rozróżnia kilka specjalności w swojej dziedzinie:  Logopeda ogólny  Neurologopeda  Surdologopeda  Logopeda medialny  Glottodydaktyk

Rozwój mowy dziecka od narodzin do 7 roku życia dzielimy na cztery okresy: OKRES MELODII - OD URODZENIA DO 1 ROKU ŻYCIA OKRES WYRAZU - OD 1 DO 2 ROKU ŻYCIA Maluch rozumie o wiele więcej słów, wyrażeń i zdań, niż jest w stanie samodzielnie wypowiedzieć. W słowniku dziecka pojawiają się samogłoski, takie jak: a, u, i, e, zazwyczaj oraz spółgłoski: p, b, m, t, d, n, ś, ć, czasem ź, dź. Pojawiają się też onomatopeje, np. mu, chał-chał, miał, itp. Pojawiają się wyrazy takie jak: mama, tata, papa, papu. Dziecko początkowo upraszcza budowę słów wymawiając pierwszą sylabę lub końcówkę wyrazu, np. miś-mi, daj-da, jeszcze-eszcze, zabacz-ać.

OKRES ZDANIA - OD 2 DO 3 ROKU ŻYCIA. Między 2 a 3 rokiem życia następuje rozkwit mowy dziecka. W tym okresie dziecko wypowiada prawidłowo spółgłoski: p, b, m, f, w, k, g, h, t, d, l oraz samogłoski ustne: a, o, u, e, y, i, a, czasem nosowe: ą, ę. Pod konie tego okresu pojawia się: s, z, c, dz, które wcześniej było zastępowane przez dziecko: ś, ź, ć, dź. OKRES SWOISTEJ MOWY DZIECKA - OD 3 DO 7 ROKU ŻYCIA. Mowa w dalszym ciągu się rozwija, następuje rozwój artykulacyjny, wzbogaca się zasób słownictwa, rozwija się umiejętność budowania zdań złożonych. U czterolatków w dalszym ciągu występują zniekształcenia, ale w nieco mniejszym stopniu. Pojawiają się neologizmy. Dziecko 3 letnie, potrafi porozumieć się z otoczeniem, jego mowa jest już w pewnym stopniu ukształtowana, jednak jej rozwój odbywa się w dalszym ciągu i często pojawiają się błędy. Dziecko trzyletnie powinno już wymawiać wszystkie samogłoski ustne i nosowe, spółgłoski: p, b, m, f, w, ś, ź, ć, dź, ń, k, g, h, t, t, d, n, l, ł, j. Pojawiają się również głoski takie jak: s, z, c, dz.

Dziecko 3 letnie: Opuszcza sylaby początkowe lub końcowe (zupa pomidorowa = zupa midolowa, lokomotywa - komotywa); przestawia głoseki w wyrazie (ławka = wałka); tworzy nowe wyrazy (zadzwonić + telefonować = zatelefonić, żelazko =prasowaczka, oparcie krzesła = opieranka). głoska r może być wymawiana jako j lub l, ewentualnie jako ł, zamiast f występuje często ch i odwrotnie potrafi już mówić o przeszłości i przyszłości. Zadaje mnóstwo pytań. Dziecko 4 letnie, Utrwalają się głoski s, z, c, dz, dziecko nie powinno ich zamieniać na ich zmiękczone odpowiedniki ś, ż, ć, dż; głoski sz, ż, cz, dż dziecko może wymieniać na s, z, c, dz - jest to tzw. seplenienie fizjologiczne; pojawia się głoska r, choć jej brak nie powinien jeszcze niepokoić; może pojawić się tzw. hiperpoprawność związana z opanowaniem nowych, trudnych głosek np. zastępowanie głosek s, z, c, dz, przez sz, ż, cz, dż - np.: sztół, czukierek;

Dziecko 5 letnie Mowa dziecka w tym wieku powinna być zrozumiała a wypowiedzi dziecka wielozdaniowe dziecko potrafi już bezbłędnie powtórzyć sz, ż, cz, dż, choć w mowie potocznej mogą wciąż być zastępowane przez s, z, c, dz;  głoska r powinna być już wymawiana, chociaż często pojawia się dopiero w tym okresie; Dziecko 6 letnie. powinno już prawidłowo wymawiać wszystkie głoski, oraz powinno mieć opanowane mówienie.  powinno poprawnie wymawiać wszystkie dźwięki nawet te najtrudniejsze do opanowania czyli głoski sz, ż, cz, dż oraz r;

Interdyscyplinarne podejście do diagnozy i terapii logopedycznej wymaga uwzględniania wiedzy z zakresu rozwoju i funkcjonowania układu stomatognatycznego. Do funkcji układu stomatognatycznego należy: - żucie - mowa - połykanie - oddychanie Podobnie jak rozwój mowy dziecka zaczyna się od okresu płodowego takie same etapy dotyczą tego układu. 1.Okres życia płodowego. 2. Okres noworodkowy / bezzębne wały dziąsłowe / 3. Okres niemowlęcy do 12 m. ż / pojawiają się pierwsze zęby / 4. Okres żłobkowy / 2- 3 r. ż/. Po 2 r. ż następuje wyrżnięcie wszystkich zębów mlecznych. 5. Okres przedszkolny / 3-6 r. ż / 6. Okres szkolny / od 6 r. ż /. Dochodzi do wymiany uzębienia, korzenie zębów mlecznych ulegają resorpcji i na ich miejsce wyrzynają się zęby stałe.

Całkowita liczba zębów mlecznych wynosi 20 po 10 w szczęce, po 10 w żuchwie. U dziewczynek proces ten przebiega między 6 – 13 rokiem życia. U chłopców 7-14 rokiem życia. Liczba zębów stałych wynosi 32

1. Ogólne Wewnątrzpochodne – dziedziczność Zewnątrzpochodne - szkodliwe działanie leków, zaburzona gospodarka hormonalna, niedobory witamin Choroby ustrojowe - krzywica, gotyckie podniebienie 2.Miejscowe Dysfunkcje / pozycja ciała podczas snu, karmienia/ nieprawidłowe połykanie / Połykanie trzewne do 1,5 roku życia dziecka /, później powinno być połykanie dojrzałe somatyczne. Prawidłowe oddychanie – oddychanie przez nos warunkuje właściwe modelowanie i kształtowanie wnętrza jamy ustnej. 20 % oddychania przez usta spowodowane jest ; przerośniętymi migdałkami gardłowymi, podniebiennymi; skrzywienie przegrody nosowej, ciała obce w nosie, urazy, alergiczny obrzęk ; brak funkcji zatok cząstkowych, zwiększenie podatności na próchnicę. Parafunkcje / nawyki / ssanie palca, ssanie smoczka, zgrzytanie zębami / pasożyty / ; dysfunkcja żucia – jednostronne. Ssanie jako czynność fizjologiczna zanika po 3 roku życia, po 6 to patologia. Ssanie palca- digitomania Zgrzytanie zębami – prowadzi do starcia guzków zębowych oraz zmniejszenia wysokości koron klinicznych. Próchnica 6 5 4

Nieprawidłowości w obrębie samych zębów również występują często i mogą być przyczyną nieprawidłowości artykulacyjnych.  Diastemia- polega na rozsunięciu przednich siekaczy przyśrodkowych górnych. Diastemy powstają na skutek przerostu wędzidełka wargi górnej.  Diastemy fizjologiczne powstają w okresie wymiany uzębienia i nie wymagają leczenia.  Zęby mleczne są mniej podatne na wpływ czynników niż zęby stałe. Tym czynnikiem jest czas – około 2 lata ; zęby stałe około 18 lat.

 I klasa Bauma- guzek mezjalny policzkowy drugiego mlecznego trzonowca górnego wpada w bruzdę międzyguzkową drugiego mlecznego trzonowca dolnego;  II klasa Bauma- guzek mezjalny policzkowy drugiego trzonowca mlecznego górnego wpada w przestrzeń między drugim trzonowcem dolnym mlecznym a pierwszym trzonowcem dolnym mlecznym;  III klasa Bauma- guzek mezjalny policzkowy drugiego trzonowca mlecznego górnego wpada w przestrzeń za drugim trzonowcem dolnym mlecznym.

 I klasa kłowa- kieł górny wpada w zagłębienie utworzone na styku kła dolnego i pierwszego przedtrzonowa dolnego;  II klasa kłowa- oś długa kła górnego rzutuje na miejsce styku kła dolnego z bocznym dolnym zębem siecznym;  III klasa kłowa- kieł górny wpada w zagłębienie utworzone na styku pierwszego i drugiego przedtrzonowa dolnego.

 I klasa Angle’a- guzek policzkowy przedni pierwszego trzonowca górnego wpada w przednią policzkową bruzdę międzyguzkową pierwszego trzonowca dolnego;  II klasa Angle’a- guzek policzkowy przedni pierwszego trzonowca górnego wpada w przestrzeń między drugim przedtrzonowcem dolnym a pierwszym trzonowcem dolnym. ◦ grupa I- zęby sieczne górne są ustawione prawidłowo lub są wychylone dowargowo; ◦ grupa II- zęby sieczne górne są przechylone dopodniebiennie.  III klasa Angle’a- guzek policzkowy przedni pierwszego trzonowca górnego wpada w przestrzeń między pierwszym i drugim trzonowcem dolnym.

 Tyłozgryz: gdy podczas zwarcia zębów dolny łuk zębowy jest cofnięty w stosunku do górnego, zęby przednie nie stykają się. Zęby sieczne dolne są oddalone w kierunku poziomym od powierzchni podniebiennych siekaczy górnych.

 Przodozgryz-polega na wysunięciu do przodu dolnego łuku zębowego (nadmierne wysunięcie żuchwy ku przodowi). Często wada ta jest uwarunkowana genetycznie, tak było w przypadku znanej dynastii Habsburgów. Twarz ma wtedy gangsterski wygląd. Taka wada w codziennym życiu bardzo przeszkadza, ponieważ jest zła artykulacja.

 Zgryz otwarty

 Zgryz krzyżowy

 Między 3. a 6. rokiem życia, kiedy dziecko ma już wszystkie zęby mleczne.  Między 7. a 9. rokiem życia. Jest to pierwszy etap wymiany zębów mlecznych na stałe – wyrastają pierwsze stałe zęby trzonowe, wypadają mleczne siekacze i wyrastają siekacze stałe.  Między 10. a 12. rokiem życia. Jest to drugi etap wymiany zębów mlecznych na stałe – wyrastają stałe zęby przedtrzonowe i kły.

 Dzieci mające wadę zgryzu oraz nieprawidłowe uzębienie (ubytki, próchnica zębów) mają problem z prawidłową realizacją głosek. Problemy te dotyczą najczęściej wymowy głosek dentalizowanych. Głoski dentalizowane to takie głoski, których realizacja polega na zbliżaniu górnych i dolnych zębów (siekaczy). Należą do nich: s, z,c, dz, ś, ź, ć, dź, sz, ż, cz, dż.  Trudności i nieprawidłowe artykulacje obserwuje się również na głoskach przedniojęzykowo - zębowych t, d, n, oraz w głoskach f, w.  Przy miejsce artykulacji spółgłosek dentalizowanych najczęściej przesunięte jest do tyłu. tyłozgryzie Pomiędzy zębami występuje szpara przednio - tylna o różnych rozmiarach, co powoduje zmiany brzmienia spółgłosek dentalizowanych. Spółgłoski s, z, c, dz mają wówczas brzmienie zbliżone do ś, ź, ć, dź. By niwelować tę wadę artykulacyjną należy stosować ćwiczenia polegające na wysuwaniu żuchwy do przodu i nagryzaniu (?) dolnymi zębami wargi górnej.

 Przy przodozgryzie spółgłoski wymawiane są przyzębowo lub międzyzębowo, co wpływa na zdeformowanie ich prawidłowego brzmienia. Podobnie jak przy tyłozgryzie wadę można korygować poprzez ćwiczenia polegające na nagryzaniu wargi – z tą różnicą, że dolną wargę nagryzamy górnymi zębami.  Wada jaką jest zgryz głęboki powoduje, że brzmienie głosek dentalizowanych jest zniekształcone, przyczyna leży w braku tarcia powietrza o brzegi siekaczy, które w zgryzie głębokim zbyt głęboko nachodzą na siebie.

 Przy zgryzie otwartym - na skutek szpary pomiędzy zębami, w którą wpada język – powstaje seplenienie międzyzębowe. Ta wada wymowy polega na wsuwaniu języka między przednie zęby podczas artykulacji głosek t, d, n, oraz s, z, c, dz.  Jak zapobiec wadom zgryzu u dzieci ?  Zastanawiasz się jak uniknąć wady zgryzu u swojego dziecka, poniżej klika rad:  Dbaj o prawidłowe napięcie mięśni w obrębie jamy ustnej – dziecko nie może bawić się, rysować, spać z otwartą buzią.  Jeśli obserwujesz, że Twoje dziecko nawykowo oddycha przez usta – idź z nim na konsultację do laryngologa i logopedy.  Jeśli Twoje dziecko skończyło rok, naucz go pić z kubeczka, nie używaj smoczka uspokajacza, nie karm dziecka z butelki. Używając smoczka utrwalasz nieprawidłowy typ połykania.  Naucz dziecko gryźć, żuć twarde pokarmy np. jabłko, marchewkę, skórkę od chleba, nie podawaj mu zmiksowanych, przetartych papek.  Pilnuj, aby Twoje dziecko nie gryzło warg, przedmiotów, nie ssało palca.  Dbaj o zdrowe zęby swojego dziecka – regularnie je szczotkuj, lecz u dentysty.  Nie wyrywaj zbyt wcześnie zębów mlecznych.

Uśmiech to taka krzywa, która wszystko wyrówna

  Dziękuje za uwagę

 1. Stanisław Milewski, Kuczkowski, Kaczorowska,, Biomedyczne podstawy  logopedii’’. W- wa 2014r. Wybrane zagadnienia z anatomii i fizjologii  układu stomatygnatycznego.  2. Stanisław Grabias,, Logopedia”. Wydawnictwo UMCS- Lublin 2013r.   3. Tadeusz Gałkowski i Grażyna Jastrzębowska,, Podręcznik akademicki  Logopedia – pytania i odpowiedzi”.   4. Notatki z wykładów.