 Obszar odróżniający się od innych pewną cechą lub zbiorem cech, np.: region fizyczno- geograficzny, ekonomiczny itp.  Umownie wydzielony, względnie jednorodny obszar różniący się od pozostałych cechami naturalnymi (przyrodniczo-geograficznymi) lub nabytymi (antropogenicznymi)  Podział na regiony jest dokonywany na podstawie przesłanek: geograficznych, ekonomicznych, społecznych, demograficznych i administracyjnych

 Jest otoczeniem dla ludzi, podmiotów gospodarczych, instytucji, organizacji itp.  Jest przyrodniczym i kulturowych środowiskiem życia mieszkańców  Posiada warunki wpływające na jego atrakcyjność, poziom konkurencyjności czy klimat przedsiębiorczości  Jest wyposażony w urządzenia i infrastrukturę zapewniające jego dostępność

 Ujmuje region jako jednostkę wyodrębnioną, posiadającą określone zasoby ludzkie i rzeczowe, dane środowisko naturalne oraz mającą pewne relacje z otoczeniem  Problemy rozwoju regionu koncentrują się wokół zagadnień związanych z wykorzystaniem zasobów wewnętrznych oraz kształtowaniem powiązań z otoczeniem w celu optymalizacji struktury i tempa rozwoju danego regionu

 To rozwój szerszego układu, jakim jest kraj, w jego podziale na jednostki tzn. regiony  Jest procesem wszelkich zmian zachodzących w regionie  Jest procesem wielowymiarowym, heterogenicznym, o charakterze przyczynowo- skutkowym  Rozwój regionalny stanowi podstawę polityki regionalnej i polega na realizacji jej celów

 To zespół określonych łącznie celów i narzędzi, nakierowanych na zmianę naturalnego biegu wydarzeń. Cele i narzędzia muszą być ze sobą zgodne Składa się z trzech współzależnych elementów:  Celów  Sposobów ich osiągania (strategii)  Środków ich realizacji (narzędzi)

 Prawnie określone możliwości posługiwania się dostępnymi wielkościami przez organizacje publiczne dla sterowania pewnymi procesami, w wyniku których następuje osiągnięcie pożądanych celów (efektów)

 Administracyjno – prawne  Ekonomiczno – finansowe  Informacyjno – promocyjne  Prawno – decyzyjne  Organizacyjno – instytucjonalne  Ekonomiczne  Informacyjne  Finansowe  Infrastrukturalne  Niematerialne  Programowanie rozwoju regionalnego

 Interregionalna – polityka centralnych organów władzy publicznej wobec wszystkich regionów występujących w danym kraju  Intraregionalna – prowadzona we własnym zakresie przez przedstawicieli władzy publicznej w regionach

 Ekonomiczne  Społeczne  Techniczne i technologiczne  Ekologiczne  Polityczne  Endogeniczne (wewnętrzne)  Egzogeniczne (zewnętrzne)

 Wielkość i sposób funkcjonowania rynku dóbr i usług  Zmiany na rynku pracy  Dynamika popytu regionalnego i zmiany w jego strukturze  Zmiany dochodów ludności, przedsiębiorstw i organów samorządu terytorialnego działających w regionie  Wzrost kapitału zaangażowanego w gospodarce regionalnej  Napływ inwestycji krajowych i zagranicznych  Jakość marketingu regionalnego  Poziom zarządzania w gospodarce regionalnej  Sytuacja makroekonomiczna w kraju i zagranicą  Możliwość pozyskania zewnętrznego wsparcia

 Zmiany w ruchu naturalnym i strukturze ludności  Tempo i charakter procesów urbanizacji, aglomeracji i metropolizacji  Zmiany w poziomie i stylu życia  Zmiany w poziomie wykształcenia  Innowacyjność i przedsiębiorczość władz i społeczeństwa  Sprawność funkcjonowania samorządów terytorialnych i ich organów  Udział społeczeństwa w podejmowaniu decyzji lokalnych i regionalnych

 Wzrost wartości majątku trwałego i zmiany w jego strukturze  Unowocześnienie struktury rzeczowej czynników produkcji  Rozwój zaplecza techniczno - badawczego i wdrożeniowego  Jakościowe zróżnicowanie produkcji  Rozwój przemysłów wysokich technologii  Poprawa jakości produkcji  Innowacje produkcyjne i produktowe  Doskonalenie i rozwój infrastruktury technicznej

 Występowanie zasobów regionalnych  Postęp w zakresie ochrony środowiska przyrodniczego  Racjonalizacja gospodarowania zasobami i dobrami środowiska przyrodniczego  Świadomość i kultura ekologiczna społeczeństwa  Edukacja ekologiczna  Skuteczność stosowania ekonomicznych i pozaekonomicznych instrumentów ochrony środowiska

 Stabilność polityczna  Prorozwojowa polityka rządu  Ograniczenie oddziaływania ‘kadencyjności’ w realizacji założeń polityki na poziomie lokalnym i regionalnym  Spójna i zintegrowana polityka regionalna  Innowacyjność procesowa ośrodków decyzyjnych

 Z punktu widzenia charakteru ograniczeń: ilościowe, jakościowe, strukturalne i funkcjonalne  Ze względu na współzależność zjawisk społeczno- ekonomicznych: elementarne i złożone  Według kryterium rodzajowego: naturalne, demograficzne, ekonomiczne, społeczne, organizacyjne i instytucjonalne  Z punktu widzenia hierarchii układów przestrzennych: lokalne, regionalne i krajowe  Ze względu na wymiar czasowy: istniejące, potencjalne, okresowe, jednorazowe i stałe  Ze względu na sposób powstawania i oddziaływania: deterministyczne i stochastyczne

 Ekonomiczne  Społeczne  Techniczne i technologiczne  Ekologiczne  Polityczne

 Związane przede wszystkim z:  Niedostatecznym poziomem produkcji regionalnej  Wysokim bezrobociem  Niedostatkiem kapitału  Wadliwym funkcjonowaniem mechanizmu rynkowego  Niedoinwestowaniem gospodarki regionalnej  Brakiem środków finansowych i rzeczowych  Niewłaściwej struktury gałęziowej

 Obejmują:  Błędne unormowania prawno – administracyjne  Nieprawidłowości instytucjonalno – organizacyjne  Nieudolność układu samorządowego  Niekorzystna struktura ludności według wieku, płci, wykształcenia itd.  Negatywne tendencje w ruchu naturalnym ludności  niskie kwalifikacje pracowników i mała elastyczność zasobów pracy

 Zakłócenia w rozwoju infrastruktury technicznej  Niewłaściwa struktura rzeczowa i dekapitalizacja czynników produkcji  Przestarzałe metody wytwórcze  Niedostateczna dynamika rozwoju przemysłu zaawansowanego technologicznie  Słabe zaplecze naukowo – badawcze  Brak współpracy między sektorem naukowo – badawczym a przemysłem

 Brak lub niedostateczna ilość zasobów i dóbr środowiska naturalnego w regionie  Brak równowagi ekologicznej  Nieracjonalne gospodarowanie zasobami środowiska przyrodniczego  Koncentracja negatywnego oddziaływania na środowisko  Brak polityki ekologicznej

 Forma przewidywania i kształtowania przyszłości regionu  Może odnosić się do kształtowania rozwoju układu regionalnego kraju lub pojedynczego regionu w oparciu o wykorzystanie zróżnicowanych predyspozycji rozwojowych różnych obszarów dla kształtowania najwyższej dynamiki rozwoju gospodarki jako całości  Jest narzędziem polityki rozwoju regionalnego

 Efektywnościowe:  Porządkująca bieżące procesy decyzyjne  Pobudzająca układ podmiotowy regionu  Integrująca  Instrumentalne:  Regulacyjna  Kontrolna  Informacyjna  Koordynacyjna  Promocyjna

 Proces osiągania założonych celów przez jednostki osadnicze w warunkach konkurencji o ograniczone zasoby i przy właściwej orientacji na klientów- partnerów.  Rynkowa koncepcja zarządzania jednostką terytorialną zmierzająca do zaspokojenia potrzeb i pragnień mieszkańców, przez wcześniejsze ich rozpoznawanie i przewidywanie zmian, jednocześnie oparta na racjonalnym wykorzystaniu posiadanych zasobów. [Szromnik, 2002:37]

Wpływanie na opinie, postawy i sposoby zachowania się ‘zewnętrznych’ i ‘wewnętrznych’ grup zainteresowanych klientów przez kształtowanie właściwego zestawu środków oraz instrumentów stymulowania kontaktów wymiennych. [Meffert, 1989]

 Rozwijanie i umacnianie usług świadczonych przez instytucje publiczne, z których korzystanie jest utrudnione dla mieszkańców oraz podmiotów gospodarczych  Kształtowanie pozytywnego wizerunku regionu, gminy lub jednostki osadniczej  Podnoszenie atrakcyjności oraz pozycji danego terytorium we wzajemnym współzawodnictwie jednostek terytorialnych

 Poznanie aktualnych potrzeb i pragnień mieszkańców w zakresie usług komunalnych dostarczanych przez instytucje lokalne  Zapewnienie sprzyjających warunków korzystania z usług publicznych przez mieszkańców oraz lokalne organizacje  Przewidywanie zmian preferencji oraz zachowań podmiotów lokalnych w zakresie korzystania z dóbr i usług publicznych  Podnoszenie wartości oferty komunalnej kierowanej do społeczności lokalnej

 Rozpoznanie stopnia przywiązania mieszkańców i przedsiębiorców lokalnych do danej jednostki osadniczej  Uruchomienie efektywnych i skutecznych kanałów komunikowania się władz ze środowiskiem lokalnym  Określenie stopnia społecznej akceptacji kierunków polityki społeczno – gospodarczej władz samorządowych

 Poznanie determinant rozwoju indywidualnej przedsiębiorczości na terenie danej jednostki terytorialnej  Podnoszenie poziomu zadowolenia jednostek i grup społecznych z warunków bytowych, pracy, wypoczynku i rozwoju istniejących na terenie danej jednostki osadniczej

 Wyodrębnione przestrzennie  O zinstytucjonalizowanym funkcjonowaniu  Posiadające całościową koncepcje organizacyjną  Zorientowane na osiąganie celów własnych

 Gmina miejska lub jej część urbanistyczna, administracyjna lub funkcjonalna (dzielnica lub osiedle, rynek główny, CBD, kompleks rekreacyjny itp.)  Gmina wiejska lub jej część administracyjna lub funkcjonalna (sołectwo, wyodrębniony obszar przyrodniczy czy funkcjonalny)  Zespół gmin miejskich i wiejskich wyodrębniony ze względów administracyjnych, gospodarczych czy przyrodniczych (kraina geograficzna, rejon, strefa ekonomiczna itp.)  Specjalne jednostki przestrzenne o wyjątkowym znaczeniu społeczno – politycznym, gospodarczym, przyrodniczym, turystycznym czy historycznym (strefy nadgraniczne, rezerwaty przyrody, skanseny, parki technologiczne itp.)

 Miejski / miasta  Komunalny  Terytorialny  Urbanistyczny

 Celowa i systematyczna działalność administracji samorządowej, zmierzająca poprzez procesy wymiany i oddziaływania do rozpoznania, kształtowania i zaspokajania potrzeb oraz pragnień społeczności lokalnej [Szromnik, 1996:7]  Przedmiotem marketing komunalnego są usługi administracji samorządowej i wyodrębnionych służb i instytucji na rzecz społeczności lokalnej i podmiotów gospodarujących [Zuziak, 1995:111]

 Jest narzędziem zarządzania miastem w taki sposób, aby miasto jako megaprodukt zaspokoiło zidentyfikowane i antycypowane potrzeby klientów w zamian za uzyskanie korzyści dla miasta  Miasto jako magaprodukt – wzajemnie powiązaną i ustrukturalizowaną formę produktów materialnych i niematerialnych dostępnych w mieście dla różnych grup jego użytkowników, którzy przy okazji konsumpcji poszczególnych pozwalają na uzyskanie dodatkowej korzyści [Markowski, 1999:224]

 Rynkowo zorientowana filozofia zarządzania miastem, w myśl której władza lokalna zachowuje się w sposób przypominający prywatną korporację  Zbiór metod i technik służących:  poznaniu potrzeb i popytu konsumentów na określone produkty miejskie i stymulowaniu tych potrzeb  kreowaniu wizerunku miasta  kreowaniu produktów miejskich  skutecznym zachęcaniu do ich zakupu (promocja) [Zuziak, 1995:111]

 Wewnętrzny  Zewnętrzny

 Całokształt skoordynowanych przedsięwzięć zorientowanych na wywołanie oczekiwanych reakcji w grupie osób i instytucji stale związanych z jednostką terytorialną, tzn. mieszkańców, organizacji komercyjnych i niekomercyjnych  Jest zorientowany na pracowników administracji samorządowej  Wyróżnia się dwie podstrefy marketingu wewnętrznego

 Odzwierciedla całokształt relacji, powiązań i działań inicjowanych przez władze jednostki terytorialnej, ukierunkowanych na szeroką grupę pracowników instytucji samorządowych i komunalnych  Jest przygotowywany i prowadzony przez samorządowe władze wykonawcze i ustawodawcze

 Czynności, operacje i całościowe przedsięwzięcia, które stymulują pożądane zachowania mieszkańców, ich grup, a także przedsiębiorstw i instytucji niekomercyjnych zlokalizowanych w danej jednostce terytorialnej

 Rozpoznanie motywów rządzących decyzjami migracyjnymi osób i ich grup, właścicieli i menedżerów firm oraz organów nadzorczych, a następnie stworzenie przekonującej oferty pod ich adresem, opartej na kompozycji atrakcyjnych walorów danej jednostki terytorialnej  Jest zorientowany na osoby i instytucje krajowe i zagraniczne  Wyróżnia się dwie podstrefy marketingu zewnętrznego: I – krajowy, II - zagraniczny

 Szczególnie zaawansowany i oparty na nowej koncepcji obsługi klientów i nowoczesnej formie wzajemnych powiązań  Oznacza relacje między pracownikiem samorządowym i interesantem uwzględniające ideę służby cywilnej

 Służebną rola urzędnika w stosunku do interesanta  Uznawanie pełni praw interesanta do posiadania niepełnej informacji, niewiedzy czy wątpliwości  Udzielanie interesantowi niezbędnej pomocy i doradztwa  Akceptację i pozytywny stosunek do interesanta  Rzetelne wykonywanie obowiązków i zaangażowanie  Przestrzeganie procedur i wymogów formalnych  Kompetencje merytoryczne i interpersonalne  Dostosowanie ilości i jakości usług do potrzeb i oczekiwań interesantów  Podmiotowe traktowanie interesanta

 własny  obcy

 Prowadzony przez osoby i instytucje lokalne, powiązane bezpośrednio z jednostką osadniczą poprzez zamieszkiwanie lub funkcjonowanie na danym terenie  Prowadzony przede wszystkim przez władze samorządowe

 Określany przez programy marketingowe jednostki terytorialnej wyższego szczebla lub programy sektora czy branży o wyraźnym profilu terytorialnym

 Stworzenie zespołu roboczego, którego zadaniem będzie ocena i planowanie przyszłości promowanego obszaru  Stworzenie jednostki organizacyjnej złożonej z wysoko wykwalifikowanych specjalistów odpowiedzialnej za opracowanie i wdrażanie strategii marketingowej  Analiza SWOT promowanego obszaru  Rozróżnienie i wydzielenie alternatywnych możliwych wizji dla obszaru  Wybranie najbardziej realnego i atrakcyjnego scenariusza  Wypracowanie długookresowego planu osiągnięcia wizji docelowej [Kotler, 2000:13]

 Wielkość jednostki terytorialnej  Jej zasobność  Osiągnięty etap procesu reorganizacji  Stopień otwarcia jednostki terytorialnej na kontakty zewnętrzne