Brak aktywności fizycznej epidemia, którą trzeba zatrzymać Sport w profilaktyce Gdańskie Centrum Profilaktyki Uzależnień Gdańsk, 21 października 2014 dr Marek Jankowski

Konferencja Przestrzeń do działań: Profilaktyka uzależnień Profilaktyka przemocy Kształtowanie wartości i tożsamości (wychowanie) Profilaktyka i leczenie chorób, umacnianie zdrowia Ludzki kapitał (potencjał) SPORT

Emocje pozostają w nas dłużej … Emocje … Insp. Grzegorz Jach FILM

Wybory i ich konsekwencje

Sens tego wszystkiego … „Nie jest do końca znany zakres radości i pozytywnych korzyści dla ludzkiego życia, który jest wynikiem podejmowania przez człowieka aktywności fizycznej, ale też nie jest do końca znany zakres bólu i cierpienia oraz negatywnych skutków, który jest wynikiem jej braku.” (Prof. Józef Drabik)

Aktywność fizyczna a zdrowie Potencjał fizyczny Doskonalenie/poprawaPrzeciwdziałanie i leczenie Redukcja zachowań niepożądanych  Cechy motoryczne  Wygląd fizyczny  Sprawność krążeniowo – oddechowa  Siła mięśniowa  Skład i masa ciała  Profil lipidowy  Gęstość kości  Sprawność stawów  Zdrowe macierzyństwo  Sprawność sytemu immunologicznego  Zdolność do przywracania prawidłowych funkcji organizmu (rehabilitacja i odnowa biologiczna)  Efektywność snu  Cukrzyca typu 2  Zespół metaboliczny  Choroby układu krążenia (w tym: nadciśnienie tętnicze i zawał serca)  Nowotwory (płuc, narządów rodnych, piersi i jelita grubego)  Zwyrodnienia stawów (w tym: bóle pleców)  Odwapnienie kości  Nadwaga i otyłość  Przedwczesny zgon  Palenie tytoniu  Przedwczesna inicjacja seksualna, ryzykowne zachowania seksualne, wczesna ciąża  Nadużywanie alkoholu  Używanie narkotyków  Uzależnienia (np.: zażywanie leków, Internet, itp.)  Niezdrowe odżywianie  Samobójstwo

Aktywność fizyczna a zdrowie Potencjał OsobistyEmocjonalnyIntelektualnySpołecznyFinansowy Zdrowie Zdrowie – stan pełnego fizycznego, umysłowego i społecznego dobrostanu, a nie tylko całkowity brak choroby czy niepełno sprawności (Konstytucja WHO 1946)

Trzecia rewolucja zdrowotna W okresie ostatnich 200 lat podwoiła się średnia długość ludzkiego życia (przez poprzednie 5000 lat wskaźnik ten ledwo drgnął) 1 rewolucja (XIX w.) – poprawa warunków sanitarnych i higieny osobistej 2 rewolucja (XX w.) – poprawa skuteczności leczenia (leki i tech. med.) (Raport Ernst&Young 2012)

Styl życia a zdrowie Lalonde M. A.: New Perspective on the Health of Canadians, a working document, Ministry of Supply and Services of Canada, Ottawa 1974.

Trzecia rewolucja zdrowotna 3 rewolucja (XXI w.) – zdrowy styl życia (czynniki behawioralne) Po raz pierwszy w historii ludzkości dzieci urodzone po roku 2000 mogą żyć krócej niż ich rodzice!

Profil zdrowotny Jak zwiększyć szanse na dłuższe i zdrowsze życie?

80% 40% 90% Katz D. L.: Stopy, sztućce i palce a przyszłość narodów, Wrocław EBM Codzienna aktywność fizyczna. Prawidłowa masa ciała (odżywianie). Przestrzeń wolna od dymu tytoniowego. Styl życia a zdrowie

AF + SF = Zdrowie (EBM) Aktywność fizyczna Sprawność fizyczna Większa szansa na zdrowsze i dłuższe życie

Epidemia braku aktywności fizycznej Epidemia – występowanie w określonym czasie i na określonym terenie przypadków zachorowań lub innych zjawisk związanych ze zdrowiem w liczbie większej niż oczekiwana. (Miquel Porta: A Dictionary of Epidemiology. Oxford University Press, 2008, s. 79)

Świat przestał się ruszać Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO 2002, WHO 2009): Ponad 40% populacji świata jest niewystarczająco aktywna fizycznie Można uniknąć ok. 2 mln zgonów rocznie, które spowodowane są brakiem aktywności fizycznej 4 przyczyna zgonów na świecie to niewystarczająca aktywność fizyczna (za: nadciśnieniem tętniczym (1), paleniem tytoniu (2) i wysokim poziomem cukru we krwi (3))

Świat przestał się ruszać Spadek liczby godzin w tyg. związanych z aktywnością fizyczną (USA) Raport Nike: Designed to Move, 2013 Konsekwencje ekonomiczne tych zmian (np. koszty leczenia chorób cywilizacyjnych) są niewyobrażalne, a koszty ludzkie (zdrowotne) są niewybaczalne.

Świat przestał się ruszać Według Narodowego Programu Zdrowia dla Polski na lata 2007 – 2015 polskie społeczeństwo cechuje mała aktywność fizyczna: Ok. 90% dorosłych nie jest wystarczająco aktywna fizycznie Zaledwie 30% dzieci i młodzieży uprawia formy ruchu, których rodzaj i intensywność obciążeń wysiłkowych zaspokaja potrzeby fizjologiczne organizmu

Świat przestał się ruszać

Odpowiedni poziom AF Dzieci i młodzież (5 – 18 lat): 5 x 30 min. wysiłek o średniej lub umiarkowanej intensywności Dorośli (>18 lat): 150 min. wysiłku umiarkowanego/tyg. lub 75 min. wysiłku średniego

Od czego zależy poziomu aktywności fizycznej? Wpływ na poziom naszej aktywności fizycznej ma bardzo wiele czynników indywidualnych, społecznych i środowiskowych. To właśnie te czynniki wpływają na to, że jedni z nas są bardziej, a inni mniej aktywni fizycznie. Do czynników decydujących o aktywności fizycznej młodych ludzi w pierwszej kolejności zaliczyć należy (CDC 1996): Poczucie osobistej skuteczności w działaniu (wiem jak być aktywnym fizycznie i potrafię tego dokonać) Dostrzeganie pozytywnych korzyści (w tym korzyści zdrowotne) (lepiej się czuję, lepiej wyglądam, jestem bardziej sprawny fizycznie, jestem akceptowany w grupie rówieśników, itd.) Posiadanie warunków do podejmowania aktywności fizycznej (mam dostęp do zajęć sportowych i rekreacyjnych, posiadam sprzęt sportowy, mam gdzie bezpiecznie pozostawić rower pod szkołą, itd.) Odczuwanie radości i przyjemności (formy podejmowanej aktywności fizycznej sprawiają mi przyjemność, dobrze się czuję uczestnicząc w takich formach zajęć i budowanych za ich pośrednictwem relacji międzyludzkich)

Trzepak już nie wystarczy

Konieczna jest odpowiednia oferta (atrakcyjne usługi o wysokiej jakości) Szkoły (wf i zajęcia pozalekcyjne) Kluby sportowe Związki sportowe Fundacje i stowarzyszenia sportowe

Nowe wyzwanie dla środowiska sportowego Konieczna jest odpowiednia oferta (atrakcyjne usługi o wysokiej jakości) Kluby sportowe Związki sportowe Fundacje i stowarzyszenia sportowe Zawodnicy Dzieci i młodzież Osoby w wieku produkcyjnym Seniorzy Specjaliści zdrowia publicznego EBM HTA Współpraca Odpowiedzialność społeczna dr Dariusz Łapiński (PZPN)

Co można zrobić? Rodzina Szkoła Środowisko medyczne Media To Wy jesteście winni! Jestem częścią problemu Onno Hansen (ćwiczenie …)

Co możemy zrobić? Aktywność fizyczna jest jednym z modułów edukacji zdrowotnej społeczeństwa, ta zaś wstępnym krokiem strategicznym na rzecz zdrowia publicznego. Pytanie: (nie czy?) … a jak skutecznie i efektywnie włączyć sport* w politykę zdrowotną? Jak? Insp. Grzegorz Jach

Co ja mogę zrobić? Reorientacja w zdrowiu Reorientacja sektora służby zdrowia Reorientacja społecznej świadomości postrzegania zdrowia (health literacy) - indywidualna odpowiedzialność za własne zdrowie Budowanie potencjału zdrowotnego społeczeństwa Współdziałanie na rzecz zdrowia z innymi sektorami życia społecznego - działania interdyscyplinarne

Wybór jest Twój, ale sprawa jest nie tylko Twoja Bycie osobą nieaktywną fizycznie jest indywidualnym wyborem usprawiedliwionym wolnością, ale taki wybór niesie za sobą nie tylko osobiste koszty zdrowotne, ale także koszty rodzinne, społeczne i ekonomiczne. Twoja wolność w sferze zdrowia, może być „kajdanami drugiego w sferze podatków i składek ubezpieczeniowych” (Gnizadowski 1990).

Nie spychaj AF na margines życia Aktywność fizyczna powinna być czasem zaplanowanym i zajętym i nie może być „spychana na mieliznę tzw. czasu wolnego” lub „świątecznym dodatkiem do życia”, bo to zagrożenie dla zdrowia publicznego

Uczucie przyjemności nie może być jedyną motywacją do AF „W życiu bowiem jest niewiele wysiłków bardzo męczących i przyjemnych jednocześnie”. (Prof. Józef Drabik) Trwała motywacja do AF to zwiększanie szans na utrzymanie i poprawę różnych aspektów zdrowia i pełniejsze poznanie samego siebie … Człowiek musi poznawać siebie, „jeśli ma przejawiać wiarę w świat wartości”. (Fromm 1994)

Dziękuję bardzo za uwagę! Brak aktywności fizycznej epidemia, którą trzeba zatrzymać dr Marek Jankowski tel

Jak?

Promocja aktywności fizycznej w programach zdrowotnych

Działanie (plan PPP):

Ocena:

Działanie (dzieci 9-11 letnie objęte programem):

Sprawozdanie z badań –

Można uniknąć ok. 2 mln zgonów rocznie, które spowodowane są brakiem aktywności fizycznej Niewystarczająca aktywność fizyczna to 4 przyczyna zgonów na świecie Wiedza o stanie zdrowia człowieka nie jest pełna bez informacji o poziomie aktywności fizycznej (AF)

MIAF MIA

Dziękuję bardzo za uwagę! Brak aktywności fizycznej epidemia, którą trzeba zatrzymać dr Marek Jankowski tel