Opracowała Bożena Smolik Konsultant Arleta Poręba-Konopczyńska 1.55. Co zrobić z odpadami? Opracowała Bożena Smolik Konsultant Arleta Poręba-Konopczyńska

Problem z odpadami Wraz z rozwojem cywilizacji wzrasta ilość odpadów, które zanieczyszczają środowisko. Wszystko, co wyprodukowano wczoraj, dzisiaj już jest śmieciem, a wszystko co jest produkowane dzisiaj, stanie się śmieciem jutro. Ilość śmieci jest wprost proporcjonalna do produkcji. Rośnie ilość i różnorodność odpadów. Problem ilości i toksyczności odpadów jest coraz trudniejszy do rozwiązania. Szkodliwe substancje wraz z odpadami trafiają do wód gruntowych, zanieczyszczeniu ulegają powietrze i gleba.

Co to są odpady? Odpady są to zużyte lub nieprzydatne przedmioty i inne substancje stałe, które są uciążliwe dla człowieka i środowiska naturalnego. Powstają one w wyniku działalności człowieka, związanej z bytowaniem, a także są skutkiem działalności gospodarczej. Przedmioty te trafiając do środowiska często stają się niebezpieczne dla ludzi i środowiska.

Rodzaje odpadów Odpady komunalne – pochodzą z mieszkań, miejsc użyteczności publicznej oraz z zakładów pracy. Są bardzo zróżnicowane pod względem składu chemicznego. Odpady przemysłowe – powstają w wyniku działalności gospodarczej człowieka. Pochodzą przede wszystkim z górnictwa (szlam, żużel), hut, przemysłu energetycznego i chemicznego. Odpady niebezpieczne wywołują negatywne zmiany w środowisku oraz w organizmach żywych. Należą do nich: odpady promieniotwórcze, farby, lakiery, wybielacze, środki czyszczące, baterie, świetlówki, akumulatory, oleje, rozpuszczalniki.

Składowanie odpadów Odpady składowane są w miejscach wyłącznie do tego przeznaczonych, zwanych wysypiskami. Podłoże terenu, na którym znajduje się wysypisko, musi być zabezpieczone i szczelne, tak aby szkodliwe substancje nie dostawały się do wód gruntowych. Wiele odpadów, trafiających z naszych domów na wysypiska śmieci, ulegnie rozpadowi biologicznemu po wielu latach. Wśród naszych śmieci jest jednak wiele takich, które się nie rozkładają - plastik, szkło, metale, zajmują miejsce na wysypisku, a mogłyby być wykorzystane do ponownego przerobu.

Sposoby wykorzystania odpadów Recykling Polega na ponownym zastosowaniu odpadów do cyklu produkcyjnego. Zalety: Zmniejsza się liczba odpadów na wysypiskach śmieci. Obniżają się koszty produkcji. Oszczędza się materiały, surowce, wodę i energię. Utylizacja Polega na wykorzystaniu odpadów jako surowców do przerobu. Sposobem unieszkodliwienia (utylizacji) odpadów jest również ich spalanie. Papier, szkło, plastik, tkaniny, metale. Odpady mięsne, kostne, rybne stosuje się do produkcji mączki paszowej, a także klejów, żelatyny.

Ten znak na opakowaniu oznacza, że nadaje się ono do recyklingu.

Nasze śmieci Każdy z nas wytwarza około 1.500 kg śmieci rocznie. Duża ich część powinna być odpowiednio zagospodarowana, sortowana i kierowana do recyklingu. Tymczasem do pojemników i worków z odpadami każdy z nas wrzuca w ciągu roku przeciętnie: 110 butelek szklanych, 290 puszek metalowych, 130 gazet lub czasopism, 66 butelek z tworzyw sztucznych, 70 kg bio odpadów (np. resztek jedzenia). http://www.ekoedukacja.pl/view.php?id=336

Sposoby zagospodarowania odpadów Segregacja odpadów Recykling Utylizacja Spalanie odpadów Kompostownie

Korzyści wynikające z segregowania odpadów Ponowne wykorzystanie surowców wtórnych. Obniżenie kosztów wywozu śmieci, które sami ponosimy (75,00 zł/t). Zdecydowane zmniejszenie masy śmieci składowanych na wysypiskach, co powoduje wolniejsze ich zapełnianie. Wyeliminowanie większości szkodliwych oddziaływań wynikających z nadmiernego zaśmiecania środowiska. Materiały takie jak szkło, plastik, metal i papier można, a nawet trzeba wykorzystać powtórnie, zaś pozostałe tzw. odpady organiczne rozkładają się w naturze.

Segregacja = selekcja Przystępując do selektywnej zbiórki śmieci bezpośrednio przyczyniamy się do ochrony naszego środowiska naturalnego.

Kolorowe pojemniki Dla potrzeb selektywnej zbiórki odpadów surowcowych stosuje się kolorowe pojemniki: niebieskie -  odpady opakowaniowe z papieru i tektury oraz papier i tektura nieopakowaniowe. białe - odpady opakowaniowe ze szkła bezbarwnego. zielone - odpady opakowaniowe ze szkła kolorowego. żółte - odpady opakowaniowe z metali, tworzyw sztucznych oraz opakowania wielomateriałowe. czerwone - odpady surowcowe łącznie (wymienione powyżej). brązowe - odpady ulegające biodegradacji.

Papier Papier to nieodzowny element życia każdego z nas. Wszystko to wykonane jest z papieru: książki, gazety, zeszyty, notatniki, pocztówki, plakaty, reklamówki, bilety, chusteczki higieniczne, serwetki, opakowania, pudła… Wyprodukowanie 1 tony papieru jest przyczyną: ścięcia 17 drzew, zużycia 7 600 KWh energii, zanieczyszczenia 440 000 l wody. Co można zrobić z górą papieru? Oczywiście na makulaturę!

Makulatura Zbierając makulaturę przyczyniasz się do ochrony przyrody, ponieważ produkując papier z makulatury: chronisz lasy (17 drzew na każdą tonę papieru), zmniejszasz zużycie energii 2-5 krotnie, zmniejszasz ilość odpadów o około 30%, ograniczasz zużycie wody w procesie produkcyjnym o około 60%, obniżasz zanieczyszczenie powietrza przez papiernie o 75%, zmniejszasz ilość toksycznych ścieków papierniczych. Nie kupuj napojów w kartonowych opakowaniach (soki, mleko, śmietana)- są one pokryte plastikiem, a wewnątrz mają powłokę aluminiową- mocno sklejone papier+plastik+aluminium są niezwykle uciążliwym dla środowiska odpadem- nie nadają się na makulaturę.

Segregacja Pojemnik niebieski (papier) Tu wrzucam: gazety i czasopisma katalogi i prospekty papier szkolny i biurowy książki w miękkich okładkach lub z usuniętymi twardymi okładkami torebki papierowe papier pakowy pudełka kartonowe i tekturowe tekturę Tu nie wrzucam: zabrudzonego i tłustego papieru papieru z folią papieru termicznego i faxowego kartonów po mleku i napojach papieru przebitkowego (rachunki, faktury) pieluch jednorazowych podpasek, artykułówi papierów higienicznych worków po cemencie tapet

Elektrośmieci czyli ZSEE Elektrośmieci to zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny taki jak: radio, odkurzacz, suszarka, telefon komórkowy, kuchenka mikrofalowa, lodówka, telewizor, odtwarzacz Mp3. Pamiętaj, aby nigdy nie wyrzucać elektrośmieci do śmietnika, grozi za to kara grzywny do 5000 zł. Na opakowaniu sprzętów elektrycznych i elektronicznych znajdziesz  symbol przekreślonego kosza na śmieci. Zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny należy oddawać do wyznaczonych punktów zbierania. Tu możesz sprawdzić gdzie znajdują się gminne punkty zbierania elektrośmieci – www.elektrosmieci.pl. Również, gdy kupujemy nowy sprzęt, stary takiego samego typu możemy oddać w  sklepie, na zasadzie "1 za 1" – stary telefon komórkowy za nowy telefon komórkowy. Sprzęty należy oddawać do punktów zbierania w  całości (kompletne). Demontaż to skomplikowany proces i powinien być wykonywany w  specjalistycznych zakładach, przez doświadczonych techników i przy zachowaniu wszelkich środków ostrożności.

Tworzywa sztuczne Tworzywa sztuczne znalazły szerokie zastosowanie w wielu dziedzinach naszego życia. Tworzywa sztuczne, jako odpady są bardzo uciążliwe dla środowiska, ponieważ nie ulegają naturalnemu rozkładowi. Plastik pozostawiony sam sobie nie znika, to odpad na wieki. Spalanie, jako sposób utylizacji, nie może być zastosowane ze względu na emisję wielu trujących substancji (dioksyny). Głównie recykling może ograniczyć ilość plastiku w obiegu. Przed zakupem towaru z tworzyw sztucznych powinniśmy się poważnie zastanowić co dalej się stanie z tym przedmiotem…

Czy wiesz, że: Ponad 80% plastików użyte jest tylko raz zanim trafi na składowisko śmieci. Wyrzucone w ciągu roku butelki plastykowe ustawione jedna na drugiej utworzyłyby wieżę o wysokości 28 mln km, tj. odległość Ziemia – Księżyc razy 73. Około 90% wszystkich produktów staje się odpadami w przeciągu 6 miesięcy od zakupu. Ponad 29.000 szczątków plastikowych dryfuje w każdym km3 oceanu. Obecnie na świecie produkuje się i zużywa 20 razy więcej plastiku niż 50 lat temu.

Żółte pojemniki Do żółtych pojemników wrzucamy: plastikowe butelki PET bez nakrętek i obręczy (najlepiej kiedy butelki są zgniecione - kapsle należy wrzucać osobno do tego samego pojemnika), opakowania po jogurtach, torebki plastikowe i reklamówki, butelki i kanistry plastikowe po nietoksycznych środkach czystości, pojemniki plastikowe po mydłach w płynie, szamponach, itp. wielorazowe butelki z tworzywa sztucznego, kubki z tworzywa sztucznego, plastikowe koszyczki po owocach, korki i zakrętki.

ODPADY Z OPAKOWAŃ SZKLANYCH Od 1970 roku masa wytwarzanych odpadów potroiła się. Nie można ciągle budować wysypisk. Najlepszą alternatywą jest RECYKLING. 70 % odpadów komunalnych można zagospodarować. Opakowania szklane stanowiły jeszcze niedawno 11-13% masy odpadów komunalnych. „Statystyczny Polak” zużywa coraz więcej tych opakowań - rośnie więc ilość odpadów z opakowań szklanych.

ODPADY Z OPAKOWAŃ SZKLANYCH Każde 1000 kg stłuczki szklanej pozwala: zaoszczędzić ponad 1200 kg surowców pierwotnych (surowców z których produkuje się szkło – piasku, dolomitu, sody i in.). ochronić środowisko przed dewastacją związaną z pozyskiwaniem piasku. zaoszczędzić miejsce na składowiskach odpadów, nawet do kilkuset tysięcy metrów sześciennych. To ważne - bo bardzo kolejne składowiska są zamykane, a budowa nowych jest bardzo droga i budzi kontrowersje. Jeden metr sześcienny odpadów (mniej więcej tyle, ile zbiera się do pojemnika w ciągu 1 miesiąca) waży ok. 350 – 400 kg. Recykling odpadów szklanych sprawia, że na składowiska nie trafia surowiec warty ponad 40 milionów złotych rocznie? Dzięki recyklingowi odpadów szklanych huty szkła zużywają mniej gazu i emitują dużo mniej dwutlenku węgla (recykling szkła powoduje zmniejszenie efektu cieplarnianego).

trafiających na wysypiska poprzez swój WYBÓR w sklepie. TO TY DECYDUJESZ o ilości odpadów trafiających na wysypiska poprzez swój WYBÓR w sklepie. Wybieraj produkty w opakowaniach przetwarzalnych i zbieraj je selektywnie.

Segregacja Pojemnik biały (szkło bezbarwne) Tu wrzucam bezbarwne: butelki i szklane po napojach i żywności butelki po napojach alkoholowych szklane opakowania po kosmetykach Tu nie wrzucam: szkła stołowego fajansu porcelany i ceramiki luster szkła okiennego żarówek lamp neonowych, fluorescencyjnych i rtęciowych reflektorów izolatorów szkła żaroodpornego doniczek szkła okularowego ekranów i lamp telewizyjnych szyb samochodowych

Puszki aluminiowe Wraz z rozwojem gospodarki światowej nie tylko wzrosła liczba opakowań aluminiowych, będących dla wielu miarą postępu cywilizacji, lecz również wzrosła ilość odpadów w środowisku naturalnym. Okazało się jednak, że złom aluminiowy jest jednym z tych surowców, które można ponownie przetworzyć i wykorzystać! Dzięki programom edukacyjnym (w tym również Fundacji RECAL) zebrane przez dzieci i młodzież puszki trafiają do punktu skupu, gdzie są sortowane i zgniatane. W postaci sprasowanych kostek wędrują do huty, gdzie przetapia się je na aluminium. Recykling nie tylko zmniejsza ilość odpadów, ale przynosi także wiele innych korzyści dla środowiska i gospodarki człowieka: pozwala zaoszczędzić energię, zmniejszyć zużycie surowców oraz ogranicza zanieczyszczenie środowiska.

Puszki aluminiowe

DLACZEGO PUSZKI NA NAPOJE STAŁY SIĘ AŻ TAK POPULARNE? Odpowiedź jest prosta, jeżeli weźmie się pod uwagę wszystkie cechy tego opakowania: puszka jest lekka, jest odporna na działanie czynników atmosferycznych, można łatwo obniżyć lub podwyższyć temperaturę jej zawartości, podczas transportu i składowania zajmuje mniej miejsca niż np. butelki szklane, jest wytrzymała - nie pęknie, nie stłucze się, można w niej długoterminowo przechowywać napoje, jest szczelna, można ją łatwo otwierać, można ją w całości zadrukować, co pozwala otrzymywać ciekawe efekty.

Ochrona środowiska! Światowi potentaci produkcji aluminium uruchomili programy recyklingu puszek aluminiowych. W 1995 roku powstała Fundacja RECAL, której powołanie jest wyrazem odpowiedzialności producentów za opakowania pozostawione po spożyciu zawartych w nich produktów. Na świecie odzyskuje się 64% aluminium z puszek, a w Europie 62% (2007r.). Dzięki działaniom Fundacji RECAL, w Polsce w 2008 roku odzyskano 67%, co stawia nas w szeregu krajów, które poradziły sobie z odzyskiem tego cennego surowca.

Odzysk puszek aluminiowych w 2007r w wybranych krajach europejskich: Austria 50% Hiszpania 57% Francja 40% Turcja 75% Portugalia 31% Szwecja 91% Szwajcaria 90% Włochy 53% Wlk. Brytania 52% POLSKA 69%

Selektywna zbiórka baterii 1 tona zużytych baterii przeciętnie zawiera: dwutlenek manganu 270kg (27%), żelazo 210kg (21%), cynk 160kg (16%), grafit 60kg (6%), chlorek amonowy 35kg (3,5%), miedź 20kg (2%), wodorotlenek potasu 10kg (1%), rtęć (tlenek rtęci) 3kg (0,3%), nikiel i lit (0,4%), kadm 0,5kg (0,05%), srebro (tlenek srebra) 0,3kg (0,03%), niewielkie ilości kobaltu. Ze względu na zawartość metali ciężkich (takich jak kadm, rtęć) oraz wielu innych związków, zużyte baterie i akumulatory zostały zaklasyfikowane jako odpady niebezpieczne. Baterie trafiające na składowisko odpadów lub wyrzucane w sposób niekontrolowany, stanowią zagrożenie dla środowiska. Substancje w nich zawarte mogą zanieczyszczać glebę i wodę oraz pośrednio szkodzić zdrowiu ludzkiemu.

Selektywna zbiórka baterii Wszystkie zebrane selektywnie, zużyte baterie poddawane są procesowi recyklingu, dzięki czemu: zmniejsza się zanieczyszczenie środowiska (względy zdrowotne, estetyczne); zmniejsza się ilość odpadów na składowisku (względy środowiskowe, zdrowotne, finansowe); odzyskuje się wiele surowców np. cynk (względy środowiskowe, finansowe); postępujemy zgodnie z obowiązującym prawem (względy prawne, moralne); pozostawiamy środowisko dla przyszłych pokoleń (zrównoważony rozwój).

Źródła zbiórki baterii REBA O.O.S.A.

Odpady organiczne Około 30% objętości naszych śmietników wypełniamy odpadami organicznymi. Są to głównie odpadki kuchenne pochodzenia roślinnego i zwierzęcego, wilgotny lub zabrudzony papier, włókna naturalne, ścięta trawa, liście. Wszystkie one, zamiast być wrzucane do śmietnika, mogą stać się źródłem doskonałego kompostu - nawozu naturalnego, bogatego w azot, fosfor i potas. Segregowanie odpadów organicznych zmniejszy w znaczny sposób ich ilość wywożoną na wysypisko śmieci.

Co można kompostować? Wolno kompostować: odpady ogrodowe, ściętą trawę, liście, pocięte gałęzie i drzewa skorupki jajek, odpady z owoców i warzyw, fusy z kawy i herbaty, słomę, siano, trociny.

Nie należy kompostować: resztek pożywienia i produktów spożywczych, chwastów zawierających nasiona, chwastów korzeniowych, odpadków roślinnych z objawami chorobowymi, roślin opryskiwanych środkami chemicznymi.

Pomóż rozwiązać problem śmieci Nasze miasta, nasz kraj, nasza Ziemia toną w morzu śmieci, które nasza konsumpcyjna społeczność wytworzyła i nadal tworzy. Czy nie ma wyjścia z tego błędnego koła produkcji, konsumpcji i wyrzucania? Co robić, aby ograniczyć ilość powstających odpadów?

Jakie zagrożenia niosą dzikie wysypiska? Natura będzie potrzebowała aż cztery tysiące lat, żeby uporać się z tymi szklanymi butelkami!

Co można zrobić… Chcąc rozwiązać problem odpadów musimy postępować według następujących zasad: Unikać nadmiaru opakowań. Używać jak najdłużej (wielokrotnie) wszelkich produktów. Odzyskiwać surowce wtórne z produktów, które nie mogą być dłużej używane.

Zagrożenia, o których nie myślisz Polak w ciągu roku produkuje 208 kg odpadów. Wyprodukowanie jednej tony papieru wymaga 17 drzew. Ze 100 ton makulatury można wytworzyć 90 ton papieru z odzysku. 100 % produktów ze szkła można ponownie przetworzyć. 500 lat może trwać rozkład jednej butelki plastikowej wyrzuconej na śmietnik. 1 milion litrów wody może zostać zanieczyszczone przez 1 litr oleju silnikowego. Z jednego ściętego drzewa produkuje się 35 paczek jednorazowych pieluszek. 2 mln ptaków i ssaków wodnych ginie rocznie z powodu połknięcia plastikowych odpadów. Zawarty w bateriach alkalicznych 1 gram srebra może skazić 1 m3 ziemi.

Zadania Wymień odpady, nadające się do recyklingu. Wyjaśnij do czego służą kolorowe pojemniki przy naszych śmietnikach. Wymień 3 korzyści, wynikające z ponownego wykorzystania odpadów. Jakich odpadów absolutnie nie można wyrzucać do pojemników na śmieci? Jak myślisz, dlaczego wiele osób nie segreguje odpadów? Podziel się swoimi uwagami.

Źródła Z.Sendecka i wsp., Vademecum.Biologia, Operon 2009 M. Kłyś,K.Żbikowska-Zdun, Biologia, Nowa Era,1994 B.Gulewicz, Biologia,ABC,1998 B.Klimuszko, Biologia,Żak, 2004 J.Loritz-Dobrowolska i wsp., Biologia,Operon,2007 http://www.recal.pl/main.php?id=007 http://www.reba.com.pl http://www.dzienbezsmiecenia.pl/materialy/abc_zbiorka_szkla_broszura_fos.pdf http://www.dzienbezsmiecenia.pl/materialy/material_dla_ucznia_recal.pdf http://www.recal.pl/edukacja/pdf/uczen.pdf