Działanie promieniowania ultrafioletowego na człowieka Czy solaria są bezpieczne? Katedra i Klinika Dermatologii, Wenerologii i Alergologii, Gdański Uniwersytet Medyczny Kierownik: Prof. dr hab. med. Roman Nowicki Aneta Szczerkowska Dobosz

Słońce (łac. Sol) – centralna gwiazda Układu Słonecznego, największe naturalne źródło energii, światła i ciepła symbol władzy, siły

Parasol wł. parasole ( para sole przeciw słońcu) Słownik wyrazów obcych, PWN

1903 r. Niels Ryberg Finsen - nowoczesna fototerapia 1890 r. Palm – krzywica a niedobór słońca

Przyczyny zwiększonej ekspozycji skóry na promieniowanie UV Zmiany obyczajowe Wydłużenie życia Zastosowanie sztucznych źródeł energii świetlnej w celach kosmetycznych Zmniejszenie warstwy ozonowej

Zmiany obyczajowe jako przyczyna zwiększonej ekspozycji skóry na UV - kanony mody Gabrielle Bonheur Chanel (1883 – 1971)

Louis Reard, Paryż, " bikini girls“ rzymskie ruiny Piazza Armerina, Sycylia Zmiany obyczajowe jako przyczyna zwiększonej ekspozycji skóry na UV - kanony mody

„ sunshine holidays” Zmiany obyczajowe - sposób spędzania wolnego czasu

Zmiany obyczajowe - sposób spędzania wolnego czasu „sunshine holidays”

Wydłużenie życia jako przyczyna zwiększonej ekspozycji skóry na UV

Zmniejszenie warstwy ozonowej jako przyczyna zwiększonej ekspozycji skóry na UV

Zastosowanie sztucznych źródeł energii świetlnej w celach kosmetycznych

Korzystne efekty działania promieniowania UV na człowieka

Niedobór światła słonecznego Sezonowe zaburzenia afektywne (SAD,seaso nal affective disorder) Saeed SA. Am Fam Phisician, 1998, 57, Hillhouse J. Arch Dermatol, , 1465.

Korzystne efekty działania promieniowania UV Właściwości przeciwbakteryjne ( < 300 nm, UVC )

Korzystne efekty działania promieniowania UV na człowieka - wpływ UVB na metabolizm witaminy D 3 Homeostaza wapniowa Regulacja miejscowej odpowiedzi immunologicznej

Korzystne efekty działania promieniowania UV w leczeniu chorób skóry Snellman E. Br J Dermatol 1993, 128,172. Naturalna klimatoterapia Skuteczność helioterapii nad Morzem Martwym (badania kontrolowane )

Korzystne efekty działania promieniowania UV w leczeniu chorób skóry PSORALENY (FUROKUMARYNY) Fotochemoterapia (PUVA) - niejonizujące promieniowanie elektromagnetyczne ( nm) + psoraleny

Korzystne efekty działania promieniowania UV w leczeniu chorób skóry Fototerapia Leczenie Łuszczyca Bielactwo nabyte Atopowe zapalenie skóry Świerzbiączka guzkowa Fotodermatozy Pokrzywka barwnikowa Skórne chłoniaki T-komórkowe Pityriasis lichenoides chronica Liszaj płaski GVHD Profilaktyka Wielopostaciowe osutki świetlne Pokrzywka słoneczna Chronic actinic dermatitis

Psychiczne uwarunkowania nadmiernej ekspozycji na promieniowanie UV Tanoreksja - tanning behaviour zaburzone zachowanie związane z nadmierną ekspozycją na promieniowanie UV o cechach psychicznego i behawioralnego uzależn ienia

Korzystanie z naturalnych i sztucznych źródeł światła może uzależniać Warthan M. Arch Dermatol, 2010, 141, 963. Wzorzec zachowania charakterystyczny dla chorób z uzależnienia od substancji – UV light substance related disorder (SRD) uwalnianie endogennych opioidów

Niekorzystne reakcje skóry na promieniowanie UV Wczesne Rumień Opalenizna Przerost naskórka Późne Fotostarzenie Fotokancerogeneza Fotodermatozy

Penetracja promieniowania UV do skóry UVB : 90 % pochłaniane w naskórku UVA : >50% do w-wy siateczkowatej i brodawkowatej

Wczesne efekty wpływu promieniowania UVB na skórę - ostre odczyny posłoneczne Rumień Oparzenie I stopnia Oparzenie II stopnia

Wczesne efekty wpływu promieniowania UVB na skórę - pigmentacja natychmiastowapóźna UVA UVA i UVB

Późne powikłania przewlekłej ekspozycji skóry na promieniowanie UV Kancerogeneza posłoneczna Posłoneczne starzenie skóry (fotostarzenie )

Rodzaje starzenia się skóry Zewnątrzpochodne starzenie skóry Fotostarzenie Wewnątrzpochodne starzenie skóry Chronosta rzenie Moulin G. i inni. Ann Dermat Venereol 1994,121, 721.

Fotostarzenie – obraz kliniczny Plamy soczewicowate Zmiany naczyniowe Zaskórniki, prosaki posłonec zne

Fotostarzenie – obraz kliniczny Erytromelanoza międzymieszkowaKroplista hypomelanoza

Fotostarzenie – obraz kliniczny Skóra gruba, szorstka, nieelastyczna Głębokie zmarszczki Przerost gruczołów łojowych Upośledzone gojenie

Fotokancerogeneza Ekspozycja na UV Uszkodzenie DNA Mutacje Transformacja nowotworowa

Wpływ promieniowania UV na układ immunologiczny w skórze – działanie immunosupresyjne Duthie M.S. Br J Dermatol 1999, 140, 995.

Stan przednowotworowy ( rak kolczystokomórkowy ) 75% chorych w wieku lat Rogowacenie słoneczn e

Nieczerniakowe nowotwory skóry Karagas MR. J Natl Cancer Inst. 2002, 94, 224. Rak kolczystokomórkowy Rak podstawnokomórkowy

Czerniak skóry De Vries E. International Journal of Cancer, 2003, 107,119. ↑ częstości zachorowań Szczyt zachorowań: r.ż. Przyczyna ¾ zgonów z powodu nowotworów skóry Najwyższy wskaźnik zachorowań - Australia, Skandynawia

Czerniak skóry – epidemiologia

Czerniak skóry – czynniki ryzyka

Solaria a ryzyko nowotworów skóry Związek między korzystaniem z solariów a zwiększonym ryzykiem raków skóry (BCC) Dodatnia korelacja z wiekiem, w którym rozpoczyna się korzystanie z solariów

Profilaktyka - ochrona skóry przed promieniowaniem UV Ochrona naturalna skóry przed UV Ochrona zewnętrzna - filtry Związki naturalne

Profilaktyka - ochrona skóry przed promieniowaniem UV związki naturalne Antyoksydanty Tokotrienole beta-karoten, flawonoidy (kwarcetyna), witamina E i jej estry, wyciągi roślinne Gingo biloba, Echinacea,Thea sinensis) Nichols J i inni.: Arch Dermatol Res. 2010, 302 :71-83.

Fototypy skóry wg. Fitzpatricka Fototyp skóryKolor skóry Skłonność do oparzeń i opalania I BiałyZawsze rumień, nigdy pigmentacja II Biały Zawsze rumień, potem niewielka pigmentacja III BiałyNiewielki rumień, silna pigmentacja IV Oliwkowy Bez fazy rumieniowej, silna pigmentacja V Brązowy Bez fazy rumieniowej VI CzarnyNigdy rumień

Profilaktyka - ochrona zewnętrzna skóry przed UV Strategie „shade – seeking” Mechaniczna ochrona skóry Strategie „shade – seeking”

Profilaktyka - ochrona skóry przed UV - filtry słoneczne Zabezpieczenie przed ostrymi odczynami posłonecznymi Profilaktyka fotostarzenia fotokancerogenezy, fotodermato z

Profilaktyka - ochrona skóry przed promieniowaniem UV – dobry filtr Określona trwałość fotochemiczna Ochrona wobec UVB i UVA Brak przenikania przez barierę skóry właściwej Bez środków przeciwzapalnych w składzie

Ochrona skóry przed promieniowaniem UV - filtry słoneczne - problemy Brak poczucia zagrożenia -wydłużanie czasu ekspozycji na słońce Niedobór wit. D ? Rola suplementacji Boyd AS. J AM Acad Dermatol, 1995, 33,941. Green A. Lancet 1999, 354, 723.

Regulacje prawne dotyczące korzystania z solariów Lancet oncology, 2009,10, 751.

Zasady racjonalnego korzystania z solariów (wg WHO) Przeciwwskazania fototyp I lub II znamiona barwnikowymi na skórze, z dużą ilością piegów oparzenia słoneczne w dzieciństwie osoby poniżej 18 roku życia stany przednowotworowe/ nowotwory skóry uszkodzenia posłoneczne skóry przyjmowanie leków/kosmetyków uwrażliwiających na promienie UV Sugerowane środki ostrożn ości sprawne technicznie solarium okulary ochronne z filtrem UV odstępy > 48 godzin nadzór wykwalifikowanego personelu zakaz stosowania tzw. "przyspieszaczy opalania"

Rola środków masowego przekazu w zmianie postrzegania opalonej skóry „Moda” na nieopalanie się Do solarium z dowodem osobistym !

Propagowanie bezpiecznych sposobów ekspozycji na UV Akcje edukacyjne w szkołach Publiczne kampanie edukacyjne