Główny Urząd Statystyczny Departament Statystyki Gospodarczej Wydział Nauki i Techniki

Prezentacja na temat: "Główny Urząd Statystyczny Departament Statystyki Gospodarczej Wydział Nauki i Techniki"— Zapis prezentacji:

1 Główny Urząd Statystyczny Departament Statystyki Gospodarczej Wydział Nauki i Techniki http://www.stat.gov.plhttp://www.stat.gov.pl

2 Dr Grażyna Niedbalska – naczelnik Wydziału Nauki i Techniki w Departamencie Statystyki Gospodarczej GUS, tzw. principal delegate ze strony polskiej w Grupie Ekspertów OECD ds. Wskaźników Naukowo-Technicznych (NESTI) oraz przedstawicielka GUS w grupie roboczej Eurostatu: Working Party on Science, Technology and Innovation Statistics, członek Komitetu Naukoznawstwa przy Prezydium Polskiej Akademii Nauk na okres kadencji w latach 2003 – 2006, uczestniczka międzynarodowych konferencji dotyczących problematyki nauki i techniki organizowanych przez OECD, Komisję Europejską, Eurostat i NATO, autorka koncepcji nowego systemu badań statystycznych z zakresu nauki i techniki wdrażanego od 1994 r. przez GUS oraz autorka i współautorka wielu publikacji z tej dziedziny (w tym m. in. publikacji: „Definicje pojęć z zakresu statystyki nauki i techniki”, GUS, Warszawa 1999 oraz opracowań z serii „Nauka i technika” wydawanych corocznie przez GUS).

3 „ Działalność innowacyjna jako czynnik rozwoju w świetle teorii badań statystycznych z zakresu nauki i techniki”

4 Statystyka nauki i techniki (w skrócie N+T) to dziedzina statystyki zajmująca się ilościowym opisem zjawisk związanych z funkcjonowaniem tzw. systemów nauki i techniki (Science and Technology Systems - STS).

5 Kompleksowa metodologia statystyki nauki i techniki, stanowiąca ogólnie przyjęty, międzynarodowy standard, opracowana została w ciągu ostatnich czterdziestu lat pod egidą OECD, a konkretnie jednej z grup roboczych Komitetu ds. Polityki Naukowo-Technicznej ( CSTP ), zwanej National Experts on Science and Technology Indicators (w skrócie NESTI ), przy współudziale ekspertów z Eurostatu (Urząd Statystyczny Unii Europejskiej).

6 Na statystykę nauki i techniki składają się następujące działy: statystyka działalności badawczej i rozwojowej (B+R), statystyka innowacji, statystyka patentów, bilans płatniczy w dziedzinie techniki (TBP), tzw. wysoka technika (produkcja, zatrudnienie i handel zagraniczny) oraz usługi oparte na wiedzy (HT&KIS), wskaźniki dotyczące tzw. zasobów ludzkich dla nauki i techniki (HRST) oraz bibliometria (naukometria).

7 Badania statystyczne z zakresu nauki i techniki (N+T) oparte na międzynarodowych zaleceniach metodycznych zawartych w podręcznikach Frascati Family Manuals prowadzone są przez GUS od 1994 r. W badaniach tych wykorzystywane są dane pochodzące z wielu różnorodnych źródeł, statystycznych i pozastatystycznych. Dostarczają one danych zarówno typu input, jak i typu output (impact). Dzięki walorowi międzynarodowej porównywalności dane uzyskane w wyniku tych badań pozwalają na postawienie diagnozy stanu nauki i techniki w Polsce na tle sytuacji panującej w innych krajach. Dane te wykorzystywane są m. in. w pracach nad Narodowymi Planami Rozwoju.

8 Frascati Family Manuals : Proposed Standard Practice for Surveys of Research and Experimental Development – Frascati Manual, sixth edition (OECD, 2002). Proposed Standard Method of Compiling and Interpreting Technology Balance of Payments Data – TBP Manual (OECD, 1990).

9 The Measurment of Scientific and Technological Activities: Using Patent Data as Science and Technology Indicators – Patent Manual [OECD/GD(94)114]. The Measurement of Human Resources Devoted to S&T – Canberra Manual [OECD/EC/Eurostat, OECD/GD(95)77].

10 Proposed Guidelines for Collecting and Interpreting Technological Innovation Data – Oslo Manual, second edition (OECD/EC/Eurostat, 1997) – Podręcznik Oslo - Proponowane zalecenia odnośnie zbierania i interpretowania danych z zakresu innowacji technicznych.

11 Podręcznik Oslo Manual to międzynarodowy podręcznik metodologiczny z zakresu badań statystycznych innowacji. Pierwsze wydanie z 1992 r. opracowane zostało wspólnie przez OECD i Nordycki Fundusz Przemysłu (Nordisk Industrifond, Oslo), drugie wydanie z 1997 r. powstało w wyniku współpracy OECD i Eurostatu.

12 Zawarta w nim metodologia, zwana popularnie metodologią Oslo, stanowi aktualnie powszechnie przyjęty międzynarodowy standard w zakresie badań statystycznych innowacji w przemyśle i w tzw. sektorze usług rynkowych. Zaleca ona przede wszystkim tzw. podejście podmiotowe (subject approach), w którym tematem badań jest działalność innowacyjna i zachowania innowacyjne przedsiębiorstwa jako całości [inne podejście to badanie (zliczanie) poszczególnych innowacji wprowadzonych na rynek].

13 W oparciu o metodologię Oslo prowadzone są aktualnie badania innowacji nie tylko w krajach członkowskich OECD i Unii Europejskiej, ale także w coraz większej liczbie krajów spoza tych organizacji, by wymienić chociażby Chiny, Rosję czy Malezję. W krajach Ameryki Łacińskiej badania innowacji prowadzone są w oparciu o zmodyfikowaną, przystosowaną do miejscowych warunków, wersję Podręcznika Oslo zwaną Bogota Manual.

14 Zalecenia zawarte w Podręczniku Oslo stanowią również podstawę metodyczną badań prowadzonych od początku lat 90. pod egidą Eurostatu w krajach UE i EFTA w ramach międzynarodowego projektu badawczego zwanego Community Innovation Survey (w skrócie: program CIS), stanowiącego główne aktualnie źródło informacji nt. działalności innowacyjnej przedsiębiorstw zachodnioeuropejskich. Do chwili obecnej odbyły się trzy rundy tego programu (CIS-1, CIS-2, CIS-3).

15 Podstawa prawna badań statystycznych z zakresu N+T w krajach UE i EFTA: Decyzja PE i RU nr 1608/2003/WE z dnia 22 lipca 2003 r. *** (Decision No 1608/2003/EC of the European Parliament and of the Council of 22 July 2003 concerning the production and development of Community statistics on science and technology).

16 Rozporządzenia KE: Commission Regulation (EC) No 753/2004 of 22 April 2004 as regards statistics on science and technology, Commission Regulation (EC) No 1450/2004 of 13 August 2004 implementing Decision No 1608/2003/EC of the European Parliament and of the Council concerning the production and development of Community statistics on innovation.

17 Według współczesnych teorii, choć działalność B+R jest bardzo ważnym i nie kwestionowanym źródłem innowacji i wynalazków, innowacje i innowacyjność to jednak zjawiska i pojęcia znacznie szersze i bardziej skomplikowane niż tylko zakończone sukcesem wdrożenie wyników prac badawczych, jak to zakładał obowiązujący do niedawna tzw. linearny model innowacji.

18 Model linearny innowacji (linearny model związków „od badań do produkcji”) Badania  Rozwój  Projektowanie Oprzyrządowanie (Design Tooling-up)  Produkcja  Marketing

19 Działalność innowacyjna – szereg działań o charakterze naukowym (badawczym), technicznym, organizacyjnym, finansowym i handlowym (komercyjnym), których celem jest opracowanie i wdrożenie nowych lub istotnie ulepszonych produktów i procesów. Niektóre z tych działań są innowacyjne same w sobie, inne zaś mogą nie zawierać elementu nowości, lecz są niezbędne do opracowania i wdrożenia innowacji. Działalność innowacyjna może być prowadzona przez samo przedsiębiorstwo na jego własnym terenie (wewnątrz firmy) lub może polegać na nabyciu dóbr, usług, w tym usług konsultingowych, bądź wiedzy ze źródeł zewnętrznych (bywa to określane jako nabycie technologii zewnętrznej w postaci materialnej bądź niematerialnej).

20 Według najnowszych teorii działalności innowacyjnej, określanych ogólnym mianem modelu systemowego (systemic model), innowacje są rezultatem licznych złożonych interakcji pomiędzy jednostkami, organizacjami i środowiskiem, w którym te jednostki i organizacje działają („Innovation arises from complex interactions between individuals, organisations and their operating environment”), zaś polityka mająca za zadanie pobudzanie działalności innowacyjnej (innovation policy), by osiągnąć swój cel, powinna wyraźnie wykraczać poza koncentrowanie się wyłącznie na problematyce działalności B+R.

21 Przygotowywane aktualnie nowe, trzecie wydanie Podręcznika Oslo składać się będzie z ośmiu rozdziałów. Kolejne rozdziały nowego zrewidowanego podręcznika Oslo Manual 2005 poświęcone będą kolejno następującym zagadnieniom:

22 Rozdział 1 – Wprowadzenie: cele i zakres tematyczny podręcznika, Rozdział 2 – Ekonomika innowacji, Rozdział 3 – Definicje (typologia innowacji, definicja przedsiębiorstwa innowacyjnego, stopnie nowości, granice pomiędzy innowacjami i innymi zmianami wprowadzanymi przez przedsiębiorstwa, granice pomiędzy rodzajami innowacji, przykłady innowacji), Rozdział 4 – Klasyfikacje instytucjonalne (Institutional classifications) stosowane w badaniach statystycznych innowacji,

23 Rozdział 5 – Powiązania w procesach opracowywania i wprowadzania innowacji, Linkages in the innovation process, Rozdział 6 – Środki przeznaczone na działalność innowacyjną, czyli „wkład” w działalność innowacyjną, Inputs to innovation activity (nakłady na działalność innowacyjną i inne mierniki „wkładu”), Rozdział 7 – Czynniki proinnowacyjne (zachęty do wprowadzania innowacji), przeszkody utrudniające lub uniemożliwiające wprowadzanie innowacji oraz wyniki (rezultaty, efekty) działalności innowacyjnej, Rozdział 8 – Procedury badawcze.

24 Rozdział 5 jest nowym rozdziałem dotyczącym zagadnień, które w nowoczesnych teoriach innowacji, jak i teoriach funkcjonowania systemów nauki i techniki uważane są za kluczowe i decydujące o sukcesie podejmowanych działań; współcześnie uważa się, że o rozwoju nauki i wzroście innowacyjności przedsiębiorstw decyduje przede wszystkim umiejętna współpraca pomiędzy różnego rodzaju jednostkami, a jednym z głównych zadań polityki naukowo-technicznej państwa jest stwarzanie warunków i ułatwień do nawiązywania i kontynuowania tego rodzaju współpracy.

25 Obejmuje on łącznie 10 podrozdziałów dotyczących m. in. następujących zagadnień szczegółowych: zarządzanie wiedzą (knowledge management, w skrócie KM), czyli stosowane przez przedsiębiorstwa metody pozyskiwania (capture), wykorzystywania (use) i rozpowszechniania, dzielenia się wiedzą (sharing) niezbędną do jego (tzn. przedsiębiorstwa) rozwoju, wzrostu konkurencyjności i zwiększenia potencjału innowacyjnego;

26 zaufanie (trust) i trwałość, stałość (persistence) więzi współpracy nawiązywanej przez przedsiębiorstwa z różnego rodzaju jednostkami organizacyjnymi w ramach prowadzonej przez nie działalności innowacyjnej; przepływy wiedzy (knowledge flows) pomiędzy różnego rodzaju jednostkami uczestniczącymi w procesach opracowywania i wdrażania innowacji; źródła informacji dla innowacji;

27 zakupy wiedzy i technologii w postaci materialnej (embodied technology, czyli maszyny i urządzenia) oraz niematerialnej (disembodied technology, czyli patenty, znaki towarowe, wzory użytkowe itp.); współpraca w zakresie działalności innowacyjnej, czyli aktywna kooperacja, o charakterze zarówno formalnym, jak i nieformalnym, z innymi jednostkami: prywatnymi i publicznymi (przedsiębiorstwami, instytutami badawczymi, szkołami wyższymi, firmami konsultingowymi itd.);

28 rozpowszechnianie, dyfuzja innowacji - od przedsiębiorstw, które je opracowały i wdrożyły do innych „użytkowników” (konsumentów, innych przedsiębiorstw itd.); jest to zjawisko, które określono jako outbound diffusion, u podstaw jego uwzględnienia i omówienia w nowej wersji Podręcznika Oslo leży przeświadczenie, że wartość, znaczenie i oddziaływanie innowacji wykracza znacząco poza przedsiębiorstwa, które te innowacje opracowały i wdrożyły.

29 W odróżnieniu od badań statystycznych działalności B+R czy wynalazczej (statystyka patentów) dotyczących aktywności związanej z tworzeniem wartości nowych na skalę światową, przedmiotem badań innowacji w oparciu o metodologię Oslo jest pełne spektrum nowości, tzn. zarówno nowości na skalę światową (innowacje absolutne), jak i nowości wyłącznie z punktu widzenia danego przedsiębiorstwa (innowacje imitacyjne), zarówno innowacje kreacyjne (innovation as creative effort) będące wynikiem twórczej, wynalazczej aktywności badanych przedsiębiorstw, jak i innowacje będące wynikiem procesów dyfuzji (innovation as diffusion), których wprowadzenie nie wymaga ze strony wdrażających je przedsiębiorstw aktywności wynalazczej.

30 lnnovation dynamo tzw. dynamo innowacyjne, innovation dynamo, czyli kompleks czynników kształtujących działalność innowacyjną na poziomie przedsiębiorstwa. *** Oslo Manual, second edition (OECD/EC/Eurostat, 1997) chapter 2 3.Towards a conceptual framework. 3.4. Innovation dynamo

31 The Innovation policy terrain – A map of issues INNOVATION DYNAMO Dynamic factors shaping innovation in firms TRANSFER FACTORS Human, social and cultural factors influencing information transmission to firms and learning by them FRAMEWORK CONDITIONS The general conditions and institutions which set the range of opportunities for innovation SCIENCE AND ENGINEERING BASE Science and technology institutions underpinning the innovation dynamo

32 The complex system of factors shaping innovation at the firm level is referred to as the "innovation dynamo". Placing the innovation dynamo at the centre of the map recognises the importance of the firm for an economy to be innovative. Many attempts have been made to construct models to shed light on the way innovation is generated within firms, and how it is influenced by what goes on outside firms.

33 One useful approach is the "chain-link model” of Kline and Rosenberg [KLINE S.J. and N. ROSENBERG (1986), "An Overview of Innovation", in R. Landau and N. Rosenberg (eds). The Positive Sum Strategy. Harnessing Technology tor Economic Growth, National Academy Press, Washington, DC, p. 289]. The chain-link model conceptualises innovation in terms of interaction between market opportunities and the firm's knowledge base and capabilities. Each broad function involves a number of sub-processes, and their outcomes are highly uncertain.

34 Accordingly, there is no simple progression; it is often necessary to go back to earlier stages in order to overcome difficulties in development. This means feedback between all parts of the process. A key element in determining the success (or failure) of an innovation project is the extent to which firms manage to maintain effective links between phases of the innovation process; the model emphasizes, for instance, the central importance of continuous interaction between marketing and the invention/design stages.

35 What is the role of research in innovation? In the chain-link model, research is viewed not as a source of inventive ideas but as a form of problem-solving, to be called upon at any point. When problems arise in the innovation process, as they are bound to do, a firm draws on its knowledge base at that particular time, which is made up of earlier research findings and technical and practical experience. The research system takes up the difficulties which cannot be settled with the existing knowledge base, and so extends it if successful.

36 This approach has implications for how we understand "research". Given that it can relate to any stage of innovation, research is a complex and internally differentiated activity with, potentially, a wide variety of functions. It is an adjunct to innovation, not a precondition for it. Many research activities will be shaped by the innovation process, in fact, and many of the problems to be tackled will derive from innovative ideas that were generated elsewhere. Accordingly, for the chain-link approach, research cannot be seen simply as the work of discovery which precedes innovation.

37 KEI Research Project (The Knowledge Economy Indicators: Development of Innovative and Reliable Indicator System – Wskaźniki dla Gospodarki opartej na Wiedzy) jest to projekt badawczy mający na celu zaprojektowanie nowej generacji wskaźników służących do oceny stopnia rozwoju gospodarki opartej na wiedzy; projekt ten realizowany jest przez specjalnie w tym celu powołane międzynarodowe konsorcjum w ramach VI Projektu Ramowego Badań, Rozwoju Technicznego i Prezentacji Unii Europejskiej (2002 – 2006); celem tego projektu koordynowanego przez Eberhard-Karls University w Tybindze (Tűbingen, Niemcy) jest opracowanie tzw. composite indicators dla 30 krajów europejskich (EU-25, EFTA, Rumunia i Bułgaria) oraz 6 krajów pozaeuropejskich (Stany Zjednoczone, Japonia, Indie, Chiny, Australia i Kanada); informacje na temat realizacji projektu KE prezentowane są na stronie http://kei.publicstatistics.net. http://kei.publicstatistics.net

38 Podstawowy zakres danych statystycznych dotyczących działalności N+T publikowany jest w rocznikach wydawanych przez GUS. Są to: Rocznik Statystyczny (tzw. duży) RS RP – dział „Nauka i technika”, Mały Rocznik Statystyczny – dział „Nauka i technika”, Rocznik Statystyczny Przemysłu – dział „Technika”, Rocznik Statystyczny Województw, Rocznik Statystyczny Województwa ……………….

39 Publikacje specjalistyczne prezentujące dane z zakresu statystyki N+T: Nauka i technika, Działalność innowacyjna przedsiębiorstw w sektorze usług, Działalność innowacyjna przedsiębiorstw przemysłowych, Definicje pojęć z zakresu statystyki nauki i techniki, Main science and technology indicators in Poland.

40 W skali międzynarodowej głównym źródłem danych z zakresu statystyki nauki i techniki są: dla krajów rozwiniętych – bazy danych i publikacje OECD i Eurostatu, dla pozostałych krajów – bazy danych i publikacje UNESCO.

41 Plany na przyszłość dotyczące rozwoju statystyki nauki i techniki Blue Sky Research  biotechnologia,  nanotechnologia,  open source software (oprogramowanie ze źródeł „otwartych”),  GRID,  gospodarka wodorowa (hydrogen economy),  energia nuklearna (nuclear energy),  praktyki biznesowe i powiązania organizacyjne (business practices and organisational linkages),  zasoby ludzkie dla nauki i techniki - „internacjonalizacja”, dokształcanie ciągłe (lifelong learning), kariery zawodowe osób ze stopniami naukowymi doktora.

42 Główny Urząd Statystyczny Dziękuję za uwagę! e-mail: g.niedbalska@stat.gov.plg.niedbalska@stat.gov.pl http://www.stat.gov.pl