i ich stosunek do interwencji

Prezentacja na temat: "i ich stosunek do interwencji"— Zapis prezentacji:

1 i ich stosunek do interwencji
SZKOŁY EKONOMICZNE i ich stosunek do interwencji

2 MERKANTYLIZM Od schyłku XV w. do ok. połowy XVIII w.
Celem polityki merkantylnej był wzrost gospodarczy kraju przeprowadzany przez uprzemysłowienie przy zastosowaniu środków przymusu, które przyśpieszały wzrost. Wyróżnia się dwa okresy: wczesny merkantylizm (BULIONIZM), w którym akcent położony był na potrzebę wzrostu kruszców szlachetnych, niezbędnych dla rozwoju gospodarki towarowej merkantylizm właściwy, charakterystyczny dla etapu produkcji manufakturowej; podstawową rolę odgrywało uzyskiwanie dodatniego bilansu handlowego Merkantyliści uważali, że: źródłem bogactwa państwa jest rozwinięty eksport przewyższający import, kraje europejskie bezpośrednio ze sobą konkurują, a kraj, który ma najwięcej bogactwa wygrywa tę konkurencję, kruszec złoty i srebrny jest synonimem bogactwa.

3 LESEFERYZM Sformułowany przez francuskich fizjokratów, ale najpełniej zrealizowany w dziewiętnastowiecznej Wielkiej Brytanii pogląd filozoficzno-ekonomiczny głoszący wolność jednostki, zwłaszcza w wymiarze społeczno-ekonomicznym. Hasło: laissez faire, laissez passer wprowadził Jean Claude de Gournay. Rola państwa miała być ograniczona do roli „nocnego stróża”, który miał strzec fundamentalnych zasad wolności gospodarowania i prywatnej własności. Rozumowanie leseferystów jest oparte na założeniu, że każdy człowiek kieruje się zasadą korzyści materialnej (homo oeconomicus). Współcześnie blisko spokrewnioną ideologią jest liberalizm gospodarczy. W gospodarce opartej na leseferyzmie jedynym regulatorem jest cena; brak jest jakiejkolwiek ingerencji czynników państwowych w procesy rynkowe (przeciwieństwo interwencjonizmu).

4 FIZJOKRATYZM Od ok. połowy XVIII w.
Merkantylizm pozwolił osiągnąć wysoki poziom produkcji przemysłowej w Anglii i Holandii. Francja była ciągle zacofanym krajem rolniczym. Wzrosło zainteresowanie rolnictwem i własnością ziemską. W połowie XVIII wieku pojawiła się pierwsza szkoła ekonomiczna stworzona przez François Quesnay. Fizjokraci przejęli także hasło: leissez faire, leissez passer. Termin fizjokratyzm oznacza „panowanie natury”.

5 EKONOMIA KLASYCZNA Od drugiej połowy XVIII w.
Szkoła myśli ekonomicznej, zapoczątkowana przez Adama Smitha ( ) Do najważniejszych przedstawicieli kierunku zalicza się Williama Petty, Davida Ricardo, Thomasa Malthusa, Johna Stuarta Milla oraz Jean-Baptiste Say’a ( ), który sformułował: prawo rynków - podaż sama stwarza popyt (podażowy charakter gospodarki narodowej). -> koszty produkcji ponoszone przez producentów są jednocześnie zapłatą dla pracowników i podwykonawców,-> przeznaczone są na konsumpcję. Zakłada się tu, że oszczędności gromadzone przez podmioty są niczym innym jak odroczoną konsumpcją

6 KRYTYKA EKONOMII KLASYCZNEJ
Simonede de Sismondi NIEMIECKA SZKOŁA NARODOWA STARSZA SZKOŁA HISTORYCZNA SOCJALIZM UTOPIJNY Karol MARKS

7 KRYTYKA EKONOMII KLASYCZNEJ Simonede de Sismondi
krytyka w kategoriach uniwersalizmu ekonomii klasycznej  poglądy ekonomii klasycznej są słuszne, ale tylko w odniesieniu do krajów bogatych podział społeczeństwa: właściciele najemna siła robocza  sprzeczne interesy klasa społeczna – grupa ludzi, których łączy określony stosunek do środków produkcji bogactwo – suma wytworzonych, zgromadzonych dóbr, a jeszcze nie skonsumowanych praca – tworzy nową wartość gdy jej efekt zostaje rynkowo zweryfikowany (sprzedany) do analizy wprowadzony czynnik postępu technicznego

8 NURT SUBIEKTYWNO-MARGINALISTYCZNY
W drugiej połowie XIX w. okazało się, że klasyczny system ekonomii niedostatecznie ujmuje i wyjaśnia rzeczywistość gospodarczą, oraz zawiera w sobie zbyt wiele wewnętrznych sprzeczności. W latach 70 równocześnie w 3 różnych ośrodkach niezależnie od siebie powstały 3 systemy ekonom. dokonujące zasadniczej przebudowy całości dotychczasowej teorii ekonomii. Twórcami byli: Anglia: William S. Jevons - szkoła neoklasyczna (anglo-amerykańska) Austria: Carl Menger - szkoła psychologiczna (austriacka) Szwajcaria: Leon Walras - szkoła matematyczna (lozańska)

9 SZKOŁA AUSTRIACKA / PSYCHOLOGICZNA
Motto: „Ekonomia nie może stać się eksperymentalna ani empiryczna. Ekonomista nie potrzebuje do prowadzenia swoich badań drogiej aparatury. Potrzebuje za to zdolności jasnego myślenia i rozróżniania w całym mrowiu wydarzeń tego, co ważne, od tego, co tylko przypadkowe.” Ludwig von Mises Główne założenia szkoły austriackiej: zasada subiektywizmu metodologicznego zasada indywidualizmu metodologicznego rezygnacja z matematycznego modelowania zjawisk gospodarczych podkreślanie roli niepewności w zjawiskach gospodarczych podkreślanie roli wiedzy i informacji dla przebiegu procesów rynkowych Przedstawiciele: Karl Menger Hermann Heinrich Gossen Friedrich Wieser Eugen von Böhm-Bawerk

10 SZKOŁA AUSTRIACKA / PSYCHOLOGICZNA
Karl Menger: społeczeństwo – suma potrzebujących jednostek, szukających na rynku ,możliwości zaspokojenia potrzeb (użyteczności) analiza – posługując się abstrakcją można określić generalne prawidłowości podziały dóbr: pierwszego rzędu + drugiego rzędu (obecnie: środki konsumpcji + środki produkcji) gospodarcze + niegospodarcze (obecnie:dobra ekonomiczne + dobra wolne) hierarchia potrzeb ludzkich Gossen: 1. Prawo Gossena – pożytki płynące z kolejnych porcji dobra maleją w miarę wzrostu zaspokojenia danej potrzeby 2. Prawo Gossena – człowiek dążąc do maksymalizacji swego zadowolenia musi tak dzielić dostępne mu ilości dobra między różne potrzeby, aby krańcowe pożytki były równe we wszystkich zastosowaniach

11 NOWA SZKOŁA AUSTRIACKA
„Nowa szkoła wiedeńska”, twórca: H. Mayer, a jego uczniowie to Ludwig von Mises i Friedrich August von Hayek. Byli oni oczywiście zagorzałymi zwolennikami wolnego rynku i leseferyzmu a zarazem krytykami interwencjonizmu gospodarczego zapoczątkowanego przez Keynesa, w szczególności zaś pod postacią gospodarki centralnie planowanej w krajach komunistycznych.

12 SZKOŁA LOZAŃSKA / MATEMATYCZNA
Zadaniem ekonomii jest wyłącznie badanie warunków ogólnej równowagi systemu gospodarczego, a mechanizm tworzenia się równowagi można wyjaśnić jedynie za pomocą matematyki. Reprezentanci rozpatrywali dowolną liczbę czynników produkcji. Przedmiotem zainteresowań były przede wszystkim teoria równowagi ogólnej i handlu międzynarodowego, kwestie wyboru konsumenta i producenta (wyjaśniono je przy pomocy krzywych obojętności), problemy maksymalizacji zysku w przedsiębiorstwach działających w różnych strukturach rynkowych. Największą zasługą matematycznej szkoły lozańskiej było wprowadzenie metod matematycznych do teoretycznych rozważań ekonomicznych, co miało zaowocować w przyszłości rozwojem ekonometrii. Przedstawiciele: Marie Esprit Léon Walras Antoine Augustin Cournot Vilfredo Pareto

13 SZKOŁA LOZAŃSKA / MATEMATYCZNA
Cournot: ograniczenie ekonomii do zjawisk mierzalnych matematyka – przedstawienie rzeczywistości w postaci zależności funkcyjnych wprowadzenie założenia ceteris paribus Maria Leon Walras: interpretacje zakresu ekonomii: stosowana (stosunki produkcji) społeczna (stosunki podziału) czysta (stosunki wymiany) Teoria równowagi ogólnej: mechanizm równoważenia gospodarki (w postaci rozwiązywalnego układu równań)

14 SZKOŁA NEOKLASYCZNA klasyczna: neo: Przedstawiciele:
paradygmat typowy dla ekonomii klasycznej neo: mikroekonomiczny charakter odrzucona potrzeba odrębnej analizy makroekonomicznej Przedstawiciele: Alfred Marshall Wiliam Stanley Jevons John Bates Clarck

15 SZKOŁA NEOKLASYCZNA Założenia:
pomiędzy poszczególnymi czynnikami produkcji istnieje ścisła współzależność, wszelkie twierdzenia o zjawiskach społecznych należy redukować do twierdzeń o zachowaniu jednostek -indywidualizm metodologiczny. w badaniach wykorzystywano metodę równowag cząstkowych. większość modeli zakładała doskonałą konkurencję. Szkoła neoklasyczna bada związki współzależności między ograniczoną liczbą zjawisk (zwykle 2 lub 3) przyjmując co do reszty wielkości gospodarczych założenie ceteris paribus.

16 SZKOŁA NEOKLASYCZNA Alfred Marshall: Jevons: Clarck:
prawo popytu i podaży– przy założeniu ceteris paribus ruch cen w górę wywołuje tendencję do obniżania popytu i wzrostu podaży i na odwrót czwarty czynnik produkcji – organizacja (przedsiębiorczość) rozdzielenie analizy krótko- i długookresowej Jevons: prawo malejącej użyteczności krańcowej Clarck: dyskusja na temat płac: płaca dąży do równowagi z użytecznością krańcową podstawa idei bezrobocia klasycznego

17 SZKOŁY EKONOMICZNE XX W.
Wśród szkól ekonomicznych dyskusja wokół roli państwa w gospodarce toczy się bardzo długo, a początki jej datują się co najmniej od działalności Adama Smitha. 2 kierunki dyskusji: faworyzowanie bądź to rynku bądź państwa, wyszukiwanie ich słabych stron i eksponowaniu zawodności działania. kolejny jej etap (od lat 50-tych), od kiedy to F.A.von Hayek, zakłada Stowarzyszenie Mont-Pelerin, grupujące czołowych liberałów, wśród nich Miltona Fredmana. (Obaj za swe osiągnięcia w dziedzinie ekonomii w zakresie tzw. szkoły neoliberalnej i monetarystycznej zostali uhonorowani nagrodami Nobla (Hayek w 1974 a, Friedman w 1976 roku)).

18 SZKOŁA KEYNESOWSKA J. Keynes, A. Okun, R. Harrod, E. Domar, M. Kalecki. Głównym czynnikiem wpływającym na zwiększanie tempa wzrostu jest zwiększanie popytu globalnego i zmniejszanie bezrobocia (teoria popytowa). Wzrost popytu stwarza bodźce do wzrostu inwestycji, a to oznacza wzrost produkcji i zatrudnienia. Keynesiści opowiadają się za odpowiednią ingerencją państwa w procesy gospodarcze.

19 JOHN MAYNARD KEYNES 1936 „Ogólna teoria zatrudnienia, procentu i pieniądza” analiza: makroekonomiczna krótkookresowa dotyczy prawie wyłącznie strony popytowej gospodarki kategorie przyczynowo – skutkowe odrzucone założenia neoklasyczne: względna izolacja rynków interpretacja stopy procentowej jako zjawiska niepieniężnego ilościowa teoria pieniądza podważenie prawa Saya

20 JOHN MAYNARD KEYNES cytaty
Gdyby skarb państwa wypełniał stare butelki banknotami, zagrzebywał je w opuszczonych szybach węglowych na dostępnej głębokości i zasypał te szyby śmieciami, a następnie pozostawił wydostanie tych banknotów – w myśl doskonale wypróbowanych zasad laisses – faire'yzmu – prywatnym przedsiębiorcom (oczywiście po uzyskaniu dzierżawy terenu banknotonośnego), bezrobocie zostałoby przezwyciężone, a w wyniku tego zarówno dochód realny społeczeństwa, jak i jego kapitał rzeczowy osiągnęłyby prawdopodobnie poziom znacznie wyższy aniżeli istniejący obecnie. Rozumniej zapewne byłoby budować domy itp., jeżeli jednak stoją temu na przeszkodzie trudności natury politycznej i praktycznej, lepiej już zakopywać banknoty niż w ogóle nic nie robić. Źródło: The General Theory of Employment, Interest and Money, 1936r. Kapitalizm to takie niezwykłe wierzenie, że najgorsi mężczyźni, z najgorszych pobudek, w niewiadomy sposób będą pracować dla wspólnego dobra. W długim okresie wszyscy jesteśmy martwi. In the long term we are all dead. (ang.)

21 POGLĄDY KEYNESISTÓW: funkcjonowanie sektora prywatnego w gospodarce charakteryzuje się niestabilnością, wielkość produkcji zależy od wielkości popytu, natomiast czynniki podażowe mają znaczenie drugorzędne, bezrobocie ma przede wszystkim charakter przymusowy, wynikający z niedostatecznych rozmiarów popytu; między inflacją i bezrobociem istnieje wymienność ale tylko w krótkim okresie- krzywa Phillipsa, ponieważ sztywność cen utrzymuje się właśnie w krótkich okresach, długość procesów dostosowawczych w gospodarce zależy od czasu potrzebnego do powrotu do cen elastycznych, w hierarchii celów polityki ekonomicznej zwolennicy tej szkoły za cel najważniejszy uznają ograniczanie bezrobocia, polityka fiskalna charakteryzuje się w tym układzie celów i zasad funkcjonowania gospodarki rynkowej wyższą skutecznością niż polityka monetarna, postuluje się wysoką progresję podatkową i wzrost świadczeń społecznych, istnieje uzasadnienie dla prowadzenia przez państwo aktywnej polityki gospodarczej opartej na działaniach dyskrecjonalnych i automatycznych stabilizatorach koniunktury wobec powyższego uzasadnione jest prowadzenie polityki gospodarczej przez państwo nie tylko w sposób pośredni, ale także bezpośredni.

22 MAPA WSPÓŁCZESNEJ EKONOMII
Ekonomia głównego nurtu – nawiązanie do ekonomii neoklasycznej Ekonomia głównego nurtu – nawiązanie do ekonomii keynesowskiej Synteza neoklasyczna Ekonomia łagodnej krytyki i wzbogacenia głównego nurtu Ekonomia zdecydowanej krytyki głównego nurtu

23 EKONOMIA GŁÓWNEGO NURTU – NAWIĄZANIE DO EKONOMII NEOKLASYCZNEJ
Duży nacisk na przeciwdziałanie i usuwanie interwencji instytucji publicznych w działanie rynku, a także likwidację jej negatywnych konsekwencji Neoliberalizm: MONETARYZM EKONOMIA PODAŻY NOWA EKONOMIA KLASYCZNA SZKOŁA REALNEGO CYKLU KONIUNKTURALNEGO

24 NEOLIBERAŁOWIE Bronią zasad wolnego rynku,
Popierają zwiększenie swobody działania prywatnych przedsiębiorców i obywateli (redukcja zasięgu sektora publicznego) Przeciwstawiają się działaniom związków zawodowych, które poprzez nacisk na zwiększenie płac, przyczyniały się do zwiększenia bezrobocia, Krytykują ingerencję państwa w życie i postępowanie obywateli, sprzeciwiali się np.: Mieszaniu się państwa w sprawy gospodarcze, Programom społecznej pomocy państwa, Państwowej kontroli środków żywności, lekarstw i narkotyków, Nakazowi zapinania pasów podczas jazdy samochodem, Obowiązkowi szkolnemu,

25 F. A. VON HAYEK koncentruje się nie tylko wokół podstawowych problemów tzw. czystej teorii ekonomicznej związanej z teorią cen, koniunktury i pieniądza oraz szeroko rozumianej polityki gospodarczej, ale także wokół filozofii polityki i teorii prawa. W jego rozumieniu neoliberalizm jest doktryną tworzącą podstawy programu przemian ekonomicznych i politycznych współczesnego państwa kapitalistycznego. Neoliberalizm jest nową formułą klasycznego liberalizmu, dokonuje krytyki państwa opartego na klasycznych zasadach -laissez-faire'yzmu. wobec narastającej konkurencyjności w gospodarce światowej oraz atrakcyjności socjaldemokratycznych wzorców ustrojowych, neoliberalizm powinien poszukiwać nowej formuły teoretycznej, wskazując na kierunki modyfikacji funkcjonowania państwa kapitalistycznego. Neoliberalizm z tego okresu zadania państwa sprowadza głownie do przywracania i gwarantowania organizacyjnych ram swobodnego funkcjonowania gospodarki opartej na prawie popytu i podaży, ponadto ostro ocenia dotychczasowe doświadczenia interwencjonistyczne polityki -państwa dobrobytu-. W jego przekonaniu interwencjonizm nadmiernie rozwinięty prowadzi do protekcjonizmu i upadku demokracji. Neoliberałowie bliscy Hayekowi, w zasadzie traktują interwencjonizm oraz protekcjonizm jako -przejściowe- formy działania, mające na celu sztuczne ożywienie gospodarki oraz konkurencji. (Krytykę laissez-faireryzmu przeprowadził J.M.Keynes w 1926 r, w książce pod tytułem „Zmierzch laisses-faire’ryzmu”, wykazując że ta formuła programu gospodarczego nie ma żadnego oparcia w rzeczywistości. Pisał - dążenie do osobistej korzyści i wolny rynek zawodzą – nie zapewniają pełnego zatrudnienia. W interpretacji Keynesa oznaczało to konieczność takiej interwencji państwa w życie gospodarcze, która pozwoli osiągnąć trwałość pełnego zatrudnienia w czasie.)

26 MONETARYZM I M. FRIEDMAN
Monataryści zgadzają się z Miltonem Friedmanem, że najpotężniejszym czynnikiem oddziałującym na poziom działalności gospodarczej są zmiany w podaży pieniądza i wobec tego uważają, że nadmierny jej wzrost prowadzi do wzrostu inflacji, która jest zagrożeniem dla rozwoju gospodarczego. Podaż pieniądza jest głównym czynnikiem wpływającym w krótkim okresie na wielkość PNB, natomiast w długim okresie wpływa ona głównie na ceny. Zadaniem polityki gospodarczej jest zatem zapewnić skuteczną kontrolę podaży pieniądza i działać na rzecz zwiększenia zaufania do niego. Ceny i płace są względnie giętkie Sektor prywatny jest stabilny Wpływ na kształtowanie PE mają: długookresowa stabilność gospodarki wymagająca nienaruszania mechanizmu rynkowego; polityka pieniężna zapewniająca równowagę na rynkach finansowych i bezinflacyjną podaż pieniądza.

27 POGLĄDY MONETARYSTÓW Charakteryzując stosunek szkoły monetarnej do sposobu i zakresu oddziaływania państwa na gospodarkę należy zwrócić uwagę, że monetaryzm nie przeciwstawia się tak silnie interwencji państwa jak na przykład neoliberalizm. Monetaryzm proponuje jednak zmianę zakresu i form interwencji państwa. Jest to konsekwencją tego, że różni się w poglądach dotyczących stabilności funkcjonowania gospodarki oraz wymienności między inflacją i bezrobociem, a także uznaje że pieniądz jest neutralny w procesie gospodarowania. A zatem w odniesieniu do stosowania ingerencji państwa szkoła ta uznaje, że: Aktywna polityka stabilizacyjna państwa powoduje rezultaty odwrotne od zamierzonych ponieważ działa na system gospodarczy destabilizująco. To destabilizujące działanie, jest wynikiem opóźnień jakie powstają między potrzebą reakcji ze strony państwa, a rzeczywistym czasem kiedy ona występuje. Wystąpienie przesunięcia w czasie jest konsekwencją procesu przygotowywania i wprowadzania w życie decyzji polityki gospodarczej. W krótkim okresie, przy pomocy aktywnej polityki fiskalnej (wypływu pieniądza) państwo może osiągnąć obniżkę stopy bezrobocia, ze względu na błędy w ocenach popełnione przez podmioty gospodarcze. Błędy te powstają dlatego, ponieważ często podmioty gospodarujące zmiany wyrażone w wielkościach nominalnych mogą traktować jako zmiany w wielkościach realnych (tzw. iluzja pieniądza). W rzeczywistości jednak polityka taka przyczynia się do nakręcania inflacji. Inflacja to przede wszystkim zjawisko pieniężne, a zwłaszcza zbyt duży w stosunku do dynamiki wzrostu gospodarki wypływ pieniądza, wobec tego walka z inflacją to walka z nadmiernym wypływem pieniądza. Proponują zatem aby, działanie państwa w tym zakresie oprzeć na odpowiedniej zasadzie regulującej tempo wpływu pieniądza. Wobec powyższego szkoła ta stwierdza, że bieżąca polityka ekonomiczna powinna charakteryzować się dążeniem do należytego zabezpieczenia koniecznego stopnia płynności w gospodarce, a w okresach średnich utrzymać wcześniej publicznie ogłoszoną dynamikę wzrostu podaży pieniądza.

28 MILTON FRIEDMAN - cytaty
Inflacja jest tą formą podatku, którą można nałożyć bez ustawy. Jednym z największych błędów jest sądzenie programów politycznych i rządowych na podstawie ich zamiarów, a nie rezultatów. Jestem za legalizacją narkotyków i prostytucji. Powinny być one traktowane tak, jak obecnie odnosimy się do alkoholu. Ludzie powinni mieć możliwość swobodnego nabywania narkotyków, lecz poczucie odpowiedzialności winno ich powstrzymywać przed czynieniem szkód innym. Wiem, że narkotyki są okropne i wyrządzają ogromne szkody, jednak zakaz ich posiadania wyrządza jeszcze większe. Jest to bowiem główne źródło przestępstw w Stanach Zjednoczonych. Nie ma również jakiegokolwiek uzasadnienia, by Stany Zjednoczone przy pomocy swych sił zbrojnych atakowały obiekty w Kolumbii lub Peru. Gdybyśmy egzekwowali nasze prawo zakazujące użycia narkotyków, nie byłoby na nie zapotrzebowania i nie byłoby problemu z Kolumbią lub Peru. Ale ponieważ nie jesteśmy zdolni egzekwować u siebie praw tu ustanowionych, próbujemy winić innych, stosować wobec nich siłę i zabijać ludzi. Nasza polityka w dziedzinie narkotyków jest nie tylko nieefektywna, ale również niemoralna. Jeśli płacicie ludziom za to, że nie pracują, a każecie im płacić podatki gdy pracują, nie dziwcie się, że macie bezrobocie. Polska nie powinna naśladować bogatych krajów zachodnich, bo nie jest bogatym krajem zachodnim. Polska powinna naśladować rozwiązania, które kraje zachodnie stosowały, gdy były tak biedne, jak Polska. - Wykład podczas wizyty w Polsce w 1989 roku. Rząd nie rozwiązuje problemów, rząd je tworzy. Rządowe rozwiązanie problemów są zwykle równie złe jak sam problem. O ekonomii: „To co sprawia, że jest ona najbardziej fascynującą jest to, że jej fundamentalne zasady są tak proste, że każdy jest w stanie je zrozumieć, jednak niewielu je rozumie.” Urna wyborcza tworzy zgodność bez jednomyślności zaś rynek jednomyślność bez zgodności - Źródło: Wolny wybór, 1996r.

29 Monataryści zaprzeczają skuteczności polityki fiskalnej
FRIEDMAN VS. KEYNES Monataryści zaprzeczają skuteczności polityki fiskalnej natomiast keynesiści uznają, że wpływ na dochód i produkcję może mieć zarówno polityka monetarna jak i polityka fiskalna

30 EKONOMIA PODAŻY problemy gospodarki rynkowej związane ze stroną podażową gospodarki ograniczenie ingerencji państwa w gospodarkę Działania: zwiększenie wydajności oszczędzania i inwestowania zwiększenia podaży przez skłanianie przedsiębiorców do wzrostu produkcji i inwestycji pobudzenie oszczędności, powiększenie zasobów kapitału i ułatwienie dostępu do nich ludziom interesu. Wymóg stabilnej podaży pieniądza jako ważny czynnik polityki propodażowej Istotne znaczenie ma racjonalna polityka fiskalna.

31 EKONOMIA PODAŻY ArthurLaffer:
Wysokie podatki wpływają hamująco na poziom aktywności gospodarczej, wzrost zatrudnienia, na proces akumulacji kapitału. wpływy podatkowe budżetu B D E A C 100 stopa opodatkowania (%)

32 SZKOŁA RACJONALNYCH OCZEKIWAŃ / NOWA EKONOMIA KLASYCZNA
Bardziej radykalna odmiana monetaryzmu. Rozwinęła się w latach 70-tych, kiedy keynesowski model polityki gospodarczej okazał się mało skuteczny przy rozwiązywaniu problemów makroekonom. Przedstawiciele: R. E. Lucas, T. J. Sargent N. Wallace Robert Emerson Lucas: teoremat nieefektywności państwa teoria racjonalnych oczekiwań – podmioty gospodarcze na podstawie doświadczeń z przeszłości potrafią stworzyć racjonalny obraz przyszłości (przewidują skutki i podejmują działania neutralizujące)

33 SZKOŁA RACJONALNYCH OCZEKIWAŃ / NOWA EKONOMIA KLASYCZNA
Uczestnicy rynku formułują swoje oczekiwania na temat przyszłości, łącznie z przyszłą polityką, w oparciu o informacje minione, obecne i przewidywane w okresie przyszłym - takie same, jakie są dostępne dla czynników kształtujących politykę - i działają tak, aby zneutralizować systematyczne próby ingerowania w gospodarkę. Nie wynika z tego, że oczekiwania te są bezbłędne. Zdolność przewidywania nie jest oczywiście doskonała, ponieważ gospodarka narażona jest na różnego typu wstrząsy. Niewiele jest jednak zmian których podmioty gospodarcze nie są w stanie antycypować i zneutralizować. W polityce gospodarczej państwo powinno skupiać się na rozwiązaniach nie naruszających mechanizmu rynkowego, sprzyjających utrzymaniu stabilności cen i wzrostu podaży. Kwestionuje ona wszelki sens prowadzenia polityki ekonomicznej poza stabilizacyjnymi działaniami rządu i Banku Centralnego na rzecz minimalizacji zmian wydatków publicznych, rozmiarów emisji pieniądza i podatków.

34 POGLĄDY NEK: Aktywna polityka stabilizująca dynamikę wzrostu produktu nie jest skuteczna, ponieważ państwo nie ma możliwości trwałego oddziaływania ani na wzrost zatrudnienia ani na wzrost produktu. Oparcie polityki gospodarczej na przypadkowych zmianach generowanych przez rząd byłoby niekorzystne dla gospodarki, powodowałoby przypadkowe zmiany wielkości realnych, które prowadziłyby do zwiększenia niepewności w gospodarce. Brak pozytywnych trwałych rezultatów decyzji polityki gospodarczej, wiedzie do wniosku, ze również przeciwdziałanie recesji jak i bezrobociu poprzez stosowanie aktywnej polityki finansowej jest nieefektywne, a skoro bezrobocie powstaje, to znaczy że nie wynika z niedostatecznego popytu. Nieskuteczność stosowanych instrumentów przez politykę ekonomiczną odnosi się zarówno do polityki finansowej jak i monetarnej. Wobec tego stosowanie każdej z nich może zwiększyć wahania przyrostu produkcji, ale nie jej naturalny poziom. Polityka ekonomiczna państwa powinna przyczyniać się do stabilności cen i oddziaływania na podażowe uwarunkowania gospodarki. Oddziaływanie to powinno polegać nie na decyzjach bezpośrednich, podejmowanych przez rządy, a na wypracowanych regułach, które będą wiarygodne dla podmiotów gospodarczych. Szkoła racjonalnych oczekiwań podkreśla, że ważne jest wzajemne zaufanie między rządem i podmiotami, aby reguły co do których osiągnięto porozumienie, były szanowane przez obie strony, bo to stanowi o ich trwałości.

35 KRYTYCY NEK Krytycy odrzucali racjonalne oczekiwania jako wiarygodny model zachowania się przedsiębiorstw. Stwierdzali, że badania empiryczne dowodzą iż nie wszystkie podmioty zachowują się racjonalnie, wiele podmiotów gospodarczych systematycznie popełnia te same błędy i stanowią one także przyczynę utrzymywania się cykli koniunkturalnych. Uznawali również, że szkoła ta nie potrafi przekonywująco wyjaśnić źródeł powstania bezrobocia i periodycznych wahań bezrobocia w ramach cyklu koniunkturalnego. Ponadto stwierdzano, że teza o nieskuteczności polityki ekonomicznej, sformułowana przez tę szkołę jest wysoce dyskusyjna, bo nawet jeśli uzna się, że podmioty gospodarcze formułują swe oczekiwania w sposób racjonalny, to i tak istnieje znaczne pole do aktywnej polityki państwa w warunkach, gdy popyt i ceny nie dostosowują się w sposób natychmiastowy. Oczywiście gdy oczekiwania podmiotów gospodarczych w krótkich okresach nie są racjonalne, to polityka stabilizacyjna może się okazać skuteczna również przy pełnej elastyczności cen. Z dotychczasowych rozważań wynika, że osią sporu między przedstawionymi szkołami jest ich stosunek do skuteczności polityki stabilizacyjnej.

36 SZKOŁA REALNEGO CYKLU KONIUNKTURALNEGO
Robert J. Barro: deformacja cyklu koniunkturalnego – 2 fazy (wzrostu i recesji) wokół rosnącego trendu źródło cyklu koniunkturalnego – szokowe, skokowe zmiany w sferze realnej gospodarki

37 EKONOMIA GŁÓWNEGO NURTU – NAWIĄZANIE DO EKONOMII KEYNESOWSKIEJ
POST-KEYNESIZM ortodoksyjni kontynuatorzy Keynes’a ograniczona skuteczność samoregulacji rynku potrzeba aktywnej polityki makroekonomicznej zwolennicy interwencjonizmu państwowego gł. przedstawiciele: P. Davidson, H. Minsky, R. Harrod, E. Domar, M. Kalecki, J. Robinson, J. Hicks i N. Kaldor. NEO-KEYNESIZM mniej ortodoksyjni kontynuatorzy Keynes’a granice skuteczności aktywnej polityki makroekonomicznej próba wzbogacenia analizy Keynes’a o podstawy mikroekonomiczne synteza monetaryzmu i keynesizmu gł. przedstawiciele: John Hicks, James Tobin, Paul Samuelson, Franco Modigliani - wszyscy są laureatami nagrody Nobla.

38 KONSENSUS WASZYNGTOŃSKI
jest dokumentem przedstawionym przez Jamesa Williamsona pod koniec lat osiemdziesiątych w USA. początkowo był opracowany w celu zastosowania w krajach Ameryki Łacińskiej, jednak później rozciągnięto go na inne kraje, przechodzące trudności gospodarcze lub znajdujące się w procesie transformacji systemowej. również Polska, przechodząc transformację korzystała z jego założeń. dokument ten stał się teoretyczną podstawą poprawnie prowadzonej i zalecanej polityki gospodarczej państwa. Konsensus do dnia dzisiejszego jest kanonem polityki gospodarczej propagowanej przez MFW oraz Bank Światowy. jest on zgodny z Paktem Stabilności i Wzrostu uchwalonym w 1997 roku.

39 DEKALOG KONSENSUSU (cel: zapewnienie stabilnego i zrównoważonego wzrostu i rozwoju gospodarczego)
Utrzymanie dyscypliny finansowej Ukierunkowanie wydatków publicznych na dziedziny, które gwarantują wysoką efektywność poniesionych nakładów i przyczyniają się do poprawy struktury podziału dochodów Reformy podatkowe ukierunkowane na obniżanie krańcowych stóp podatkowych i poszerzanie bazy podatkowej Liberalizacja rynków finansowych w celu ujednolicenia stóp procentowych Utrzymywanie jednolitego kursu walutowego na poziomie gwarantującym konkurencyjność Liberalizacja handlu Likwidacja barier dla zagranicznych inwestycji bezpośrednich Prywatyzacja przedsiębiorstw państwowych Deregulacja rynków w zakresie wchodzenia na rynek i wspierania konkurencji Gwarancja praw własności

40 UZUPEŁNIENIA DO KONSENSUSU:
Wzmacnianie systemu finansowego poprzez zwiększenie odporności kraju na kryzysy walutowe Dbałość o system zabezpieczenia społecznego Wzmacnianie instytucjonalnych ram funkcjonowania gospodarki Zwiększenie nakładów na edukację Niezależny Bank Centralny dwubiegunowe – bipolarne założenia dotyczące systemu kursów walutowych.

41 KRYTYKA KONSENSUSU: Jednym z bardziej znanych krytyków Konsensusu jest Joseph Stiglitz – noblista w dziedzinie ekonomii z 2001 roku – który wypowiadał się w jego kwestii w szczególności w kontekście regionu Europy Środkowo – Wschodniej (państwa postsocjalistyczne) oraz Azji (Chiny). Jako, że w większości przypadków założenia waszyngtońskie miały być implementowane w państwach rozwijających się, w praktyce wyszło na jaw, że wiele z nich było niewystarczająco przygotowanych pod względem gospodarczym na przyjęcie postulatów Konsensusu oraz tempa ich wprowadzania. Okazało się, iż wiele słabszych gospodarek rozwijających się, liberalizowało swoje systemy finansowe, posiadając jednocześnie niedojrzałe systemy bankowe oraz regulacje związane z przepływami finansowymi. Joseph Stiglitz podkreśla również, że stosowanie tego samego mechanizmu we wszystkich przypadkach nie było odpowiednim działaniem, gdyż warunkiem zrównoważonego rozwoju krajów rozwijających się jest wzięcie kwestii polityki gospodarczej w swoje własne ręce a nie stosowanie narzuconych z góry dokumentów programowych.

42 Główne problemy wynikające z wprowadzenia założeń Konsensusu:
Zbytnia liberalizacja rynków kapitałowych skutkowała przepływem kapitału z państw rozwijających się do państw, które narzuciły konsensus Zbyt duży stopień liberalizacji handlu nie zawsze dawał pozytywne efekty Systemy zabezpieczeń socjalnych były zbyt mało sprawne w kontekście wprowadzanych zmian, szczególnie na polu prywatyzacji, co w efekcie przyczyniało się do niszczenia miejsc pracy a nie tworzenia nowych Nadmierna surowość założeń „Konsensusu Waszyngtońskiego” dławiła wzrost gospodarczy Konsensus okazał się dokumentem wyrażającym interesy przede wszystkim MFW, BŚ i Ministerstwa Skarbu USA. „Efekty polityki wymuszanej przez porozumienie waszyngtońskie nie były zachęcające. W większości krajów, które oparły się na jego zasadach, rozwój był powolny, a tam, gdzie występował wzrost, korzyści nie były równo dzielone (...) Reformy oparte na porozumieniu waszyngtońskim wystawiły kraje na zwiększone ryzyko, przy czym ryzyko to w nieproporcjonalnie dużym stopniu ponosili ci, którzy byli najmniej zdolni do poradzenia sobie z nim” Joseph Stiglitz

43 W wywiadzie udzielonym tajlandzkiej gazecie „The Nation" na początku maja 2000r. były wiceminister finansów Japonii, Eisuko Sakakibara, oświadczył bez ogródek, że „…narody rosną w potęgę i upadają, nie można więc zakładać, że hegemonia Stanów Zjednoczonych będzie trwać wiecznie. Tak zwany „konsensus Waszyngtoński" na temat polityki finansowej okazał się fiaskiem. Z kryzysu finansowego w Azji Wschodniej wyciągnęliśmy ważne wnioski, mianowicie, że waszyngtoński konsensus, pozostawiający rozwiązanie wszelkich problemów całkowicie w gestii wolnego rynku i polityki makro, nie zdał egzaminu.”

44 „…konsensus waszyngtoński cechowała podwójna moralność
„…konsensus waszyngtoński cechowała podwójna moralność. Jeżeli kryzys występował w kraju rozwijającym się i groziło to recesją, to MFW rekomendował ograniczenie deficytu budżetowego przez obniżenie wydatków. Jednak gdy kryzys dotykał krajów rozwiniętych -jak na przykład obecny kryzys w USA - to wówczas właściwą receptą było zwiększenie deficytu budżetowego w celu uniknięcia recesji…” „w XXI wieku skuteczna polityka gospodarcza musi uwzględniać kilka nowych czynników, takich jak: wysoka zdolność kraju do tworzenia nowych innowacyjnych produktów i usług, umiejętność skutecznego budowania kapitału intelektualnego, zdolność do stworzenia ambitnej wizji i strategii i skuteczne jej realizowanie. Niestety we wszystkich tych obszarach Polska znajduje się na jednym z ostatnich miejsc w Unii Europejskiej. Najwyższy czas to zmienić.” „…Pożegnajmy konsensus waszyngtoński, powitajmy pekińskie wyzwanie…” Krzysztof Rybiński, partner w Ernst & Young,

45 Z powszechną krytyką lewicy, zwłaszcza związków zawodowych, spotykała się praktyka niezwracania uwagi na społeczne konsekwencje wolnorynkowych reform dla pracobiorców. Niezwykle ostro skrytykowano proces neoliberalnej transformacji w krajach postkomunistycznych Europy Środkowej i Wschodniej podczas XV Kongresu Międzynarodowej Konfederacji Wolnych Związków Zawodowych w Caracas w 1992 r.: „W Europie Wschodniej neoliberałowie ogłosili, że są jedynymi zwycięzcami komunizmu i posługują się tym argumentem w walce ze związkami zawodowymi, przeciwdziałają prawom jednostki i wolnościom związkowym. Co więcej, pominięcie wymiaru społecznego w programie przekształceń strukturalnych prowadzi do budowy kolejnej bariery między bogatymi i biednymi”.

46 MFW krytykowany był często za to, że w każdym kraju proponuje ten sam schemat reform: obniżenie wydatków rządu i likwidację deficytu, uwolnienie kursu waluty, podniesienie stóp procentowych. Na krótką metę to recepta na recesję oraz niepokoje społeczne. W Indonezji, która najboleśniej odczuła kryzys w 1997 roku, Fundusz zażądał rezygnacji z dotowania żywności i benzyny, co doprowadziło do zamieszek i obalenia wieloletniego dyktatora Suharto. W 1995 roku PKB Meksyku spadł o 6,5 proc. Podczas kryzysu azjatyckiego PKB Indonezji spadło o 12 proc., Tajlandii - o 11 proc., Korei Południowej o 3 proc. Dla krytyków Funduszu to dowód na nieskuteczność zaleceń opartych na tzw. konsensusie waszyngtońskim.

47 2008 Po pieniądze z MFW kraje sięgają też podczas obecnego kryzysu. Ukraina ma otrzymać pożyczkę stabilizacyjną w wysokości 16,5 mld dol., Islandia dostanie 2,1 mld i już rozpoczęła wdrażanie programu naprawczego. Trwają rozmowy z rządem węgierskim, który ubiega się o pomoc w wysokości 12,5 mld dol. i by ją dostać, gotów jest obciąć wydatki w przyszłorocznym budżecie. MFW dysponuje funduszami wartymi około 200 mld dol., których może użyć natychmiast, dodatkowo może zmobilizować 50 mld. Środki przeznaczane na pożyczki pochodzą od krajów członkowskich (przede wszystkim ze składek). Każdy kraj ma przypisaną określoną składkę - kwotę udziałową, opartą na relatywnej wielkości gospodarki kraju. Najwięcej wpłacają Stany Zjednoczone - około 58 mld dol., najmniej państewko Palau - niecałe 5 mln dol. W MFW mówi się o znacznym podniesieniu kwot członkowskich, by Fundusz mógł sprostać oczekiwaniom. Tyle że najwięksi płatnicy sami ratują własne finanse i nie kwapią się do bardziej szczodrej pomocy biedniejszym krajom.

48 WSPÓŁCZESNE PROGRAMY DOSTOSOWAWCZE MFW
Współczesne programy dostosowawcze, upowszechnione za sprawą MFW i BŚ, w ostatnim dziesięcioleciu przeszły poważną ewolucję – od działań czysto stabilizacyjnych finansowanych przez MFW oraz pomocy odcinkowej (sektorowej), finansowanej przez BŚ w postaci konkretnych programów rozwojowych – do prób oddziaływania na reformę całego układu podejmowania decyzji makroekonomicznych. Stało się to możliwe dzięki przebudowie wielu instytucji gospodarczych oraz politycznych. Owa ewolucja na początku lat 90-tych wśród ekonomistów doprowadziła do przyjęcia wspólnego stanowiska - consensusu waszyngtońskiego . Stwierdzono zatem, iż procesy reformowania krajów o głęboko zachwianej równowadze wewnętrznej i zewnętrznej powinny charakteryzować się trzema etapami: pierwszy to konieczność przyjęcia przedsięwzięć stabilizacyjnych, przywracających równowagę zewnętrzną i wewnętrzną, drugi to przebudowa systemu bodźców, instrumentów oraz instytucji tworzących politykę gospodarczą, celem zmiany ekonomicznych zachowań podmiotów prywatnych i publicznych, trzeci to intensywne przedsięwzięcia, prowadzące do wznowienia wzrostu dzięki pobudzeniu krajowych i zagranicznych inwestycji podejmowanych przez sektor prywatny oraz publiczny.

49 Paradygmat Międzynarodowego Funduszu Walutowego formułowany dla programów dostosowawczych
Stabilizowanie gospodarki I. Ograniczenie wzrostu podaży pieniądza krajowego (deflacja) Redukcja deficytu budżetowego przez; ograniczenie subsydiów i dotacji, ograniczenie inwestycji publicznych, reformy podatkowe. Ograniczenie tempa ekspansji kredytu bankowego przez ustalenie; głównych pułapów kredytowych, dodatnią realnie stopę procentową. Ograniczenie podaży pieniądza przez kontrolę wzrostu płac i dochodów. indeksacja dochodów (minimalizacja jej poziomu) ustalenie tempa wzrostu płac. Dostosowania zewnętrzne i strukturalne II. Ograniczenie deficytu obrotów bieżących. dewaluacja, liberalizacja handlu łagodzenie przepisów dotyczących obracaniem zagranicznymi aktywami finansowymi liberalizacja cen krajowych III. Reformy instytucjonalne i własnościowe. reformy systemu bankowego, prywatyzacja majątku państwowego, rozwój rynku kapitałowego, usuwanie barier monopolistycznych, dopuszczenie nowych form stowarzyszeń gospodarczych, stosowanie prawa o bankructwach.

50 Wszystkie przedstawione wyżej zalecenia MFW, jeśli mają na trwale przywrócić równowagę gospodarczą oraz wprowadzić gospodarkę na ścieżkę trwałego wzrostu gospodarczego, stanowią prawdziwe wyzwania dla konieczności przeprowadzenia reformy państwa. Aby ograniczyć niepewność spowodowaną zbyt lekkomyślną interwencją państwa bądź zbyt krępujące rynek przeregulowanie - niewątpliwie konieczne jest różne od dotychczasowego spojrzenie na rolę państwa w gospodarce. A zatem zalecenia programów dostosowawczych MFW, kierowane do polityki gospodarczej za którą odpowiedzialne są rządy, równocześnie są czynnikiem wymagającym reformy władzy (na przykład przystania na niezależność banku centralnego) oraz sposobu jej sprawowania. Uznanie wagi zmian instytucjonalnych oraz warunków zwiększających efektywność gospodarowania, stawia w centrum uwagi rolę państwa jako jednego z filarów współczesnej gospodarki rynkowej.

51 PRAWO RYNKÓW SAY’A Wg Saya towar wymienia się na towar tzn. że jeden towar jest rynkiem zbytu dla drugiego towaru. Towar wymienia się na pieniądz tylko po to, aby zakupić inny towar. Czasami może nastąpić tezauryzacja, ale tylko jako chwilowa frykcja (tarcie). Produkcja jest najskuteczniejszym sposobem dla powiększania konsumpcji, bo sama stwarza siłę nabywczą. A dochód społeczny wydaje się zawsze całkowicie tylko na kupno dóbr konsumpcyjnych i dóbr inwestycyjnych. Z tego względu nigdy nie może wystąpić jakiś kryzys wynikły z ogólnej nadprodukcji. Ogólna nadprodukcja jest niemożliwa, może jednak wystąpić jedynie nadprodukcja częściowa w poszczególnych gałęziach gospodarki. Ma ona miejsce wówczas gdy wyprodukuje się niewłaściwe rodzaje towarów lub gdy nie pokieruje się właściwie produkcją. Taką nadprodukcję częściową można usunąć przez powiększenie produkcji innych rodzajów towarów. Wobec powyższego nie może być mowy o jakiś długotrwałych kryzysach, nie tylko ogólnych, ale i częściowych. Mogą jedynie zachodzić chwilowe zakłócenia rytmu produkcji, na skutek tarć w procesie gospodarczym. Tezę Saya opartą na rozumowaniu długookresowym podzielił Ricardo, a odrzucili Malthus i Sismondi.