Ewa Adaszyńska Uniwersytet Zielonogórski

Prezentacja na temat: "Ewa Adaszyńska Uniwersytet Zielonogórski"— Zapis prezentacji:

1 Ewa Adaszyńska Uniwersytet Zielonogórski
BIBLIOTEKA OTWARTA Zasady nowoczesnego budownictwa bibliotecznego i organizacji przestrzeni bibliotecznej

2 Grypy architektoniczne LIBER i IFLA
Zainteresowanie biblioteką jako miejscem, jej fizyczną przestrzenią stało się wyraźnie widoczne w latach osiemdziesiątych XX wieku. Projektowaniem bibliotek i organizacją przestrzeni zajęły się międzynarodowe stowarzyszenia i organizacje: W ramach Ligi Europejskich Bibliotek Naukowych LIBER Division of Library Managment and Administration działa sekcja LIBER Architecture Group. W ramach IFLA Międzynarodowej Federacji Stowarzyszeń i Instytucji Bibliotekarskich działa Section on Library Buildings and Equipment. Obie zajmują się problemami budownictwa i architektury bibliotecznej. Ich znaczenie warto podkreślić ze względu na międzynarodową rangę organizacji oraz zasięg działania sekcji.

3 LIBER Architecture Group
LIBER Architecture Group działa od 1994 r. i zajmuje się wymianą doświadczeń i pomocą przy projektowaniu i modernizowaniu gmachów bibliotecznych. Jest jedną z trzech grup doradczych LIBER. Ma 14 przedstawicieli bibliotek całej Europy. W skład sekcji wchodzą architekci i bibliotekarze, którzy co dwa lata organizują międzynarodowe seminaria pogłębiające wzajemne kontakty środowiskowe. Jej publikacje są najlepszym źródłem informacji o trendach i tendencjach w światowym budownictwie bibliotecznym, gwarancją jakości nowoczesnych i funkcjonalnych budynków. Działania grupy doprowadziły do powstania anglosaskiego modelu biblioteki otwartej. W środowisku współczesnej biblioteki użytkownik i jego różnorodne oczekiwania są kluczowym czynnikiem projektów. To dla niego organizuje się przestrzeń biblioteczną a jego potrzeby narzucają kierunek zmian.

4 Seminaria LIBER Architecture Group
2014 Helsinki Designing the Future: From Concepts to Library Buildings / Projektowanie przyszłości. Od pojęć do budynków biblioteki 2012 Praga Reshape, refurbish, reorganise:designing the sustainable library / Zmiana kształtu, remont, reorganizacja: projektowanie zrównoważonej biblioteki 2010 Madryt Fit for what purpose? Planning libraries for the users of the future / Planowanie biblioteki dla użytkowników przyszłości 2008 Budapeszt Building on Experience:Learning from the Past to Plan for the Future / Przeszłość w planowaniu przyszłości 2006 Utrecht Changing Needs, Changing Libraries / Zmieniające się potrzeby. Zmieniające się biblioteki  2004 Bosen The Renaissance of the Library – adaptable library buildings / Renesans biblioteki - elastyczne budynki biblioteczne 2002 Lipsk The Effective Library. Vision, Planning Process, and Evaluation in the Digital Age / Efektywna biblioteka. Wizja, proces planowania i oceny w erze cyfrowej 2000 Warszawa The Open Library. Financial and Human Aspects / Biblioteka otwarta. Aspekty finansowe i ludzkie

5 Problem budownictwa bibliotecznego obejmuje:
Planowanie, projektowanie i wykonywanie budynków zgodnie z określonymi założeniami, a także planowanie i organizowanie przestrzeni wraz z wyposażeniem biblioteki. Tworzenie technicznej dokumentacji wielobranżowej, która obejmuje: założenia techniczno-ekonomiczne, tzw. plan budowy, tworzenie projektów szczegółowych: architektonicznego, konstrukcyjnego, instalacyjnego, sanitarnego, elektrycznego, technologicznego, przeciwpożarowego, zabezpieczenia i kontroli zbiorów, wyposażenia, ukształtowana otoczenia.

6 Kanon budownictwa bibliotecznego XIX/XX
W 1816 r. Leopoldo della Santa sformułował na użytek projektantów budynków bibliotecznych zasadę trójdzielności – wyodrębnił pomieszczenia na książki (magazyn), miejsca dla czytelników (czytelnie i wypożyczalnie) oraz bibliotekarzy (pracownie). O budowie i prowadzeniu uniwersalnej biblioteki publicznej, Florencja 1816 Rozwinięciem tej koncepcji stały się cztery prawa stanowiące kanon budownictwa bibliotek do lat 30. XX w.

7 Model budownictwa bibliotecznego XIX/XX
Model trzech niekrzyżujących się dróg bibliotecznych: czytelnika, bibliotekarza, książki (Paul Schwenke,1908) Zgodnie ze współczesną filozofią biblioteka jest miejscem, gdzie użytkownicy i zbiory mieszają się swobodnie, bez podziału na strefy czytelników, zbiorów i bibliotekarzy. Model potrójnej dostępności magazynu z pracowni, wypożyczalni, czytelni (Georg Leyh). Jednego poziomu usytuowania agend obsługujących czytelników. Organizacji rozbudowy- dobudowy do gmachu w osi poziomej i pionowej.

8 Harry Faulkner-Brown`s Ten Commandments
Współczesne wyobrażenie o projektowaniu nowoczesnych bibliotek ukształtował brytyjski architekt Harry Faulkner-Brown, twórca kilkunastu budynków bibliotecznych. Określił on 10 zasad które stanowią o funkcjonalnym projektowaniu i wykorzystaniu gmachów bibliotek. To swoista biblia dla architektów zajmujących się projektowaniem przestrzeni bibliotecznej - założenia projektowe dotyczące konstrukcji, technologii i architektury wnętrz, organizacji przestrzeni.

9 Harry Faulkner-Brown’s Ten Commandments
Budynek biblioteczny powinien być: Flexible - elastyczny Compact - zwarty Accesible - dostępny Extendible - rozszerzalny Varied - zróżnicowany Organized - zorganizowany Comfortable - wygodny Constant in environment - zapewniający stałe warunki środowiskowe i mikroklimatyczne Secure – bezpieczny Economic - ekonomiczny

10 Dobry budynek biblioteczny powinien być elastyczny
Biblioteka BTU, Cottbus BUW, Warszawa 1. Elastyczny czyli oparty na jednym module konstrukcyjnym. Zapewnia jednakową wytrzymałość stropów w całym budynku, co daje pełną zdolność przystosowywania się do zmian przestrzennych i organizacyjnych, pozwala na zmienność układów.

11 Budynek biblioteczny powinien być zwarty
Wolny Uniwersytet w Berlinie, Biblioteka Brain 2. Zwarty, z dogodnymi drogami komunikacyjnymi do łatwego i szybkiego przemieszczania się czytelników, personelu i książek.

12 Zwarty - z dogodnymi drogami komunikacyjnymi do łatwego przemieszczania się
Collegium Polonicum, Słubice

13 Zwarty - z dogodnymi drogami komunikacyjnymi do szybkiego przemieszczania się
Biblioteka Uniwersytetu Gdańskiego

14 Budynek biblioteczny powinien być dostępny
3. Dostępny, zarówno z zewnątrz do wewnątrz, jak i z głównego wejścia budynku do wszystkich ważnych dla czytelnika obszarów. Przestrzeń, do której wchodzi czytelnik powinna być drogowskazem, sama powinna prowadzić czytelnika. Biblioteka Uniwersytecka, Warszawa

15 Dostępny z zewnątrz do wewnątrz
Centrum Nowoczesnego Kształcenia Politechniki Białostockiej

16 Dostępny z zewnątrz do wewnątrz
The Mediatheque of Institut Pasteur Library Paris

17 Budynek powinien być rozszerzalny
Beatson Institute for Cancer Research, Glasgow 4. Rozszerzalny - zdolny do rozwoju przestrzennego, uwzględniający rozbudowę bez rujnowania istniejącej całości.

18 Rozszerzalny Bibliothek der Fachhochschule, Eberswalde, Herzog & de Meuron

19 Uwzględniający rozbudowę
Biblioteka Raczyńskich w Poznaniu

20 Uwzględniający rozbudowę
Biblioteka Uniwersytetu Łódzkiego

21 Dobry budynek biblioteczny powinien być zróżnicowany
Edinburgh College of Art 5. Zróżnicowany pod względem warunków pracy i wieloaspektowego dostępu do informacji, różnorodności zbiorów, pomieszczeń i usług.

22 Wolny Uniwersytet w Berlinie, biblioteka Brain
Zróżnicowany Wolny Uniwersytet w Berlinie, biblioteka Brain

23 Zróżnicowany Library of Birmingham. Centralna rotunda

24 Dobry budynek biblioteczny powinien być zorganizowany
Universitaet Bibliothek, Basil (Bazylea) 6. Zorganizowany - daje łatwy i szybki kontakt czytelnika z książką, a także dostęp do wszystkich usług bibliotecznych i informacyjnych.

25 Zorganizowany Bibliotheek Universiteit Gent, Belgium

26 Dobry budynek biblioteczny powinien być wygodny
Statbibliothek, Luckenwalde 7. Wygodny, ponieważ praca użytkownika i bibliotekarza w dobrych warunkach przestrzennych jest bardziej efektywna.

27 Wygodny Tama Art University Library, Tokio, projekt Toyo Ito

28 Dobry budynek biblioteczny powinien być:
8. Zapewniający stałe warunki środowiskowe i mikroklimatyczne konieczne dla ochrony i zachowania stanu fizycznego zbiorów bibliotecznych. 9. Bezpieczny dla czytelników, personelu i zbiorów. Ułatwia kontrolowanie przez personel zachowań czytelników, pozwala przewidzieć sytuacje zagrażające zbiorom. 10. Ekonomiczny w eksploatacji. Biblioteka powinna być wybudowana i eksploatowana przy efektywnych środkach finansowych i ludzkich.

29 Zasady Andrew McDonalda
Nie negując zasad budownictwa bibliotecznego, sformułowanych przez Faulkner-Brown`a, własne priorytety określił też Andrew McDonald, który zdecydowanie większy nacisk położył nie na sam budynek, lecz na przestrzeń biblioteki ukierunkowaną na czytelnika. McDonald bardziej niż Faulkner-Brown, odnosi swe zasady do potrzeb ludzi. MC Donald, The Ten Commandments revisited: the Qualities of Good Library Space

30 Cechy przestrzeni wg McDonald`a
Functional - funkcjonalna Adaptable - elastyczna Accesible - dostępna Varied - zróżnicowana Interactive - interaktywna Conducive - sprzyjająca Environmentally suitable - przyjazna dla środowiska Safe and secure - bezpieczna Efficient - efektywna Suitable for information technology - zaprojektowana na miarę nowych technologii and have “oomph” or “wow” - posiadająca to coś, co stanowi jej ducha

31 Funkcjonalna Łatwa w użytkowaniu, uwzględniająca interakcje
Biblioteka Uniwersytecka, Gdańsk Łatwa w użytkowaniu, uwzględniająca interakcje pomiędzy ludźmi, zbiorami i technologią informacyjną

32 Funkcjonalna CINiBA - Katowice

33 Elastyczna 2. Elastyczna - łatwa do wprowadzania zmian
Deutsche National Bibliothek, Frankfurt 2. Elastyczna - łatwa do wprowadzania zmian

34 Dostępna Biblioteka w Stuttgarcie, Eun Young Yi 3. Dostępna - łatwa w użytkowaniu, pozostawiająca czytelnikowi samodzielność

35 Dostępna Biblioteka Uniwersytecka, Olsztyn

36 Zróżnicowana Wolny Uniwersytet, Berlin, biblioteka Brain; projekt: Foster and Partners 4. Zróżnicowana – oferująca czytelnikowi możliwość wyboru przestrzeni i mediów Biblioteka Uniwersytecka, Olsztyn

37 Różnorodna Zielone dachy – obszerne tarasy na trzecim i siódmym piętrze Library of Birmingham dostępne dla użytkowników podobnie jak ogród na dachu

38 Różnorodna Biblioteka Uniwersytecka, Olsztyn

39 Interaktywna Mediateka, Wrocław 5. Interaktywna – zachęcająca do pracy i korzystania z usług, promująca współpracę Biblioteka Uniwersytecka, Olsztyn

40 Inspirująca i sprzyjająca w pracy
BUW, Warszawa Sprzyjająca pracy naukowej, a także inspirująca; pobudza wyobraźnię i motywuje do działań

41 Przyjazna 7. Przyjazna dla środowiska czyli stwarzająca optymalne warunki dla czytelników i zbiorów Biblioteka Techniczna, Praga

42 Centrum Nowoczesnego Kształcenia Politechniki Białostockiej
Przyjazna Centrum Nowoczesnego Kształcenia Politechniki Białostockiej

43 Cechy dobrej przestrzeni bibliotecznej
8. Bezpieczna – dla ludzi, zbiorów i sprzętów. Spełnienie tego warunku może być sprzeczne z względami estetycznymi i ogólną wygodą, ale jest konieczne. Całość musi być ergonomiczna, zgodna z przepisami, normami i standardami, nie tylko bibliotecznymi. 9. Efektywna – powinna funkcjonować należycie przy minimalnych kosztach zatrudnienia i eksploatacji.

44 Zaprojektowana na miarę nowych technologii
Stosująca najnowsze rozwiązania techniczne i nowoczesne systemy zabezpieczenia zbiorów, np. RFID

45 Nowe technologie Shefield, Biblioteka Uniwersytecka Park wiedzy i biblioteka- Drammen

46 Posiada to coś, co stanowi jej ducha
Bibliothek der BTU, Cottbus Herzog & de Meuron, Londyn

47 Ma to coś BUW – Marek Budzyński

48 Ma to coś CINiBA - Katowice
CINiBA - D.Herman, P. Śmierzewski, W. Skubalski

49 Ma to coś Library of Birmingham - Mecanoo architecten, architekt Francine Houben

50 Nowoczesny projekt biblioteczny
Nie ma jednego uniwersalnego rozwiązania. Wszystkie zasady, cechy, wskazówki stanowią punkt wyjścia do własnych rozwiązań, związanych z misją, kulturą organizacyjną, rolą i celami, jakie realizuje biblioteka. Projekty zawsze zależą od priorytetów organizatora biblioteki ale zawsze kształtują relacje z otoczeniem własnym i miejskim. 

51 Biblioteka jako centrum edukacyjne
Wskazuje na nową funkcję biblioteki naukowej, przejście - od biblioteki „obsługującej” do biblioteki „uczącej”, od wypożyczalni podręczników do multimedialnego centrum edukacyjnego. Biblioteka przekształca się więc w „learning center”, lub też staje się integralną częścią takiego centrum. Koncepcja biblioteki połączonej z centrum edukacyjnym pochodzi ze Stanów Zjednoczonych, a swoje europejskie korzenie ma w Wielkiej Brytanii jako następstwo działań, wynikających z zaleceń głośnego już Raportu Folleta.

52 Biblioteka jako interaktywne środowisko naukowe
To przejście od koncepcji biblioteki jako repozytorium, magazynu zbiorów, do koncepcji biblioteki jako bogatego interaktywnego środowiska naukowego – uczenia się i nauczania wraz z efektywną integracją usług bibliotecznych. Czytelnik przyzwyczajony do wolnego dostępu w świecie cyfrowym powinien taki dostęp otrzymać również w tradycyjnej bibliotece. Hybrydowy model biblioteki.

53 Wolny dostęp do zbiorów i usług
Spełnia postulaty współczesnego budownictwa bibliotecznego i jest główną zasadą organizacji przestrzeni bibliotecznej. Zapewnia szybki i samodzielny dostęp do zbiorów i innych usług bibliotecznych (kopiowanie, internet, e-zbiory). Wolny dostęp = otwarta przestrzeń = biblioteka otwarta. Planowanie wolnego dostępu to podstawa programu użytkowego bibliotek. Umożliwia organizowanie przestrzeni odpowiednio do potrzeb użytkowników, adaptowanie nowych rozwiązań użytkowych, funkcjonalnych i usługowych.

54 Biblioteka jako miejsce uczenia się
Wolny dostęp nie zapewnia komfortu pracy w ciszy, konieczne jest więc wydzielenie: miejsc odpowiadających różnym stylom uczenia się, potrzebom i upodobaniom czytelników (sale pracy grupowej, kabiny pracy indywidualnej, sale wykładowe, szkoleniowe, miejsca do rozmów, itp.), miejsc do studiowania z uwzględnieniem preferencji, zwyczajów i upodobań użytkowników w strefach cichych do pracy indywidualnej oraz głośnych, z możliwością spotkań i odpoczynku w przyjaznym otoczeniu.

55 Biblioteki jako przestrzeń publiczna
Biblioteki znajdują się w przestrzeni publicznej i równocześnie tę przestrzeń tworzą. Biblioteka przyszłości to przestrzeń publiczna, będzie istniała tak długo, jak długo będzie oferować swoim czytelnikom bezpieczne i komfortowe miejsce spotkań i miejsce nauki.

56 Biblioteka jako miejsce
Biblioteka to: miejsce spotkań określonej społeczności, miejsce uczenia się i nauczania, spokoju i bezpieczeństwa, instytucja bezpłatna i niekomercyjna, miejsce stwarzające warunki do uczenia się, prowadzenia badań, odpoczynku, rekreacji, miejsce umożliwiając znalezienie nieoczekiwanych a ważnych i inspirujących materiałów. (Sam Demas, Biblioteka jako miejsce, 2005 r.)

57 Trzecie miejsce Życie społeczne koncentruje się wokół trzech ważnych ośrodków: domu, pracy i miejsca do odpoczynku, tzw. trzeciego miejsca Jest to neutralna przestrzeń, w której spędzamy wolny czas, odpoczywamy po pracy zawodowej, pracach domowych, spotykamy przyjaciół. Ray Oldenburg The Great Good Place

58 Biblioteka jako trzecie miejsce
Jest: Centrum lokalnej społeczności z jej wartościami. Przyjaznym miejscem spotkań. Atrakcyjną przestrzenią dla kontaktów mniej formalnych, rozwijania zainteresowań, pasji, kontaktów towarzyskich. Urozmaiconą przestrzenią do nawiązywania, rozwijania i podtrzymywania więzi społecznych. Dobrym miejscem nawiązywania nowych kontaktów. Miejscem otwartym dla twórczych spotkań, debat, wymiany myśli. Forum dla twórczego fermentu. Trzecie miejsce wzmacnia poczucie przynależności do otoczenia i więzi z innymi – znanymi lub potencjalnie bliskimi nam osobami, utrwala ważne w danym środowisku wartości (Ray Oldenburg)

59 Model Biblioteki Aleksandryjskiej
Biblioteki akademicki nawiązują do tradycji legendarnej Biblioteki Aleksandryjskiej – miejsca, w którym gromadzone były zbiory ale też miejsca do twórczej pracy, spotkań i dyskusji uczonych. Nowoczesna biblioteka akademicka to nie tylko zbiory i miejsce do studiowania, to także ośrodek intelektualnego życia akademickiego uczelni, forum wymiany myśli, twórczej integracji środowiska, miejsce do działań, spotkań. Taka biblioteka tworzy warunki do kontaktów między studentami i wykładowcami. Aranżuje przestrzeń sprzyjającą organizacji debat, dyskusji, sporów, wymianie poglądów, naukowemu fermentowi.

60 Artystyczny wizerunek bibliotek
Mówiąc o bibliotece jako atrakcyjnym i przyjaznym miejscu nie można pominąć często oryginalnej i pięknej architektury, interesującej aranżacji, wyposażenia, kolorystyki, ekspozycji obiektów sztuki.

61 Biblioteka jako część miejskiej architektury
Wpisana jest w rytm miasta i regionu, jest częścią jej „tkanki” i architektury. Wpisuje się w jej życie, zakres proponowanych usług i funkcjonalność oferowanej przestrzeni.

62 Regionalna/osiedlowa biblioteka naukowa
Otwarta na potrzeby miasta i regionu. Łamie stereotypowy wizerunek biblioteki dostępnej tylko dla studentów i pracowników naukowych, wykluczając udział innych osób w sytuacjach zapotrzebowania na profesjonalną, rzetelną informację.