Jakość życia chorych przewlekle, ludzi starych, osób niepełnosprawnych

Prezentacja na temat: "Jakość życia chorych przewlekle, ludzi starych, osób niepełnosprawnych"— Zapis prezentacji:

1 Jakość życia chorych przewlekle, ludzi starych, osób niepełnosprawnych
Agnieszka Baraniecka, Sabina Kluz, Monika Kozok, Bożena Wcisło

2

3 Dotychczasowe badania odwoływały się do:
Koncepcji funkcjonalnych – możliwości pełnienia ról społecznych Koncepcji niepełnosprawności – wielowymiarowa dewiacja i stigma Koncepcji symbolicznej – znaczenie w danej kulturze Choroby,niepełnosprawności jako stresującego wydarzenia życiowego, adaptacji, radzenia sobie z trudną sytuacją Choroby, niepełnosprawności jako nierówności społecznej Osób chorych, niepełnosprawnych jako grupy mniejszościowej Postaw społecznych wobec osób chorych, niepełnosprawnych Roli mass mediów w kształtowaniu wizerunku osób chorych Samooceny choroby, niepełnosprawności w percepcji osób dotkniętych tymi problemami

4 Definicja wg. WHO Sposób postrzegania przez jednostkę jej pozycji życiowej w kontekście kultury i systemu wartości, w którym żyje i w relacji do zadań, oczekiwań i standardów obowiązujących w jej środowisku. Zakres jakości życia: Stan fizyczny Stan psychiczny Stopień niezależności Relacje społeczne Adaptacja do środowiska Religia, wierzenia, poglądy, przekonania Kompleksowa ocena przez jednostkę jej zdrowia fizycznego, stanu emocjonalnego, samodzielności w życiu, niezależności od otoczenia, relacji społecznych, osobistych wierzeń i przekonań oraz adaptacji do środowiska.

5 Definicje Jakości Życia

6 Badania nad jakością życia wg
Badania nad jakością życia wg. WHO powinny koncentrować się przede wszystkim na następujących grupach osób: Cierpiących na choroby przewlekłe np. epilepsję, choroby reumatyczne, nowotwory, AIDS, cukrzycę. Niepełnosprawnych lub chorych terminalnie, stale korzystających z opieki medycznej i pielęgniarskiej Żyjących w bardzo silnie stresujących sytuacjach Z problemami w zakresie rozwoju osobowości Dzieciach

7 Definicja wg. S. Ebrahim (1995)
Jakość życia uwarunkowana stanem zdrowia jest wyznaczona długością życia i modyfikowana przez niepełnosprawność fizyczną, funkcjonalne ograniczenia, sposób postrzegania i społeczne możliwości, które są określane przez chorobę, zastosowane metody lub długotrwałe postępowanie terapeutyczne.

8 Definicja wg. I. Barofsky (1986)
Jakość życia w ujęciu socjologicznym i ekonomicznym – aspekty wiążące się z dobrym samopoczuciem, satysfakcją, szczęściem, tym co ludzie określają jako „dobre życie”

9 Definicje w Gerontologii
Pełny sukcesów wiek podeszły Pozytywne starzenie się Satysfakcja z życia w wieku podeszłym Jakość życia = dobre życie Przyjemność z życia Osiągana satysfakcja Dobrostan psychiczny Pozycja w środowisku

10 Jakość życia = Dobroć życia (użyteczność życia)
różnica pomiędzy stanem rzeczywistym (percepcją tej rzeczywistości) a oczekiwaniami

11 Jakość życia –koncepcja wywołująca sprzężenie zwrotne
Koncepcja dynamiczna: dynamika tej koncepcji wynika z dynamiki zmian w stanie zdrowia i perspektyw życiowych, ról społecznych i doświadczalnych zmian Koncepcja dwustronna: łącząca pozytywne i negatywne aspekty dobrostanu i życia oraz fizyczne, psychiczne i społeczne wymiary zdrowia

12 ASPEKT: Fizyczny Psychologiczny Społeczny Ekonomiczny Strukturalny *obiektywne wyznaczniki jakości życia chorych łączą się z koncepcją choroby nie zawsze zgodną z percepcją stanu zdrowia przez chorego... (wg. Knippenberga)

13 Jakość życia uwarunkowana stanem zdrowia
WYMIAR OBIEKTYWNY: Stan zdrowia i sposób funkcjonowania Status społeczno-ekonomiczny WYMIAR SUBIEKTYWNY: Satysfakcja z życia Obraz samego siebie

14 H. Kunsebeck (1990) Subiektywne komponenty jakości życia:
Fizyczne (dolegliwości, ból, fizyczne samopoczucie) Psychiczne (nadzieja, niepokój, depresje, poczucie własnej godności) Społeczne (satysfakcja z pracy, sposób spędzania wolnego czasu) Międzyludzkie ( wsparcie społeczne, konflikty z partnerami, stosunki międzyludzkie)

15 H. Kunsebeck (1990) c.d. Obiektywne komponenty jakości życia:
Stan zdrowia oceniany na podstawie badań laboratoryjnych Diagnoza związana z psychopatologią Pozycja społeczna, ekonomiczna (dochód, warunki mieszkaniowe, warunki w pracy, ilość i jakość kontaktów z otoczeniem, miejsce w strukturze społecznej)

16 Wskaźniki jakości życia
Stan somatyczny Możliwość funkcjonowania Ogólny stan zdrowia Objawy chorobowe Dobrostan psychologiczny Wsparcie społeczne Satysfakcja z życia Niezależność od innych Kontrolowanie własnego zycia Umiejętność zmagania się z przeciwnościami Umiejętność przystosowania się

17 Wymiary jakości życia Zdrowie Stosunki z przyjaciółmi Praca Finanse
Religia Użyteczność Szczęście Rodzina Cavon Attitude Inventory Pamięć Nastrój Zdrowie fizyczne Funkcjonalne zdolności Relacje międzyludzkie Psychologiczny dobrostan Satysfakcja z życia Komfort środowiskowy Fizyczny dyskomfort Wg Pearlman

18 Wymiar jakości życia osób niepełnosprawnych
Izolacja Wsparcie społeczne Psychologiczny dobrostan Niepokój, objawy depresji Praca Uzależnienie od innych osób Zakres kontaktów międzyludzkich Warunki finansowe Uczenie, doskonalenie, rozwijanie Stosunki w rodzinie Poczucie bycia potrzebnym

19 Model relacji pomiędzy płcią a zdrowiem
POZYCJA SPOŁECZNA UWARUNKOWANA PRZEZ PŁEĆ: Władza Podział pracy Stereotypy ROŻNICE W STANIE ZDROWIA WEDŁUG PŁCI Chorobowość Umieralność Jakość życia uwarunkowana stanem zdrowia NIERÓWNOŚCI Dochód / Zdrowie Wykształcenie Zawód Status społeczny Dostęp do informacji Szanse życiowe ZRÓŻNICOWANIE CZYNNIKÓW RYZYKA Środowiskowe : fizyczne i społeczno-ekonomiczne Behawioralne : pogarszające zdrowie i polepszające zdrowie Biologiczne : wrodzone i kumulujące się ZRÓŻNICOWANE REAKCJE indywidualne Społeczne Instytucjonalne

20 Jakość życia (SIEGRIST, JUNGE)
Trzy powiązane ze sobą elementy ludzkiego życia: Fizyczne warunki (niepełnosprawność, ból) Psychologiczne (depresja, niepokój, samopoczucie) Społeczne (izolacja od otoczenia, zachowania w chorobie, w stanie zdrowia)

21 Badając jakość życia bierzemy pod uwagę trzy elementy
Funkcjonalne możliwości (zdolność do aktywności związanej z zaspokojeniem potrzeb dnia codziennego, udział w życiu społecznym, sprawność intelektualna, sprawność emocjonalna, pozycja ekonomiczna) Percepcja (postrzeganie własnej sytuacji życiowej) poziom dobrego samopoczucia, satysfakcji z życia Objawy chorobowe, kondycja fizyczna, zmiany wynikające z wieku

22 Traktowanie choroby, niepełnosprawności, procesu starzenia się jako stresującego wydarzenia życiowego prowadzi do rozumienia jakości życia jako efektu strategii pokonywania tych stresujących wydarzeń.

23 Jakość życia starszych wiekiem osób niepełnosprawnych
Rodzaj niepełnosprawności, lokalizacja, widoczność, okres niepełnosprawności, stopień odwracalności Percepcja niepełnosprawności i ocena sytuacji społecznej wynikającej z niepełnosprawności: Przez starszą wiekiem osobę niepełnosprawną Przez rówieśników Przez rodzinę Przez lekarzy, instytucję medyczną Przez inne instytucje działające na rzecz osób starszych niepełnosprawnych

24 A miało być łatwiej…

25 Strategia pokonywania stresującego wydarzenia życiowego (niepełnosprawności)
Choroba dziecka Niepełnosprawność Kontekst sytuacyjny Jakość życia Płeć dziecka Wiek dziecka Osobowość Sytuacja rodzinna (system więzi) Status społeczno-ekonomiczny Wsparcie społeczne Umiejętność bycia w grupie dzieci zdrowych Umiejętność adaptacji, zasoby(psychologiczne, społeczne) Zachowania związane z pokonywaniem trudności

26 Modele jakości życia Jakość życia
Starość Choroby przewlekłe Niepełnosprawność Kontekst sytuacyjny Jakość życia Charakterystyka demograficzno-społeczna Struktura społeczna. Osobowość Wsparcie społeczne Umiejętność pokonywania trudności, adaptacja Zasoby (zdrowotne, psychologiczne, społeczne) Zachowania związane z pokonywaniem trudności

27 Jakość życia jako wynik „strat”
UTRATA Uprzedniej aktywności zawodowej Współmałżonka i innych bliskich osób Uprzedniej aktywności towarzyskiej, rekreacyjnej, społecznej, ekonomicznej, zdrowotnej, niezależności funkcjonalnej, finansowej Niezależności od instytucji medycznych Niezależności od innych osób ZALEŻNOŚĆ Finansowa Od leków, innych form leczenia Od instytucji medycznych Od innych osób

28 Psychospołeczne ujęcia jakości życia
Umiejętność walki z niepełnosprawnością, z chorobami, ze starością Przystosowanie się do zmienionego obrazu ciała samoakceptacja Oceny subiektywne są wynikiem : konfrontacji z bólem, utratą sprawności, dolegliwościami, ze świadomością postępującej choroby (starzenia się). Są to oczekiwania dotyczące przyszłości, które wyrażają się obawą przed utratą samodzielności lub niezależności, utratą kontrolowania własnych zachowań, wizją zależności od innych ludzi, wycofaniem się z aktywnego życia społecznego, pogorszeniem statusu ekonomicznego.

29 Choroby Przewlekłe W badaniach dotyczących konsekwencji chorób przewlekłych coraz częściej odchodzi się od wyłącznie biologicznego oceniania stanu zdrowia, przyjmuje się natomiast bardziej holistyczny punkt widzenia, w którym zwraca się uwagę na emocjonalne doznania pacjenta, jego samopoczucie i możliwości funkcjonowania w codziennym życiu.

30 Jakość życia w chorobach przewlekłych jest związana z szeroko rozumianą rehabilitacją (medyczną, zawodową i psychospołeczną) Przebieg rehabilitacji zależy od: Wieku Środowiska społecznego Problemów sytuacyjnych wpływających na zachowanie jednostki Statusu społeczno-ekonomicznego Problemów wynikających z leczenia

31 Schorzenia wymagają od chorego, aby nauczył się żyć z pewnymi ograniczeniami wywoływanymi zmianami w stanie zdrowia, które trwać mogą kilkanaście lat lub kilkadziesiąt lat

32 Wymiary jakości życia w chorobach nowotworowych
Symptomy chorobowe, ból, zmęczenie Sprawność fizyczna Fizyczny dobrostan Niepokój, objawy depresji Psychologiczny dobrostan Samoopieka Kontynuowanie pracy Sposoby odpoczynku Aktywność w grupach społecznych Izolacja Wsparcie społeczne Stosunki seksualne

33 Starość

34

35 Wymiary jakości życia osób w wieku podeszłym (starości)
Fizyczne warunki : będące konsekwencją naturalnego procesu starzenia się, występujących w wieku starszym chorób przewlekłych, zmian w funkcjonowaniu fizycznym, ograniczeń w sprawności, niepełnosprawności. Kondycja psychiczna : ocena zdolności do panowania nad sytuacją, kontrolowanie, panowanie nad swoimi myślami i zachowaniami. Aspekt społeczny : Satysfakcja z życia rodzinnego, kontaktów z przyjaciółmi Pełnienie ról społecznych Kontynuowanie pracy zawodowej Prowadzenie domu Pozycje człowieka starszego w szerszym środowisku w społeczeństwie Satysfakcja z kontaktów ze środowiskiem Aspekt finansowy : zarobki, źródła dochodów, wydatki

36 WYMIARY JAKOŚCI ŻYCIA OSÓB W WIEKU PODESZŁYM
Aspekt finansowy Fizyczne warunki Kondycja psychiczna WYMIARY JAKOŚCI ŻYCIA OSÓB W WIEKU PODESZŁYM Aspekt społeczny Aspekt Finalny: (aspekt strukturalny) Pozycja człowieka starszego w społeczeństwie Udział w życiu publicznym Kontakty z autorytetami publicznymi Satysfakcja z pozycji społecznej

37 Jakość życia wg. gerontologów obejmuje:
Kontynuowanie pracy Warunki finansowe Zakres kontaktów międzyludzkich (rodzaj więzi z otoczeniem) Ruchliwość Warunki mieszkaniowe Uzależnienie od innych osób Uzależnienie funkcjonalne Uczenie się i doskonalenie, rozwijanie Satysfakcja z życia

38 Lepsze postrzeganie osób starszych...

39 Próba wyjaśnienia różnic w stanie zdrowia mężczyzn i kobiet
Kobiety żyją przeciętnie 6 lat dłużej niż mężczyźni Wyższa chorobowość Zgłaszają więcej objawów chorobowych Zażywają więcej leków Częściej dni złego samopoczucia Dłuższe życie, ale kosztem gorszej jej jakości!

40 Pojęcie zdrowia i jakość życia w wieku starszym
Stan zdrowia rozpatrujemy w 3 aspektach: Historia zdrowia Stopień równowagi w odniesieniu do aktualnego zdrowia Potencjał zdrowia LUB

41 Subiektywnych ocen dokonywanych przez osoby starsze wiekiem
Obiektywnych ocen ( wypowiadanych przez profesjonalistów medycznych, najczęściej lekarzy) Ocen porównawczych względem innych osób w tym samym wieku, ale należących do innych zbiorowości, ludzi lub innych grup wchodzących w skład danego systemu społecznego

42 HISTORIA ZDROWIA wskazuje na całość dotychczasowych doświadczeń związanych ze zdrowiem i stanami chorobowymi, dostarcza informacji o uprzednich postawach zdrowotnych, wzorach zachowań w zdrowiu i chorobie, uprzednim stylu życia, stabilności systemu fizycznego, psychicznego i społecznego na przestrzeni wcześniejszych okresów życia.

43 OKREŚLENIE RÓWNOWAGI W AKTUALNYM STANIE ZDROWIA
oznacza stopień sprawnego funkcjonowania osoby starszej wiekiem pod względem fizjologicznym i psychicznym, a także w odniesieniu do symbolicznych i rzeczywistych interakcji z otoczeniem.

44 POTENCJAŁ ZDROWIA jest zdolnością jednostki lub całej grupy do podtrzymania zdrowia lub przywracania go w przypadku choroby. Są to zatem fizjologiczne, psychiczne i społeczne zasoby jednostki i zdolności do ich wykorzystania w celu podtrzymania lub polepszania zdrowia

45 Uwarunkowania zdrowia z perspektywy przebiegu życia i podsumowanie wyników badań

46 Jakość życia seniora w domu pomocy społecznej – badania:
W DPS mieszkają osoby samotne w podeszłym wieku. Przyczyny:samotność, lęk, brak poczucia bezpieczeństwa, niemożność samodzielnego zabezpieczenia potrzeb życiowych. Aktywność życiową badanych ograniczały schorzenia ze strony narządu ruchu(81,4%), zmysłów(81,4%), układu krążenia(75%). Około 30% badanych wymagało opieki drugiej osoby. 81% potrzebowało pomocy podczas kąpieli, 40% miało problemy z kontrolą czynności fizjologicznych + pomoc przy ubieraniu. 33% poruszało się za pomocą wózka inwalidzkiemu.

47 Poczucie niezależności, poprawę jakości życia uzyskuje się dzięki działaniom uaktywniającym seniorów w zakresie podstawowych czynności życiowych. Spotkania z rodziną lub znajomymi, wycieczki, spacery, wizyty w filharmonii, teatrze, kinie znacznie podnosiły aktywność badanych. 80% pensjonariuszy DPS aktywnie uczestniczyło we Mszy Świętej, wiara i religia pomagały im w odnalezieniu siły i sensu życia.

48 Aspekty jakości życia uwarunkowanej stanem zdrowia
Uwarunkowania fizyczne: Zmiany w stanie funkcjonalnym, ograniczenia sprawności, stopień niepełnosprawności (somatycznej/psychicznej) Kondycja psychiczna: zdolność panowania nad sytuacją, zdolność do panowania nad swoimi zachowaniami Aspekt społeczny : pełnienie ról przynależnych dziecku (w tym ucznia, kolegi, towarzysza zabaw, itd..) Aspekt strukturalny: pozycja dziecka niepełnosprawnego w znaczących dla dziecka grupach (rodzina, grupa szkolna rówieśnicza, grupa zabawowa, grupa sąsiedzka), jak i satysfakcja z kontaktów i pozycji w znaczących grupach

49 Szereg badań potwierdza znaczenie wsparcia społecznego i sieci układów społecznych w kształtowaniu jakości życia chorych Spotkanie z przyjaciółmi, znajomymi w domu osób chorych Odwiedzanie przez osoby chore przyjaciół w ich domu Udział w aktywności grup samopomocy i stopień aktywności w tych grupach Liczba znajomych i sąsiadów Liczba bliskich przyjaciół i krewnych Kontakty telefoniczne Uczestniczenie w życiu religijnym „Bycia wśród ludzi”

50 Adresy stron internetowych
- Internetowy portal osób niepełnosprawnych - Internet dla niepełnosprawnych

51 Dziękujemy za uwagę.