Pobieranie prezentacji. Proszę czekać

Pobieranie prezentacji. Proszę czekać

Rozwój gospodarstw rolnych w latach

Podobne prezentacje


Prezentacja na temat: "Rozwój gospodarstw rolnych w latach"— Zapis prezentacji:

1 Rozwój gospodarstw rolnych w latach 1944-1960.
Wykonały:

2 Rolnictwo Polskie, osłabione najpierw długotrwałym kryzysem gospodarczym i później wyniszczone wojną, dysponowało bardzo skromnym potencjałem produkcyjnym. Głównymi zasobami była ziemia i ludzka praca.

3 Dekret o reformie rolnej
6 IX 1944r, wydano dekret o reformie rolnej. W tym dekrecie stwierdzono m.in., że podstawą ustroju rolnego w Polsce będą prywatne gospodarstwa, silne, zdrowe i zdolne o wydajnej produkcji. Przeprowadzeniem tej reformy kierował powołany w PKWN Resort Rolnictwa i Reform Rolnych, a w Rządzie Tymczasowym- Ministerstwo Rolnictwa i Reform Rolnych.

4 Celem reformy miało być:
upełnorolnienie gospodarstw karłowatych, małorolnych i średniorolnych; tworzenie gospodarstw dla bezrolnych, robotników i pracowników rolnych oraz drobnych dzierżawców.

5 Sytuacja nowych gospodarstw w pierwszym okresie była bardzo trudna
Sytuacja nowych gospodarstw w pierwszym okresie była bardzo trudna. Nie było narzędzi, brak było inwentarza, zabudowań. Niektóre działki były tak małe, że ich właściciel nie mógł zapewnić środków utrzymania dla swojej rodziny. Według szacunku produkcja rolna na wyzwolonych w 1944r. terenach stanowiła 40-60% produkcji przedwojennej. Straty wojenne Polski w rolnictwie szacuje się na 11mld zł przedwojennych. Gospodarstw wiejskich zostało zniszczonych Pola były zaminowane, oranie było bardzo niebezpieczne. Jeszcze w początkach 1947r. Przeszło 3 mln ha leżało odłogiem. W wyniku reformy rolnej zlikwidowano wielką własność ziemską, a ziemię rozparcelowano lub przekazano państwu.

6 Odbudowa rolnictwa przebiegała w warunkach:
zmian terytorialnych; zmian społecznych; ruchów migracyjnych. Odbudowa ta wymagała znacznej pomocy, zewnętrznej. Pewną pomocą były dostawy UNRRA, stanowiły one jednak krople w morzu potrzeb, środki przeznaczone na odbudowę rolnictwa należało wygospodarować we własnym zakresie. Dostawy obowiązkowe, które funkcjonowały wcześniej, nie sprzyjały wzrostowi produkcji, a co za tym idzie inwestowaniu.

7 Ze względu na deficyt żywności konieczna była jej reglamentacja
Ze względu na deficyt żywności konieczna była jej reglamentacja. Należało więc ustalić nowe zasady i nową organizację skupu, a także nowy system obciążeń wsi i nowe relacje cen artykułów rolnych i przemysłowych. Bardzo istotne było prawidłowe ustalenie nowych relacji cen artykułów przemysłowych i artykułów rolnych, gdyż mogły one wpłynąć zarówno na zaspokojenie zapotrzebowania wsi na artykuły przemysłowe, jak i stać się bodźcem do wzrostu towarowości rolnictwa. Świadczenia rzeczowe zostały zlikwidowane 1 VII 1946r. Było to punktem wyjścia nowej polityki cen. Następnie ostra zima 1946/1947 i wiosenna powódź niekorzystnie wpłynęły na produkcję rolną. Konieczne było wprowadzenie daleko idących oszczędności w dystrybucji środków żywnościowych ( wprowadzono np. dni bezmięsne i bezciastkowe). Bardzo znacznie wzrosły ceny zboża i ziemniaków. Wszystko to wpłynęło na rozwój spekulacji, zwłaszcza zbożem. Doraźne środki zaradcze, które podjął rząd w celu poprawienia sytuacji rynkowej, nie przyniosły radykalnej poprawy.

8 3 VI 1947r wprowadzono obowiązek uiszczania części podatku gruntowego w naturze. W ciągu roku 1947 państwo uzyskało w ten sposób około 600 tys. Ton zboża. U progu planu 3-letniego rolnictwo było stosunkowo słabo rozwiniętą dziedziną gospodarki, a zadania sformułowane w tym planie wymagały szybkiego rozwoju tej gałęzi gospodarki.

9 Założenia pierwszego roku planu 3-letniego w wielu dziedzinach zostały wykonane:
zwiększyła się produkcja ziemniaków i buraków cukrowych; zwiększyło się też pogłowie bydła; zlikwidowano odłogi. Nie wykonano natomiast planu produkcji zbóż i hodowli trzody chlewnej. Było to wynikiem trudnych warunków atmosferycznych (ostra zima, susza na wiosnę).

10 Państwo zorganizowało zakrojoną na szeroką skalę pomoc dla rolnictwa, obejmującą przede wszystkim akcję siewną oraz kredyt na zakup zboża siewnego i ziemniaków-sadzeniaków. Ogólnie, produkcja rolna w 1947r. była wyższa o 15% od produkcji z 1946r. a produkcja roślinna na 1 mieszkańca stanowiła 90% wielkości z 1937r. Niestety nadal występował niedobór artykułów żywnościowych. Dopiero dobre warunki atmosferyczne w 1948r. przyczyniły się do znacznej poprawy sytuacji.

11 Akcja „H” W końcu 1948r. ogłoszono tak zwaną „akcję H” mającą na celu zwiększenie hodowli nierogacizny. Uruchomiono specjalne środki budżetowe na ten cel, rozwinięto kontraktację trzody chlewnej, za terminowe dostawy stosowano wysokie premie. W połowie 1948r. zmieniła się polityka gospodarcza państwa, m.in. wykrystalizowała się koncepcja kolektywizacji wsi. W wyniku reformy rolnej i osadnictwa na ziemiach zachodnich struktura własnościowa gospodarstw rolnych przedstawiała się tak: w 1950r. gospodarstwa indywidualne zajmowały 89,6% areału użytków rolnych, gospodarstwa państwowe-9,6%, spółdzielnie produkcyjne -0,8%. Ogólna powierzchnia zasiewów w 1946r. wynosiła 10 mln ha, a w 1950r. -15 mln ha. Można zauważyć zatem, że w latach areał zasiewów wzrósł o 50%

12 Kolektywizacja W 1948r. zaczęto dążyć do zasadniczej przemiany struktury agrarnej w Polsce przez kolektywizację, która budziła w społeczeństwie wiele wątpliwości, przeważająca część chłopów, zwłaszcza na ziemiach dawnych, do kolektywizacji odnosiła się nieufnie i niechętnie. Z ekonomicznego punktu widzenia kolektywizacja rolnictwa dawała możliwość efektywniejszego włączenia wsi w proces akumulacji związany z pierwszą fazą, trudną fazą socjalistycznego uprzemysłowienia. W kraju, który jest pozbawiony przemysłu rolnictwo może stać się podstawowym źródłem akumulacji.

13 W Polsce udział rolnictwa w kumulacji przejawiał się w:
Eksporcie produktów rolnych, który opłacił import dóbr inwestycyjnych dla przemysłu; Oszczędnościach na inwestycjach rolniczych; Utrzymaniu niskich cen żywności; Dostawach obowiązkowych; Systemie podatkowym.

14 W 1949r. wartość produkcji globalnej rolnictwa wynosiła- 10,2 mld zł
W 1949r. wartość produkcji globalnej rolnictwa wynosiła- 10,2 mld zł. Produkcja maszyn rolniczych i nawozów sztucznych była jeszcze zbyt niska w stosunku do potrzeb. Ustawa o planie 6-letnim zakładała, że wartość produkcji rolniczej w 1955r. w porównaniu z 1949r. powinna wzrosnąć o 50%, w tym produkcji roślinnej o 39%, a produkcji zwierzęcej o 68%. Ogólna powierzchnia zasiewów miała obejmować 15,9 mln ha, a zbiory 4 zbóż miały wzrosnąć o 20%.

15 Spółdzielnie W 1949r. opracowano trzy typowe statuty spółdzielni produkcyjnych, które uwzględniały stopień uświadomienia chłopów. W praktyce najczęściej zakładano spółdzielnie typu trzeciego, czyli Rolniczy Zespół Spółdzielczy. Statut tego typu spółdzielni został opracowany na wzór radzieckiego kołchozu, choć niektóre jego punkty były inne. Podstawowa różnica polegała na utrzymaniu prawa do własności ziemi. Inne zasady, jak gwarancja dobrowolności przystąpienia do spółdzielni, wolny wybór władz spółdzielni, system rozliczeń dochodów spółdzielców był wzorowany na systemie radzieckim. Dochody spółdzielców zależały zarówno od dochodów spółdzielni jak i od indywidualnych wkładów pracy członków. Spółdzielnią kierował zarząd wybrany przez walne zgromadzenie, które dokonywało także podziału dochodów. Spółdzielcy mieli prawo do samodzielnego uprawiania działki przyzagrodowej i do chowu na niej określonej liczby inwentarza.

16 Obowiązujący system rozliczeń powodował, że dochody osobiste spółdzielców w poszczególnych spółdzielniach były dość zróżnicowane. Znaczną część dochodów spółdzielni oraz kredyty państwowe przeznaczono na inwestycje produkcyjne i socjalne. Spółdzielnie nie miały własnego parku maszynowego i korzystały z usług POM. Spółdzielcy mieli też wiele przywilejów w porównaniu z rolnikami indywidualnymi, m.in.: ulgi w podatkach, ubezpieczenia, opiekę lekarską, pierwszeństwo w kształceniu dzieci na wyższych uczelniach itp. Do końca 1953r. zorganizowano 7772 spółdzielnie skupiające łącznie blisko 160 tys. Członków. Na jedną spółdzielnię przypadało średnio około 20 członków, były to więc gospodarstwa niewielkie, obejmujące zwykle tylko część wsi. Rolnicze spółdzielnie produkcyjne najszybciej rozwijały się na ziemiach zachodnich.

17 W 1953r. spółdzielnie zajmowały 6,7% użytków rolnych i dostarczały 5,7% globalnej produkcji rolnictwa. Nie były to wskaźniki bardzo korzystne. Przyczyny tego stanu rzeczy tkwiła także w słabym wyposażeniu spółdzielni w środki produkcji oraz w tym, że gospodarstwa te obejmowały zbyt mały obszar. Prowadzona w latach polityka kolektywizacji nie przyniosła pożądanych wyników produkcji rolnej, gdyż zdecydowanie negatywnie wpłynęła na produkcję gospodarstw indywidualnych. Inwestycje w rolnictwie prywatnym były znikome. W okresie planu sześcioletniego nie wzrosła wartość środków trwałych (budynków, maszyn, urządzeń), ale nawet jego dekapitalizacja. Ograniczenie nakładów inwestycyjnych na rolnictwo indywidualne było wynikiem realizacji polityki rolnej polegającej na „ wypierania kułaka w oparciu biedniaka i przy neutralizowaniu średniaka”. Polegało to na zwiększaniu obowiązkowych świadczeń ekonomicznych oraz presji administracyjnej.

18 W 1951 r. ponownie wprowadzono obowiązkowe dostawy zbóż, w lutym 1952 r. – trzody chlewnej, a w maju 1952 r. – mleka. Dostawy obowiązkowe - przez progresję i układ cen – stały się narzędziem walki ekonomicznej o kolektywizację wsi. Ceny za artykuły dostarczane w ramach obowiązkowych dostaw były niższe od przeciętnych kosztów ich wytwarzania. W 1953 r. dostawy obowiązkowe obejmowały następujący odsetek produkcji towarowej gospodarstw chłopskich: zboża – 85, ziemniaki – 51, żywiec – 50. Taka polityka doprowadziła do upadku najbardziej towarowych indywidualnych gospodarstw rolnych. Strat z tym związanych nie mógł zrekompensować niewystarczający wzrost produkcji w rolniczych spółdzielniach produkcyjnych.

19 W okresie planu 6-letniego nastąpiło dalsze rozdrobnienie gospodarki chłopskiej. Liczba gospodarstw karłowatych i ich powierzchnia wzrosły o 40%, liczba gospodarstw małorolnych o 20%, a ich powierzchnia o25%, liczba i powierzchnia gospodarstw średnich nie uległy większym zmianom, natomiast zmniejszyła się liczba dużych gospodarstw i ich powierzchnia. Duże gospodarstwa, które się utrzymały bardzo zmniejszyły produkcję. W gospodarstwach karłowatych, małorolnych oraz średniorolnych zaczęło występować zjawisko dwuzawodowości mężczyzn związane z rozpoczynającą się industrializacją kraju.

20 Trudna sytuacja rolnictwa w 1953 r
Trudna sytuacja rolnictwa w 1953 r. spowodowała, że IX Plenum KC PZPR dokonało analizy sytuacji i podjęto następujące decyzje mające na celu poprawę warunków produkcji rolnej: 1) Zwiększenie pomocy kredytowej dla rolnictwa; 2) Poprawa zaopatrzenia w materiały, a zwłaszcza w artykuły budowlane i narzędzia rolnicze; 3) Zmiana charakteru Państwowych Ośrodków Maszynowych, które miały obsługiwać również indywidualne gospodarstwa chłopskie; 4) Opracowanie szczegółowych metod lepszego wykorzystania rezerw produkcyjnych w rolnictwie.

21 Problemy rolnictwa były także jedną z istotniejszych kwestii omawianych na II Zjeździe PZPR w marcu 1954 r. Zjazd ten podjął decyzję o zmianie dotychczasowej polityki rolnej. Uchwała zjazdu zawierała postanowienia o przestrzeganiu zasady dobrowolności wstępowania do spółdzielni produkcyjnych, o współpracy produkcyjnej między spółdzielniami i właścicielami indywidualnych gospodarstw rolnych oraz o aktywizacji Centrali Rolniczych Spółdzielni „Samopomoc Chłopska”. Podjęto też decyzję o dwukrotnym zwiększeniu nakładów na rolnictwo.

22 Latem 1954 roku wzrosły nakłady inwestycyjne w rolnictwie, poprawiło się zaopatrzenie w maszyny i narzędzia rolnicze, nawozy mineralne, materiały budowlane itp., a także wzrosła pomoc kredytowa państwa. Mimo tego sytuacja ekonomiczna większości gospodarstw indywidualnych nie zmieniła się, chociaż zmniejszono wielkość dostaw obowiązkowych. Brak odpowiedniego wyposażenia technicznego oraz niski poziom organizacji i techniki produkcji rolnej sprawił, że spółdzielnie produkcyjne także nie osiągnęły zadawalających wyników produkcyjnych i zadowalającej rentowności.

23 Wyniki realizacji planu 6 – letniego w rolnictwie były niższe niż oczekiwane. Zbyt słaby wzrost produkcji rolnej, a zwłaszcza roślinnej, spowodował konieczność importu artykułów rolnych. Plan nie został również wykonany w zakresie zaopatrzenia wsi w środki produkcji i nawozy sztuczne. W dalszym ciągu utrzymywały się różnice w kulturze upraw w poszczególnych regionach kraju, np średnie zużycie nawozów mineralnych w woj. Lubelskim było ponad dwukrotnie mniejsze niż w woj. Wrocławskim.

24 W październiku 1956 roku podczas VIII Plenum KC PZPR krytycznie oceniono dotychczasową politykę rolną i sytuację w rolnictwie. Uchwalono, że wymiana między przemysłem a rolnictwem ma się odbywać na zasadach rynkowych.

25 Wytyczne KC PZPR i NK ZSL ogłoszone w styczniu 1957 roku, dotyczące polityki rolnej zakładały:
1) duży wzrost zaopatrzenia rolnictwa w przemysłowe środki intensyfikacji produkcji rolnej; 2) wprowadzenie systemu kontraktacji; 3) obniżenie norm obowiązkowych dostaw zbóż o 35% oraz trzody chlewnej i ziemniaków o 19%; 4) podwyższenie cen za dostawy obowiązkowe; 5) potwierdzenie zasady dobrowolności w przystępowaniu chłopów do spółdzielni produkcyjnych; 6) aktywizację i rozwój spółdzielczości wiejskiej.

26 Działanie PGR W omawianym okresie zmieniono także organizację i system działania PGR. Dotychczasowe zespoły PGR podzielono na samodzielne przedsiębiorstwa i umocniono rolę ich kierownictwa. Od tego czasu działały one na zasadach rozrachunku gospodarczego. W rachunkowości i planowaniu dotychczasowy okres obrachunkowy, tzn. rok kalendarzowy, zastąpiono rokiem gospodarczym (od 1 lipca do 30 czerwca), co umożliwiło dostosowanie kalkulacji do cyklu produkcyjnego w rolnictwie. Zreformowano system zarobków. W celu ożywienia preferowanej a mało rentownej produkcji, wprowadzono dopłaty budżetowe.

27 Zreorganizowanie POM-ów
W omawianym okresie zreorganizowano POM-y, miały one stanowić samodzielne i samowystarczalne przedsiębiorstwa. Spółdzielnie produkcyjne , które w tym czasie mogły już na dogodnych warunkach kupować maszyny i narzędzia, w mniejszym stopniu korzystały z usług POM-ów, a więc w większym stopniu mogły z nich korzystać gospodarstwa indywidualne.

28 Zmiany w polityce rolnej w drugiej połowie 1956 r
Zmiany w polityce rolnej w drugiej połowie 1956 r. spowodowały wzrost znaczenia gospodarki indywidualnej. W rolnictwie polskim udział gospodarstw indywidualnych był największy, niewielki był natomiast udział gospodarstw państwowych i znikomy spółdzielczości produkcyjnej. Należało więc zwrócić szczególną uwagę na rolnictwo indywidualne i opracować nowe założenia długofalowej polityki rolnej.

29 W latach 1957-1958 ustabilizowała się struktura polskiego rolnictwa
W latach ustabilizowała się struktura polskiego rolnictwa. W gospodarce indywidualnej liczbowo dominowały gospodarstwa małorolne, a dość liczną, nową kategorią były w tej grupie gospodarstwa, których właściciel dodatkowo wykonywał pracę poza rolnictwem. W 1960 r. gospodarstwa małe, do 5 ha, stanowiły około 60% ogólnej liczby gospodarstw, a gospodarstwa średnie, od 5 do 10 ha, około 26%; oba te typy gospodarstw zajmowały około 40% areału. Gospodarstwa indywidualne nadal były podstawową formą gospodarowania w rolnictwie.

30 W latach najmniej rozwiązano spółdzielni o prostych formach organizacyjnych oraz tych, które zrzeszały dużo rodzin bezrolnych, czyli tych spółdzielni, w których znaczny procent ziemi pochodził z PFZ. Po 1956 r. spółdzielnie uzyskały dużą swobodę organizacyjną: miały prawo do samodzielnego ustalania statutów, mogły także podejmować działalność pozarolniczą, co wpłynęło na poprawę ich sytuacji (zwłaszcza od 1961 r.).

31 Kółka rolnicze W omawianym okresie bardzo szybko rozwijały się kółka rolnicze. Formy i metody działalności kółek rolniczych opracowano w latach Podstawowym ich zadaniem miało być podniesienie poziomu oświaty rolniczej i mechanizacja produkcji rolnej. Kółka rozprowadzały między swoich członków materiały siewne, prowadziły gospodarkę na terenach zielonych, pośredniczyły w kontraktacji itp. Kółek rolniczych było niewiele (zrzeszały tylko około 17% rolników indywidualnych) i były zbyt słabe ekonomicznie, aby wypracować dostatecznie (właśnie) środki finansowe na cele inwestycyjne.

32 Państwo popierało działalność kółek rolniczych przede wszystkim dlatego, że socjalizacja rolnictwa następowała tu stosunkowo „najniższym kosztem” i stopniowo, przy dużym udziale samych rolników. Ta forma gospodarowania umożliwiła maksymalne wykorzystanie środków własnych gospodarstw indywidualnych.

33 Na początku lat 60-tych ujawniły się pewne niekorzystne zjawiska w dziedzinie produkcji trzody chlewnej, związane zwłaszcza z falowaniem tempa wzrostu pogłowia świń. Wahliwość produkcji trzody chlewnej ma swoje przyczyny w okresowych spadkach plonów i zbiorów zbóż pastewnych i ziemniaków, co przy niezrównoważonych bilansach paszowych - wywołuje dysproporcje i w konsekwencji spadek pogłowia trzody chlewnej. Polityka rolna starała się przeciwdziałać zarówno skutkom, jak i przyczynom rozwoju cyklicznego, przede wszystkim przez stworzenie rezerw i stabilizację zaopatrzenia rolnictwa w pasze treściwe, a także przez regulowanie stanu pogłowia prosiąt.

34 Można stwierdzić, że na początku lat 60-tych po raz pierwszy uświadomiono sobie w tak ostry sposób uzależniania tempa wzrostu produkcji rolnej do rozwoju całej gospodarki narodowej, a zwłaszcza od działów zaopatrujących rolnictwo w środki produkcji. W początkach tych lat podjęto też pracę nad modelem technicznej obsługi rolnictwa. Zdecydowano się przede wszystkim na rozwijanie mechanizacji usługowej przez kółka rolnicze. W tym czasie rozwijała się również mechanizacja indywidualna. Połączenie mechanizacji indywidualnej z usługową stanowiło główny element tej strategii.

35 Dziękujemy za uwagę 


Pobierz ppt "Rozwój gospodarstw rolnych w latach"

Podobne prezentacje


Reklamy Google