Szacowanie podstawy opodatkowania 13 IV 2013 Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego WPIA UŁ www.poltax.pl.

Prezentacja na temat: "Szacowanie podstawy opodatkowania 13 IV 2013 Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego WPIA UŁ www.poltax.pl."— Zapis prezentacji:

1 Szacowanie podstawy opodatkowania 13 IV 2013 Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego WPIA UŁ www.poltax.pl

2 Powstanie obowiązku podatkowego Nierzetelność ksiąg, brak danych do podstawy opodatkowania albo utrata prawa do ryczałtu Prawo do oszacowania przez ograny podatkowe Ścisły wzorzecWielkość prawdopodobna +/- Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego WPIA UŁ www.poltax.pl

3 Podatkowe postępowanie wymiarowe Nierzetelność ksiąg Przesłanki szacowania Metoda szacowania Ogólna dyrektywa dowodowa Dyrektywy właściwe dla danej metody dowodowej Postępowanie dowodowe Dowód 1Dowód 2 … Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego WPIA UŁ www.poltax.pl

4 Szacunek (rezultat szacowania) Szacowanie (procedura szacowania) Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego WPIA UŁ www.poltax.pl

5 Szacowanie jest metodą wymiaru zobowiązań zawierającą: 1) wzorzec podstawowy podstawy opodatkowania według zasad ogólnych, choć niemożliwy do ścisłego odtworzenia; 2) uprawnienie do jego przybliżonego ustalenia i 3) zespół specjalnych procedur i metod szacunkowych pod rządami ogólnego postępowania jurysdykcyjnego. Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego WPIA UŁ www.poltax.pl

6 Z punktu widzenia procedury szacowanie jest: 1) warunkowym i zastępczym uprawnieniem do pominięcia ścisłego stosowania tych przepisów, które zawierają wzorzec materialnoprawny podstawy opodatkowania, oraz 2) zespołem procedur i metod pomocniczych, których celem jest odtworzenie zobowiązania w sytuacji, gdy nie ma danych, dane dotyczące zobowiązania są nierzetelne albo następuje utrata prawa do opodatkowania ryczałtowego (art. 23 § 1 OrdPod). Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego WPIA UŁ www.poltax.pl

7 Szacowanie to odstępstwo od materialnoprawnego wzorca stosunku prawnego określonego szczegółowo w przepisach o danym podatku. W drodze szacowania ustala się dane przybliżone do tych, jakie można by ustalić według wzorca podstawowego. Należy w tym trybie dążyć do ustalenia podstawy opodatkowania jak najbardziej zbliżonej do rzeczywistej. Jest to zatem instytucja materialno- proceduralna w tym znaczeniu, że proceduralna szacunkowa metoda wymiaru jest skorelowana z materialnoprawnym szacunkowym wzorcem podstawy opodatkowania. Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego WPIA UŁ www.poltax.pl

8 1. Dokonanie ustalenia podstawy opodatkowania w drodze oszacowania nigdy nie będzie podstawą faktycznie zaistniałą w danym przypadku. Rolą organu jest dokonanie szacunku w taki sposób, aby w możliwie jak największym stopniu jego wynik był zbliżony do rzeczywistego. 2. Sam fakt uznania ksiąg za nierzetelne i dokonywania szacowania podstaw opodatkowania nie uzasadnia tezy, że wszelkie wpłaty dokonywane przez podatników pochodzą z niezaewidencjonowanego obrotu. (I SA/Gd 214/06 wyrok WSA 2006.11.17 w Gdańsku LEX nr 328155) Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego WPIA UŁ www.poltax.pl

9 Każda metoda szacunkowa wynikająca z art. 23 Ordynacji podatkowej nie ma nigdy cech metody doskonałej, ale jest to konieczność i konsekwencja wynikająca z nierzetelnego prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów przez podatnika. Ustalenie podstawy obliczenia podatku w drodze szacunku polega na dokonywaniu ustaleń przybliżonych do stanu rzeczywistego, ale nie tożsamego. (Wyrok NSA 2000.05.23, SA/Bk 592/99, LEX nr 43402 w Białymstoku) (Wyrok NSA 2000.05.23, SA/Bk 592/99, LEX nr 43402 w Białymstoku) Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego WPIA UŁ www.poltax.pl

10 Wzorcem szacunku pozostają przepisy o danym podatku. Art. 23 par. 5: Określenie podstawy opodatkowania w drodze oszacowania powinno zmierzać do określenia jej w wysokości zbliżonej do rzeczywistej podstawy opodatkowania. Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego WPIA UŁ www.poltax.pl

11 Rezultat szacowania powinien uwzględniać wszystkie elementy wzorca podstawy opodatkowania. Szacowanie: „nie uprawnia (...) do założenia, że wydatki (...) nie zostały w ogóle poniesione” (wyr. NSA z 23.2.1994 r., III SA 1109/93, MonPod 1994, Nr 8, s. 245). „nie uprawnia (...) do założenia, że wydatki (...) nie zostały w ogóle poniesione” (wyr. NSA z 23.2.1994 r., III SA 1109/93, MonPod 1994, Nr 8, s. 245). Nie oznacza też ono, że koszty nie powinny być w ogóle wzięte pod uwagę przy ustalaniu podstawy opodatkowania (wyr. NSA z 13.7.1995 r., SA/Łd 1297/94, Legalis). Szacowanie nie pozwala bowiem na zerwanie związku z wzorcem normatywnym obowiązującym na zasadach ogólnych. Wymaga ono stosowania wszystkich norm dotyczących podstawy opodatkowania w danym podatku. Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego WPIA UŁ www.poltax.pl

12 „nie budzi przy tym wątpliwości kwestia, iż w przypadku szacunkowego ustalania przychodu i dochodu do opodatkowania organy podatkowe powinny również w drodze szacunku ustalić ewentualne koszty, związane z uzyskaniem ustalonego dochodu do opodatkowania” (wyr. WSA z 18.3.2004 r., III SA 1797/02, Legalis). Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego WPIA UŁ www.poltax.pl

13 „Skoro organy podatkowe obu instancji uznały za konieczne szacowanie podstawy opodatkowania w całości, to winny dokonać oszacowania obu elementów składających się na podstawę opodatkowania, tj. zarówno przychodu osiągniętego przez podatnika, jak i poniesionych przez niego kosztów jego uzyskania. Tylko bowiem wówczas (w sytuacji odrzucenia jako dowodu całości danych wynikających z księgi podatkowej) może być spełniony warunek wprowadzony w art. 23 § 5 OrdPod” (wyr. WSA z 9.5.2008 r., I SA/Łd 14/08, Legalis). Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego WPIA UŁ www.poltax.pl

14 „Organ podatkowy, stwierdzając fakt niezaewidencjonowania przychodu, nie może poprzestać na tym i zgodnie z zasadą prawdy materialnej winien przeprowadzić postępowanie dowodowe w celu stwierdzenia, czy z owym niezaewidencjonowanym przychodem nie wiążą się także niezewidencjonwane koszty uzyskania tego przychodu” (wyr. WSA z 4.5.2009 r., I SA/Bk 20/09, Legalis; wyr. WSA z 26.5.2009 r., I SA/Go 134/09, Legalis). Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego WPIA UŁ www.poltax.pl

15 „w sytuacji, gdy podatnik nie udowodnił w żaden sposób, iż rzeczywiście poniósł wydatki na nabycie towarów handlowych, brak jest podstaw do zaliczenia ich w ciężar kosztów uzyskania przychodów w oparciu o analizę spornych transakcji w powiązaniu z przychodami” (wyr. WSA z 26.3.2008 r., I SA/Op 6/08, CBOSA). Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego WPIA UŁ www.poltax.pl

16 Szczególne procedury szacowania to zespół norm, które mają zastosowanie wyłącznie przy szacowaniu podstaw opodatkowania. Należą do nich m.in.: 1) uproszczone normy dochodu lub kosztów dla niektórych rodzajów działalności gospodarczej, 2) szacowanie rezultatu według normatywnie wyznaczonych kryteriów oceny, 3) szacowanie z uwzględnieniem opinii biegłego. Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego WPIA UŁ www.poltax.pl

17 „każda metoda szacunkowa musi liczyć się z dyrektywą zawartą w art. 7 KPA” (wyr. NSA z 27.6.1996 r., SA/Wr 2570/95, Legalis). „każda metoda szacunkowa musi liczyć się z dyrektywą zawartą w art. 7 KPA” (wyr. NSA z 27.6.1996 r., SA/Wr 2570/95, Legalis). „Również wtedy, gdy organ podatkowy uprawniony jest do ustalenia podstawy obliczenia podatku w drodze oszacowania, nie jest on zwolniony od przestrzegania przepisów postępowania administracyjnego” (wyr. NSA z 12.4.1988 r., III SA 11432/87, niepubl. ); J. Kulicki, Orzecznictwo, s. 16. „Również wtedy, gdy organ podatkowy uprawniony jest do ustalenia podstawy obliczenia podatku w drodze oszacowania, nie jest on zwolniony od przestrzegania przepisów postępowania administracyjnego” (wyr. NSA z 12.4.1988 r., III SA 11432/87, niepubl. ); J. Kulicki, Orzecznictwo, s. 16. Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego WPIA UŁ www.poltax.pl

18 Metody wymiaru szacunkowego są instrumentami racjonalizacji tej procedury. Wykluczają szacowanie oparte na metodach losowych. (wyr. NSA z 11.5.1997 r., III SA 1502/95, MoPod 1998, Nr 4, s. 60) Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego WPIA UŁ www.poltax.pl

19 Szacowanie podstawy opodatkowania nie stanowi sankcji podatkowej, gdyż jej założeniem i celem jest jedynie odtworzenie rzeczywistości w zakresie danych mających znaczenie dla wymiaru należnego podatku (wyr. WSA z 24.6.2009 r., I SA/Ol 123/09, Legalis). Określenie podstawy opodatkowania w drodze oszacowania nie może być karą dla podatnika, ponieważ uprawnień do karania za nierzetelność księgi podatkowej nie daje organom podatkowym obowiązujące prawo, przewidując w tym wypadku jedynie odmienny od powszechnego sposób określania podstawy opodatkowania, a w konsekwencji zobowiązania podatkowego (wyr. WSA z 9.5.2008 r., I SA/Łd 14/08, Legalis). Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego WPIA UŁ www.poltax.pl

20 Decyzja w sprawie oszacowania zawiera dwa rozstrzygnięcia: o nierzetelności i o szacunku. Cechą oszacowania podstawy opodatkowania jest jej ustalenie, a nie jej odtworzenie rozumiane m.in. jako wybór na podstawie przeprowadzonego postępowania dowodowego dotyczącego uprawdopodobnienia zbliżenia do rzeczywistości (wyr. WSA z 16.4.2009 r., I SA/Bk 110/09, Legalis). Przypisywanie decyzji podjętej w trybie szacunkowym charakteru „określającego” służy tylko przypisaniu jej odsetek za zwłokę. Nie może mieć natomiast nic wspólnego z konstytutywnością albo deklaratywnością. W stosunku do deklaracji samowymiarowej, jeżeli szacunek dotyczy części podstawy opodatkowania, decyzja szacunkowa jest jednak zawsze konstytutywna. Zmienia bowiem ustalenia podatnika. Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego WPIA UŁ www.poltax.pl

21 Art. 23. § 1. Organ podatkowy określa podstawę opodatkowania w drodze oszacowania, jeżeli: 1) brak jest ksiąg podatkowych lub innych danych niezbędnych do jej określenia lub 2) dane wynikające z ksiąg podatkowych nie pozwalają na określenie podstawy opodatkowania, lub 3) podatnik naruszył warunki uprawniające do korzystania ze zryczałtowanej formy opodatkowania. Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego WPIA UŁ www.poltax.pl

22 Dopóki organ podatkowy nie wykaże, na podstawie przeprowadzonego postępowania dowodowego, nieprawdziwości zapisów w księdze podatkowej, nie może korzystać z instytucji oszacowania podstawy opodatkowania. (II FSK 624/05 wyrok NSA W-wa 2006.05.12 LEX nr 283753) Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego WPIA UŁ www.poltax.pl

23 Jeśli zapisy w podatkowej księdze przychodów i rozchodów opierają się na dowodach nie odzwierciedlających rzeczywistych zdarzeń lub księga nie rejestruje wszystkich zdarzeń, to należy traktować ją jako nierzetelną, a w konsekwencji nie może ona stanowić dowodu w postępowaniu podatkowym. (Wyrok NSA w Rzeszowie z 2002.03.15, SA/Rz 818/00, POP 2003/1/11; glosa krytyczna: Łunarski O. POP 2003/1/8/6) Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego WPIA UŁ www.poltax.pl

24 Zarówno nieistnienie danych umożliwiających określenie rzeczywistej podstawy opodatkowania jak i istnienia danych nierzetelnych, niepełnych lub nienadających się do wykorzystania przy określeniu podstawy opodatkowania uzasadnia zastosowanie oszacowania. (II FSK 1541/05 wyrok NSA W-wa 2006.12.19 LEX nr 286611) Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego WPIA UŁ www.poltax.pl

25 Przesłanką oszacowania, a więc zastosowania dyspozycji normy prawnej zamieszczonej w art. 23 Ordynacji podatkowej, jest brak danych koniecznych do ustalenia podstawy opodatkowania, niezależnie od tego, jakie są przyczyny tego braku. (II FSK 1233/05 wyrok NSA W-wa 2006.09.28 LEX nr 263793) Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego WPIA UŁ www.poltax.pl

26 Stwierdzona nierzetelność księgi podatkowej nie stwarza automatycznie podstawy do ustalenia opodatkowania w drodze szacunkowej. Zastosowanie tego trybu może mieć miejsce tylko wtedy, gdy nie ma innego sposobu ustalenia podstawy opodatkowania. (2000.09.15 wyrok NSA w Łodzi; I SA/Łd 1633/98 LEX nr 47018) Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego WPIA UŁ www.poltax.pl

27 Przepis art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych nie zwalnia organu od obowiązku podjęcia wszelkich niezbędnych działań w celu dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego, nawet wówczas, gdy ustalenie dochodu jest niemożliwe na podstawie ksiąg rachunkowych, dlatego nie wyklucza dopuszczenia jako dowodu wszystkiego co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, ponieważ w państwie prawnym metoda szacunkowego ustalania dochodu nie zyskuje pierwszeństwa przed obowiązkiem dążenia do ustalenia prawdy obiektywnej. (1999.02.24 wyrok NSA we Wrocławiu I SA/Wr 738/97 LEX nr 40905) Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego WPIA UŁ www.poltax.pl

28 1. Stwierdzenie nierzetelności księgi lub jej brak nie stwarza automatycznie podstawy do ustalenia opodatkowania w drodze szacunkowej. 2. Nie można pozbawić strony prawa wypowiedzenia się w sprawie zebranych dowodów przed wydaniem decyzji nawet w takich przypadkach, w których wynik rozstrzygnięcia wydaje się być oczywisty. (III SA 24/03 wyrok WSA w W-wie 2004.05.28 LEX nr 159061) Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego WPIA UŁ www.poltax.pl

29 Zastosowanie przepisu art. 23 § 1 Ordynacji podatkowej jest wyłączone w sytuacji, jeżeli dane wynikające z ksiąg podatkowych, uzupełnione danymi uzyskanymi w toku postępowania, pozwalają na właściwe określenie podstawy opodatkowania. (Wyrok NSA w Łodzi 2000.05.18 I SA/Łd 2089/98 LEX nr 45371) Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego WPIA UŁ www.poltax.pl

30 Szacowanie jest dopuszczalne dopiero po uznaniu księgi podatkowej za nierzetelną, a w konsekwencji po nieuznaniu jej za dowód tego, co wynika z zawartych w niej zapisów (art. 23 § 1 w związku z art. 193 § 4 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa - Dz. U. Nr 137, poz. 926 ze zm.), a więc może być jedynie następstwem uznania księgi za nierzetelną, a nie przyczyną stwierdzenia tej nierzetelności. (2003.05.28 wyrok NSA w Łodzi I SA/Łd 2418/01 ONSA 2004/2/71) Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego WPIA UŁ www.poltax.pl

31 Art. 23 § 2. Organ podatkowy odstąpi od określenia podstawy opodatkowania w drodze oszacowania, jeżeli dane wynikające z ksiąg podatkowych, uzupełnione dowodami uzyskanymi w toku postępowania, pozwalają na określenie podstawy opodatkowania. Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego WPIA UŁ www.poltax.pl

32 Nawet w wypadku braku ksiąg podatkowych - jeżeli podatnik był obowiązany do ich prowadzenia - nie jest możliwe określenie podstawy opodatkowania w drodze oszacowania, jeżeli istnieją dane niezbędne do jej określenia - art. 23 § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60) a contrario. (II FSK 12/05 wyrok NSA W-wa 2005.06.07 LEX nr 173028) Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego WPIA UŁ www.poltax.pl

33 Zgodnie z brzmieniem art. 23 § 3 Ordynacji podatkowej odstąpienie od oszacowania podstawy opodatkowania jest dopuszczalne, jeśli dane wynikające z ksiąg zostaną uzupełnione innymi dowodami pozwalającymi na ustalenie podstawy opodatkowania. (Wyrok NSA w Poznaniu z 1999.06.16 I SA/Po 2405/98 LEX nr 41996) Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego WPIA UŁ www.poltax.pl

34 Skoro z niebudzących wątpliwości ustaleń organów podatkowych wynika, jaka była wartość nabytych przez skarżącą towarów według cen zakupów i jaką marżę deklarowała sama skarżąca, to prawidłowe jest określenie przez organy podatkowe wysokości podatku dochodowego za rok 1996 i zaległości podatkowej za ten rok według tak ustalonych danych. (2001.03.08 wyrok NSA w Gdańsku I SA/Gd 2237/98 LEX nr 53589) Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego WPIA UŁ www.poltax.pl

35 Metody szacowania to inaczej pewne procedury pomijające częściowo ogólne zasady postępowania podatkowego. Pominięcie dotyczy tu w szczególności rodzajów dowodów. Dowodów tych bowiem brak i dlatego dochodzi do szacowania. Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego WPIA UŁ www.poltax.pl

36 § 3. Podstawę opodatkowania określa się w drodze oszacowania, stosując następujące metody: 1) porównawczą wewnętrzną - polegającą na porównaniu wysokości obrotów w tym samym przedsiębiorstwie za poprzednie okresy, w których znana jest wysokość obrotu; 2) porównawczą zewnętrzną - polegającą na porównaniu wysokości obrotów w innych przedsiębiorstwach prowadzących działalność o podobnym zakresie i w podobnych warunkach; 3) remanentową - polegającą na porównaniu wartości majątku przedsiębiorstwa na początku i na końcu okresu, z uwzględnieniem wskaźnika szybkości obrotu; Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego WPIA UŁ www.poltax.pl

37 4) produkcyjną - polegającą na ustaleniu zdolności produkcyjnej przedsiębiorstwa; 5) kosztową - polegającą na ustaleniu wysokości obrotu na podstawie wysokości kosztów poniesionych przez przedsiębiorstwo, z uwzględnieniem wskaźnika udziałów tych kosztów w obrocie; 6) udziału dochodu w obrocie - polegającą na ustaleniu wysokości dochodów ze sprzedaży określonych towarów i wykonywania określonych usług, z uwzględnieniem wysokości udziału tej sprzedaży (wykonanych usług) w całym obrocie. Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego WPIA UŁ www.poltax.pl

38 § 4. W szczególnie uzasadnionych przypadkach, gdy nie można zastosować metod, o których mowa w § 3, organ podatkowy może w inny sposób oszacować podstawę opodatkowania. § 5. (…)Organ podatkowy, określając podstawę opodatkowania w drodze oszacowania, uzasadnia wybór metody oszacowania. Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego WPIA UŁ www.poltax.pl

39 Szacunkowe ustalenie podstawy opodatkowania - chociaż ma w znacznej mierze charakter uznaniowy - nie może oznaczać dowolności działania organu. Ma on bowiem obowiązek zgromadzenia odpowiednich danych pozwalających na zbliżenie szacunkowej podstawy opodatkowania do jej wielkości rzeczywistej, a w szczególności powinien zastosować optymalną w określonych warunkach metodę oszacowania. Wybór metody determinowany jest materiałem faktycznym, jakim dysponuje ten organ, jak również charakterem działalności wykonywanej przez przedsiębiorcę, wreszcie miejscowymi warunkami gospodarowania. W świetle przepisu art. 23 § 5 Ordynacji podatkowej kontroli sądowej podlega nie wybór metody jako takiej, lecz to, czy zastosowane w tej metodzie dane znajdują odzwierciedlenie w materiale dowodowym i czy prawidłowy jest wniosek końcowy w postaci ustalenia dochodu. (II FSK 1276/05 wyrok NSA W-wa 2006.10.20 LEX nr 280443) Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego WPIA UŁ www.poltax.pl

40 Wybór metody szacowania spoza katalogu metod określonych w art. 23 § 3 Ordynacji podatkowej winien być wsparty wyczerpującą argumentacją. Brak takiego uzasadnienia stanowi oczywiste naruszenie wskazanego przepisu art. 23 § 4 Ordynacji podatkowej, a także naruszenie przepisów postępowania - art. 124 i art. 210 § 4 Ordynacji. (III SA/Wa 1374/06 wyrok WSA w Warszawie 2007.03.28 LEX nr 328127) Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego WPIA UŁ www.poltax.pl

41 „Z treści art. 23 § 3 i 4 OrdPod nie wynika, że ustawodawca określił kolejność wymienionych metod, a ta okoliczność determinuje wybór konkretnej metody. (…) W zależności od rodzaju posiadanych przez organ materiałów i dowodów obrazujących elementy ekonomiczne prowadzonej przez podatnika działalności gospodarczej, organ wybiera stosowną do posiadanych danych metodę umożliwiającą mu ustalenie podstawy opodatkowania w danym rodzaju podatku”. (wyr. NSA z 7.10.2011 r., I FSK 1365/10, Legalis) Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego WPIA UŁ www.poltax.pl

42 Metoda szacowania należy do organu, który jednak nie jest nieograniczony w takim wyborze. Organ podatkowy powinien zastosować optymalną w określonych warunkach metodę oszacowania. (wyr. WSA z 10.3.2009 r., I SA/Go 77/09, Legalis) Istotna jest ocena, czy przyjęte przez organ dane znajdują odzwierciedlenie w dowodach, jakimi dysponował, czy wniosek końcowy wynikający z zastosowanej metody jest prawidłowy, nie budzi wątpliwości – jest racjonalny i efektywny. (wyr. NSA z 6.8.2003 r., SA/Bd 1667/03, CBOSA) Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego WPIA UŁ www.poltax.pl

43 Wybór metody determinowany jest materiałem faktycznym, jakim dysponuje ten organ, jak również charakterem działalności wykonywanej przez przedsiębiorcę, wreszcie miejscowymi warunkami gospodarowania. (wyr. WSA z 10.3.2009 r., I SA/Go 77/09, Legalis) Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego WPIA UŁ www.poltax.pl

44 W każdym wypadku, gdy organ podatkowy (organ kontroli skarbowej) dokonuje oszacowania podstawy opodatkowania w inny sposób niż przy zastosowaniu metod z § 3 art. 23 Ordynacji podatkowej, musi uzasadnić niemożność zastosowania tych metod. (2004.08.24 wyrok WSA w Lublinie I SA/Łd 1801/03 LEX nr 134024) Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego WPIA UŁ www.poltax.pl

45 Warunkiem odstąpienia od określenia podstawy opodatkowania w drodze oszacowania jest to, aby dane wynikające z ewidencji dla celów opłacanego zryczałtowanego podatku były tego rodzaju, że istnieje możliwość ich uzupełnienia innymi dowodami odzwierciedlającymi rzeczywistość odnoszącą się do podstawy opodatkowania. Dowody te mogą być dowolnego rodzaju (np. faktury, rachunki) odzwierciedlające osiągnięte przychody i poniesione koszty. (II FSK 322/06 wyrok NSA W-wa 2007.02.21 LEX nr 307945) Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego WPIA UŁ www.poltax.pl

46 Brak jest podstaw do twierdzenia, że na gruncie podatku VAT wykluczone było stosowanie art. 23 Ordynacji podatkowej. Skoro, bowiem ustawodawca użył w jego treści pojęcia "podstawa opodatkowania", to nie ma przeszkód w stosowaniu tego pojęcia na gruncie podatku VAT. Należy jedynie odnieść się do podstawy opodatkowania podatkiem od towarów i usług stosując unormowania zawarte w ustawie z dnia 8 stycznia 1993 r. o podatku od towarów i usług oraz podatku akcyzowym (Dz. U. Nr 11, poz. 50 ze zm.). (I FSK 1088/05 wyrok NSA W-wa 2006.07.18 LEX nr 293125) Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego WPIA UŁ www.poltax.pl

47 Jeżeli podatnik zamierzał zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów także kwoty objęte zakwestionowanymi przez organy podatkowe (fikcyjnymi) fakturami, to ciężar dowodu poniesienia faktycznego wydatkowania przezeń tych kwot w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą w danym roku podatkowym spoczywał właśnie na podatniku. (2003.12.18 wyrok SN III RN 136/02 Przegląd Podatkowy 2004/4/49) Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego WPIA UŁ www.poltax.pl

48 Art. 23a. Jeżeli podstawa opodatkowania została określona w drodze oszacowania, a podatnik jest zobowiązany do wpłaty zaliczek na podatek, organ podatkowy określa wysokość zaliczek, za okres, za który podstawa opodatkowania została oszacowana, proporcjonalnie do wysokości zobowiązania podatkowego za cały rok podatkowy lub inny okres rozliczeniowy. Przepis art. 53a stosuje się odpowiednio. Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego WPIA UŁ www.poltax.pl