Konferencja Uczeń ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi we współczesnej szkole SEMINARIUM NAUKOWO-METODYCZNE Nauczyciele województwa świętokrzyskiego.

Prezentacja na temat: "Konferencja Uczeń ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi we współczesnej szkole SEMINARIUM NAUKOWO-METODYCZNE Nauczyciele województwa świętokrzyskiego."— Zapis prezentacji:

1 konferencja Uczeń ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi we współczesnej szkole SEMINARIUM NAUKOWO-METODYCZNE Nauczyciele województwa świętokrzyskiego wobec zadań związanych z realizacją specjalnych potrzeb edukacyjnych uczniów    Wydział Pedagogiczny i Artystyczny 22 października 2013 Centrum Edukacji Artystycznej UJK Wydział Pedagogiczny i Artystyczny ul. Krakowska 11, Kielce Samorządowy Ośrodek Doradztwa Metodycznego i Doskonalenia Nauczycieli w Kielcach

2 Doradztwa Metodycznego i Doskonalenia Nauczycieli
Partnerzy: Kuratorium Oświaty w Kielcach Miejski Zespół Poradni Psychologiczno-Pedagogicznych w Kielcach Patronat honorowy: JM Rektor UJK  prof. dr hab. Jacek Semaniak Marszałek Województwa Świętokrzyskiego  Adam Jarubas Prezydent Miasta Kielce  Wojciech Lubawski Świętokrzyski Kurator Oświaty  Małgorzata Muzoł Wydział Pedagogiczny i Artystyczny Samorządowy Ośrodek Doradztwa Metodycznego i Doskonalenia Nauczycieli w Kielcach

3 Doradztwa Metodycznego i Doskonalenia Nauczycieli
Komitet naukowo-organizacyjny prof. UJK dr hab. Mirosław Babiarz - przewodniczący prof. UJK dr hab. Marek Kątny, prof. UJK dr hab. Sławomir Koziej, dr K. Bidziński - sekretarz, z-ca przewodniczącego dr Alicja Giermakowska - sekretarz, dr Katarzyna Krzystanek - sekretarz, dr Anna Ozga - sekretarz, dr Mirosław Rutkowski - sekretarz, dr Ewa M. Szumilas - sekretarz, z-ca przewodniczącego, mgr Elżbieta Czerwonka - wiceprzewodnicząca, mgr Barbara Jamróz - wiceprzewodnicząca, mgr Agnieszka Sprzęczka-Piłacik - koordynator konferencji  Wydział Pedagogiczny i Artystyczny Samorządowy Ośrodek Doradztwa Metodycznego i Doskonalenia Nauczycieli w Kielcach

4 Doradztwa Metodycznego i Doskonalenia Nauczycieli
„Podniesienie efektywności kształcenia uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi – przymus, wybór czy nowe możliwości?” Wydział Pedagogiczny i Artystyczny dr Ewa Szumilas UJK Kielce mgr Agnieszka Sprzęczka – Piłacik SODMiDN Kielce MZ PPP Kielce Samorządowy Ośrodek Doradztwa Metodycznego i Doskonalenia Nauczycieli w Kielcach

5 PARTNERZY MERYTORYCZNI
Specjalny Ośrodek Szkolno – Wychowawczy dla Słabosłyszących i Niesłyszących w Kielcach, dyrektor M. Jagniątkowska Specjalny Ośrodek Szkolno – Wychowawczy Nr 2 w Kielcach, dyrektor G. Czapla Wydawnictwo MAC Edukacja

6 SPONSORZY ZESPÓŁ SZKÓŁ PONADGIMNAZJALNYCH w Chmielniku
ZESPÓŁ SZKÓŁ ZAWODOWYCH Nr 1 w Starachowicach ZESPÓŁ SZKÓŁ PRZEMYSŁU SPOŻYWCZEGO w Kielcach FUNDACJA VIVE Kielce SERCE DZIECIOM

7 „Gdyby wszyscy byli tacy sami, nikt nikomu nie byłby potrzebny”
Motto „Gdyby wszyscy byli tacy sami, nikt nikomu nie byłby potrzebny” ks. Jan Twardowski

8 Specjalne potrzeby edukacyjne
to „...potrzeby, które w toku rozwoju dzieci i młodzieży wynikają z ich niepełnosprawności lub powstają z innych przyczyn trudności w uczeniu się” (Reforma Systemu Kształcenia Uczniów ze Specjalnymi Potrzebami Edukacyjnymi Warszawa: Ministerstwo Edukacji Narodowej, s.11)

9 Odsetek dzieci, u których trudności w rozwoju mają poważny wpływ na możliwości uczenia się oraz adaptacji społecznej sięga do 20% populacji w wieku szkolnym. (Grodzka i Serafin 1999:163)

10 Specjalne potrzeby edukacyjne wg prof. M. Bogdanowicz
„Odnoszą się do tej grupy uczniów, która nie może podołać wymaganiom powszechnie obowiązującego programu edukacyjnego. Mają oni, bowiem znacznie większe trudności w uczeniu się niż ich rówieśnicy. Są w stanie kontynuować naukę, ale potrzebują pomocy pedagogicznej w formie specjalnego programu nauczania i wychowania, specjalnych metod, dostosowanych do ich potrzeb, możliwości i ograniczeń. Powinni być nauczani przez specjalistyczną kadrę pedagogiczną w odpowiednich warunkach bazowych przy uwzględnieniu odmiennych rozwiązań organizacyjnych”.

11 Uczniowie ze SPE Rozp. MEN z dnia 30 kwietnia 2013r
Uczniowie ze SPE Rozp. MEN z dnia 30 kwietnia 2013r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach 3. 1. Pomoc psychologiczno-pedagogiczna udzielana uczniowi w przedszkolu, szkole i placówce polega na rozpoznawaniu i zaspokajaniu indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych ucznia oraz rozpoznawaniu indywidualnych możliwości psychofizycznych ucznia, wynikających w szczególności: 1) z niepełnosprawności; 2) z niedostosowania społecznego; 3) z zagrożenia niedostosowaniem społecznym; 4) ze szczególnych uzdolnień; 5) ze specyficznych trudności w uczeniu się; 6) z zaburzeń komunikacji językowej; 7) z choroby przewlekłej; 8) z sytuacji kryzysowych lub traumatycznych; 9) z niepowodzeń edukacyjnych; 10) z zaniedbań środowiskowych związanych z sytuacją bytową ucznia i jego rodziny, sposobem spędzania czasu wolnego i kontaktami środowiskowymi; 11) z trudności adaptacyjnych związanych z różnicami kulturowymi lub ze zmianą środowiska edukacyjnego, w tym związanych z wcześniejszym kształceniem za granicą.

12 Najważniejsze dokumenty dotyczące edukacji i praw człowieka
Powszechna Deklaracja Praw Człowieka (1948) Konwencja Praw Dziecka (1989) Światowa Deklaracja Edukacji dla Wszystkich (1990) Standardowe Zasady Wyrównywania Szans Osób Niepełnosprawnych (1993) Deklaracja z Salamanki - Wytyczne dla Działań w zakresie Specjalnych Potrzeb Edukacyjnych (1994) Milenijne Cele Rozwojowe (2000), Program Edukacji dla Wszystkich do 2015 Konwencja Praw Osób Niepełnosprawnych (2006) 48 Sesja UNESCO – Międzynarodowa Konferencja nt. „Edukacja włączająca – drogą do przyszłości” (2008)

13 Standardowe Zasady Wyrównywania Szans Osób Niepełnosprawnych (1993)
Zasada 6, dotycząca edukacji: „Państwa powinny uznać zasadę równych szans edukacyjnych - na poziomie podstawowym, średnim i wyższym dla dzieci, młodzieży i dorosłych z niepełnosprawnościami - organizowanych w warunkach integracji. Powinny one zagwarantować, by edukacja osób niepełnosprawnych stanowiła integralną część systemu oświaty” (The Standard Rules, 1994, s.23).

14 Deklaracja z Salamanki (1994)
każde dziecko ma fundamentalne prawo do nauki i należy dać szansę osiągnięcia i utrzymania odpowiedniego poziomu kształcenia; każde dziecko ma charakterystyczne indywidualne cechy, zainteresowania, zdolności i potrzeby w zakresie nauczania systemy oświaty powinny być tworzone, a programy edukacyjne wdrażane z uwzględnieniem dużego zróżnicowania tych charakterystycznych cech i potrzeb; dzieci o specjalnych potrzebach edukacyjnych muszą mieć dostęp do zwykłych szkół, które powinny przyjąć je w ramach nauczania, stawiającego dziecko w centrum zainteresowania i zdolnego zaspokoić jego potrzeby;

15 Deklaracja z Salamanki (1994) c.d.
zwykłe szkoły o tak otwartej orientacji są najskuteczniejszym środkiem zwalczania dyskryminacji, tworzenia przyjaznych społeczności, budowania otwartego społeczeństwa oraz wprowadzania w życie edukacji dla wszystkich. Co więcej zapewniają one odpowiednie wykształcenie większości dzieci oraz poprawiają skuteczność, a także efektywność kosztową całego systemu oświaty” (UNESCO 1994, s. VIII).

16 Co jest celem polityki państwa wobec uczniów niepełnosprawnych
Co jest celem polityki państwa wobec uczniów niepełnosprawnych? (wystąpienie na konferencji „Wsparcie rodzin z osobami z niepełnosprawnościami ze szczególnym uwzględnieniem wsparcia edukacji niepełnosprawnych dzieci” w ramach posiedzenia Podkomisji stałej ds. osób niepełnosprawnych w dniu 22 maja 2012 r.) Włączanie osób niepełnosprawnych w środowisko lokalne -również na poziomie edukacji. System oświaty w teorii sprzyja wczesnej socjalizacji dzieci niepełnosprawnych do życia w lokalnym środowisku. Zarówno Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej, jak i Ustawa o systemie oświaty zapewniają im równy dostęp do edukacji i dostosowanie procesu nauczania do potrzeb i możliwości ucznia. Przepisy oświatowe przyznają dziecku niepełnosprawnemu swobodny dostęp do trzech form kształcenia specjalnego: w szkole ogólnodostępnej, w szkole (lub klasie) integracyjnej oraz w szkole (lub klasie) specjalnej. Wyboru dokonują rodzice, którzy mogą się w tej sprawie zwrócić o pomoc do specjalistów. Również sposób naliczania kwoty uzupełniającej części oświatowej subwencji ogólnej pozwala na pokrycie dodatkowych kosztów kształcenia ucznia niepełnosprawnego niezależnie od formy kształcenia. Subwencja naliczana jest na dziecko, zależnie od wpisanego w orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego rodzaju niepełnosprawności. Zmiana mechanizmu finansowania edukacji uczniów niepełnosprawnych przez państwo wymaga racjonalizacji finansów oświaty i należy ją rozłożyć na kilka lat.

17 Uczniowie z niepełnosprawnością (wystąpienie na konferencji „Wsparcie rodzin z osobami z niepełnosprawnościami ze szczególnym uwzględnieniem wsparcia edukacji niepełnosprawnych dzieci” w ramach posiedzenia Podkomisji stałej ds. osób niepełnosprawnych w dniu 22 maja 2012 r.) Niepełnosprawność to problem złożony. Obejmuje wiele różnych kategorii schorzeń. Pierwsze skojarzenie to niepełnosprawność ruchowa, ale pojęcie niepełnosprawności obejmuje też upośledzenie umysłowe (ponad połowa wszystkich uczniów niepełnosprawnych), autyzm czy problemy sensoryczne Niepełnosprawności sprzężone (więcej niż jedna) występują u 12% wszystkich uczniów z niepełnosprawnością. Rosnącym problemem dla systemu oświaty jest autyzm (w tym różne zaburzenia ze spektrum autyzmu, np. zespół Aspergera, całościowe zaburzenia rozwojowe). Na całym świecie odnotowuje się wzrost liczby osób dotkniętych autyzmem. W Polsce uczniowie z autyzmem stanowią 4% uczniów niepełnosprawnych, co stanowi ok. 0,1% ogółu uczniów (jeden na tysiąc uczniów). Wliczając w to dzieci ze sprzężeniami, udział autyzmu wśród uczniów niepełnosprawnych wzrasta do 6%.

18 Statystyka W Polsce wg danych z roku szkolnego 2010/11 kształci się ok. 158 tys. uczniów niepełnosprawnych (posiadających orzeczenie z poradni psychologiczno- pedagogicznej) na poziomie od przedszkola do szkoły ponadgimnazjalnej. Stanowi to 2,4% z ogólnej liczby 6,5 mln uczniów. Najmniej uczniów niepełnosprawnych jest tam, gdzie nie ma obowiązku szkolnego – w przedszkolach i szkołach ponadgimnazjalnych (przedszkola 1%, szkoły podstawowe 2,8%, gimnazja 4,1%, szkoły ponadpodstawowe 1,7%). W placówkach niepublicznych kształci się jedynie 3,2% uczniów niepełnosprawnych (w por. z 10,4% dla ogółu uczniów).

19 To co bardzo ważne… Prezentowane dane pochodzą z Systemu Informacji Oświatowej i obrazują stan na dzień Najbardziej znacząca różnica między niepełnosprawnymi uczniami przedszkoli a niepełnosprawnymi uczniami szkół dotyczy udziału dzieci z autyzmem. Co czwarte niepełnosprawne dziecko w przedszkolu to autysta. Dla szkół podstawowych, gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych wskaźnik ten wynosi odpowiednio: 4%, 1,2%, o,8%. Może to oznaczać niemałe wyzwanie dla systemu edukacji, bowiem dzieci te w najbliższych latach trafią do szkół podstawowych. W gimnazjach znacznie wyższy niż w szkołach na innym poziomie kształcenia jest udział w ogólnej liczbie uczniów niepełnosprawnych: uczniów niedostosowanych społecznie (6%) i zagrożonych niedostosowaniem społecznym (4%), a także uczniów z zaburzeniami zachowania (7%). – zmiana rozporządzenia Ta ostatnia kategoria uczniów stanowi też znaczący odsetek uczniów niepełnosprawnych w szkołach podstawowych (8%).

20 NIEPEŁNOSPRAWNI W SZKOLNICTWIE PONADGIMNAZJALNYM
Uczniowie niepełnosprawni po ukończeniu gimnazjum najczęściej kształcą się w: zasadniczych szkołach zawodowych (48%, głównie uczniowie z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim), w szkołach specjalnych przysposabiających do pracy (28%, głównie uczniowie z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym), w liceum ogólnokształcącym (11% - głównie uczniowie z niepełnosprawnością ruchową, słabowidzący, słabosłyszący, z zaburzeniami zachowania i zagrożeni niedostosowaniem społecznym) dalsze 3% w liceum ogólnokształcącym uzupełniającym dla absolwentów zasadniczych szkół zawodowych – głównie uczniowie z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim) czy technikum, w tym również uzupełniającym (łącznie około 6%, struktura podobna jak dla liceum ogólnokształcącego, z nieco wyższym udziałem uczniów niesłyszących i niedosłyszących).

21 Rodzaje niepełnosprawności w %
Ze względu na przyczynę wydania orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego, największą grupę wśród uczniów niepełnosprawnych stanowią uczniowie z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim (36%) oraz umiarkowanym lub znacznym (20%). W dalszej kolejności są to uczniowie z niepełnosprawnościami sprzężonymi, a więc z więcej niż jedną niepełnosprawnością (12%), z niepełnosprawnością ruchową (6%) i z zaburzeniami zachowania (6%). Udział każdej z pozostałych niepełnosprawności w ogólnej liczbie uczniów niepełnosprawnych nie przekracza 5%.

22 Forma kształcenia: ogólnodostępne, integracyjne, specjalne
System edukacji w Polsce uwzględnia trzy formy kształcenia uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi: edukację włączającą – uczeń z niepełnosprawnością realizuje edukację w szkole ogólnodostępnej; edukację specjalną w szkole integracyjnej lub klasie integracyjnej w szkole ogólnodostępnej z oddziałami integracyjnymi edukację specjalną w szkole specjalnej lub klasie specjalnej w szkole ogólnodostępnej taki system obowiązuje w 17 europejskich krajach zrzeszonych w Europejskiej Agencji Rozwoju Uczniów ze SPE (28 państw). W 7 krajach realizuje się edukację tylko w formie ogólnodostępnej, 5 państw realizuje jedynie formę edukacji ogólnodostępnEJ i specjalnej. (Źródło –raport NIK zał. 1 )

23 Forma kształcenia: ogólnodostępne, integracyjne, specjalne
Oddziały integracyjne skupiają największą część niepełnosprawnych przedszkolaków (47%). Na kolejnych poziomach edukacji odsetek uczniów objętych tą formą kształcenia w szkołach integracyjnych stopniowo maleje szkoły podstawowe – 24%, gimnazja – 15%, szkoły ponadgimnazjalne – 6% Rośnie jednocześnie procent uczniów niepełnosprawnych w oddziałach i klasach specjalnych. Dla przedszkoli wynosi on 31%, dla szkół podstawowych – 42%, dla gimnazjów – 57%, a dla szkół ponadgimnazjalnych – 82%.

24 Edukacja integracyjna
integracja oznacza przede wszystkim „nie-segregację” może ona oznaczać m.in.: umieszczenie dzieci niepełnosprawnych w klasie specjalnej szkoły zwykłej - zapewniając w ten sposób tzw. integrację przestrzenną; umieszczenie dzieci niepełnosprawnych w klasie lub szkole integracyjnej z zapewnieniem specjalnej pomocy; Nadreprezentację liczby dzieci z niepełnosprawnościami w klasie; szkoła integracyjna nie jest szkołą rejonową najbliższą miejsca zamieszkania dziecka.

25

26 Forma kształcenia: oddziały ogólnodostępne, integracyjne, specjalne
Największy procentowy udział w oddziałach ogólnodostępnych mają uczniowie przewlekle chorzy (66%) oraz z niepełnosprawnościami sensorycznymi: słabo słyszący (51%) i słabo widzący (50%), nieco niższy uczniowie z niepełnosprawnością ruchową (41%) i z zaburzeniami psychicznymi (39% tej grupy). Natomiast rodzaje niepełnosprawności z najwyższym odsetkiem uczniów w oddziałach specjalnych to zagrożeni uzależnieniem (95% tej grupy), niedostosowani społecznie (87%) oraz z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym (79%).

27 Nauczanie indywidualne
Odsetek uczniów objętych indywidualnym nauczaniem jest związany z poziomem kształcenia. Największą wartość osiąga on w gimnazjach (0,56% ogółu uczniów), a dalszej kolejności w szkołach podstawowych (0,40%). Mniejszy udział mają uczniowie nauczani indywidualnie w szkołach ponadgimnazjalnych i w przedszkolach (odpowiednio 0,18% i 0,16) Uderzające są różnice w odsetku uczniów nauczanych indywidualnie między szkołami publicznymi a niepublicznymi . W tych ostatnich odsetek ten jest na każdym poziomie kształcenia parokrotnie niższy niż w szkołach publicznych. Można przypuszczać, że szkoły niepubliczne niechętnie przyjmują uczniów, których stan zdrowia uniemożliwia lub znacznie utrudnia udział w zajęciach w szkole.

28 SZANSE I ZAGROŻENIA W EDUKACJI UCZNIÓW Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIAMI
Kształcenie uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi przez dość długi okres czasu zajmowało ważne miejsce w przedsięwzięciach Ministerstwa Edukacji Narodowej ( od października 2008 r.) w dwóch komisjach eksperckich: Zespołu ds. kształcenia uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi i Zespołu opiniodawczo-doradczego do spraw kształcenia zawodowego. Formuła prac zespołów była różna, ale cel jeden: określić miejsce ucznia niepełnosprawnego w systemie edukacji tak, by mógł on osiągnąć pełną samodzielność, bądź samodzielność na miarę jego możliwości oraz oczekiwań.

29 SZANSE I ZAGROŻENIA W EDUKACJI UCZNIÓW Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIAMI
Z danych statystycznych raportu wynika mała skuteczność edukacji specjalnej w formach włączających, z uwagi na nierealizowanie w tej formie uwarunkowań koniecznych do właściwej realizacji uczenia się młodzieży z niepełnosprawnościami. Trudności sygnalizowane były już wcześniej, w trakcie prac nad reformą.

30 Model współpracy Nauczyciele szkół ogólnodostępnych nie mogą czuć się osamotnieni. Należy określić zasoby (kwalifikacje, zadania) placówek, instytucji. Trzeba szukać rozwiązań merytorycznych, mających na celu wspomaganie ucznia ze SPE i jego rodziców, a także nauczycieli, dotyczących np. specyfiki pracy z uczniem z określoną niepełnosprawnością, dysfunkcją lub zdolnością, efektywnej współpracy ze specjalistami Poradni Psychologiczno- Pedagogicznej, szkół i placówek specjalnych, integracyjnych. Proponujemy utworzenia koalicji na rzecz ucznia ze SPE, dotyczącej powoływania i organizacji zespołów w przedszkolu, szkole czy placówce, włączając do współpracy wszystkie instytucje pomocowe, organizacje pozarządowe, wolontariat. Ważna jest współpraca z samorządami i stworzenie zapisów dotyczących pomocy dzieciom i młodzieży ze SPE – w lokalnej strategii oświatowej.

31 Model współpracy szkoły z organizacjami w środowisku lokalnym R
Model współpracy szkoły z organizacjami w środowisku lokalnym R.Dorczak

32 Warunki zaistnienia modelu współpracy
1.Zdolność do właściwej percepcji problemów – wąskie rozumienie roli zawodowej nauczyciela 2.Znajomość siebie i osobistych profesjonalnych możliwości i ograniczeń – świadomość tego , że problemy uczniów są złożone i wymagają sięgania do różnych źródeł wiedzy i umiejętności 3.Znajomość możliwości i ograniczeń współpartnerów – co pomaga formułować oczekiwania i warunki współpracy 4.Właściwa organizacja wspólnej pracy – poziom technologiczny (organizacja),interpersonalny (kompetencje) i kulturowy (zrozumienie)

33 Bariery utrudniające współpracĘ
1.Niewłaściwe przygotowanie do zawodu nauczycielskiego i przygotowanie kadry do pracy w instytucjach publicznych – wąska specjalizacja 2.”Neurotyczna osobowość” szkoły jako instytucji – lęk przed niekompetencją i ujawnieniem słabości 3.Brak wiedzy i umiejętności dotyczących sposobów wchodzenia w relacje współpracy – brak znaczenia świadomości tych relacji

34 DZIĘKUJEMY