Nowa podstawa programowa- proces dydaktyczny – egzamin Katowice 2009 Matura a podstawa programowa – nowe perspektywy dydaktyczne dr Kornelia Rybicka dr.

Prezentacja na temat: "Nowa podstawa programowa- proces dydaktyczny – egzamin Katowice 2009 Matura a podstawa programowa – nowe perspektywy dydaktyczne dr Kornelia Rybicka dr."— Zapis prezentacji:

1 Nowa podstawa programowa- proces dydaktyczny – egzamin Katowice 2009 Matura a podstawa programowa – nowe perspektywy dydaktyczne dr Kornelia Rybicka dr Beata Udzik

2 Matura a podstawa programowa – nowe perspektywy dydaktyczne Jak można by dziś zdefiniować wypracowanie egzaminacyjne, to, które zaprojektowane zostaje w temacie, i to, które tworzy uczeń zdający maturę?

3 Matura a podstawa programowa – nowe perspektywy dydaktyczne Wypracowanie jako szkolna forma wypowiedzi. Kłopoty z definicją.

4 Matura a podstawa programowa – nowe perspektywy dydaktyczne Według Marii Nagajowej wypracowanie jest sposobem pisemnego wyrażania myśli i jako takie wymaga wielu czynności umysłowych: zrozumienia tematu, zaangażowania pamięci, wyselekcjonowania wiążących się z tematem obrazów, skojarzeń, pojęć, treści, fragmentów wiedzy oraz odpowiedniego ich ułożenia. Wypracowanie więc to zadanie intelektualne.

5 Matura a podstawa programowa – nowe perspektywy dydaktyczne Maria Jędrychowska Podejmując problem wypracowania szkolnego, zwraca z kolei uwagę na cztery kategorie istotne dla działań tekstotwórczych: zrozumieć, szukać, konstruować, redagować.

6 Matura a podstawa programowa – nowe perspektywy dydaktyczne Jerzy Kaniewski „zapis pierwszych dwóch czynności („zrozumieć” i „szukać”) złoży się (…) na plan psychologiczny wypowiedzi, wyznaczający zakres możliwego do wykorzystania materiału, a stanowiący punkt wyjścia do konstruowania ostatecznego planu logicznego.”

7 Matura a podstawa programowa – nowe perspektywy dydaktyczne „Pisemna wypowiedź ucznia na zadany temat, która może przybierać różne formy gatunkowe: rozprawki, opowiadania, opisu, charakterystyki postaci, sprawozdania itp. Każde wypracowanie jest realizacją określonego gatunku wypowiedzi. Nie należy utożsamiać wypracowania z rozprawką ani traktować go jako odrębnego gatunku wypowiedzi, jest to bowiem kategoria nadrzędna wobec wszystkich gatunków szkolnych.” „Wiedza o języku polskim w zreformowanej szkole”

8 Matura a podstawa programowa – nowe perspektywy dydaktyczne Maria Nagajowa zauważa, iż „każda szkolna dłuższa forma wypowiedzi ma cechy szczególne, odróżniające ją od innych form. Uczeń powinien znać te cechy teoretycznie i praktycznie w takim stopniu, żeby umiał rozwinięcie określonego tematu ukształtować w obranej formie.”

9 Matura a podstawa programowa – nowe perspektywy dydaktyczne Stanisław Gajda „Posługiwanie się językiem polega m.in. na tworzeniu tekstu zgodnie z wzorcami.” Porozumiewanie odbywa się zawsze przy pomocy wypowiedzi, które są realizacją określonych zasad ich konstruowania.

10 Matura a podstawa programowa – nowe perspektywy dydaktyczne Bożena Chrząstowska dwustopniowy układ łączący akt komunikacji dydaktycznej (nauczyciel – uczeń) z aktem komunikacji literackie (autor – czytelnik): podstawa do zaistnienia w szkole czynności analityczno – interpretacyjnych odejście od ideologizacji odbioru literatury w szkole strukturalistyczne instrumentarium miało służyć wydobyciu literackości dzieła, rezygnacji z jedynie słusznych, gotowych wykładni jego sensu

11 Matura a podstawa programowa – nowe perspektywy dydaktyczne program nauczania liceum ogólnokształcącego, liceum zawodowego i technikum z 1990 roku: czytelnicza koncepcja nauczania literatury interpretacja rozumiana jako efekt czynności analitycznych jako proces, w którym na podstawie obserwacji kształtu artystycznego tekstu i jego funkcji buduje się sens dzieła w dziale ćwiczenia w mówieniu i pisaniu - formy wypowiedzi nie pojawia się interpretacja

12 Matura a podstawa programowa – nowe perspektywy dydaktyczne W podstawie programowej z 1999 roku po raz pierwszy interpretacja utworu literackiego lub fragmentu występuje nie tylko w znaczeniu czynności, ale także szkolnej formy gatunkowej. W standardach wymagań egzaminacyjnych będących podstawą formułowania zadań zagadnienia analizy i interpretacji zostały ujęte we wszystkich trzech obszarach (wiadomości i rozumienie, korzystanie z informacji i tworzenie informacji).

13 Matura a podstawa programowa – nowe perspektywy dydaktyczne W nowej podstawie programowej analiza i interpretacja uzyskały znaczący wymiar, stając się jednymi z trzech celów kształcenia – wymagań ogólnych. „uczeń tworzy dłuższy tekst pisany lub mówiony (rozprawka, recenzja, referat, interpretacja utworu literackiego lub fragmentu) zgodnie z podstawowymi regułami jego organizacji, przestrzegając zasad spójności znaczeniowej i logicznej, przygotowuje wypowiedź (wybiera formę gatunkową i odpowiedni układ kompozycyjny,…)”

14 Matura a podstawa programowa – nowe perspektywy dydaktyczne Czym jest interpretacja utworu literackiego jako forma szkolnej wypowiedzi pisemnej i jakie są podstawowe reguły jej organizacji?

15 Matura a podstawa programowa – nowe perspektywy dydaktyczne,,Jeśli uznać, że najważniejszą powinnością literaturoznawców w czasach obecnych nie jest tworzenie teoretycznych modeli, ale właśnie interpretowanie literatury, to trzeba zapytać, co właściwie kryje się obecnie pod słowem >>interpretacja<<. Jak rozumieć jej zadania? Jak określić granice i możliwości?” Anna Burzyńska, Michał Paweł Markowski

16 Matura a podstawa programowa – nowe perspektywy dydaktyczne Badacze literatury o interpretacji Umberto Eco Jonathan Culler Stanley Fisch Vladimir Nabokov Anna Burzyńska Janusz Sławiński

17 Matura a podstawa programowa – nowe perspektywy dydaktyczne Szkolny wymiar interpretacji wg autorów „Wiedzy o języku polskim w zreformowanej szkole”

18 Matura a podstawa programowa – nowe perspektywy dydaktyczne,,Interpretacja tekstu to działanie zmierzające do wyjaśnienia sensu utworu literackiego (lub innego typu wypowiedzi) przy założeniu, że jest on ukryty pod bezpośrednio obserwowanymi danymi. Interpretacja wymaga uwzględniania różnego typu kontekstów oraz podejmowania prób ustalenie miejsca danego utworu w szerszej całości i odnalezienia w nim działania jakichś prawidłowości ogólnych.”

19 Matura a podstawa programowa – nowe perspektywy dydaktyczne „Interpretacja utworu literackiego to wypowiedź, której intencją jest wyjaśnienie znaczenia poszczególnych elementów i całości utworu literackiego. Zmierza ona do wykrycia intencji nadawcy i skupia się na docieraniu do sensów ukrytych przezeń w dziele. Stosuje się ją do trudnych utworów i wiąże z próbami wyjaśnienia różnych tropów stylistycznych oraz stylizacji, a także z uruchomieniem różnego typu kontekstów.”

20 Matura a podstawa programowa – nowe perspektywy dydaktyczne Szkolna interpretacja Wymiar czynnościowy Wymiar gatunkowy

21 Matura a podstawa programowa – nowe perspektywy dydaktyczne Tematy zadań maturalnych Czynności ucznia Problem analityczno- interpretacyjny Materiał literacki

22 Matura a podstawa programowa – nowe perspektywy dydaktyczne Czynności ucznia: analizując porównaj wykorzystaj konteksty analizując i interpretując wyjaśnij analizując zwróć uwagę na… analizując porównaj kreacje, określ wzajemne relacje charakteryzując określ, czym… i porównaj zanalizuj i scharakteryzuj określ przyczyny i źródła

23 Matura a podstawa programowa – nowe perspektywy dydaktyczne punktem wyjścia swoich rozważań uczyń wnioski z analizy zwróć uwagę analizując porównaj wykorzystaj wiedzę o utworach na podstawie analizy i znajomości utworu scharakteryzuj zwróć uwagę porównaj obraz zwróć uwagę analizując zwróć uwagę wnioski z analizy wykorzystaj w pracy

24 Matura a podstawa programowa – nowe perspektywy dydaktyczne porównaj zwróć uwagę na relacje na podstawie fragmentów napisz, czym charakteryzowało się przedstaw temat analizując fragment wykorzystując znajomość scharakteryzuj scharakteryzuj i porównaj

25 Matura a podstawa programowa – nowe perspektywy dydaktyczne Problem analityczno-interpretacyjny: obraz młodego pokolenia oraz stosunek młodych do pokolenia ojców, konteksty historycznoliterackie sen jako sposób prezentowania postaci literackiej, bohaterka powieści i jej stosunek do ważnych w jej życiu osób symbolika ziarna z bajki, sens męczeństwa młodzieży polskiej, sytuacja studentów i ich postawy

26 Matura a podstawa programowa – nowe perspektywy dydaktyczne kreacje matek, wzajemne relacje między matką a dzieckiem, charakterystyka Makbeta, tragizm postaci, tragizm bohatera antycznego kłótnia u Borynów, scharakteryzuj postacie, przyczyny kłótni, źródła dramatyczności sceny obraz Polski i Polaków postawa Kordiana i Męża

27 Matura a podstawa programowa – nowe perspektywy dydaktyczne charakterystyka Wertera, rola miłości i literatury w życiu bohatera, stosunek do natury romantyk i pozytywista, kontekst ideałów epoki, ocena cywilizacji zachodnioeuropejskiej, obraz Zachodu, znaczenie podróży w życiu bohaterów racje bohaterów, powieść – dyskusja nad kształtem odrodzonej Polski

28 Matura a podstawa programowa – nowe perspektywy dydaktyczne modele rodziny, relacje między różnymi pokoleniami, sceneria carska Rosja i jej stolica, charakterystyka życia ludzi w Rosji początku XIX wieku koncepcja ludzkiego losu charakterystyka Bylicy i jego relacji z córkami, los ludzi starych w społeczności lipeckiej charakterystyka i porównanie Zosi i Telimeny

29 Matura a podstawa programowa – nowe perspektywy dydaktyczne Materiał literacki: „Oda do młodości” „Któż nam powróci” „Lalka” „Dziady”, cz. III „Przedwiośnie” i „Granica” „Makbet” „Chłopi”

30 Matura a podstawa programowa – nowe perspektywy dydaktyczne „Potop” „Kordian” i „Nie-Boska komedia” „Cierpienia młodego Wertera” „Lalka” i „Kordian” „Przedwiośnie” „Tango” i „Chłopi” „Dziady”, cz. III „Pan Tadeusz” „Chłopi” „Pan Tadeusz”

31 Matura a podstawa programowa – nowe perspektywy dydaktyczne Kłótnia u Borynów. Analizując podany fragment Chłopów Władysława Reymonta, scharakteryzuj występujące w nim postacie. Na podstawie fragmentu i całości I tomu powieści określ przyczyny kłótni i źródła dramatyczności sceny. Charakteryzując Makbeta na podstawie danych fragmentów dramatu Szekspira, określ, na czym polega tragizm postaci i porównaj go z tragizmem bohatera ze znanego Ci dramatu antycznego.

32 Matura a podstawa programowa – nowe perspektywy dydaktyczne Jaki obraz Polski i Polaków wyłania się z Potopu Henryka Sienkiewicza? Punktem wyjścia swoich rozważań uczyń wnioski z analizy danych fragmentów powieści. Zwróć uwagę na ich znaczenie dla całości utworu. Analizując dany fragment powieści, zwróć uwagę na prezentowane przez bohaterów racje. Wnioski z analizy wykorzystaj w pracy: Przedwiośnie jako powieść – dyskusja nad kształtem odrodzonej Polski.

33 Matura a podstawa programowa – nowe perspektywy dydaktyczne Na podstawie podanych fragmentów poematu Adama Mickiewicza Pan Tadeusz scharakteryzuj i porównaj postacie Zosi i Telimeny.

34 Matura a podstawa programowa – nowe perspektywy dydaktyczne Commentaire Sporządźcie komentarz do tekstu Balzaka (tekst A). Dissertation Na podstawie tekstów zadajcie sobie pytanie, czy praca powieściopisarza polega tylko na imitowaniu rzeczywistości. Wykorzystajcie także wasze własne lektury i utwory opracowane w szkole. Invention Narrator „Czasu odnalezionego” spotyka kobietę, którą kochał w młodości i do której wciąż żywi gorące uczucie. Dostrzega pod starzejącymi się rysami ślady dawnej piękności. Inspirując się zaproponowanym fragmentem (D), wyobraźcie sobie opis, który mógłby stworzyć.

35 Matura a podstawa programowa – nowe perspektywy dydaktyczne Dissertation: Czy Twoim zdaniem, głównym celem autobiografii jest odkrycie całej prawdy o autorze? Odpowiedz na podstawie podanych tekstów, ale także innych przeczytanych samodzielnie lub analizowanych w klasie dzieł. Invention: Prowadzisz od lat pamiętnik, którego opublikowanie doradza Ci najlepszy przyjaciel. Czytając go powtórnie, stwierdzasz, że nie jest interesujący i postanawiasz go zakończyć. Napisz ostatnia stronę, kierując ją do przyjaciela, by mu wyjaśnić przyczyny swojej decyzji.

36 Matura a podstawa programowa – nowe perspektywy dydaktyczne Dissertation: Czy jedyną funkcją postaci powieści jest odzwierciedlenie społeczeństwa, w którym żyje? Proszę odpowiedzieć, wykorzystując zaproponowane teksty i inne dzieła. Invention Na podstawie wspomnienia księżnej Langeais z tekstu wyobraź sobie spotkanie ojca Goriot z córkami. Proszę zadbać o włączenie do narracji dialogów, mając na uwadze kontekst historyczny i społeczny oraz styl wypowiedzi.

37 Matura a podstawa programowa – nowe perspektywy dydaktyczne „Polonistyczna rzeczywistość wysuwa jako jeden z aktualnych problemów sprawę wypracowań pisemnych w klasach licealnych. Zjawia się widmo „matury”, jej konsekwencji, oceny przez wiele czynników, opiniujących naszą pracę (…). Zewsząd słyszymy narzekania na złe przygotowanie naszej młodzieży. Zarzuca się jej: niedostateczne wiadomości rzeczowe, ubogie słownictwo, brak poprawności językowej oraz więzi logicznej w tym, co pisze, nieumiejętność wypisania się w formie prostej, poprawnej, przejrzystej. Braki te występują w wypracowaniach maturalnych, podaniach o przyjęcie do wyższej uczelni, a także i własnych nieudolnie pisanych życiorysach.” Wanda Kwaskowska „Polonistyka” 1959.

38 Nowości wydawnicze

39

40

41

42