Jan Brzozowski Katedra Studiów Europejskich

Prezentacja na temat: "Jan Brzozowski Katedra Studiów Europejskich"— Zapis prezentacji:

1 Jan Brzozowski Katedra Studiów Europejskich
Ekonomia rozwoju3 Jan Brzozowski Katedra Studiów Europejskich

2 Mierniki rozwoju i wzrostu gospodarczego
PKB, PKB pc i PKB pc PPP Mierniki dobrobytu Mierniki ekologiczne Mierniki dobrobytu społecznego i wzrostu zrównoważonego

3 PKB (GDP) – produkt krajowy brutto
Podstawowa miara działalności gospodarczej krajów Suma wartości dodanej na danym obszarze (w gospodarce narodowej) Powstająca w gospodarce wartość dodana – źródłem dochodów Dlatego PKB postrzegane również jako miernik dochodów, co czyni go jednym z najważniejszych wskaźników dobrobytu

4 O czym informuje PKB (wartość absolutna)?

5 PKB (2015): top 20 krajów świata
Polska (2015) – miejsce 24, 475 mld USD

6 Dodatkowe miary: PKB na mieszkańca (per capita) oraz PKB per capita uwzględniające różnice w sile nabywczej (PKB per capita PPP)

7 PKB pc (2015): top 20 krajów świata
Polska (54): USD, m.in. za Panamą, Litwą, Trynidadem i Tobago

8 Ale koszty życia między krajami się różnią… Stąd potrzeba korekty o PPP
Cena BIG MAC w USD (Czerwiec 2016)

9 PKB pc (2015): top 20 krajów świata
Polska (43): USD, tuż przed Kazachstanem i Rosją, za Grecją i Portugalią

10 Czy nam to mówi wszystko o poziomie dobrobytu i jego zróżnicowaniu między krajami?

11 Mankamenty PKB 1. PKB obejmuje jedynie rejestrowane transakcje rynkowe
Nie uwzględnia więc: pracy domowej wykonywanej na własne potrzeby w GD (usługi opiekuńcze, sprzątanie, przygotowanie posiłku) Nie uwzględnia też prac społecznie użytecznych (np. tradycyjne cargo w Meksyku i Ameryce Łacińskiej, czy sprzątanie kościoła w polskich parafiach) Nie uwzględnia wreszcie uprawy roli na własny użytek (np. ogródki działkowe w Polsce)

12 Mankamenty PKB (2) 2. Nie uwzględnia szarej i czarnej strefy – a więc półlegalnej i nielegalnej działalnosci Czarna strefa – działalność kryminalna (narkotyki, nierząd, hazard etc.) Szara strefa – zaniżanie dochodów i ukrywanie części aktywności gospodarczej, w celu uniknięcia opodatkowania (usługi transportowe, remontowe etc.)

13 Top 10 krajów z największym czarnym rynkiem (2016)

14 Ceyhun Elgin, Oguz Oztunali, Shadow economies all around the world: Model-based estimates , avaliable at:

15

16 Mankamenty PKB (3) 3. Jest mierzone w cenach sprzedaży – np. sprzedaż tego samego samochodu z upustem i bez – przynoszą ten sam dobrobyt społeczny, ale różny wkład do PKB (!) 4. Nie jest miarą szczęścia – do wzrostu PKB przyczyniają się zarówno zakup alkoholu, organizacja wesela, wyjście do kina czy restauracji jak usługa pogrzebowa czy organizacja stypy

17 Mankamenty PKB (4) 5. PKB nie ujmuje wartości czasu wolnego (de facto czas nie poświęcony na pracę lub zakupy jest „zmarnowany” dla statystyki) 6. Problem z wyceną negatywnych efektów zewnętrznych produkcji – szczególnie z zanieczyszczenia środowiska 7. Problem z wyceną antydóbr – nowa broń chemiczna czy nuklearna zwiększa PKB 8. Nie uwzględnia długotrwałej akumulacji kapitału i korzyści z niej płynącej (wystarczy porównać infrastrukturę i muzea w Warszawie z tymi w Londynie)

18 średnio o 0.4% rocznie, zaś 1% najbogatszych ROSŁA o 3.6%.
Problem ten dotyczy również zamożnych społeczeństw, jak np. amerykańskiego : realna stopa wzrostu bogactwa w USA dla 90% najsłabiej zarabiających SPADŁA średnio o 0.4% rocznie, zaś 1% najbogatszych ROSŁA o 3.6%. : poziom bogactwa 90% najbiedniejszych ROŚNIE średnio o 3.0% rocznie(!). W przypadku 1% najbogatszych – ich bogactwo rośnie w tempie 0.3% rocznie. : poziom bogactwa 90% najbiedniejszych rośnie, ale zaledwie w tempie 0.1% rocznie. Tymczasem bogactwo 1% najbogatszych rośnie w tempie 3.9% rocznie (!) Źródło: Saez, E., & Zucman, G. (2014). Wealth inequality in the United States since 1913: Evidence from capitalized income tax data (No. w20625). NBER.

19 „Mimo (tych mankamentów), rządy rozwiniętych gospodarek nadal wykorzystują tą przestarzałą miarę dzięki której można wykazać że gospodarka „wolno się poprawia”. Jednak większość ludzi, a nawet 99% z nich twierdzi że ich osobisty dobrobyt nie poprawił się przez ostatnią dekadę, a nawet dwie i trzy. Ta rozbieżność między tym co doświadczamy i co słyszymy podważa naszą wiarę w obecny polityczny i ekonomiczny system” (Stiglitz, Sen & Fitoussi, Mis-measuring Our Lives: Why GDP Doesn’t Add Up – lektura dodatkowa)

20 Mierniki dobrobytu Miernik dobrobytu ekonomicznego (Nordhaus & Tobin 1972; Measure of Economic Welfare/MEW) Miernik ekonomicznych aspektów dobrobytu (Zolotas 1981, Index of the Economic Aspects of Welfare/IEAW)

21 Miernik dobrobytu ekonomicznego (MEW)
Modyfikacja PKB w celu uwzględnienia faktycznego poziomu dobrobytu Wykluczenie z PKB wydatków instrumentalnych (utrzymanie państwa: wydatki obronne, rząd, dyplomacja etc) Próba uwzględnienia szarej strefy Pomniejszenie PKB o negatywne efekty zewnętrzne urbanizacji i uprzemysłowienia Ciekawa propozycja która ożywiła dyskusję nad mierzeniem rozwoju, ale nie zdobyła popularności Problem porównywalności międzynarodowej i szacunków efektów zewnętrznych oraz szarej strefy

22 Miernik ekonomicznych aspektów dobrobytu (IEAW)
Korekta PKB o wysokość kosztów środowiskowych, wynikających z wielkości utraconych korzyści, związanych z niemożnością użycia zasobu w przyszłości Korekta PKB o część nakładów na branżę reklamową, wydatki zdrowotne, a także prywatne wydatki edukacyjne Podobnie jak w przypadku MAW – mała popularność, miara wysoce skorelowana z PNB/PKB

23 Mierniki ekologiczne Mierzą działalność gospodarczą i dobrobyt uwzględniając aspekty ekologiczne Najpopularniejszy – miernik trwałego dobrobytu ekonomicznego (Daly & Cobb 1994, Index of Sustainable Economic Welfare/ISEW) Wielkość indywidualnej konsumpcji musi uwzględniać nierówności społeczne (ta sama jednostki bardziej zwiększa dobrobyt osoby biedniej, niż bogatej) Uwzględnienie wartości szkód spowodowanych przez zanieczyszczenia wody i powietrza, hałas, ubytkiem nieodnawialnych zasobów naturalnych, zmian klimatycznych etc. Przyrost wartości ISEW znacząco niższy niż PKB – co pokazuje rosnące znaczenie zwiększających się strat środowiskowych dla dobrobytu ekonomicznego ludzkości

24 Mierniki dobrobytu społecznego
Wskaźnik rozwoju społecznego (al Haq, Sen: HDI – Human Development Index) Najpopularniejsza obok PKB miara dobrobytu, przyjmująca wartość (0 do 1) Uwzględnia następujące wskaźniki (ważone): wskaźnik oczekiwanej długości życia po urodzeniu, stopę alfabetyzmu (umiejętność czytania i pisania), współczynniki skolaryzacji brutto (na poziomie niższym, średnim i wyższym) oraz GDPI (logarytm 10tny z PKB pc PPP w USD)

25 Human Development Index by country (2013)

26 HDI na 2014 (Raport 2015) Na szczycie listy bez zmian, pierwsza szóstka to: Norwegia (0.944), Australia (0.935), Szwajcaria (0.930), Dania (0.923), Holandia (0.922), Niemcy (0.916) USA – 8 miejsce (0.915) Polska – 36 miejsce (0.843), w grupie krajów o b. wysokim poziomie wskaźnika (między Słowacją a Litwą)

27 Ciekawostka - Bhutan GNH Index
Gross National Happiness (Wskaźnik Narodowego Szczęścia Brutto) Zaproponowany przez Króla Bhutanu Jigme Singye Wangchucka, uwzględnia 33 wskaźniki dotyczące zrównoważonego rozwoju, ochrony i promocji rodzimej kultury, ochrony środowiska, właściwej równowagi między pracą a wolnym czasem, edukację, poziom życia etc.