Problem znany czy nieznany? Małgorzata Makara

Prezentacja na temat: "Problem znany czy nieznany? Małgorzata Makara"— Zapis prezentacji:

1 Problem znany czy nieznany? Małgorzata Makara
Dysleksja Problem znany czy nieznany? Małgorzata Makara

2 Uczniowie ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi
Uczniowie z zaburzeniami uczenia się: - zaburzenia funkcji narządów ruchu, - zaburzenia rozwoju mowy, - upośledzenie umysłowe, - zaburzenia funkcji narządów zmysłów, - specyficzne zaburzenia uczenia się. Uczniowie wybitnie zdolni Specyficzne zaburzenia uczenia się: czytania matematyki i pisania DYSLEKSJA DYSKALKULIA ROZWOJOWA

3 2. Klasyfikacje międzynarodowe a dysleksja
Specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu zawarte są w dwóch międzynarodowych klasyfikacjach medycznych, obowiązujących lekarzy i psychologów zatrudnionych w resorcie służby zdrowia: a. Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych, czyli ICD r. w Genewie (wydanie polskie 2000) b. Diagnostyczny i Statystyczny Podręcznik Zaburzeń Psychicznych - DSM-IV 1994 r. w Waszyngtonie Dysleksję traktuje się jako zaburzenie uczenia się, a nie chorobę. Są one konsekwencją zaburzeń rozwoju niektórych funkcji poznawczych, a głównie słuchowo-językowych. Szczególną wagę przypisuje zaburzeniom rozwoju w zakresie fonologicznego aspektu języka, a więc uwagi, pamięci i percepcji słuchowej. Mogą być one również uwarunkowane zaburzeniami rozwoju funkcji wzrokowych (uwagi, spostrzegania, pamięci wzrokowej), zaburzeniami funkcji wzrokowo-przestrzennych, ruchowych oraz ich integracji sensorycznej.

4 3. Co to takiego dysleksja? - terminologia
Dysleksja rozwojowa to zespół specyficznych trudności w czytaniu i pisaniu przy co najmniej przeciętnej inteligencji, sprawnych narządach ruchu oraz zmysłach wzroku i słuchu, właściwej opiece wychowawczej oraz dydaktycznej. Za obowiązującą obecnie definicję dysleksji rozwojowej przyjmuje się opublikowaną przez Międzynarodowe Towarzystwo Dysleksji im. Ortona z 1994 roku. Zaburzenia dyslektyczne mogą występować w formie trudności o węższym zakresie: dysleksja: specyficzne trudności w czytaniu, którym często towarzyszą trudności w pisaniu, dysortografia: specyficzne trudności z opanowaniem poprawnej pisowni (w tym błędy ortograficzne), dysgrafia: trudności w opanowaniu właściwego poziomu graficznego pisma (tzw. brzydkie pismo).

5 4. Częstotliwość występowania dysleksji
umiarkowane nasilenie - 10% populacji głęboka dysleksja - 4% populacji Oznacza to, że: w każdej klasie można spotkać średnio 4-6 dzieci ze specyficznymi trudnościami w czytaniu i pisaniu o umiarkowanym nasileniu, a co najmniej jedno z dysleksją głęboką.

6 5. Ryzyko dysleksji Już w wieku poniemowlęcym i przedszkolnym można dostrzec pierwsze symptomy zapowiadające trudności w czytaniu i pisaniu. Ryzyko wystąpienia dysleksji jest prawdopodobne w przypadku: - obciążenia genetycznego (występowanie dysleksji w rodzinie), - ciąży i porodu o nieprawidłowym przebiegu, - dysharmonijnego rozwoju psychomotorycznego.

7 Pierwsze symptomy mogą pojawić się już u dziecka 3-4-letniego.
Należą do nich: - mała sprawność ruchowa, opóźniony rozwój ruchowy (dziecko późno zaczyna chodzić, siadać, może w ogóle nie raczkować), - niechęć do zabaw ruchowych, - mała sprawność dziecka w samoobsłudze (zapinanie guzików, wkładanie ubrań, wiązanie sznurowadeł), - niechęć do rysowania, układania klocków, puzzli, - opóźniony rozwój mowy, - przekręcanie wyrazów (dziecko mówi „kordła” zamiast kołdra, „fusit” zamiast sufir, tlaktor itp.), - trudności z zapamiętywaniem pór roku, dni tygodnia.

8 W wieku 5-6 lat mogą występować następujące symptomy:
- kłopoty z zapamiętywaniem wierszyków, piosenek, - trudności z odróżnianiem lewej i prawej strony ciała, - leworęczność lub oburęczność, - kłopoty z odwzorowywaniem szlaczków, prostych figur geometrycznych, - nie odróżnianie głosek podobnych słuchowo, - kłopoty z dzieleniem i składaniem słów z głosek i sylab, - gramatyczne błędy w wymowie, - trudności w początkowej nauce czytania.

9 6. Objawy dysleksji w klasach I-III
W zakresie czytania: - mało błędów przy wolnym tempie czytania i prymitywnej technice (głoskowanie lub sylabizowanie z wtórną syntezą słowa) ze słabym rozumieniem przeczytanego tekstu lub - bardzo szybkie tempo czytania z wieloma błędami, dziecko domyśla się treści na podstawie kontekstu, często niewłaściwie i słabo rozumie przeczytany tekst albo: występują pojedyncze objawy: - niewłaściwe tempo czytania, - nieodpowiednia do poziomu edukacji technika czytania.

10 W zakresie pisania: Przy zaburzonych funkcjach wzrokowych dziecko może: - popełniać błędy podczas przepisywania tekstów ze wzoru, - mieć trudności z zapamiętaniem alfabetu, kształtu liter rzadziej występujących lub o skomplikowanej strukturze (F, H, Ł, G), - mylić litery o podobnym kształcie l-t-ł, m-n, u-y, o-a-e, a-ą, e-ę, mylić litery różniące się położeniem w przestrzeni: p-b-d-g, m-w, n-u. Przy zaburzonych funkcjach słuchowo-językowych dziecko może: - mieć nasilone trudności w pisaniu ze słuchu, - mylić litery odpowiadające głoskom podobnym pod względem słuchowo-artykulacyjnym z-s, w-f, d-t, k-g, - mieć trudności z zapisywaniem zmiękczeń, mylić głoski i-j, - mieć problemy z zapisywaniem głosek nosowych ą-om, ę-en, - często opuszczać, dodawać, przestawiać, podwajać litery i sylaby, - pisać wyrazy bezsensowne.

11 Przy opóźnionym rozwoju ruchowym i koordynacji wzrokowo-ruchowej dziecko może:
- nieprawidłowo trzymać długopis, ołówek, itp., - mieć nadmierny lub zbyt słaby nacisk długopisu na papier, - pisać wolno, sygnalizować szybkie męczenie się ręki, - pisać niekształtne litery, - nie przestrzegać liniatury, - nieprawidłowo łączyć litery, - mieć mało czytelne pismo.

12 7. Objawy dysleksji w klasach IV-VI
Motoryka duża Dziecko: - wykazuje małą sprawność ruchową całego ciała: słabo biega, ma trudności z nauczeniem się jazdy na wrotkach, łyżwach, nartach, - niechętnie uczestniczy w zabawach ruchowych i lekcjach kultury fizycznej, - ma trudności z wykonywaniem ćwiczeń równoważnych, - ma trudności z wykonywaniem ćwiczeń wymagających uczenia się sekwencji ruchowych, np. układów gimnastycznych i tanecznych. Motoryka mała: - ma małą sprawność manualną - trudności z wykonywaniem precyzyjnych ruchów np. używaniem nożyczek. Koordynacja wzrokowo-ruchowa: - ma trudności z rzucaniem do celu i chwytaniem, - brzydko i niechętnie rysuje, pisze nieczytelnie, - nieprawidłowo trzyma długopis w palcach, zbyt słabo lub zbyt mocno naciska na długopis lub papier (ręka bardzo szybko się męczy).

13 Funkcje wzrokowe: Dziecko: - ma trudności z wyróżnianiem elementów z całości i/lub z ich syntezowaniem w całość, np. podczas składania puzzli, - wykazuje trudności w wyodrębnianiu szczegółów różniących dwa obrazki. Funkcje słuchowo-językowe: - przekręca złożone wyrazy (np. dżenmentel) lub pary wyrazów (padna łagoda), - używa błędnych sformułowań pod względem gramatycznym, ma trudności z używaniem wyrażeń przyimkowych, zwłaszcza wyrażających stosunki przestrzenne (nad - pod, za - przed, wewnątrz - na zewnątrz), - wykazuje trudności z różnicowaniem podobnych głosek (np. z-s, b-p, k-g), myli wyrazy zbliżone fonetycznie, - wykazuje trudności z dokonywaniem operacji (analizy, syntezy, opuszczania, dodawania, zastępowania, przestawiania) na cząstkach.

14 Pamięć fonologiczna, sekwencyjna:
Dziecko ma trudności z zapamiętaniem: - sekwencji nazw (miesiące), sekwencji czasowej: wczoraj – dziś – jutro, - wiersza, złożonego polecenia, - z szybkim wymienieniem serii nazw, szeregu słów, - kolejności liter w alfabecie, - trudniejszych nazw, terminów, - wykazuje wolne tempo nazywania szeregu prostych obrazków, liter, cyfr, - ma trudności z liczeniem w pamięci prostych zadań, korzystaniem z tabliczki mnożenia. Orientacja w schemacie ciała i przestrzeni: Dziecko: - ma trudności ze wskazywaniem na sobie części ciała, odróżnianiem lewej i prawej strony oraz określaniem położenia przedmiotów względem siebie. Orientacja w czasie: - z trudem zapamiętuje terminy i daty w życiu codziennym, - ma problemy z chronologią zdarzeń, datowaniem wydarzeń historycznych.

15 8. Trudności nie tylko na języku polskim?
Towarzyszące dysleksji zaburzenia powodują trudności uczniów w wielu przedmiotach, nie tylko na języku polskim. Dotyczy to: geografii - zła orientacja na mapie, w stronach świata, arytmetyki - odczytywanie liczb od prawej do lewej strony, mylenie znaków nierówności, trudności z przestrzenną organizacją zapisu działań w „słupkach”, trudności z operowaniem długimi liczbami, z wieloma zerami lub miejscami po przecinku, liczenie w pamięci, tabliczka mnożenia, geometrii - rysunek uproszczony, schematyczny, chemii - zapisywanie łańcuchów reakcji chemicznych, muzyki - czytanie i zapis nut, języków obcych - zapamiętywanie słówek, odróżnianie podobnych wyrazów, prawidłowa wymowa, biologii - opanowanie terminologii, historii - zapamiętywanie nazwisk, nazw, dat, orientacja w czasie- chronologia, kultury fizycznej - niektóre ćwiczenia, np. równoważne, układy gimnastyczne, szybkie bieganie, rzuty do celu piłką, celne odbijanie piłki. sztuki (geometria, biologia, geografia) - rysowanie.

16 9. Problemy „dyslektyka” w codziennym życiu
Wbrew obiegowym opiniom „dyslektykom” wcale nie jest w życiu łatwiej. Ich trudności nie znikają, zmienia się jedynie ich charakter. Przejawia się to między innymi: - w przekręcaniu nazwisk i nazw, - trudnościami ze zautomatyzowaniem własnego podpisu, - trudnościami w wypełnianiu formularzy, - problemami z nauką jazdy samochodem, - kłopotami z nauczeniem się układów tanecznych na kursie tańca, - zapamiętaniem i dokładnym przekazaniem informacji odebranych przez telefon, - płynnym nazwaniem miesięcy w prawidłowej i odwróconej kolejności, - myleniem numerów autobusów 95-59, - myleniem kolejności cyfr przy wykręcaniu numeru telefonicznego, - myleniem dat i godzin, - kłopotami z zapamiętaniem numerów telefonów, danych liczbowych, - kłopotami z planowaniem, organizacją i zarządzaniem czasem, materiałami oraz zadaniami, - trudnościami z odróżnianiem strony prawej od lewej, - kłopotami z czytaniem mapy lub orientowaniem się w nieznanym terenie.

17 10. Pomoc dla dzieci z DSL - przepisy prawne
Udzielanie pomocy uczniom z dysleksją powinno mieć charakter zajęć korekcyjno-kompensacyjnych prowadzonych przez nauczyciela terapeutę. Ćwiczenia te ukierunkowane są na usprawnianie funkcji zaburzonych oraz wspomaganie funkcji rozwijających się dobrze. Jednak: I. Dzieciom o stosunkowo niewielkich trudnościach w nauce wystarcza pomoc nauczyciela szkolnego, który zapewnia dziecku indywidualny program wymagań oraz wskazuje dodatkowe ćwiczenia do wykonywania w szkole i w domu. Pomoc taka powinna opierać się na ścisłej współpracy rodziców-dziecka-nauczyciela. Dodatkowo można: I. Terapia indywidualna - prowadzona w PPP lub w szkole, ewentualnie zorganizowana prywatnie. II. Klasy terapeutyczne - powstają na wniosek nauczyciela, psychologa, rodziców. Realizowane są w nich autorskie programy dydaktyczne wsparte dodatkowymi działaniami o charakterze terapeutycznym. III. Stacjonarne oddziały terapeutyczne - dla dzieci potrzebujących intensywnej i długotrwałej terapii.

18 Udzielanie pomocy terapeutycznej dzieciom z dysleksją oraz zasady oceniania regulują przepisy prawne: - Rozporządzenie Ministra Edukacji i Sportu z dnia 7 stycznia 2003 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno- pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach. - Rozporządzenie Ministra Edukacji i Sportu z 7 września 2004 r. w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania §6 - nakłada na nauczyciela obowiązek dostosowania wymagań do indywidualnych potrzeb ucznia §34 i 55 - określa zasady dostosowania wymagań egzaminacyjnych dla uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi

19 11. Nauczyciel wobec ucznia z DSL - o czym należy pamiętać?
wg prof. Grażyny Krasowicz-Kupis 1. Dziecko dyslektyczne powinno siedzieć blisko nauczyciela. Ułatwia to obserwację i udzielanie pomocy, a także zachęca dziecko do proszenia o pomoc, gdy zachodzi taka konieczność. 2. Na każdym etapie nauczania nowej sprawności należy pamiętać o stałym przeuczaniu, gdyż nie można zakładać, że dziecko ją zapamięta i będzie stosować. 3. Nie wolno wytykać, że dziecko jest powolne, leniwe czy głupie, a także porównywać jego prac pisemnych z pracami innych dzieci. 4. Nie należy odpytywać go z głośnego czytania przed całą klasą, chyba że wyraźnie sobie tego życzy. 5. Jego osiągnięcia powinny być oceniane bardziej na podstawie wypowiedzi ustnych niż pisemnych. 6. Nie należy oczekiwać, że dyslektyk użyje słownika, by sprawdzić pisownię wyrazu. 7. Nie należy dawać uczniowi długich list wymieszanych wyrazów do nauczenia się. Należy łączyć słowa „w rodziny”. 8. Nie należy kazać mu przepisywać wyrazów, w których popełnił błąd. Stosujemy pisanie z pamięci z komentowaniem. 9. Należy zachęcać dziecko do wielokrotnego powtarzania tego, co zrobiło. Głos jest bardzo korzystny dla efektywności procesów pamięciowych. 10. Należy uczyć go sposobu organizowania notatek - wyraźny druk, rysunki, schematy.

20 Pamiętaj! (wg Dekalogu prof. Bogdanowicz)
Staraj się rozumieć swojego ucznia - zapobiega to pogłębianiu się jego trudności i wystąpieniu wtórnych zaburzeń nerwicowych. Jak najwcześniej staraj się zaobserwować trudności ucznia. - Bądź w kontakcie z poradnią i nauczycielem terapeutą - wykorzystuj wyniki badań i zalecenia, uwzględniaj je w swojej pracy. Ustal kontrakt zawierający reguły współpracy między rodzicami-dzieckiem-nauczycielem. Opracuj indywidualny program terapeutyczny. Bądź życzliwym, cierpliwym przewodnikiem ucznia. Stosuj nauczanie oparte na poznaniu polisensorycznym. - Jak najczęściej korzystaj z pracy w grupach.

21 Podsumowanie Uczeń z dysleksją ma prawo:
do korzystania z zajęć korekcyjno-kompensacyjnych prowadzonych przez nauczyciela posiadającego przygotowanie w zakresie terapii pedagogicznej, przystąpić do sprawdzianu kompetencji w warunkach i formie dostosowanych do dysfunkcji, do wydłużonego limitu czasu na pisanie wszelkich sprawdzianów, do bycia ocenianym z czytania i pisania według kryteriów dostosowanych do jego możliwości, do oceniania włożonego wysiłku, a nie uzyskanych efektów, do indywidualizacji wymagań w związku z zadawanym materiałem do pamięciowego nauczenia się (dodatkowy czas lub materiał w mniejszych porcjach), być odpytywanym ze „słówek”, dat, tabliczki mnożenia itp. po chwili na zastanowienie na lekcji siedzieć blisko nauczyciela, do indywidualizacji wymagań podczas zajęć sportowych - ocena nie może być prostą konsekwencją odniesienia uzyskanych rezultatów do norm dla danego wieku życia (wiek ruchowy obniżony o około 2-3 lata), do korzystania z „książek mówionych”, do korzystania z komputera, do opisowego oceniania dyktand przez wskazanie ilości błędów, do takiego nauczania języków obcych, by miało ono charakter praktycznej nauki ustnej komunikacji w sytuacjach codziennych, do nauczania opartego na emocjach pozytywnych: zainteresowaniu, zaciekawieniu, przeżyciu sukcesu, poczuciu kompetencji, siły i własnych możliwości, zwolnienia z nauki drugiego języka obcego – w przypadku głębokiej dysleksji rozwojowej.

22 Adresy stron internetowych:
Wydawnictwa: Polecane programy komputerowe: Dyslektyk 2 Klik uczy czytać Klik uczy ortografii Klik uczy liczyć w zielonej szkole Porusz umysł Sposób na dysleksję Sokrates 101, 102 Królik Bystrzak

23 Literatura polecana: Bogdanowicz M., Adryjanek A., Uczeń z dysleksją w szkole, Gdynia 2004 Bogdanowicz M., Ryzyko dysleksji, Harmonia, Gdańsk 2004 Bogdanowicz M., Barańska M., Jakacka E., Metoda Dobrego Startu, Harmonia, Gdańsk Bogdanowicz M., Przytulanki, czyli wierszyki na dziecięce masażyki, Harmonia, Gdańsk 2005 Bogdanowicz M., Trudne litery b-d-g-p, Harmonia, Gdańsk 2005 Bogdanowicz M., Dni tygodnia, pory roku, miesiące, Harmonia, Gdańsk 2005 Bogdanowicz M., Kasica A., Ruch rozwijający dla wszystkich, Harmonia, Gdańsk 2005 Bogdanowicz M., Lewa ręka pisze i rysuje, Harmonia, Gdańsk 2004 Butkiewicz A., Bogdanowicz K., Dyslexia in the English Classroom - techniki nauczania języka angielskiego uczniów z dysleksją, Harmonia, Gdańsk 2005 Bogdanowicz M., Smoleń, Dysleksja w kontekście nauczania języków obcych, Harmonia, Gdańsk 2005

24 Literatura polecana cd.
Grabałowska K., Jastrząb J., Mickiewicz J., Wojak M., Ćwiczenia w czytaniu i pisaniu. Poradnik metodyczny do terapii dzieci dyslektycznych, TNOiK, Toruń 1996 Gruszczyk-Kolczyńska E., Dzieci ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się matematyki, WSiP, Warszawa 1994 Gruszczyk-Kolczyńska E., Dobosz K., Zielińska E., Jak nauczyć dzieci sztuki konstruowania gier?, WSiP, Warszawa 1996 Gruszczyk-Kolczyńska E., Zielińska E., Wspomaganie dzieci w rozwoju do skupiania uwagi i zapamiętywania, WSiP, Warszawa 2005 Handzel Z., Dyktanda graficzne, Harmonia, Gdańsk 2005 Hływa R., 311 szlaczków i zygzaczków, Harmonia, Gdańsk 2004 Oszwa U., Zaburzenia rozwoju umiejętności arytmetycznych. Problem diagnozy i terapii, Impuls, Kraków 2005 Krasowicz G., Język, czytanie i dysleksja, Agencja Wydawniczo-Handlowa, Lublin 1997 Zakrzewska B., Trudności w czytaniu i pisaniu. Modele ćwiczeń, WSiP, Warszawa 1999