ZAGROŻENIA WYNIKAJĄCE Z REALIZACJI ZAPISÓW PROJEKTU USTAWY PRAWO WODNE PRAWO WODNE KONWENT MARSZAŁKÓW WOJEWÓDZTW RP – DOLNY ŚLĄSK 2015.

Prezentacja na temat: "ZAGROŻENIA WYNIKAJĄCE Z REALIZACJI ZAPISÓW PROJEKTU USTAWY PRAWO WODNE PRAWO WODNE KONWENT MARSZAŁKÓW WOJEWÓDZTW RP – DOLNY ŚLĄSK 2015."— Zapis prezentacji:

1 ZAGROŻENIA WYNIKAJĄCE Z REALIZACJI ZAPISÓW PROJEKTU USTAWY PRAWO WODNE PRAWO WODNE KONWENT MARSZAŁKÓW WOJEWÓDZTW RP – DOLNY ŚLĄSK 2015

2 DZMiUW we Wrocławiu, jako wojewódzka samorządowa jednostka organizacyjna podległa Zarządowi Województwa Dolnośląskiego, wykonuje zadania Marszałka w zakresie praw i obowiązków określonych przepisami ustawy z dnia 18 lipca 2001r. – Prawo wodne (tekst jednolity Dz.U. z 2012r poz. 145 z późn. zmianami) i działa w oparciu o Uchwałę nr XII/114/2003 z dnia 29 sierpnia 2003r. Sejmiku Województwa Dolnośląskiego w sprawie połączenia Regionalnych Zarządów Melioracji i Urządzeń Wodnych w Legnicy, Lwówku Śląskim, Świdnicy oraz Wrocławiu i utworzenia Dolnośląskiego Zarządu Melioracji i Urządzeń Wodnych we Wrocławiu oraz nadania statutu.

3 DZMiUW we Wrocławiu jest jedną z dwóch instytucji odpowiedzialnych za realizację zadań w obszarze gospodarki wodnej i zabezpieczeń przeciwpowodziowych na obszarze Dolnego Śląska. Zarządcą śródlądowych wód powierzchniowych istotnych dla ochrony przeciwpowodziowej tj. Odry, Bystrzycy, Kwisy, Kaczawy, Bobru, i Nysy Łużyckiej, większych zbiorników retencyjnych i potoków górskich jest Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej we Wrocławiu, podległy Ministerstwu Środowiska. W administracji DZMiUW znajdują się pozostałe wody i urządzenia melioracji podstawowych Skarbu Państwa, służące przede wszystkim rolnictwu.

4 W administracji DZMiUW znajdują się wody i urządzenia melioracji podstawowych Skarbu Państwa, służące przede wszystkim rolnictwu, tj.: – 5 981,9 km rzek – 293,3 km kanałów – 1 314,0 km wałów p.powodziowych, w tym rz. Odry 327,2 km – 33 szt. przepompowni – 3 011 szt. budowli hydrotechnicznych – 13 szt. zbiorników wodnych – 215,3 km wody nieistotnie dla rolnictwa.

5 ZAŁOŻENIA Projekt nowej ustawy Prawo wodne jest próbą uporządkowania organizacji i finansowania gospodarki wodnej, w szczególności rozdzielenia kompetencji w zakresie inwestycji i utrzymania majątku Skarbu Państwa od funkcji administracyjno-planistycznych i zarządzania gospodarką wodną w układzie zlewniowym oraz próbą implementacji przepisów UE. Zastosowanie zasady „zwrotu kosztów za usługi wodne”, ma z jednej strony zagwarantować racjonalne i oszczędne gospodarowanie wodą, a z drugiej spowodować, że dochody uzyskiwane z tytułu opłat i kar środowiskowych generowanych za wodę staną się głównym źródłem finansowania inwestycji oraz utrzymania wód i urządzeń wodnych. Dla uporządkowania zarządzania zasobami wodnymi i majątkiem gospodarki wodnej Skarbu Państwa przyjęto założenia do projektu Prawa wodnego w myśl zasady „czyja rzeka, tego też urządzenia” (w tym międzywale i wał przeciwpowodziowy), jednak kluczowym zagadnieniem pozostaje określenie wykazu wód przypisanych do kompetencji Marszałków województw, tzw. „wód samorządowych”. Wykaz ten pozwoli określić faktyczne skutki proponowanych zmian przepisów w zakresie utrzymania cieków i urządzeń wodnych, a jest to warunek podstawowy osiągnięcia celu strategicznego reformy gospodarki wodnej.

6 KONSULTACJE Kolejne projekty ustawy bądź ich uzupełnienia ogłaszane były przez Ministerstwo Środowiska od grudnia 2014r. do czerwca 2015 r. z częstotliwością co kilka tygodni (w 2015 roku: 19 lutego, 1, 14 i 31 marca, 14 kwietnia, 5, 12, 26, 27, 28 maja, 2 czerwca). Pięciokrotnie projekt ustawy był przedmiotem posiedzenia Stałego Komitetu Rady Ministrów (ostatni raz 3 czerwca br.). Pomimo tego, 30 czerwca br. Komisja Prawnicza zgłosiła wątpliwości do proponowanych rozwiązań prawnych i braku porozumienia pomiędzy poszczególnymi resortami. Kolejne projekty ustawy (z terminem konsultacji przeważnie z dnia na dzień), były wnikliwie analizowane przez merytorycznych pracowników Urzędów Marszałkowskich. Zgłaszane przez samorządy województw uwagi miały swoje źródło w wieloletnim stosowaniu obowiązujących przepisów i w wielu przypadkach usunęłyby istotne błędy i nieścisłości.

7 KONSULTACJE Niestety podczas konsultacji w większości były odrzucane przez MŚ. Jako przyczynę podawano najczęściej brak zgodności z założeniami do ustawy, powołując się na wymagania Ramowej Dyrektywy Wodnej lub stwierdzając, że uwaga ma charakter komentarza. Warto podkreślić, że uwagi zgłaszane na etapie konsultacji założeń były odrzucane. Projekt ustawy nie uwzględnienia również uwag zgłoszonych przez specjalistyczne instytucje państwowe, samorządowe i organizacje społeczno- zawodowe.

8 ZARZĄDZANIE GOSPODARKA WODNĄ Pomimo zapewnień, że zakładany zakres reformy zmierza do wprowadzenia w obszarze regulacji nowej ustawy instrumentów zapewniających osiągnięcie fundamentalnego celu Ramowej Dyrektywy Wodnej, jakim jest pełna realizacja zlewniowej polityki gospodarowania wodami, spełniającej kryteria funkcjonalności i bezpieczeństwa oraz zrównoważonego rozwoju, efektywności ekonomicznej, trwałości ekosystemów i akceptacji społecznej, projekt ustawy Prawo wodne w żaden sposób nie zapewnia spełnienia tych założeń. Zaproponowany system nie usprawni zarządzania gospodarką wodną gdyż w rzeczywistości jest bardziej skomplikowany, rozbudowany i niejednoznaczny kompetencyjnie. Zostaną utrzymane dwa centralne organy decyzyjne (Ministerstwo Środowiska i Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej), co znacząco wydłuży proces decyzyjny, rozbuduje biurokrację m.in. w wyniku rozrostu wszelkiego rodzaju sprawozdawczości, nadzorów i kontroli. W systemie brak jest czytelnego powiązania pomiędzy strukturami marszałka, a pozostałymi organami odpowiedzialnymi za gospodarkę wodną i ochronę przeciwpowodziową.

9 ZARZĄDZANIE GOSPODARKA WODNĄ Projekt nie przewiduje przeniesienia (wraz z kompetencjami) pracowników Urzędów Marszałkowskich realizujących zadania, które zgodnie z projektem będą wykonywane przez inne organy, w przeciwieństwie do pracowników likwidowanych Regionalnych Zarządów Gospodarki Wodnej i Urzędów Żeglugi Śródlądowej. Jest to przykład naruszenia art. 32 Konstytucji RP stanowiącego, iż „Wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne”. W kosztach przeprowadzenia reformy nieuwzględnione zostały koszty odpraw dla zwalnianych pracowników samorządowych, co będzie stanowiło poważne obciążenie dla budżetów województw. Bez konsultacji z samorządami i bez analizy ekonomicznej wprowadzono do projektu ustawy art. 163 ust. 3 o treści: „Marszałkowie województw zapewniają ochronę ludności i mienia przed powodzią wywołaną przez wody publiczne stanowiące własność Skarbu Państwa, o których mowa w art. 212 ust. 1 pkt 3”, co wiąże z ogromną odpowiedzialnością i nieprzewidywalnymi kosztami.

10 ZARZĄDZANIE GOSPODARKA WODNĄ Wymagana przez Ramową Dyrektywę Wodną „pełna, zlewniowa polityka gospodarowania wodami” nie została wprowadzona. W zakresie inwestycji i utrzymania rzek, potoków, wałów p.powodziowych, zbiorników i tysięcy urządzeń hydrotechnicznych prowadzona będzie przez:  Marszałków Województw działających w granicach administracyjnych 16 województw  Zarząd Dorzecza Wisły i Zarząd Dorzecza Odry działających w granicach dorzeczy,  Dyrektorów Parków Narodowych działających w granicach administracyjnych 23 Parków. W zakresie zarządzania, realizowanego zgodnie z art. 5 projektu ustawy m.in. poprzez wydawanie pozwoleń wodnoprawnych przez:  Dyrektorów Urzędów Gospodarki Wodnej działających na obszarze odpowiednio na 1/3 powierzchni dorzecza Wisły czy Odry,  380 starostów działających w granicach administracyjnych powiatów, co razem daje 386 jednostek posiadających właściwość do wydawania pozwoleń wodnoprawnych, działających na obszarze administracyjnym lub regionalnym nie pokrywającym się z obszarem dorzeczy

11 ZARZĄDZANIE GOSPODARKA WODNĄ Wstępnie zdefiniowano katalog „wód rządowych” natomiast „wody samorządowe” traktowane są jako zbiór wszystkich pozostałych wód. Do dnia dzisiejszego brak jest wykazu cieków, które mają zostać przypisane do właściwości Marszałków województw. Bez tego wykazu nie ma możliwości przeprowadzenia analizy skutków finansowych dla j.s.t. Zmiany organizacyjne w gospodarce wodnej, a w szczególności zmiana uprawnień właścicielskich w stosunku do wód publicznych stanowiących własność Skarbu Państwa oraz towarzyszących im urządzeń wodnych mogą prowadzić do komplikacji i utrudnień w zakresie nadzoru i rozliczeń projektów realizowanych oraz zachowania trwałości projektów już zakończonych, w szczególności współfinansowanych ze środków UE. Zachodzi obawa, że uporządkowanie spraw własnościowych w ewidencji gruntów i budynków w odniesieniu do mienia Skarbu Państwa związanego z gospodarką wodną oraz uporządkowanie dokumentacji wraz z przekazaniem majątku poszczególnym jednostkom organizacyjnym potrwa o wiele dłużej niż zakłada ustawa (30 miesięcy). Z ustawy nie wynika na jakich zasadach będzie odbywać się zarządzanie majątkiem w okresie przejściowym.

12 WŁASNOŚĆ WÓD I URZĄDZEŃ WODNYCH Dotychczasowe doświadczenia wskazują na potrzebę doprecyzowania „pozostałych wód” niezwiązanych z rolnictwem ponieważ obecnie część rowów, które mogą być zmodyfikowanymi ciekami naturalnymi kwalifikowane są w ewidencji jako rowy melioracji szczegółowej. Zakwalifikowanie takich rowów do cieków naturalnych spowoduje znaczne zwiększenie ilości cieków i urządzeń utrzymywanych przez samorządy województw.

13 POZWOLENIA WODNOPRAWNE Zakłada się przekazanie uprawnień do wydawania pozwoleń wodnoprawnych od Marszałków do właściwości Urzędów Gospodarki Wodnej oraz pozostawienie kompetencji starostów w tym zakresie. Przekazanie decyzji regulujących emisję do wód z organu, który wydaje obecnie wszystkie pozostałe tego typu decyzje, do innego organu, spowoduje dalsze skomplikowanie struktur administracyjnych i procedur. Zjawisko to zaobserwowano już po wprowadzeniu generalnego dyrektora i regionalnych dyrektorów ochrony środowiska.

14 ŻEGLUGA ŚRÓDLĄDOWA W chwili obecnej mamy do czynienia z dualizmem kompetencyjnym w kwestiach dotyczących transportu wodnego:  za inwestycje i utrzymanie dróg wodnych odpowiada Minister Środowiska,  właściwy do spraw żeglugi jest Minister Infrastruktury i Rozwoju. Umiejscowienie żeglugi śródlądowej w resorcie transportu wynika z uwarunkowań międzynarodowych – struktury Komisji Europejskiej oraz Europejskiej Komisji Gospodarczej ONZ. Projekt ustawy Prawo wodne, przygotowywany przez Ministerstwo Środowiska wbrew jednoznacznym negatywnym opiniom MIR przewiduje likwidację urzędów żeglugi śródlądowej (będących jednostkami organizacyjnymi odpowiedzialnymi za bezpieczeństwo transportu na drogach wodnych i kontrolę ich parametrów) i przejęcie ich kompetencji przez nowoutworzone Urzędy Gospodarki Wodnej.

15 ŻEGLUGA ŚRÓDLĄDOWA Propozycje utworzenia w strukturach MIR - Generalnej Dyrekcji Dróg Wodnych, jako instytucji odpowiedzialnej za całokształt eksploatacji i inwestycji na drogach wodnych żeglownych (na wzór GDDKiA) oraz administrowanie zbiornikami retencyjnymi służącymi do zasilania wodą szlaków wodnych w okresie stanów niskich - zgłaszali w trakcie konsultacji użytkownicy żeglugi śródlądowej i dróg wodnych, środowiska społeczne zaangażowane w rozwój żeglugi, jak również zainteresowane samorządy. W projekcie ustawy brak jest zapisów, które świadczyłyby, że nowe Prawo wodne będzie komplementarne z zaleceniami i polityki UE w dziedzinie rozwoju żeglugi śródlądowej, np. „Wytycznymi KE w sprawie transportu śródlądowego i sieci Natura 2000” z 2012 r. czy Białą Księgą UE Transport 2050”.

16 ŻEGLUGA ŚRÓDLĄDOWA Ze względu na stan infrastruktury śródlądowych dróg wodnych MIR proponowało wprowadzenie przepisu dotyczącego dróg wodnych lokalnych i regionalnych (tj. poniżej IV klasy), umożliwiającego zawieszenie poboru opłat za korzystanie z drogi wodnej i za śluzowanie w przypadku nieodpowiednich parametrów eksploatacyjnych danej drogi wodnej, spowodowanych niewłaściwym utrzymaniem przez RZGW. Niestety Ministerstwo Środowiska nie wyraziło na to zgody.

17 ZAGOSPODAROWANIE PRZESTRZENNE Projekt ustawy w art. 10 nakłada obowiązek uzgodnienia projektu strategii rozwoju województwa oraz planu zagospodarowania przestrzennego województwa z właściwym dyrektorem Urzędu Gospodarki Wodnej m.in. w zakresie stref ochronnych ujęć wody oraz obszarów szczególnego zagrożenia powodzią. W większości województw dokumenty te zostały już uchwalone przez Sejmiki Wojewódzkie. Dokumenty te wymagają również dostosowania do planów zarządzania ryzykiem powodziowym i planów gospodarowania wodami. Koszty tych zmian oraz zmian w studiach uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin, miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego i wynikających odszkodowań z tego tytułu obciążą budżety właściwych j.s.t., przy jednoczesnym ograniczeniu kompetencji gmin w sprawach planowania przestrzennego.

18 OPŁATY ŚRODOWISKOWE W projekcie Prawa wodnego nieuwzględniono możliwości zwolnienia z opłat za pobór wód na potrzeby nawadniania wodami powierzchniowymi użytków rolnych i gruntów leśnych, a także na potrzeby chowu lub hodowli ryb i energetyki wodnej, co może spowodować zwiększenie kosztów ponoszonych przez poszczególne podmioty oraz nierentowność prowadzonej działalności lub wzrost cen rynkowych i utratę konkurencyjności. W trakcie konsultacji wielokrotnie wskazywano, że wg Ramowej Dyrektywy Wodnej opłaty zasobowe i środowiskowe nie są bezwzględnie wymagane.

19 FINANSOWANIE Dla utrzymania „wód samorządowych” planuje się zachowanie dotychczasowego finansowania z budżetu Państwa oraz dodatkowe finansowanie z opłat środowiskowych ze względu na przewidywany wzrost ilości rzek i majątku, co na pewno nastąpi w województwach południowych, po przejęciu potoków górskich. Projekt ustawy Prawo wodne nie zawiera regulacji prawnych, które rozwiązywałyby podstawowy problem gospodarki wodnej jakim jest stałe niedofinansowanie utrzymywania rzek i urządzeń wodnych Twierdzenie, że wprowadzenie ustawy zapewni finansowanie potrzeb gospodarki wodnej nie jest poparte rzetelnymi analizami ekonomicznymi, a przedstawione korzyści prezentują się skromnie na tle potrzeb. Koszty utrzymywania wałów przeciwpowodziowych i tysięcy obiektów hydrotechnicznych na ciekach, a także koszty utrzymywania samych cieków oraz towarzyszące im koszty osobowe, nie zostały wykazane w kalkulacjach. Brak też informacji o wartości majątku gospodarki wodnej, a więc trudno mówić o realnych kosztach jego utrzymywania i korzyściach płynących z proponowanej reformy Koszty utrzymywania wałów przeciwpowodziowych i tysięcy obiektów hydrotechnicznych na ciekach, a także koszty utrzymywania samych cieków oraz towarzyszące im koszty osobowe, nie zostały wykazane w kalkulacjach. Brak też informacji o wartości majątku gospodarki wodnej, a więc trudno mówić o realnych kosztach jego utrzymywania i korzyściach płynących z proponowanej reformy.

20 FINANSOWANIE Zachodzi obawa, że dodatkowe wpływy z tytułu korzystania z wód będą niewystarczające. Planowane przekazanie Marszałkom województw części przychodów WFOŚiGW oraz dodatkowych wpływów z opłat za pobór wód na utrzymywanie zwiększonej liczby cieków i urządzeń wodnych, nie gwarantuje zaspokojenia potrzeb, pomimo planowanego przekazania zarządom dorzeczy części wałów przeciwpowodziowych. Na pewno w okresie początkowym będą to kwoty daleko niewystarczające. Z Oceny Skutków Regulacji wynika kwota 5,8 mln zł średniorocznie na województwo z redystrybucji opłat za korzystanie ze środowiska przypadających na WFOŚiGW, gdy już obecne potrzeby województwa dolnośląskiego są co najmniej 10 razy większe. W ostatnich latach dofinansowanie zadań z WFOŚiGW we Wrocławiu kształtowało się na poziomie 5-7 mln zł/rok, ale zauważa się tendencję malejącą do ok. 2-3 mln zł.

21 FINANSOWANIE W projekcie ustawy pojawił się zapis o możliwości dofinansowania z budżetów j.s.t. zadań inwestycyjnych i bieżących, będących zadaniami z zakresu administracji rządowej, co oznacza, że następuje kolejne zwiększenie katalogu zadań do finansowania przez j.s.t. bez zmiany źródeł dochodów. Nie wiadomo też, z jakich środków mają być pokrywane zwiększone koszty funkcjonowania Wojewódzkich Zarządów Melioracji i Urządzeń Wodnych, wyspecjalizowanych jednostek organizacyjnych samorządu województwa (dotychczas pokrywał je samorząd województwa).

22 ŚRODKI FINANSOWE Z UE Konwent Marszałków Województw RP apeluje do Rady Ministrów o niezwłocznie rozpoczęcie konsultacji z Komisją Europejską w sprawie wypełnienia warunków umożliwiających wydatkowanie środków POIiŚ i RPO na lata 2014-2020 na gospodarkę wodną. W świetle ustaleń z XXVI posiedzenia Międzyresortowego Zespołu ds. Programowania i Wdrażania Funduszy Strukturalnych i Funduszu Spójności UE z 15.07.2015 r. może wystąpić nawet 2 letnie opóźnienie w certyfikacji środków POIiŚ oraz RPO, a tym samym może być zagrożone wydatkowanie kwoty około 2,4 mld euro przeznaczonych na gospodarkę wodną (1,6 mld € na gospodarkę wodno-ściekową, 0,7 mld € na ochronę przeciwpowodziową, 0,1 mld € na transport wodny) Rady Ministrów Rzeczypospolitej Polskiej, powinna bez zbędnej zwłoki uzyskać z Komisji Europejskiej oficjalne potwierdzenie wypełnienia przez Polskę kryterium nr 1 warunkowości ex-ante (polityka zwrotu kosztów za usługi wodne)

23 PODSUMOWANIE Bardzo obszerny (ponad 300 stron) projekt ustawy nie tworzy nowego prawa lecz jest niespójnym zbiorem starych i nowych przepisów, które nie wyjaśniają i nie upraszczają wielu zagadnień, w szczególności tych będących przedmiotem dotychczasowych sporów i nieporozumień. Konsekwencje przyjętych rozwiązań będą miały wpływ nie tylko na właściwy stan wód i gospodarowanie zasobami wodnymi, ale też na rozwój społeczny i gospodarczy, w tym na rozwój transportu wodnego, energetyki, rolnictwa, gospodarki komunalnej, turystyki i rekreacji wodnej. Przyjęte rozwiązania będą miały również ogromny wpływ na finanse jednostek samorządu terytorialnego, w szczególności gmin i województw Przyjęte rozwiązania będą miały również ogromny wpływ na finanse jednostek samorządu terytorialnego, w szczególności gmin i województw. Przedłożone uwagi uwzględniają jedynie niektóre, negatywne aspekty przeprowadzenia tak poważnej reformy.

24 PODSUMOWANIE Istotnym dla skutków wprowadzanych regulacji prawnych powinno być zarówno zapewnienie spójności proponowanych rozwiązań z innymi przepisami prawnymi oraz zapewnienie zasady wspólnoty interesów przy realizacji zadań przez administrację rządową, samorządową, interesariuszy i społeczności lokalnych. Oznacza to potrzebę stworzenia spójnego systemu umożliwiającego zachowanie zasady zrównoważonego rozwoju. Z jednej strony zapewnienie odpowiedniego stanu jakościowego i ilościowego wód, z drugiej strony warunków do rozwoju gospodarczego. Projekt ustawy Prawo wodne nie spełnia powyższego warunku Projekt ustawy Prawo wodne nie spełnia powyższego warunku.

25 DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ