Istota instytucji organizacyjna odrębność i niezależność od struktur rządowych wyspecjalizowanie fachowe zorientowanie na działalność kontrolną sensu stricto – ustalenie stanu faktycznego bez możliwości korygowania nieprawidłowości Pozycja ustrojowa – art. 202 Konstytucji naczelny organ kontroli państwowej oddzielony od struktur rządowych podległy Sejmowi Prezes NIK powoływany przez Sejm za zgodą Senatu (6 lat, możliwa jedna reelekcja) Marszalek Sejmu nadaje statut NIK przedstawianie corocznego sprawozdania z działalności Izby Podstawa prawna: ustawa z dnia 23 grudnia 1994 r. o NIK
organ kolegialny o wyeksponowanym stanowisku Prezesa Prezes NIK – art. 205 i 206 Konstytucji powoływany przez Sejm (bezwzględna większość głosów w obecności co najmniej 1/2 ustawowej liczby posłów) na wniosek Marszałka Sejmu lub co najmniej 35 posłów, za zgodą Senatu (30 dni na podjęcie decyzji) nie może zajmować żadnego stanowiska ani wykonywać zajęć zawodowych niedających się pogodzić z godnością urzędu (wyjątek – profesor szkoły wyższej) nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej niedającej pogodzić się z godnością urzędu przysługuje mu immunitet i gwarancja nietykalności odwołanie w przypadku: zrzeczenia się stanowiska, choroby powodującej trwałą niezdolność do pełnienia obowiązków, prawomocnego wyroku TS, skazania prawomocnym wyrokiem sądu za popełnienie przestępstwa, złożenia fałszywego oświadczenia lustracyjnego Wiceprezesi NIK – powoływani przez Marszałka Sejmu na wniosek Prezesa NIK Kolegium NIK – Prezes NIK, Wiceprezesi NIK oraz 14 członków (powoływani przez Marszałka Sejmu na wniosek Prezesa NIK; 7 – przedstawiciele nauk prawnych i ekonomicznych;,7 - wyżsi rangą pracownicy NIK), Dyrektor Generalny kadencja – 3 lata odwołanie – tylko w ustawowo wymienionych przypadkach szeroki zakres działania – zatwierdza, uchwala lub opiniuje większość aktów NIK urzędnikom wykonującym czynności kontrolne przysługuje immunitet
Kontrola obligatoryjna A. organy administracji rządowej, NBP, państwowe osób prawne i inne państwowe jednostki organizacyjne legalność gospodarność celowość rzetelność B. Kancelaria Prezydenta, Kancelarie Sejmu i Senatu, TK, SN, NSA, KRS, RPO, RPDz, KRRiTV, GIODO, IPN, KBW, PIP wykonywanie budżetu oraz gospodarki finansowej i majątkowej na zlecenie Sejmu również w innych aspektach: Kancelaria Prezydenta, Kancelarie Sejmu i Senatu, RPO, RPDz, KRRiTV, IPN, PIP
Kontrola fakultatywna A. organy samorządu terytorialnego, komunalne osoby prawne i inne komunalne jednostki organizacyjne legalność gospodarność rzetelność B. inne jednostki organizacyjne i podmioty gospodarcze w zakresie wykorzystywanych przez nie środków lub majątku publicznego legalność i gospodarność
uprawnienia pracowników NIK w ramach kontroli prawo swobodnego wstępu do lokali dostęp do dokumentów przeprowadzanie oględzin wzywanie i przesłuchiwanie świadków obowiązek pomocy w czynnościach kontrolnych ze strony pracowników jednostki kontrolowanej wyniki kontroli ujmowane w protokole kontroli przekazywane w wystąpieniu pokontrolnym adresat wystąpienia informuje NIK o sposobie wykorzystania uwag i wniosków skutki kontroli zawiadomienie organów ścigania w razie wykrycia przestępstwa lub wykroczenia wskazanie potrzeby wszczęcia postępowania dyscyplinarnego lub zwolnienia z pracy
obowiązek regularnego dostarczania materiałów coroczna analiza wykonania budżetu i założeń polityki państwa oraz opinia w przedmiocie udzielenia absolutorium dla Rady Ministrów coroczne sprawozdanie ze swojej działalności obowiązek podejmowania kontroli na zlecenie Sejmu lub jego organów przedstawianie wyników ważnych kontroli przedstawianie wniosków w sprawie rozpatrzenia przez Sejm określonych problemów przedstawianie zarzutów wynikających z kontroli członków Rady Ministrów, kierowników urzędów centralnych oraz Prezesa NBP dr Jarosław Sułkowski - wykłady z prawa konstytucyjnego