Globalizacja ekonomiczna i jej konsekwencje Rzeczywistość i aspiracje

Plan Wykładu Globalizacja ekonomiczna jako pojęcie Dynamika globalizacji ekonomicznej Łańcuchy towarów na przykładzie Nike’a Łańcuchy towarów w interpretacji Gary Gereffi Spór o ekonomiczne skutki globalizacji: entuzjaści i oburzeni

Co oznacza globalizacja Ekonomiczna. źródło: Globalizacja Co oznacza globalizacja Ekonomiczna? źródło: Globalizacja . Mechanizmy i wyzwania , red Barbara Liberska, PWE, warszawa, 2002 System coraz bardziej zintegrowanych rynków towarowych, usług, rynków finansowych, sieci powiązań inwestycyjnych, produkcyjnych i technologicznych Więcej niż ekonomiczna przestrzeń międzynarodowa: przestrzeń ponadnarodowa (multinationals versus globals) Proces bardziej wielowymiarowy, kompleksowy, głębszy niż internacjonalizacja lub miedzy narodowa współpraca gospodarcza Ekonomiczna integracja europejska jako zjawisko w mniejszej skali (rynek europejski, bank europejski, giełda europejska)

Dynamika globalizacji ekonomicznej (Geoffrey Ingham „Kapitalizm”, Sic Pierwszy aspekt: Przyśpieszenie w przepływie towarów, pieniądza i innych aktywów międzynarodowych (od 1870 do 1992 – 5% PKB→13,5%) Drugi aspekt tzw. globalna przestrzeń przepływów (najbardziej rozwinięta w dziedzinie finansów i pieniądza): pieniądz w pogoni za zyskiem: płynny, rozpuszczalny, spekulacyjny, dążenie do osłabienia granic państw, regulacji, koncesji

Problem światowego pieniądza (waluty) jako warunek globalizacji ekonomicznej Porozumienie z Bretton Woods (1944): dolar oparty na złocie, Otwarcie Wall Street na napływ kapitału zagranicznego 1 maja 1975 roku (sieć Tokio - Nowy Jork - Londyn), dolar nieoparty na złocie jako waluta światowa najbardziej popularną walutą rezerwową świata z udziałem 61% na koniec 2013 r., (w 2001 r. 71% państwowych rezerw denominowanych w USD) Obecnie: zwiększająca się rola chińskiego yuan’a (RNB), co najmniej 40 banków centralnych przygotowuje się na potencjalną zmianę waluty rezerwowej świata, zwiększając swoje rezerwy w juanie, a kolejne już się do tego przygotowują

Funkcje waluty międzynarodowej miernik wartości (waluta fakturowania handlu międzynarodowego), środek płatniczy (waluta rozliczania międzynarodowych transakcji finansowych), środek akumulacji/środek tezauryzacji (waluta rezerwowa)

Udział procentowy walut w obrotach rynków walutowych (średnie dzienne obroty rejestrowane przez banki centralne i przekazywane do Banku Rozrachunków Międzynarodowych z kwietnia 2007) Udział procentowy obrotów (suma 200%) Dolar amerykański 86,3 Euro 37,0 Jen japoński 16,5 Funt szterling 15,0 Frank szwajcarski 6,8 Dolar australijski 6,7 Dolar kanadyjski 4,2

Globalizacja Rynków Rynek towarowy (1/3 produkcji światowej) Rynek finansowy Giełdowe rynki papierów wartościowych Globalizacja systemów bankowych Globalne powiązania rynków pracy

Globalizacja Rynku towarowego (handel) Cel: nieskrępowany handel międzynarodowy, wolny handel, liberalizacja gospodarcza Wskaźnik: udział importu i eksportu w dochodzie narodowym ; w roku1989 Europa Zachodnia – 43,3%, USA Kanada – 21,1% , Azja 19,9%, członkowie WTO -89,5% Zniesienie ceł, kwot importowych, wymagań administracyjnych i technicznych , porozumień towarowych dwustronnych, zniesienie podatków, opłat granicznych, subsydia eksportowe, protekcjonizm gospodarczy

Globalizacja Rynku finansowego Swoboda kupienia i sprzedaży waluty w skali światowej (kredyt, spekulacja, operacje finansowe na obcych giełdach, trzymanie oszczędności poza krajem, swoboda inwestowania finansowego poza krajem i dopuszczenie inwestycji finansowych z obcych krajów) Cel: deregulacja rynko finansowych w skali kraju, zniesienie ograniczeń dla przepływu kapitału Kapitał instytucjonalny jako główny podmiot (akcje na giełdach , publiczne papiery dłużne, fundusze ubezpieczeniowe, towarzystwa emerytalne, powiernicze, asekuracyjne) Wzrost transakcji pochodnych Znaczenie komunikacji elektronicznej

Globalizacja finansowa w Polsce w roku 1998 Kapitał zagraniczny w Polsce Kapitał polski zagranicą Wartość w ml USD 77 877 9 404 Kredyty i lokaty bankowe 53,6% 76,5% Inwestycje zagraniczne 28,8% 3,1% Inwestycje portfelowe tj. w papiery wartościowe i dłużne 17,5% 11,4%

Globalizacja Giełdowych rynków papierów wartościowych Wskaźnik: rosnąca współzależność giełd (powiązania wahań indeksów giełdowych, handel akcjami z innych giełd,), szczególnie między giełdami krajów rozwiniętych Rozwój giełd: wzrost kapitalizacji giełdowej tj. sumy wartości spółek przechodzących przez giełdę oraz wartości zawieranych transakcji, wzrost wskaźnika obrotu do kapitalizacji Wzrost kapitału zagranicznego obecnego na giełdach (ponad 50% na giełdzie londyńskiej - City) Wysokie relacje obrotu giełdowego do PKB w krajach rozwiniętych ( USA – 160 5, Szwajcaria – 242%, Hiszpania – 126%, Hongkong – 124%, Australia - 113%)

Globalizacja systemów bankowych Wychodzenie banków poza granice kraju i wchodzenie banków zagranicznych do banków krajowych (10% UE, 20 % USA, w Polsce – 60-70 %, inwestycje amerykańskie - Citybank, niemieckie - Deutsche Bank Banki z kapitałem krajowym, kontrolowane przez skarb państwa: PKO Bank Polski, Bank Gospodarstwa Krajowego, Bank Pocztowy oraz Bank Ochrony Środowiska Procesy konsolidacji w sektorze bankowym Poszukiwanie przewagi konkurencyjnej Procesy koordynacji: tzw. dobre praktyki

Globalne powiązania rynków pracy Czy powstaje globalny rynek pracy? Oszacowanie migracji – 2% zasobów pracy Włączenie się w globalny obrót krajów ludnych (ciąg: Hong Kong, Korea Południowa, Singapur, Tajwan, Malezja, Tajlandia, Chiny, Indie , Bangladesz, Wietnam , Meksyk, Brazylia, Europa wschodnia i Rosja) Dyslokacje produkcji w poszukiwaniu taniej siły roboczej , tzw. bezpośrednie inwestycje zagraniczne: greenfieldy i brownfieldy Jak globalizacja wpływa na zatrudnienie i pracę?

Globalne migracje za pracą Powolny i systematyczny wzrost liczby migrantów w krajach rozwiniętych od roku 1990 Kraje o wysokim udziale cudzoziemskiej siły roboczej/ powyżej 5 % (Austria, Belgia, Francja, Luxemburg, Niemcy, Norwegia, Szwecja, Szwajcaria, Kanada, USA) Wzrost transferów finansowych od migrantów do krajów pochodzenia (największe transfery do: Egipt, Bangladesz, Jordania, Dominikana, Indie, Syria, Maroko, Pakistan, Sri Lanka, Tunezja, Turcja)

Globalne zatrudnienie i korporacje transnarodowe Kreowanie miejsc pracy przez korporacje transnarodowe w łańcuchach produkcyjnych Kreowanie miejsc pracy przez zagranicznych pracodawców (w Polsce ca 20%) Migracje usług zdalnych możliwych dzięki rozwojowi komunikacji elektronicznej Nowe wzorce organizacji pracy: zzl, elastyczne zatrudnienie, wysokowydajne systemy pracy, Konkurencja globalna przez strategie: taniości siły roboczej, kwalifikacje siły roboczej lub ich połączenia

Łańcuchy towarów na przykładzie Nike’a źródło: miguel Korzeniewicz, z książki: comodity chains and global capitalism, Greenwood press 1994 Produkcja i dystrybucja towarów w ramach złożonych światowych sieci Przykład branży (industry) obuwia sportowego: innowacyjna strategia Nike versus mniej innowacyjna strategia Addidas Początek: wzrost sprzedaży obuwia sportowego w Stanach Zjednoczonych (trzykrotny wzrost w latach 1980- 1990) Wysoka segmentacja na rynku obuwia sportowego: obuwie dla nastolatków, obuwie ściśle sportowe dla zawodowych sportowców jako nadające trend, obuwie quasi – sportowe jako codzienne

Segmentacja jako wyzwanie dla Nike Corporation Segmentacja cenowa Segmentacja produktowa 80% poniżej 35 USD 1,4% powyżej 65 USD Cena jako symbol statusu 24 kategorii obuwia sportowego, 900 modeli, 450 kolorów, spadek popularności obuwia o przeznaczeniu ściśle sportowym

Podstawowa innowacja: kreacja nowego rynku na obuwie sportowe jako symbolu, idei, wartości, aspiracji i statusu społecznego Sukces Nike Corporation: zdolność do kontroli kluczowych węzłów w łańcuchu produkcji: rosnąca ekspertyza w dziedzinie projektowania, dystrybucji, marketingu, reklamy – zdolność do kształtowania procesu produkcji i konsumpcji

Amerykański produkt: buty sportowe Nike’a Produkowany wszędzie tylko nie w Stanach Zjednoczonych (Japonia, Korea Południowa, Tajwan, Chiny (1975) Rozwój podwykonawstwa Strategia upgradingu: wykorzystanie boomu na fitness (jogging, moda na dłuższe biegi przełajowe oraz duże biegi zorganizowane, ćwiczenia na siłowni); główny nurt kultury masowej Od maniaków biegania do stylu sportowego w życiu młodych ludzi Nawiązanie współpracy z trenerami i zawodnikami w głównych dyscyplinach, popularnych w danym kraju Współpraca z wielkimi sieciami sprzedaży detalicznej: premiowanie planowanej sprzedaży, projektowanie stosownie do opinii sprzedawców Produkcja innowacyjnych butów: Air Nike i dla segmentu żeńskiego Adresat: nowoczesny konsument szukający komfortu, i nowoczesnych wartości

Produkcja sieciowa źródło: Gary gereffi ze zbioru: The Handbook of Economic Sociology, Pronceton Up / sage , 2005 Wzrost międzybranżowego i międzyproduktowego handlu Zdolność producentów do rozczłonkowania procesu produkcji na plasterki: wzrost światowej produkcji komponentów i części, wykorzystanie wyspecjalizowania i taniości Produkcja bez wielkich fabryk Zdolność do zarządzania łańcuchem produktu: w kierunku łańcucha korzyści Dezintegracja produkcji i integracja handlu ; idee just in time i lean production Współzawodnictwo w ramach sieci : niskim kosztem produkcji lub dyferencjacją (zdolnością do wykonają tego czego inni w danym łańcuchu nie potrafią)

Inny łańcuch: Rynek świeżych warzyw i owoców Produkcja świeżych warzyw i owoców w Kenii i Zimbabwe na rynek supermarketów w Londynie (wybudowanie niszy) Rynek wartości w łańcuchu zorientowanym na finalnego nabywcę, monopol - do 90 % produkcji nabywanych przez hurtowych kupców brytyjskich Narzucenie przez finalnego hurtownika standardu dotraconego produktu w zakresie uprawy, przygotowania do sprzedaży i transportu; rola „niezależnych ekspertów brytyjskich Zmniejszeni się udziału mniejszych producentów w Kenii i Zimbabwe (pięciu) Dodawanie wartości do produkcji warzyw i owoców w łańcuchu po mniejszym koszcie siły roboczej: konfekcjonowanie w Afrycie dla różnych sieci, regionów produkty „gotowe do jedzenia” Zwiększone dochody finalnych sprzedających w Wielkiej Brytanii

http://globalization. kof. ethz http://globalization.kof.ethz.ch/media/filer_public/2013/03/25/rankings_2013.pdf indeksy globalizacji ekonomicznej, społecznej i politycznej Indeks globalizacji ekonomicznej: rzeczywiste przepływy finansowe, udział wymiany handlowej z zagranicą w PKB, wartość bezpośrednich inwestycji zagranicznych na giełdzie, udział inwestycji portfelowych w PKB, płatności dochodowe cudzoziemcom w PKB, ograniczenia rynkowe, ukryte bariery importowe, średnie stawki celne, podatki od handlu międzynarodowego, ograniczenia w stosunku do rachunków kapitałowych Kraje najbardziej zglobalizowane ekonomicznie: Singapur, Luksemburg, Irlandia, Malta, Belgia, Węgry, Estonia, Bahrajn, Szwecja , Zjednoczone Emiraty Arabskie, Cypr, Czechy, Finlandia, Austria, Słowacja, Portugalia, Chile, Czarnogóra,…29 Wielka Brytania, 44 Polska, 48 Niemcy, 82 Stany Zjednoczone,.. 97 Rosja…207 Samoa

Nierówności a Globalizacja Pogląd, że globalizacja podnosi poziom życia krajów najuboższych, z chwilą, gdy ich gospodarki globalizują się (przykład Indii i Chin). Analizy Banku Światowego Poprawa wskaźników jakości życia (trwanie życia ludzkiego, obniżenie współczynnika śmierci okołoporodowej, spadek analfabetyzmu, spadek płodności, spadek populacji cierpiących głód, wzrost spożycia kalorii Pogląd, że globalizacja zwiększa nierówności ekonomiczne w państwach (wzrost współczynnika Giniego), oraz między państwami najbardziej rozwiniętymi i krajami trzeciego świata, w odniesieniu do globalnej siły roboczej - wzrost populacji w niepewnej sytuacji ekonomicznej, wzrost populacji working poor (Joseph Stiglitz) Pogląd prof. Tadeusza Kowalika, że zwiększenie nierówności we współczesnym świecie nie ma nic wspólnego z trzecią falą globalizacji, a wiele wspólnego z normami społecznymi dotyczącymi akceptowanych poziomów nierówności ekonomicznych