System Zarządzania BHP Definicja wg PN-N-18001 Część ogólnego systemu zarządzania organizacją, która obejmuje strukturę organizacyjną planowanie, odpowiedzialności zasady postępowania, procedury, procesy i zasoby potrzebne do opracowania, wdrażania, realizowania, przeglądu i utrzymania polityki bhp Historia powstania SZ BHP Tworzenie norm obejmujących zakresem bhp poprzedziło wejście w życie norm dotyczących zarządzaniem jakością : 1959r-norma USA MIL-Q 9858A 1979r.-norma Brytyjska BS 5750 1987-1994r.-dwie edycje norm IS0 9000 2000r.-trzecia edycja norm ISO 9000

Historia powstania SZ BHP Tworzenie norm obejmujących zakresem bhp poprzedziło wejście w życie norm dotyczących zarządzaniem jakością : 1959r-norma USA MIL-Q 9858A 1979r.-norma Brytyjska BS 5750 1987-1994r.-dwie edycje norm IS0 9000 2000r.-trzecia edycja norm ISO 9000 Historia SZ BHP Normy dotyczące SZ BHP: 1996r. -norma Brytyjska BS 8800 1997r.- norma australijsko-nowozelandzka AS/NZS 4804 1997r. -norma holenderska NPR 5001 1996r. -projekty norm hiszpańskich UNE 81-900, UNE 81901, UNE 81-902

Historia SZ BHP Aktualny stan prawny W roku 2000 zostaje odrzucony przez ISO wniosek postawiony przez British Standards Institution, a dotyczący normalizacji SZ BHP (otwiera się droga do opracowania norm w zakresie SZ BHP przez Międzynarodową Organizację Pracy) Aktualny stan prawny NORMY NIEOBOWIĄZKOWE PN-N-18001 Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy (ustanowiona 15 lipca 1999r.) PN-N18002 „Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy. Ogólne wytyczne oceny ryzyka zawodowego” (ustanowiona 11.01.2000r.)

Przyszłość! Dlaczego SZ BHP ? BHP PN-N-18004- „Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy. Wytyczne wdrażania” PN-N-18011- Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy. Wytyczne auditowania Dlaczego SZ BHP ? BHP Strach pracodawcy przed karą ze strony instytucji kontrolnych polepszanie warunków pracy pracowników w tym redukcja liczby wypadków przy pracy i chorób zawodowych minimalizowanie strat ekonomicznych polepszanie „image” firmy

Model SZ BHP według PN-N-18001 Zaangażowanie Najwyższego Kierownictwa (NK) Najwyższe kierownictwo to osoba lub grupa osób stanowiących wewnątrz organizacji przepisy i wymagania oraz kształtujących politykę i wyznaczających cele tej organizacji W praktyce są to: prezes, wiceprezes, dyrektor naczelny, dyrektor ds. produkcji

Polityka NK w zakresie SZ BHP Zaangażowanie NK NK powinno wykazywać silne i widoczne przywództwo ujawniające się w zaangażowaniu w działaniach na rzecz BHP udostępnienie odpowiednich zasobów ustalanie i aktualizacja polityki i celów SZ BHP przeprowadzanie przeglądów SZ BHP Polityka NK w zakresie SZ BHP Jest to deklaracja organizacji dotycząca jej intencji i zasad odnoszących się do ogólnych efektów działalności w zakresie bhp, określająca ramy do działania i ustalania celów organizacji dotyczących zarządzaniem bhp Polityka SZ BHP powinna zostać ogłoszona, a NK ma zapewnić aby była zrozumiała

Formy upowszechniania polityki BHP Zamieszczenie w Księdze BHP {jeżeli istnieje} Dystrybucja tekstów deklaracji polityki Publikacja tekstu w gazecie zakładowej, tablicy zakładowej, na plakatach Podczas szkoleń okresowych BHP Okresowe kampanie, konkursy wiedzy na temat bhp, audycje w radiowęzłach Identyfikacja zagrożeń i ocena ryzyka zawodowego Przed sformułowaniem celów ogólnych i szczegółowych należy przeprowadzić identyfikację zagrożeń i ocenić ryzyko zawodowe na poszczególnych stanowiskach pracy. Informacje dotyczące identyfikacji zagrożeń i oceny ryzyka zawodowego powinny być aktualizowane

Proces planowania Wizja Wartości Misja Poziom strategiczny Poziom taktyczny Poziom operacyjny

Identyfikacja zagrożeń (PN-N-18002) Jest to proces rozpoznawania tego, czy zagrożenie istnieje oraz określania jego charakterystyk Przykładowe źródła informacji: lokalizacja stanowiska pracy,stosowane środki pracy, rodzaj wykonywanych czynności, dokumentacja techniczno-ruchowa, dokumentacja powypadkowa, przepisy prawne, normy, literatura naukowa, wywiady z pracownikami Identyfikacja zagrożeń Celem jest zidentyfikowanie wszystkich dających się pomyśleć zagrożeń jakie występują lub mogą wystąpić na stanowisku pracy

Ocena ryzyka zawodowego Ryzyko zawodowe-prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń związanych z wykonywaną pracą powodujących straty, w szczególności wystąpienia u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych w wyniku zagrożeń zawodowych występujących w środowisku pracy lub sposobu wykonywania pracy Ocena ryzyka -proces analizowania i wyznaczania dopuszczalności ryzyka Szacowanie ryzyka w skali trójstopniowej (PN-N-18002)

Dopuszczalność ryzyka zawodowego Zgodnie z PN-N-18002 ryzyko zawodowe: duże jest niedopuszczalne średnie jest dopuszczalne małe jest dopuszczalne W przypadku ryzyka niedopuszczalnego należy podjąć niezwłocznie działania w celu zmniejszenia ryzyka do poziomu akceptowalnego W przypadku ryzyka dopuszczalnego średniego-należy podjąć działania celem zmniejszenia ryzyka W przypadku ryzyka dopuszczalnego małego- konieczne jest zapewnienie,że ryzyko pozostanie na tym samym poziomie Wymagania prawne a SZ BHP Zgodnie z postanowieniami PN-N-18001 organizacja powinna ustanowić i utrzymywać procedurę identyfikacji i dostępu do aktualnych wymagań prawnych ŹRÓDŁA PRAWA (art. 87 ust 1 i 2 Konstytucji RP) to : Konstytucja (Ustawa Zasadnicza) Ustawy Ratyfikowane konwencje międzynarodowe Rozporządzenia Akty prawa miejscowego

Cele ogólne i szczegółowe w SZ BHP Cele strategiczne- cele ustalone na najwyższym szczeblu organizacji Cele taktyczne-cele ustalone na średnim szczeblu organizacji Cele operacyjne cele ustalone na niższym szczeblu organizacji Plan strategiczny-ogólny plan wskazujący środki i priorytety nakierowane na osiągnięcie celów strategicznych -np. zmniejszenie wypadkowości całym zakładzie) Cele ogólne i szczegółowe w SZ BHP c.d. Plan taktyczny-plan nakierowany na osiągnięcie celów taktycznych (np. plan wyeliminowania na terenie wydziału narażenia pracowników na wpływ mikroklimatu zimnego) Plan operacyjny- plan nastawiony na osiągnięcie celów operacyjnych (np. zapewnienie kabin ogrzewanych dla pracowników)

Planowanie działań w ramach SZ BHP Cel ogólny zarządzania bhp -cel dotyczący działań w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, wynikający z polityki bhp, który organizacja ustaliła do osiągnięcia (zmniejszenie liczby wypadków w zakładzie) Cel szczegółowy zarządzania bhp - cel wyrażany ilościowo zawsze gdy jest to możliwe, wynikający z ogólnych celów zarządzania bhp organizacji, i który należy zrealizować, aby osiągnąć cele ogólne (zmniejszenie liczby wypadków na wydziale X z 20 do 5 w roku) Planowanie działań w ramach SZ BHP Plany osiągnięcia celów ogólnych i szczegółowych powinny obejmować : wyznaczenie odpowiednich służb, szczebli organizacji, grup lub osób odpowiedzialnych za osiągnięcie celów (np. kierownik wydziału jest odpowiedzialny za dokonanie oceny ryzyka zawodowego na podległych mu stanowiskach) określenie środków niezbędnych do osiągnięcia celów wyznaczenie terminów osiągnięcia celów

Wdrażanie SZ BHP i jego funkcjonowanie Planowanie w SZ BHP Organizacja powinna okresowo przeglądać i korygować plany, a w szczególności każdorazowo w przypadku wprowadzania zmian, np. w organizacji stanowisk pracy, procesach wytwarzania, produkowanych wyrobach , świadczonych usługach itp. (W zakładzie nastąpiła modernizacja parku maszynowego -wyeliminowano np. przekroczenia hałasu, zwiększyło się tempo pracy (w nowym planie celem może być zmniejszenie ryzyka związanego z nadmiernym wydatkiem energetycznym) Wdrażanie SZ BHP i jego funkcjonowanie Struktura odpowiedzialność, uprawnienia: Najwyższe kierownictwo organizacji powinno wyznaczyć swojego przedstawiciela, który niezależnie od innych obowiązków powinien mieć określone zadania oraz określony zakres odpowiedzialności i uprawnień aby: zapewnić ,że SZ BHP jest ustanowiony, wdrożony i utrzymywany zgodnie z ustalonymi wymaganiami

Przedstawiać najwyższemu kierownictwu sprawozdania dotyczące funkcjonowania SZ BHP w celu dokonania przeglądu będącego podstawą doskonalenia tego systemu Zapewnienie zasobów Najwyższe kierownictwo powinno zapewnić niezbędne środki do wdrożenia, funkcjonowania i nadzoru nad systemu zarządzania BHP. Środki te obejmują: zasoby finansowe, środki rzeczowe, sprzęt techniczny, technologię, zasoby ludzkie oraz wiedzę i umiejętności specjalistyczne

Szkolenie, świadomość kompetencje Miał świadomość co robił, miał świadomość jak robił ale potem... okazało się co nawyrabiał (przypis autora) Organizacja powinna uświadomić pracownikom na każdym szczeblu: rodzaj zagrożeń występujących w całej organizacji i na poszczególnych stanowiskach pracy oraz związanego z nimi ryzyka zawodowego korzyści dla pracowników organizacji wynikające z eliminacji zagrożeń Organizacja powinna uświadomić zadania i odpowiedzialność w osiąganiu zgodności działania z polityką bezpieczeństwa i higieny pracy oraz procedurami i wymaganiami SZ BHP łącznie z wymaganiami dotyczącymi gotowości i reagowania na wypadki przy pracy i awarie uświadomić pracownikom potencjalne konsekwencje nieprzestrzegania ustalonych procedur

Szkolenie, świadomość, kompetencje Pracownicy wykonujący zadania, które mogą być związane z zagrożeniami dla nich samych i/lub dla innych pracowników organizacji lub osób spoza organizacji, powinni posiadać właściwe kompetencje udokumentowane wykształceniem, wyszkoleniem i/lub doświadczeniem, odpowiednio do określonych wymagań. Organizacja powinna wdrożyć i stosować odpowiednie metody motywowania pracowników do ich angażowania się w działania na rzecz poprawy bhp Komunikowanie się Organizacja, w której wdrażany jest SZ BHP powinna zapewnić procedury dotyczące: wewnętrznej komunikacji pomiędzy różnymi szczeblami komórek organizacyjnych oraz pracowników i ich przedstawicieli (zw. zawodowych) otrzymywania i przekazywania informacji dotyczących bhp i ich dokumentowania i reagowania w procesie komunikowania się z zainteresowanymi zewnętrznymi stronami (np. organy kontrolne PIP,PIS ,UDT, )

Komunikowanie się Dokumentacja SZ BHP Organizacja powinna zapewnić procedury dotyczące przekazywania odpowiednich informacji o zagrożeniach związanych z działaniami organizacji oraz wynikających z nich wymagań bhp i sposobach postępowania wszystkim podwykonawcom, klientom, innym osobom, które mogą być na nie narażone (szkolenia bhp dla firm obcych, ulotki informacyjne, regulaminy poruszania się wewnątrz zakładu, tablice informacyjne) Dokumentacja SZ BHP Organizacja wprowadzająca SZ BHP zobowiązana jest w formie zapisu na papierze lub w postaci elektronicznej utrzymywać informacje: opisujące podstawowe elementy systemu i wzajemne ich powiązania wskazujące dokumentację związaną Dokumentacja powinna być datowana, okresowo przeglądana i aktualizowana (zgodnie z procedurą) Nieaktualne

Sterowanie operacyjne pracami i działaniami związanymi ze znaczącymi zagrożeniami Organizacja posiadająca wdrożony SZ BHP powinna identyfikować te prace i obszary działań, które są związane ze znaczącymi zagrożeniami (zagrożenie znaczące-zagrożenie mogące spowodować poważne i nieodwracalne uszkodzenie zdrowia lub śmierć, występujące w szczególności przy wykonywaniu prac szczególnie niebezpiecznych) Pracami szczególnie niebezpiecznymi są np. Prace wymienione w rozdziale 6 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z26.09.1997r. W sprawie ogólnych przepisów bhp (Dz.U. Nr 129, poz.844) a więc: roboty budowlane prowadzone bez wstrzymania zakładu, prace w zbiornikach, studzienkach, prace na wysokości, prace przy użyciu materiałów niebezpiecznych itp.

Gotowość i reagowanie na wypadki przy pracy i awarie Organizacja powinna planować prace i działania związane z zagrożeniami ustalając w procedurach sposoby pracy i postępowania Organizacja powinna ustanowić i utrzymać procedury dotyczące postępowania w przypadku możliwych do zidentyfikowania znaczących zagrożeń związanych z wyrobami lub usługami, których korzysta organizacja lub na które może wpływać, a także informowania podwykonawców lub klientów o takich procedurach i wynikających z nich wymaganiach Gotowość i reagowanie na wypadki przy pracy i awarie Organizacja wprowadzająca SZ BHP powinna wykazywać gotowość do prawidłowego reagowania na wypadki przy pracy i awarie. (gotowość można zapewnić poprzez dokonywanie okresowych przeglądów np. według grafiku, a także każdorazowo po wystąpieniu wypadku lub awarii. Można dokonywać weryfikacji poprzez symulowanie awarii lub wypadków)

Sprawdzanie oraz działania korygujące i zapobiegawcze Wdrażany lub utrzymywany SZ BHP powinien być monitorowany monitorowanie to obserwowanie stanu warunków pracy, zachowań pracowników oraz wyników działań podejmowanych w celu poprawy bhp, obejmujące w szczególności identyfikację zagrożeń ocenę ryzyka zawodowego oraz analizę przyczyn wypadków przy pracy i chorób zawodowych Monitorowanie Monitorowanie pro-aktywne obszaru BHP polega na sprawdzaniu w jakim stopniu wdrożono plany, wykorzystano środki w celu zlikwidowania zagrożeń wypadko-wych i czynników wywołujących choroby zawodowe Monitorowanie reaktywne w zakresie BHP analizowanie okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy, chorób zawodo-wych po ich wystąpieniu (mądry Polak po szkodzie)

Monitorowanie Do monitorowania należy używać wyposażenia wzorcowanego i utrzymywane-go w należytym stanie (legalizacja przyrządów pomiarowych np. luksomierzy, mierników hałasu) Zidentyfikowane w ramach monitorowania bezpieczeństwa i higieny pracy niezgodności z wymaganiami prawnymi i innymi, ustaloną polityką bezpieczeństwa i higieny pracy organizacji, wynikającymi z niej celami ogólnymi i szczegółowymi dotyczącymi BHP oraz wymaganiami wdrożonego systemu zarządzania bhp, powinny inicjować wykonanie odpowiednich działań korygujących lub zapobiegawczych. AKCJA REAKCJA

Monitorowanie pro- aktywne Powodzenie monitorowania zależy od: zaangażowania personelu w wykonywanie procedur monitorowania posiadania kwalifikacji i umiejętności przez personel odpowiedniego gromadzenia i przecho- wywania i udostępniania wszelkich zapisów wynikających z monitorowania wykorzystania wzorcowanego sprzętu i właściwych metod pomiaru Monitorowanie pro- aktywne identyfikacja zagrożeń ocena ryzyka zawodowego monitorowanie realizacji planów i osiągnięcia ustalonych celów bhp skuteczność szkoleń w zakresie bhp liczba i skuteczność inspekcji bhp dokonywanej przez kierownictwo i średni nadzór techniczny jakość pracy komisji BHP stosowanie środków ochrony indywidualnej przez pracowników

Monitorowanie reaktywne rejestracja i analiza przyczyn wypadków przy pracy, zdarzeń potencjalnie wypadkowych oraz poważnych awarii analiza przyczyn chorób zawodowych monitorowanie skuteczności działań po zidentyfikowaniu zagrożeń monitorowanie absencji pracowników powodowanej chorobami zawodowymi uwzględnianie uwag krytycznych dotyczących bhp zgłaszanych przez np. Organy kontrolne (wystąpienia inspektora pracy) Auditowanie Audit SZ BHP-systematyczne i niezależne badanie, mające na celu określenie, czy działania podejmowane w ramach systemu zarządzania bhp oraz osiągnięte rezultaty odpowiadają planowanym ustaleniom i czy te ustalenia zostały skutecznie wdrożone oraz czy są odpowiednie do realizacji polityki bezpieczeństwa i higieny pracy, a także do osiągnięcia celów organizacji w tym zakresie.

Przygotowanie auditu SZ BHP Audity SZ BHP Audity wewnętrzne-przeprowadzane w danej organizacji przez członków tej organizacji Audity zewnętrzne- przeprowadzane na zlecenie organizacji przez jednostki lub osoby spoza organizacji- (jednostki certyfikujące) Przygotowanie auditu SZ BHP Opracowanie planu auditu przez zespół auditorów ustalenie podziału zadań i odpowiedzialności w zespole auditorów (przydzielenie auditorom poszczególnych elementów SZ BHP zebranie dokumentów odniesieni oraz dokumentów roboczych potrzebnych do wykonania auditu przedstawienie auditowanym planu auditu do akceptacji

Etapy auditu Otrzymanie raportu przez kierownika auditowanego obszaru Kierownik komórki auditowanej powinien określić i zainicjować działania korygujące i zapobiegawcze w celu wyeliminowania stwierdzonych niezgodności

Niezgodności oraz działania korygujące i zapobiegawcze Zapisy w SZ BHP Organizacja powinna zapewnić tworzenie i przechowywanie zapisów dotyczących systemu bhp w szczególności: zapisy wynikające z przepisów prawnych zapisy z funkcjonowania systemu bhp: zapisy z monitorowania,dotyczące szkoleń, wyniki auditów , przeglądów np. wstępnych, zapisy dotyczące działań korygujących i zapobiegawczych Zapisy powinny być :czytelne, zrozumiałe i możliwe do zidentyfikowania oraz tak przechowywane i utrzymywane aby były łatwo dostępne oraz zabezpieczone przed zniszczeniem Niezgodności oraz działania korygujące i zapobiegawcze Działania korygujące-działania podjęte w celu usunięcia przyczyn istniejącej niezgodności lub innej niepożądanej sytuacji oraz w celu niedopuszczenia do ich ponownego wystąpienia Działania zapobiegawcze-działania podjęte w celu usunięcia przyczyn potencjalnej niezgodności lub innej niepożądanej sytuacji oraz w celu niedopuszczenia do ich wystąpienia Niezgodność- niespełnienie wyspecyfikowanego wymagania

Różnice i podobieństwa auditowania i monitorowania Przegląd wykonywany przez kierownictwo i ciągłe doskonalenie Przeprowadzana przez NK formalna ocena stanu i adekwatności wdrożonego systemu zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy do polityki i celów bezpieczeństwa i higieny pracy

Przegląd dokonywany przez NK NK powinno w określonych przez siebie odstępach czasu przeprowadzać przegląd systemu zarządzania BHP, w celu oceny i zapewnienia jego stałej przydatności i skuteczności w zakresie spełnienia wymagań niniejszej normy , a także do ustanowionych przez organizację polityki i celów bezpieczeństwa i higieny pracy Przegląd dokonywany przez NK Przegląd wykonywany przez kierownictwo powinien uwzględniać w szczególności: wyniki auditów wewnętrznych wyniki działań korygujących i zapobiegawczych zmieniające się okoliczności wewnętrzne i zewnętrzne wpływające na wymagania bhp ocenę realizacji celów ogólnych i szczegółowych dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy

Przegląd dokonywany przez NK NK powinno w wyniku przeglądu dokonać także oceny ewentualnej potrzeby wprowadzenia zmian do systemu zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy, polityki oraz celów ogólnych i szczegółowych bhp, w świetle podjętego zobowiązania do ciągłego doskonalenia Częstość przeglądów SZ BHP Częstość przeglądów SZ BHP powinna być dostosowana do potrzeb przedsiębiorstwa co uzależnione będzie wielkością zakładu, zmiennością warunków zewnętrznych i wewnętrznych (np. zmiany struktury organizacyjnej, wprowadzanie nowych technologii)

Formy przeglądów Zebrania NK z aktywnym udziałem przedstawicieli pracowników zebrania NK z udziałem przedstawicieli załogi i kierownictwa średniego zebrania NK na którym omawiane będą problemy ZS BHP w powiązaniu z całością zagadnień zarządzania zakładem