Nauczanie religii w polskiej szkole i wybranych krajach europejskich Opracowanie: Alicja Lorenz Doradca metodyczny religii

Nauczanie religii w innych krajach Unii Europejskiej Grecja Jest to kraj o tradycjach prawosławnych i prawosławie jest w nim religią państwową. Nauczanie jej odbywa się w szkole podstawowej i średniej, a ocena jest wystawiana na świadectwie. Uczniowie innych wyznań są zwolnieni z uczęszczania na zajęcia. Nauczyciele są opłacani przez państwo i mają status urzędnika.

Nauczanie religii w innych krajach Unii Europejskiej Dania W Danii religią państwową jest luteranizm i nauczanie jej jest obowiązkowe oraz traktowane na równi z innymi przedmiotami. Uczniowie innych wyznań mogą być zwolnieni z uczęszczania na prośbę rodziców. Istnieje także możliwość organizowania zajęć w szkole przez inne konfesje protestanckie.

Nauczanie religii w innych krajach Unii Europejskiej Wielka Brytania Religią państwową jest anglikanizm. W szkołach publicznych istnieje obowiązek codziennej porannej modlitwy oraz prowadzenie zajęć z religii o charakterze chrześcijańskim w uzgodnieniu z Kościołem anglikańskim.

Nauczanie religii w innych krajach Unii Europejskiej Irlandia W szkole podstawowej jednym z przedmiotów jest religia katolicka. Większość szkół ma charakter wyznaniowy i jest prowadzona przez zakony. Wszystkie szkoły otrzymują państwowe dotacje, które pokrywają koszty administracyjne, pensje oraz 80% kosztów budowy i modernizacji budynków.

Nauczanie religii w innych krajach Unii Europejskiej Włochy We Włoszech nauczanie religii w szkole jest gwarantowane przez konkordat. Wszystkie koszty pokrywa państwo, lekcja religii jest obowiązkowo organizowana, chociaż uczeń może z niej zrezygnować.

Nauczanie religii w innych krajach Unii Europejskiej Niemcy W Niemczech nauczanie religii w szkołach jest zagwarantowane przez konstytucję i odbywa się we wszystkich szkołach tak jak każdy inny przedmiot szkolny. W większości landów ocena z religii jest brana pod uwagę przy, promocji ucznia do kolejnej klasy. Państwo nie ingeruje w treści nauczania, ale umożliwia nauczanie religii i opłaca nauczycieli oraz kontroluje, aby przedmiot nauczanie religii nie był dyskryminowany. Obecność na zajęciach jest obowiązkowa, a dla uczniów, którzy zrezygnowali z religii organizowane są lekcje etyki. W Branderburgii wprowadzono religioznawstwo zamiast religii, jednak Sąd Konstytucyjny nakazał wprowadzenie także lekcji religii, a uczniowie na nie uczęszczający mogą być zwolnieni z religioznawstwa.

Nauczanie religii w innych krajach Unii Europejskiej Czechy W Czechach, a wcześniej w Czechosłowacji religia była obecna w szkole także przez cały okres komunizmu. Obecnie religia w szkole jest przedmiotem nadobowiązkowym, za który odpowiedzialny jest nauczyciel oddelegowany przez władzę kościelną.

Nauczanie religii w innych krajach Unii Europejskiej Słowacja Prawo do udziału w lekcjach religii gwarantuje konstytucja, a nauczanie religii w szkołach pozostaje pod szczególną opieką państwa. W pierwszych latach edukacji religia jest przedmiotem nadobowiązkowym, a w starszych należy obowiązkowo uczęszczać na religię bądź etykę. Przedmiot nie jest oceniany, otrzymuje się jedynie świadectwo udziału.

Nauczanie religii w innych krajach Unii Europejskiej Francja We Francji ze względu na ściśle rozumianą laickość państwa religia nie jest nauczana w szkole. Uczniowie uczestniczą w katechizacji na terenie parafii w środy, które w tym celu są wolne od zajęć szkolnych. Jedynie we wschodnich departamentach Alzacji i Lotaryngii istnieje obowiązkowe nauczanie religii w szkole, a jej nauczyciele są opłacani przez państwo.

Nauczanie religii w polskiej szkole Polska W Polsce nauczanie religii w szkole jest gwarantowane przez konkordat. Przedmiot ten jest nieobowiązkowy, organizowany na życzenie rodziców bądź uczniów. Nauczyciele religii są opłacani przez państwo, kontrolę merytoryczną sprawuje strona kościelna, a pedagogiczną nadzór pedagogiczny. Ocena z religii znajduje się na świadectwie, ale nie ma wpływu na promocję ucznia do kolejnej klasy.

Nauczanie religii w polskiej szkole Najwyższym organem katechetycznym w Polsce jest Komisja Wychowania Katolickiego, która inspiruje, koordynuje i nadzoruje nauczanie katechezy na szczeblu ogólnopolskim. Działa ona w oparciu o statut zatwierdzony przez Konferencję Episkopatu Polski.

Dokumenty dotyczące działalności katechetycznej Kościoła w Polsce: Dyrektorium katechetyczne Kościoła katolickiego w Polsce Podstawa programowa katechezy Kościoła katolickiego w Polsce Program nauczania religii

Dokumenty potwierdzają, że: Nadrzędnym celem katechezy, któremu podporządkowane są wszystkie pozostałe, jest nie tylko spotkanie z Jezusem, ale zjednoczenie, a nawet głęboka z Nim zażyłość.

Cele katechezy: Cele katechezy osiągane są poprzez realizację zadań, jakie stawia i wysuwa się odpowiedzialnym za katechezę: rozwijanie poznania wiary wychowanie liturgiczne formacja moralna nauczanie modlitwy wychowanie do życia wspólnotowego wprowadzenie do misji.

Podstawa prawna Podstawowym dokumentem regulującym zasady organizowania i nauczania religii w szkole jest Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 kwietnia 1992 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w szkołach publicznych (Dz. U. Nr 36, poz. 155, z 1993 r. Nr 83, poz. 390 oraz z 1999 r. Nr 67, poz. 753).

Rozporządzenie to zostało uzgodnione z: Kościołem Katolickim w Polsce Polskim Autokefalicznym Kościołem Prawosławnym Kościołem Adwentystów Dnia Siódmego w RP Kościołem Ewangelicko-Augsburskim w RP Kościołem Ewangelicko-Metodystycznym w RP Kościołem Ewangelicko-Reformowanym w RP Kościołem Polskokatolickim w RP Kościołem Wolnych Chrześcijan w RP Kościołem Chrześcijan Baptystów w RP Starokatolickim Kościołem Mariawitów w RP Kościołem Zborów Chrystusowych w RP Kościołem Chrześcijan Wiary Ewangelicznej w RP Kościołem Ewangelicznych Chrześcijan w RP Kościołem Zielonoświątkowym w RP Kościołem Bożym w Chrystusie w RP

Z Rozporządzenia wynika, że: nauczanie religii odbywa się na podstawie programów opracowanych i zatwierdzonych przez właściwe władze kościołów i innych związków wyznaniowych i przedstawionych Ministrowi Edukacji Narodowej do wiadomości. Te same zasady stosuje się wobec podręczników do nauczania religii.

Z Rozporządzenia wynika, że: nauczyciel religii wchodzi w skład rady pedagogicznej szkoły, nie przyjmuje jednak obowiązków wychowawcy klasy. Zasada ta dotyczy katechetów, którzy są zatrudniani w szkole jako nauczyciele religii na podstawie imiennego skierowania do danej szkoły, wydanego przez właściwe władze zwierzchnie kościoła lub związku wyznaniowego. Została ona przyjęta w porozumieniu z władzami kościołów i związków wyznaniowych m.in. w tym celu, aby zapewnić im, w razie takiej potrzeby, możliwość cofnięcia katechecie skierowania, co byłoby równoznaczne z utratą przez niego prawa do nauczania religii w danej szkole, z koniecznością rozwiązania z nim stosunku pracy.

Z Rozporządzenia wynika, że: nauczyciel religii może prowadzić na terenie szkoły organizacje o charakterze społeczno-religijnym i ekumenicznym na zasadach określonych w art. 56 ustawy o systemie oświaty. do wizytowania lekcji religii upoważnieni są odpowiednio wizytatorzy wyznaczeni przez biskupów diecezjalnych Kościoła Katolickiego i właściwe władze zwierzchnie pozostałych kościołów i innych związków wyznaniowych.

Z Rozporządzenia wynika, że: nadzór pedagogiczny nad nauczaniem religii w zakresie metodyki nauczania i zgodności z programem, prowadzą dyrektor szkoły/przedszkola oraz pracownicy nadzoru pedagogicznego.

Ocenianie na lekcjach religii Ocenianie osiągnięć edukacyjnych ucznia z religii polega na rozpoznawaniu przez nauczyciela religii poziomu i postępów w opanowaniu przez ucznia wiadomości i umiejętności w stosunku do wymagań edukacyjnych wynikających z Podstawy programowej katechezy Kościoła katolickiego w Polsce oraz realizowanego przez nauczyciela programu nauczania, uwzględniającego tę Podstawę.

Ocenianie na lekcjach religii Należy przyjąć zasadę, obecną też w katechezie parafialnej przed 1990 rokiem, że życie religijne jest przedmiotem osądu sumienia dokonywanego wobec Boga. Podstawą wystawiania oceny szkolnej w nauczaniu religii jest wiedza ucznia, jego umiejętności, a także aktywność, pilność i sumienność. W świetle tych słów, nie może pojawiać się w wymaganiach zapis, iż uczeń otrzymuje lepszy lub gorszy stopień w zależności od udziału w niedzielnej Eucharystii, nabożeństwach w ciągu roku liturgicznego, czy od gorliwości w przystępowaniu do pierwszopiątkowej spowiedzi, słowem w zależności od pobożności, czyli tzw. praktykowania.

Ocenianie na lekcjach religii Nie może więc ktoś otrzymać szóstki dlatego, że odprawił pierwsze piątki miesiąca, albo ani razu nie opuścił nabożeństwa różańcowego czy majowego. Choć jest rzeczą oczywistą, że katecheza dąży do nawrócenia i prowadzi do Eucharystii - to jednak stopień szkolny odnosi się tylko do szkoły. Zatem: oceniamy wiadomości, gorliwość w zdobywaniu wiedzy, aktywne uczestnictwo w katechezie, prowadzenie zeszytu, odrabianie pracy domowej.

Ocenianie na lekcjach religii Tak należy formować szczegółowe wymagania edukacyjne, aby pogłębiając wiedzę religijną, jak to powiedział we Włocławku Ojciec Święty Jan Paweł II, „budzić entuzjazm dla świata wartości”, tym samym pomagając wierzącym uczniom w zjednoczeniu z Chrystusem, (co jest celem katechizacji), poszukującym Jego poznanie, (co jest celem ewangelizacji), a niewierzącym towarzyszenie we wzrastaniu w człowieczeństwie (co jest podstawową służbą człowiekowi).

Ocenianie na lekcjach religii Z § 20 ust. 4 i 4a rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 kwietnia 2007 r. w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych (Dz. U. Nr 83, poz. 562 i Nr 130, poz. 906) wynika, że uczniowi, do średniej ocen, uzyskanej w wyniku klasyfikacji rocznej, wlicza się także roczną ocenę uzyskaną z religii.

Kwalifikacje do nauczania religii Porozumienie pomiędzy Polską Radą Ekumeniczną oraz Ministrem Edukacji Narodowej z dnia 4 lipca 2001 r. w sprawie kwalifikacji zawodowych wymaganych od nauczycieli religii kościołów zrzeszonych w Polskiej Radzie Ekumenicznej.

Kwalifikacje do nauczania religii Zgodnie z § 6 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 kwietnia 1992 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w publicznych przedszkolach i szkołach (Dz. U. Nr 36, poz. 155, z 1993 r. Nr 83, poz. 390 i z 1999 r. Nr 67, poz. 753), w związku z § 10 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 10 października 1991 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli oraz określenia szkół i wypadków, w których można zatrudnić nauczycieli nie mających wyższego wykształcenia (Dz. U. Nr 98 poz. 433, z 1994 r. Nr 5, poz. 19 i Nr 109, poz. 521 oraz z 1999 r. Nr 14, poz. 127) Polska Rada Ekumeniczna i Minister Edukacji Narodowej ustalają, co następuje:

Kwalifikacje do nauczania religii §1. Kwalifikacje do nauczania religii w dotychczasowych szkołach średnich ogólnokształcących i średnich zawodowych oraz w szkołach ponadgimnazjalnych, o których mowa w art. 9 ust. 1 pkt. 3 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 1996 r. Nr 67, poz. 329 i Nr 106, poz. 496, z 1997 r. Nr 28, poz. 153 i Nr 141, poz. 943, z 1998 r. Nr 117, poz. 759 i Nr 162, poz. 1126, z 2000 r. Nr 12, poz. 136, Nr 19, poz. 239, Nr 48, poz. 550, Nr 104, poz. 1104, Nr 120, poz. 1268 i Nr 122, poz. 1320) zwanej dalej "ustawą", z wyjątkiem dwuletnich szkół zawodowych, posiadają:

Kwalifikacje do nauczania religii duchowni, którzy ukończyli wyższe studia magisterskie lub zawodowe w szkołach wyższych, w tym w wyższych seminariach duchownych prowadzonych przez Kościoły na mocy odrębnych ustaw, na kierunku teologia lub na kierunku pedagogika w specjalności przygotowującej do nauczania religii, legitymujący się przygotowaniem pedagogicznym, osoby świeckie, które ukończyły wyższe studia magisterskie lub zawodowe w szkołach wyższych, w tym w wyższych seminariach duchownych prowadzonych przez Kościoły na mocy odrębnych ustaw, na kierunku teologia lub na kierunku pedagogika w specjalności przygotowującej do nauczania religii, legitymujące się przygotowaniem pedagogicznym, osoby świeckie, które ukończyły wyższe studia magisterskie lub zawodowe bez przygotowania teologicznego lub pedagogicznego, ale przygotowanie to uzupełniły w formie odpowiednich studiów podyplomowych, studium katechetyczno-pedagogicznego lub kursów prowadzonych zgodnie z zasadami ustalonymi przez właściwe władze zwierzchnie Kościołów.

Kwalifikacje do nauczania religii § 2. Kwalifikacje do nauczania religii w dotychczasowych szkołach zasadniczych oraz w przedszkolach, sześcioletnich szkołach podstawowych, gimnazjach i szkołach zawodowych, o których mowa w art. 9 ust. 1 pkt 1, 2 i pkt 3 lit. b) ustawy, posiadają:

Kwalifikacje do nauczania religii osoby wymienione w § 1, duchowni i osoby świeckie, którzy posiadają świadectwo dojrzałości i ukończyli seminarium duchowne, studenci wyższych studiów teologicznych po ukończeniu czwartego roku - jeśli kontynuują studia.

Kwalifikacje do nauczania religii § 3.1 Kwalifikacje do nauczania religii w przedszkolach i szkołach specjalnych, posiadają osoby, spełniające wymagania kwalifikacyjne dla danego typu szkoły określone w § 1 i 2 niniejszego porozumienia, które ponadto ukończyły studia w szkole wyższej lub kurs kwalifikacyjny prowadzony zgodnie z przepisami w sprawie placówek doskonalenia nauczycieli, w zakresie pedagogiki specjalnej o specjalności nadającej kwalifikacje do pracy w określonym typie szkoły.

Kwalifikacje do nauczania religii § 4.1. Ilekroć w niniejszym porozumieniu jest mowa o przygotowaniu pedagogicznym - należy przez to rozumieć nabycie wiedzy i umiejętności z zakresu pedagogiki, psychologii, dydaktyki, metodyki szczegółowej bądź katechetyki i teologii pastoralnej nauczanych w wymiarze nie mniejszym niż 270 godzin oraz odbycie pozytywnie ocenionych praktyk pedagogicznych w wymiarze nie mniejszym niż 150 godzin. 2. O posiadaniu przygotowania pedagogicznego świadczy dyplom szkoły wyższej, dokument ukończenia seminarium duchownego albo świadectwo ukończenia kursu katechetyczno - pedagogicznego prowadzonego przez wyższe seminarium duchowne lub inną szkołę wyższą. 3. Skierowanie nauczyciela religii do danej szkoły, wydane przez właściwe władze zwierzchnie Kościoła zaświadcza o posiadaniu kwalifikacji do nauczania religii.

Podstawa prawna do nauczania religii Dziennik Ustaw z 1999 r. Nr 67 poz. 753 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA EDUKACJI NARODOWEJ z dnia 30 czerwca 1999 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w szkołach publicznych.

Podstawa prawna do nauczania religii w § 1: ust. 1 otrzymuje brzmienie: W publicznych przedszkolach organizuje się, w ramach planu zajęć przedszkolnych, naukę religii na życzenie rodziców (opiekunów prawnych). W publicznych szkołach podstawowych, gimnazjach, ponadpodstawowych i ponadgimnazjalnych, zwanych dalej «szkołami», organizuje się w ramach planu zajęć szkolnych naukę religii i etyki: w szkołach podstawowych i gimnazjach - na życzenie rodziców (opiekunów prawnych), w szkołach ponadpodstawowych i ponadgimnazjalnych – na życzenie bądź rodziców (opiekunów prawnych), bądź samych uczniów; po osiągnięciu pełnoletności o pobieraniu religii i etyki decydują sami uczniowie.

Podstawa prawna do nauczania religii w § 2: ust. 1-3 otrzymują brzmienie: Przedszkole i szkoła mają obowiązek zorganizowania lekcji religii dla grupy nie mniejszej niż siedmiu uczniów danej klasy lub oddziału (wychowanków grupy przedszkolnej). Dla mniejszej liczby uczniów w klasie lub oddziale (wychowanków w grupie) lekcje religii w przedszkolu lub szkole powinny być organizowane w grupie międzyoddziałowej lub międzyklasowej. Jeżeli w przedszkolu lub szkole na naukę religii danego wyznania lub wyznań wspólnie nauczających zgłosi się mniej niż siedmiu uczniów (wychowanków), organ prowadzący przedszkole lub szkołę, w porozumieniu z właściwym kościołem lub związkiem wyznaniowym, organizuje naukę religii w grupie międzyszkolnej lub w pozaszkolnym (pozaprzedszkolnym) punkcie katechetycznym. Liczba uczniów (wychowanków) w grupie lub punkcie katechetycznym nie powinna być mniejsza niż trzy. Jeżeli w grupie międzyszkolnej lub pozaszkolnym (pozaprzedszkolnym) punkcie katechetycznym uczestniczą uczniowie szkół (wychowankowie przedszkoli) prowadzonych przez różne organy, organy te ustalają, w drodze porozumienia, zasady prowadzenia grup lub punktów katechetycznych.

Podstawa prawna do nauczania religii § 4 otrzymuje brzmienie: Nauczanie religii odbywa się na podstawie programów opracowanych i zatwierdzonych przez właściwe władze kościołów i innych związków wyznaniowych i przedstawionych Ministrowi Edukacji Narodowej do wiadomości. Te same zasady stosuje się wobec podręczników do nauczania religii.

Podstawa prawna do nauczania religii § 5 otrzymuje brzmienie: Przedszkole lub szkoła zatrudnia nauczyciela religii, katechetę przedszkolnego lub szkolnego, zwanego dalej «nauczycielem religii», wyłącznie na podstawie imiennego pisemnego skierowania do danego przedszkola lub szkoły, wydanego przez: w przypadku Kościoła Katolickiego - właściwego biskupa diecezjalnego, w przypadku pozostałych kościołów oraz innych związków wyznaniowych - właściwe władze zwierzchnie tych kościołów i związków wyznaniowych. Cofnięcie skierowania, o którym mowa w ust. 1, jest równoznaczne z utratą uprawnień do nauczania religii w danym przedszkolu lub szkole. O cofnięciu skierowania właściwe władze kościołów lub innych związków wyznaniowych powiadamiają dyrektora przedszkola lub szkoły oraz organ prowadzący. Na okres pozostały do końca roku szkolnego kościół lub inny związek wyznaniowy może skierować inną osobę do nauczania religii, z tym że równocześnie pokrywa on koszty z tym związane. Nauczyciel religii prowadzący zajęcia w grupie międzyszkolnej lub pozaszkolnym (pozaprzedszkolnym) punkcie katechetycznym albo uczący na terenie kilku szkół lub przedszkoli jest zatrudniany przez dyrektora szkoły lub przedszkola wskazanego przez organ prowadzący, o którym mowa w § 2 ust. 2, lub przez organ wskazany w porozumieniu, o którym mowa w § 2 ust. 3. Nauczycieli religii zatrudnia się zgodnie z Kartą Nauczyciela.

Podstawa prawna do nauczania religii § 8 ust. 1 otrzymuje brzmienie: Nauka religii w przedszkolach i szkołach publicznych wszystkich typów odbywa się w wymiarze dwóch zajęć przedszkolnych (właściwych dla danego poziomu nauczania) lub dwóch godzin lekcyjnych tygodniowo. Wymiar lekcji religii może być zmniejszony jedynie za zgodą biskupa diecezjalnego Kościoła Katolickiego albo władz zwierzchnich pozostałych kościołów i innych związków wyznaniowych.

Podstawa prawna do nauczania religii § 11: ust. 1 otrzymuje brzmienie: Do wizytowania lekcji religii upoważnieni są odpowiednio wizytatorzy wyznaczeni przez biskupów diecezjalnych Kościoła Katolickiego i właściwe władze zwierzchnie pozostałych kościołów i innych związków wyznaniowych. Lista tych osób jest przekazana do wiadomości organom sprawującym nadzór pedagogiczny. ust. 3 otrzymuje brzmienie: W uzasadnionych przypadkach wnioski wynikające ze sprawowania nadzoru pedagogicznego mogą być przekazywane odpowiednio biskupowi diecezjalnemu Kościoła Katolickiego oraz właściwym władzom zwierzchnim pozostałych kościołów i innych związków wyznaniowych.

Dziękuję za uwagę