Rodzaje zabiegów uprawowych

Podstawowym zabiegiem uprawowym w Polsce jest orka, wykonywana pługiem. Ten system uprawy gleby nazywa się UPRAWĄ PŁUŻNĄ

Uprawki stosowane w systemie uprawy płużnej dzielimy na trzy grupy: Uprawki odwracające glebę Uprawki spulchniające i wyrównujące powierzchnię gleby Uprawki ugniatające i kruszące powierzchniową warstwę gleby

Uprawki odwracające glebę - orka Orkę wykonuje się przy użyciu pługa lemieszowego. Praca pługa polega na odcięciu skiby od podłoża, podniesieniu jej, odwróceniu i pokruszeniu Części aktywne pługa to: lemiesz i odkładnica

Lemiesz odcina skibę, a odkładnica odwraca ją, dokłada, kruszy i miesza Pług nie jest narzędziem precyzyjnym, nie wszystkie czynności wykonuje jednakowo dokładnie

Orka spełnia jednocześnie kilka zadań i ma na celu: Zwiększenie przewiewności i porowatości gleby Odwrócenie skiby i wydobycie na powierzchnię gleby wymytych w głąb składników pokarmowych Wymieszanie z glebą nawozów mineralnych i organicznych Zniszczenie resztek pożniwnych i darni

Jakość orki zależy od kształtu odkładnicy, głębokości i szerokości wyorywanej skiby, prędkości z jaką porusza się pług, a także od ukształtowania terenu i stanu gleby. Kształt odkładnicy decyduje o tym, czy skiba jest silniej pokruszona, czy też dokładniej odwrócona

Głębokość orki zależy od celu jej wykonania oraz od typu gleby. Wyróżnia się orkę płytką do głębokości 15 cm, średnią do 20 cm oraz głęboką do 30 cm Orka głęboka powinna obejmować całą miąższość warstwy ornej. Możliwe i korzystne jest pogłębienie miąższości tej warstwy ornej. Poprawia to warunki wzrostu roślin przez udostępnienie im większej ilości wody i składników pokarmowych.

Szczególne znaczenie ma głębokie przyorywanie obornika Aby pogłębiona orka przyniosła pozytywny efekt, trzeba ją połączyć z intensywnym nawożeniem. Szczególne znaczenie ma głębokie przyorywanie obornika Kosztowne Stosowane pod głęboko korzeniące się rośliny – niektóre byliny, drzewa i krzewy

Pogłębianie warstwy ornej powinno się odbywać stopniowo, o 2-4 cm każdego roku Najbezpieczniejsze jest stosowanie w tym celu pługa z pogłębiaczem. Spulchnia on warstwę podorną na głębokość 15 cm, nie wydobywając jej na wierzch

Warstwę podorną określa się mianem MARTWICY Jest to poziom wymywania, bardzo ubogi w wodę i składniki pokarmowe Wydobycie martwicy na powierzchnię gleby znacznie pogarsza jej właściwości Zastosowanie pogłębiacza jest etapem wstępnym do właściwego pogłębienia warstwy ornej przez głębszą orkę. Zwiększenie głębokości orki powoduje wzrost jej kosztów i trudności wykonania.

Szerokość skiby Wiąże się z głębokością orki i jej zadaniem Im głębsza jest orka, tym trudniejsze staje się odwrócenie skiby Przy orkach płytkich stosunek głębokości do szerokości jest jak 1:2, przy średnich 1:1,5, przy głębokich 1:1 Skiby płytkie i szerokie zostają przez pług dokładnie odwrócone, ale słabiej pokruszone Im głębsza jest skiba, tym silniejsze staje się jej pokruszenie, ale gorsze odwrócenie

Największe znaczenie dla gleby ma orka przedzimowa Zależy nam wówczas na głębokim przemarznięciu i dokładnym spulchnieniu skiby Stosunek głębokości do szerokości skib tej orki wynosi zwykle 1:1,4

Im szersza jest skiba, a orka płytsza, tym większa wydajność pługa. Szczególnie starannego odwrócenia skib wymagają gleby zadarnione – gleby takie orzemy płytko ale bardzo dokładnie Im szersza jest skiba, a orka płytsza, tym większa wydajność pługa. Orka przy wolnej jeździe ciągnika powoduje dokładniejsze odwrócenie skiby, a przy szybkiej – lepsze pokruszenie i wymieszanie warstwy ornej

Szczególne znaczenie dla jakości orki ma wilgotność warstwy uprawowej Wykonanie zabiegu na zbyt mokrych lub zbyt suchych glebach jest poważnym błędem uprawowym Orka gleb zbyt wilgotnych grozi rozmyciem gruzełków Powierzchnia takich gleb zaskorupia się i twardnieje; przeszkadza to we wzroście roślin oraz utrudnia następne zabiegi uprawowe Element pługa zwany stopką ugniata dno bruzdy, tworząc tzw. podeszwę płużną – twardą warstwę, utrudniającą rozwój systemu korzeniowego Zbyt mokra gleba stawia bardzo duże opory, co utrudnia orkę i czyni ją bardziej kosztowną

Orka gleb przesuszonych także stwarza problemy Orka gleb przesuszonych także stwarza problemy. Jeśli są to gleby ciężkie, pług nie kruszy skiby, ale powoduje powstanie dużych brył. Na glebach lekkich nastąpić może rozbicie i rozpylenie gruzełków.

Wilgotność gleby, przy której orka najlepiej spełnia swoje funkcje, nazywamy optymalną wilgotnością uprawową. Osiągnięcie takiego stanu jest znacznie trudniejsze na glebach ciężkich niż lżejszych. Gleby o dobrej strukturze i wysokiej zawartości próchnicy mają duży zakres optymalnej wilgotności uprawowej

Rodzaje orki Ze względu na zadania stawiane orce, wyodrębnia się następujące jej rodzaje: Orki zasadnicze: Podorywka Orka przedzimowa Orka siewna Orki uzupełniające Orka przykrywająca nawozy organiczne (odwrotka) Orka wiosenna Orki specjalne Np. orka terenów zadarnionych

Podorywka Wykonywana latem, po sprzęcie roślin Cele: Przerwanie ciągłości kapilar w celu zmniejszenia strat wody w glebie Zniszczenie resztek pożniwnych i wymieszanie ich z glebą Stworzenie optymalnych warunków dla skiełkowania chwastów, aby łatwiej było je zniszczyć Wyoranie rozłogów perzu w celu zniszczenia tego chwastu Jest to orka płytka, wykonywana na głębokość 5-10 cm

Orka przedzimowa To ostatni zabieg wykonywany na polu późną jesienią To jedyny rodzaj orki, po którym powierzchnia pola nie zostaje wyrównana Gleba pozostaje w „ostrej skibie”

Orka przedzimowa Cele: Umożliwienie głębokiego przemarznięcia gleby (mróz wpływa na tworzenie struktury gruzełkowatej) Zatrzymanie w bruzdach jak największej ilości śniegu, poprawiającego stan wilgotności gleby Poprawa stosunków powietrzno-wodnych poprzez zwiększenie pojemności wodnej i powietrznej gleby Zniszczenie niektórych chorób i szkodników glebowych Ułatwienie wykiełkowania chwastów w celu ich zniszczenia

Orka przedzimowa Jest to orka głęboka (20-25 cm) Gdy gleba jest sucha, powinna być wykonywana płycej Gdy gleba wilgotna – głębiej Na glebach ciężkich wykonuje się ją wcześniej, na lekkich - później

Orka siewna Wykonywana w końcu lata Przygotowuje glebę do siewu lub sadzenia roślin Cele: Dokładne pokruszenie skib Wymieszanie nawozów mineralnych z glebą lub przyoranie obornika Zapewnienie korzystnych warunków dla kiełkujących lub ukorzeniających się roślin Wykonywana na średnią głębokość, 15-20 cm

Orka przykrywająca nawozy organiczne Wykonywana na ogół jako orka siewna lub przedzimowa, bardzo rzadko jako osobna uprawka Musi być wykonana szczególnie starannie (niedokładnie przykryty obornik utrudnia dalsze zabiegi uprawowe; ulatnia się amoniak – straty azotu) Jest to orka wykonywana na średnią głębokość

Orka wiosenna Powinna być wykonywana jedynie na ciężkich, zbyt wilgotnych glebach, gdyż powoduje silne przesuszenie roli Jest wykonywana do głębokości 20 cm Cele Przyoranie obornika Rozluźnienie zlewnej, zagęszczonej gleby Lub gdy nie została przeprowadzona orka przedzimowa

Orki specjalne Wykonywane na glebach, które nie nadają się pod uprawę roślin ogrodniczych

Pracę pługa mogą zastąpić inne narzędzia Brona talerzowa Glebogryzarka pługofrezarka

Brona talerzowa Może być stosowana w miejsce podorywki Powoduje dobre wymieszanie wyoranych skib, szczególnie na glebach zwięzłych lub zadarnionych

Glebogryzarka Może zastąpić wykonanie podorywki lub orki siewnej na glebie o dobrej kulturze Spulchnia glebę na płytką lub średnią głębokość Nie może być stosowana na glebach lekkich (zbyt silne rozpylenie)

Pługofrezarka Bardzo dokładnie kruszy i spulchnia glebę Wysoka efektywność pracy – stosowana gdy czas na uprawę roli jest krótki Bardzo dokładnie miesza z glebą nawozy mineralne i organiczne

Uprawki spulchniające i wyrównujące powierzchnię gleby Kultywatorowanie Bronowanie Włókowanie

Kultywatorowanie Spulchnia, kruszy i miesza glebę, ale jej nie odwraca Stosuje się aby: poprawić przewiewność gleby Wymieszać z glebą nawozy mineralne Wyciągnąć na powierzchnię rozłogi perzu Może w pewnym stopniu zastąpić podorywkę Głębokość działania: 10-20 cm

Bronowanie Wyrównuje i płytko spulchnia powierzchnię gleby Wykonywane po każdej orce (poza przedzimową) Cele Wymieszanie z glebą nawozów mineralnych Zniszczenie rozłogów perzu Zniszczenie wschodzących chwastów Pole bronuje się ukośnie do kierunku skib Głębokość: do 10 cm

Włókowanie Płytko spulchnia i wyrównuje powierzchnię roli Stosowane zwykle wczesną wiosną, aby poprawić wilgotność w powierzchniowej warstwie gleby i ograniczyć straty wody Obecnie zabieg ten jest wykonywany rzadko

Uprawki ugniatające i kruszące powierzchniową warstwę gleby Wykonywane za pomocą wałów Gdy powierzchnia gleby jest zbyt mocno spulchniona przez poprzednie uprawki Wałowanie poprawia wilgotność warstwy ornej (zwiększa kapilarność) Stosowane w celu zniszczenia skorupy na powierzchni gleby oraz rozbicia większych brył Przyśpiesza osiadanie gleby przed siewem roślin

Aktualne kierunki w uprawie gleby Zaleca się ograniczanie ilości wykonywanych zabiegów (koszty) Możliwe – dzięki herbicydom (eliminacja uprawek niszczących chwasty) Systemy nawadniania – pozwalają na regulację stanu wilgotności gleby bez wykorzystywania narzędzi uprawowych Coraz częściej stosowane zestawy uprawowe, złożone z kilku narzędzi, podczepione do jednego ciągnika (unika się ugniatania powierzchni gleby przez wielokrotne przejazdy ciągnika)