NIEZBĘDNIK NAUCZYCIELA ROZPOZNAJ UCZNIA Z DYSLEKSJĄ W SZKOLE

NIEZBĘDNIK NAUCZYCIELA ROZPOZNAJ UCZNIA Z DYSLEKSJĄ W SZKOLE Szkoła Podstawowa w Janikowie Sporządziły: Krystyna Wesołowska Katarzyna Zielińska

Dysleksja rozwojowa Są to specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu u dzieci o prawidłowym rozwoju umysłowym. Spowodowane są one zaburzeniami niektórych funkcji poznawczych i motorycznych i ich integracji, uwarunkowanymi nieprawidłowym funkcjonowaniem układu nerwowego.

Symptomy ryzyka dysleksji Są prawdopodobne u osób: obciążonych genetycznie (dysleksja występuje w rodzinie), pochodzących z nieprawidłowego przebiegu ciąży i porodu, u których można zaobserwować dysharmonie w rozwoju psychomotorycznym (występują symptomy ryzyka dysleksji). symptomy ryzyka dysleksji można dostrzec w kolejnych etapach rozwoju dziecka. Oczywiście do rozpoznania zagrożenia dysleksją nie wystarczy stwierdzenie pojedynczego objawu. Im więcej symptomów ryzyka dysleksji zauważamy, tym jest ono bardziej prawdopodobne.

Objawy dysleksji w wieku niemowlęcym i poniemowlęcym Objawy dysleksji w wieku 3 – 5 lat Objawy dysleksji w klasie 0 Objawy dysleksji w klasach I – III Objawy dysleksji w klasach IV – VI Trudności w nauce poszczególnych przedmiotów

Objawy dysleksji w wieku niemowlęcym i poniemowlęcym w wieku niemowlęcym i poniemowlęcym dzieci z grupy ryzyka dysleksji wykazują opóźnienie w rozwoju mowy i rozwoju ruchowym. nie raczkują lub mało raczkują, gorzej utrzymują równowagę w postawie siedzącej i stojącej. później niż u rówieśników pojawiają się u nich takie osiągnięcia rozwojowe jak wypowiadanie pierwszych słów, zdań prostych i złożonych. późno zaczynają chodzić, biegać. są mało zręczne manualnie, nieporadne w samoobsłudze np. myciu rąk, ubieraniu się, jedzeniu łyżką. nie próbują same rysować.

Objawy dysleksji w wieku 3 – 5 lat mała sprawność ruchowa w zakresie całego ciała: dziecko słabo biega, ma trudności z utrzymaniem równowagi, niezdarne w ruchach, źle funkcjonuje w zabawach ruchowych, z trudem uczy się jeździć na rowerku trzykołowym. mała sprawność ruchowa rąk: trudności i niechęć do samoobsługi np. zapinania guzików, sznurowania butów, zabaw manipulacyjnych takich jak nawlekanie korali; źle trzyma ołówek, rysując - za mocno lub za słabo go naciska. słaba koordynacja wzrokowo-ruchowa: budowanie z klocków sprawia mu trudność, rysuje niechętnie i prymitywnie. Nie umie narysować koła jako 3-latek, kwadratu i krzyża - jako 4-latek, trójkąta - jako 5-latek.

opóźniony rozwój lateralizacji: używa na zmianę raz jednej raz drugiej ręki. nieporadność w rysowaniu (rysunki bogate treściowo lecz prymitywne w formie), trudności w składaniu obrazków pociętych na części, puzzli, wykonywaniu układanek. opóźniony rozwój mowy, nieprawidłowa artykulacja wielu głosek, trudności z wypowiadaniem złożonych wyrazów, budowaniem wypowiedzi, z zapamiętywaniem nazw,zniekształcanie nazw przez używanie niewłaściwych przedrostków.

Objawy dysleksji w klasie 0 obniżona sprawność ruchowa: uczeń słabo biega, skacze, ma trudności z uczeniem się jazdy na nartach, rzucaniem i chwytaniem piłki. trudności z wykonywaniem precyzyjnych ruchów w zakresie samoobsługi np. z zawiązywaniem sznurowadeł na kokardkę, używaniem widelca, nożyczek. opóźnienie rozwoju lateralizacji: mimo prób ustalenia ręki dominującej, nadal jest oburęczne. opóźnienie orientacji w schemacie ciała i przestrzeni: ma trudności ze wskazywaniem na sobie części ciała, określając je terminami: prawe - lewe (np. prawa i lewa ręka, noga, ucho). Nie umie określić kierunku na prawo i na lewo od siebie (np. droga na prawo, drzwi)

trudności z rysowaniem rombu (w wieku 6-7 lat), odtwarzaniem złożonych figur geometrycznych, rysowaniem szlaczków. trudności z wyróżnianiem elementów z całości, a także z ich syntetyzowaniem w całość, np. podczas budowania konstrukcji z klocków lego, układania mozaiki - według wzoru, trudności z wyodrębnianiem szczegółów różniących dwa obrazki, z odróżnianiem kształtów podobnych (np. figur geometrycznych, liter m-n, 1-t-) lub identycznych lecz inaczej położonych w przestrzeni (np. liter p-g-b-d-). trudności z poprawnym używaniem wyrażeń przyimkowych, wyrażających stosunki przestrzenne nad - pod, za - przed, wewnątrz - na zewnątrz. wadliwa wymowa "przekręcanie" trudnych wyrazów (przestawianie głosek i sylab, asymilacje głosek np. sosa lub szosza), błędy gramatyczne.

trudności z zapamiętywaniem wiersza, piosenki, więcej niż jednego polecenia w tym samym czasie: trudność z zapamiętywaniem nazw, mylenie nazw zbliżonych fonetycznie; trudność z zapamiętywaniem materiału uszeregowanego w serie i sekwencje, takiego jak nazwy dni tygodnia, pór roku, kolejnych posiłków i szeregi cyfrowe. trudności w różnicowaniu głosek podobnych (np. z-s, b-p, k-g trudności z wydzielaniem sylab i głosek ze słów, ich syntetyzowaniem oraz manipulowaniem ze strukturą fonologiczną słów (np. odszukaj słowa ukryte w nazwie "lewkonia", wymyśl rym do słowa "kotek", o czym myślę: Baba ... aga). trudności w orientacji w czasie np. określaniu pory roku, dnia, godziny na zegarze.

pierwsze próby pisania - częste pisanie liter i cyfr zwierciadlane oraz odwzorowywanie wyrazów, zapisując je od strony prawej do lewej. Trudności w orientacji w czasie np. określaniu pory roku, dnia, godziny na zegarze. trudności w nauce czytania (np. czyta bardzo wolno; najczęściej głoskuje i nie zawsze dokonuje poprawnej, wtórnej syntezy, przekręca wyrazy, nie rozumie przeczytanego tekstu).

Objawy dysleksji w klasach I - III Motoryka duża Motoryka mała Koordynacja wzrokowo – ruchowa Funkcje wzrokowo – przestrzenne Funkcje słuchowo – językowe Pamięć fonologiczna, sekwencyjna Lateralizacja Orientacja przestrzenna Czytanie Pisanie

Motoryka duża - mała sprawność ruchowa całego ciała: uczeń słabo biega, skacze ma trudności z nauczeniem się jeździć na dwukołowym rowerze, wrotkach, łyżwach, nartach niechętnie uczestniczy w zabawach ruchowych i lekcjach wychowania fizycznego; ma trudności z wykonaniem ćwiczeń równoważnych, jak chodzenie po linii, stanie na jednej nodze i/lub wymagających sekwencji ruchowych np. układów gimnastycznych i tanecznych.

Motoryka mała - obniżona sprawność ruchowa rąk: nie opanowane w pełni czynności samoobsługowe związane z ubieraniem się, myciem i jedzeniem, zapinaniem małych guzików, wiązaniem sznurowadła na kokardkę, używaniem noża i widelca/ dziecko ma małą sprawność manualną – trudności z wykonywaniem precyzyjnych ruchów w czasie zajęć szkolnych /np. używanie nożyczek/

W zakresie koordynacji wzrokowo – ruchowej uczeń: ma trudności z rzucaniem do celu i chwytaniem, brzydko i niechętnie rysuje, pisze, nie mieści się z pismem w liniaturze, zagina „ośle uszy”, nieprawidłowo trzyma ołówek, długopis w palcach, zbyt mocno go przyciska /ręka się męczy/, ma trudności z rysowaniem szlaczków w liniaturze zeszytu, odtwarzaniem złożonych figur geometrycznych, np. z rysowaniem rombu / w wieku 6 – 7 lat/

W zakresie funkcji wzrokowo – przestrzennych, uczeń: wykazuje trudności z wyróżnianiem elementów z całości i/lub z ich syntetyzowaniem w całość, np. podczas budowania według wzoru konstrukcji z klocków, układania mozaiki, ma trudności z wyodrębnianiem szczegółów różniących dwa obrazki’ z trudem odróżnia podobne kształty /np. litery m-n, l – t – ł/ z trudem odróżnia identyczne kształty, inaczej położone w przestrzeni /np. litery p – g – b – d/ myli wyrazy: od i do.

W zakresie funkcji słuchowo – językowych, uczeń: ma wadliwą wymowę, przekręca złożone wyrazy /przestawia sylaby i głoski/ używa sformułowań niepoprawnych pod względem gramatycznym; ma trudności z poprawnym stosowaniem wyrażeń przyimkowych: nad – pod, za – przed, wewnątrz, na zewnątrz/ wykazuje trudności w różnicowaniu podobnych głosek /np: s – z, p – b, g – k/ ma trudności z dokonywaniem operacji analizy, syntezy, dodawania, opuszczania, zastępowania, przestawiania głosek, sylab.

W zakresie pamięci fonologicznej, sekwencyjnej, uczeń: z trudem zapamiętuje sekwencje nazw np: dni tygodnia, pory roku, nazwy kolejnych posiłków, sekwencje czasowe: wczoraj – dziś – jutro i sekwencje cyfr: szeregów 4 – cyfrowych, ma trudności z zapamiętywaniem wierszy, piosenek, więcej niż jednego polecenia w tym samym czasie, wykazuje trudności z szybkim wymienieniem serii nazw, na przykład „wszystkich owoców, jakie znasz”, powtarzaniem szeregu słów, ma wolne tempo nazywania szeregu prostych obrazków, ma trudności z nazywaniem i zapamiętywaniem kolejności liter w alfabecie, oraz tabliczki mnożenia.

W zakresie lateralizacji: u ucznia utrzymuje się oburęczność lub słaba przewaga jednej z rąk.

W zakresie orientacji w schemacie ciała, czasie i przestrzeni, uczeń: ma trudności z odróżnieniem prawej i lewej ręki, strony, określenia położenia przedmiotów względem siebie; wykazuje trudności z określeniem położenia przedmiotów względem siebie / na prawo, na lewo od siebie/, zdarza się, że pisze litery i cyfry zwierciadlane i/lub zapisuje wyrazy od prawej do lewej strony, ma trudności z określaniem pory roku, dnia, czasu na zegarze.

W zakresie czytania, występują nasilone trudności w jednej z form: mało błędów, lecz wolne tempo czytania, prymitywna technika czytania /głoskowanie lub sylabizowanie z wtórną syntezą słowa/, słabe rozumienie tekstu, bardzo szybkie tempo czytania, lecz z wieloma błędami, domyślanie się tekstu na podstawie kontekstu, często niewłaściwe i słabe rozumienie przeczytanego tekstu, niewłaściwe tempo czytania, nieodpowiednia do poziomu edukacji technika czytania.

W zakresie pisania: trudności z zapamiętaniem kształtu rzadziej występujących liter, o skomplikowanej strukturze (F, H, Ł, G): mylenie liter podobnych pod względem kształtu: np. l - t - l, m-n; mylenie liter identycznych, lecz inaczej położonych w przestrzeni; p - b - d - g; popełnianie błędów podczas przepisywania tekstów; mylenie liter odpowiadających głoskom podobnym fonetycznie (np. głoski z-s, w-f, d-t, k-g), trudności z zapisywaniem zmiękczeń, mylenie głosek i-j, głosek nosowych ą-om, ę-en, nagminne opuszczanie, dodawanie, przestawianie, podwajanie liter i sylab; pisanie wyrazów bezsensownych; bardzo nasilone trudności podczas pisania ze słuchu (dyktanda); popełnianie błędów ortograficznych pomimo znajomości reguł ortografii.

Objawy dysleksji w klasach IV - VI Motoryka duża Motoryka mała Koordynacja wzrokowo – ruchowa Funkcje wzrokowo – przestrzenne Funkcje słuchowo – językowe Pamięć fonologiczna, sekwencyjna Lateralizacja Orientacja przestrzenna Czytanie Pisanie

Motoryka duża - mała sprawność ruchowa całego ciała: uczeń słabo biega, skacze ma trudności z nauczeniem się jeździć na wrotkach, łyżwach, nartach niechętnie uczestniczy w zabawach ruchowych i lekcjach wychowania fizycznego; ma trudności z wykonaniem ćwiczeń równoważnych, jak chodzenie po linii, stanie na jednej nodze ma trudności z wykonywaniem ćwiczeń wymagających uczenia się sekwencji ruchowych, np. układów gimnastycznych

Motoryka mała - obniżona sprawność ruchowa rąk: uczeń ma małą sprawność manualną – przejawia się to trudnościami z wykonywaniem precyzyjnych ruchów w czasie zajęć szkolnych /podczas wykonywania prac technicznych, sklejania modeli, brył na geometrii lub rysowania schematów/.

W zakresie koordynacji wzrokowo – ruchowej uczeń: ma trudności z rzucaniem do celu i chwytaniem, brzydko i niechętnie rysuje, pisze mało czytelnie, nieprawidłowo trzyma długopis w palcach, zbyt słabo lub zbyt mocno go ściska oraz naciska na papier podczas pisania /ręka się męczy/,

W zakresie funkcji wzrokowo – przestrzennych uczeń: ma trudności z wyróżnianiem elementów z całości i/lub z ich syntetyzowaniem w całość, np. podczas składania puzzli, ma trudności z wyodrębnianiem szczegółów różniących dwa obrazki,

W zakresie funkcji słuchowo – językowych, uczeń: przekręca złożone wyrazy /np. dżentelmen/ lub pary wyrazów / są to tzw. spooneryzmy: padna łogoda/, używa sformułowań niepoprawnych pod względem gramatycznym; ma trudności z poprawnym stosowaniem wyrażeń przyimkowych: nad – pod, za – przed, wewnątrz, na zewnątrz/ wykazuje trudności w różnicowaniu podobnych głosek /np: s – z, p – b, g – k/,myli wyrazy zbliżone fonetycznie, ma trudności z dokonywaniem operacji analizy, syntezy, dodawania, opuszczania, zastępowania, przestawiania

W zakresie pamięci fonologicznej, sekwencyjnej, uczeń: z trudem zapamiętuje sekwencje nazw np: miesięcy, sekwencji czasowej: wczoraj – dziś – jutro, ma trudności z zapamiętaniem wiersza, złożonego polecenia, wykazuje trudności z szybkim wymienieniem serii nazw, na przykład „wszystkich owoców, jakie zna”, z powtarzaniem szeregu słów, z trudnością zapamiętuje kolejność liter w alfabecie, ma problemy z zapamiętaniem trudniejszych nazw, terminów, wykazuje wolne tempo nazywania szeregu prostych obrazków, liter, cyfr, ma trudności z liczeniem w pamięci prostych zadań, korzystaniem z tabliczki mnożenia

W zakresie lateralizacji: uczeń ma nieustaloną lateralizację czynności ruchowych /obuoczność, utrzymująca się oburęczność z niewielką przewagą jednej ręki/.

W zakresie orientacji w schemacie ciała, czasie i przestrzeni, uczeń: ma trudności ze wskazaniem na sobie części ciała, określaniem ich terminami: prawe – lewe, np. odróżnieniem prawej i lewej ręki, strony ciała, wykazuje trudności z określeniem położenia przedmiotów względem siebie / na prawo, na lewo od siebie, np. droga na prawo, drzwi na lewo/, ma trudności z zapamiętaniem terminów i dat z życia codziennego: na lekcji historii ma problemy z chronologią zdarzeń, datowaniem wydarzeń historycznych,

W zakresie czytania, występują nasilone trudności w jednej z form: mało błędów, lecz wolne tempo czytania, prymitywna technika czytania / sylabizowanie trudnych wyrazów/, słabe rozumienie tekstu bardzo szybkie tempo czytania, lecz z wieloma błędami, domyślanie się tekstu na podstawie kontekstu, często niewłaściwe i słabe rozumienie przeczytanego tekstu, słabe rozumienie tekstu i niechęć do czytania, zbyt wolne lub zbyt szybkie tempo czytania, słaba technika czytania / utrzymuje się sylabizowanie trudnych wyrazów /

W zakresie pisania: nieprawidłowa pisownia, dominują błędy ortograficzne, pomimo znajomości zasad poprawnej pisowni, niepoprawna pisownia związana z opóźnieniem rozwoju funkcji wzrokowo – przestrzennych , co przejawia się podobnie jak wcześniej w kl. I – III, niepoprawna pisownia związana z opóźnieniem funkcji słuchowo – językowych, co przejawia się podobnie jak wcześniej w klasach I – III. trudności z opanowaniem poziomu graficznego pisma związane z opóźnieniem rozwoju ruchowego i koordynacji wzrokowo – ruchowej co przejawia się przede wszystkim jako nieczytelne lub słabo czytelne pismo

Trudności w nauce poszczególnych przedmiotów Uczniowie z zaburzeniami percepcji wzrokowej, przestrzennej i pamięci wzrokowej mają problemy w nauce następujących przedmiotów: PRZYRODA, elementy geografii - zła orientacja na mapie, w stronach świata. PRZYRODA, elementy chemii – zapisywanie łańcuchów reakcji chemicznych, MATEMATYKA - / arytmetyka: odczytywanie liczb od prawej do lewej strony, mylenie znaków nierówności, trudności z przestrzenną organizację zapisu działań „w słupkach”, trudności z operowaniem długimi liczbami, z wieloma zerami lub miejscami po przecinku; geometria: rysunek uproszczony, schematyczny, MUZYKA – czytanie i zapis nut,

Uczniowie z zaburzeniami percepcji słuchowej dźwięków mowy, funkcji językowych i pamięci słuchowej mają problemy w nauce następujących przedmiotów: JĘZYKI OBCE – zapamiętywanie słówek, odróżnianie podobnych wyrazów, prawidłowa wymowa, PRZYRODA, elementy biologii – opanowanie terminologii, HISTORIA I SPOŁECZEŃSTWO – zapamiętywanie nazwisk, nazw, dat, orientacja w czasie – chronologia, MATEMATYKA – arytmetyka: zapamiętywanie szeregów cyfr, szczególnie wspak, utrwalenie tabliczki mnożenia oraz liczenie w pamięci,

Uczniowie z zaburzeniami sprawności motorycznej mają problemy w nauce następujących przedmiotów: WYCHOWANIE FIZYCZNE – niektóre ćwiczenia, np. równoważne, układy gimnastyczne, szybkie bieganie, rzuty do celu piłką, celne odbijanie piłki, SZTUKA, MATEMATYKA – geometria, PRZYRODA elementy biologii, geografii – rysowanie.