Zmiany systemowe w szkolnictwie wyższym wynikające z członkostwa Polski w UE Sławomir Podlaski Katedra Fizjologii Roślin Wydział Rolnictwa i Biologii Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego

Jesteśmy?! będziemy?! uczestnikami ogromnych zmian (rewolucja??!!) dokonujących się w polskim szkolnictwie wyższym PRZYCZYNY 1. zewnętrzne – budowa Europejskiego Obszaru Wiedzy (Europejskiej Przestrzeni Edukacyjnej), konkurencja szkolnictwa UE z USA 2. wewnętrzne – zmniejszenie liczby absolwentów szkół średnich, konkurencja krajowa i międzynarodowa, problem ilości i jakości kształcenia

ŚWIATOWE CZYNNIKI ZEWNĘTRZNE OKREŚLAJĄCE ZMIANY W SZKOLNICTWIE WYŻSZYM Rynek, globalizacja, internacjonalizacja, nowi gracze na rynku edukacji (uniwersytety korporacyjne), współzawodnictwo, postęp technologiczny, ekonomiczna efektywność kształcenia Determinanty nowej sytuacji w światowym systemie edukacji wyższej

Powszechne kształcenie w języku angielskim (lingua franca) Wykluczanie z międzynarodowego kształcenia na rzecz narodowego lub lokalnego Ekspansja uniwersytetów anglo-saksońskich a szczególnie amerykańskich wynikająca z: - elastyczności struktur - orientacji na studenta i jego potrzeby - silnego rozwoju kształcenia na odległość - rozwoju kształcenia permanentnego - powstanie uniwersytetów korporacyjnych (1,6mln osób otrzymało 2,4mln certyfikatów w dziedzinie informatyki (Microsoft, Novell Cisco Systems) GLOBALIZACJA

Współzawodnictwo w USA i w UE UNIWERSYTETY WSPÓŁZAWODNICZĄ O STUDENTÓW, UNIWERSYTETY WSPÓŁZAWODNICZĄ O STUDENTÓW, PRACOWNIKÓW, ZASOBY I REPUTACJĘ PRACOWNIKÓW, ZASOBY I REPUTACJĘ Konsekwencje współzawodnictwa w USA Konsekwencje współzawodnictwa w USA 1. Elastyczne programy, lepsze nauczanie, tworzenie przyjaznych studentom instytucji na terenie uniwersytetów 2. Student jest konsumentem usług edukacyjnych 3. W konsekwencji presja na instytucje edukacyjne aby zapewniały realizacje potrzeb i zainteresowań studentów Efekty współzawodnictwa w UE – minimalne – dzięki Efekty współzawodnictwa w UE – minimalne – dzięki dominacji publicznego finansowania szkolnictwa wyższego dominacji publicznego finansowania szkolnictwa wyższego i centralnej państwowej polityki edukacyjnej i centralnej państwowej polityki edukacyjnej 1.Deklaracja bolońska- szansa na zwiększenie współzawodnictwa na europejskim rynku edukacyjnym

POSTĘP TECHNOLOGICZNY Największy wpływ na zmianę światowego systemu kształcenia Największy wpływ na zmianę światowego systemu kształcenia 1. Kształcenie na odległość prowadzone w ramach kampusu lub poza nim – oddzielenie przestrzenne i czasowe studentów i nauczycieli 2. Współzawodnictwo w nauczaniu nabiera charakteru globalnego 3. System kredytowy umożliwia jednoczesne kształcenie się w różnych uniwersytetach 4. Zmiana roli nauczyciela – artysta w dziedzinie kształcenia korzystający ze scenografii i ze specjalistów w tej dziedzinie 5. Organizacja nauczania na odległość - nowe ryzyko organizacyjne i inwestycyjne

Edukacja w USA i w UE Edukacja to: dobro publiczne czy towar? Dobro publiczne Dobro publiczne – nie powoduje wykluczenia, dostępne dla wszystkich Towar Towar - podlega prawom rynkowym, popytu i podaży W UE i USA istnieje po 4000 placówek szkolnictwa wyższego. W UE większość jest podobna do siebie. W USA tylko 550 wydaje doktoraty a 50 reprezentuje poziom światowy

CEL EUROPY – STWORZENIE EUROPEJSKIEJ PRZESTRZENI EDUKACYJNEJ DEKLARACJE Paryska Paryska 1998 Bolońska Bolońska 1999 – trójstopniowe studia, ECTS, mobilność studentów i pracowników Praska Praska 2001 – kształcenie ustawiczne, współpraca uniwersytetów ze studentami Berlińska Berlińska 2003 – suplement do dyplomu, narodowe systemy ocen jakości kształcenia Bergen Bergen 2005 – standardy i wskazówki dotyczące jakości kształcenia

ZMIANY W POLSKIM SYSTEMIE EDUKACYJNYM WYNIKAJĄCE Z KOLEJNYCH DEKLARACJI EUROPEJSKICH ZMIANY W POLSKIM SYSTEMIE EDUKACYJNYM WYNIKAJĄCE Z KOLEJNYCH DEKLARACJI EUROPEJSKICH 1. Trójstopniowy system edukacji – licencjat/inżynier – magister – doktor Po każdym etapie możliwość kontynuacji, przerwania lub zmiany kierunku studiów (w przypadku zmiany kierunku – pełna swoboda, swoboda ograniczona do kierunków pokrewnych czy procedura kwalifikacyjna – egzamin wstępny?) 2. Czynniki ułatwiające mobilność studentów Na pokrewnych kierunkach studiów: - podobne standardy?!! - podobny zakres tematyczny przedmiotów w ramach 30% treści kształcenia do dyspozycji Uczelni i 30% dla dyspozycji studenta

STUDIA DOKTORANCKIE – III STOPNIA 1. Obecnie studiuje 30 tys. doktorantów, około 1/3 ma stypendia. W najbliższej przyszłości 2-3 razy więcej 2. W programach studiów doktoranckich więcej nauki mniej pracy naukowej 3. Specjalne studia interdyscyplinarne

MOBILNOŚĆ ZAGRANICZNA MOBILNOŚĆ ZAGRANICZNA STUDENTÓW I PRACOWNIKÓW STUDENTÓW I PRACOWNIKÓW 1. W roku 2002/ (0,03%) studentów wyjechało na studia w ramach programu Erasmus/Socrates w tym 120 studentów kierunków rolniczych i 30 pracowników 2. Wymiana ma charakter jednostronny 3. Brak programów studiów w języku angielskim 4. Sztywne programy studiów, nieprzystająca do wymagań uczelni zachodniej liczba ECTS 5. Programy będące mieszaniną zagadnień ze szkoły zawodowej, średniej i wyższej Zmniejszające się zainteresowanie wyjazdami Zmniejszające się zainteresowanie wyjazdami zagranicznymi wśród pracowników zagranicznymi wśród pracowników

MOBILNOŚĆ KRAJOWA STUDENTÓW I PRACOWNIKÓW 1. Wśród pracowników – zerowa 2. Około 15 studentów wyjeżdża corocznie do innych Uczelni w ramach programu MOSTARDLACZEGO? 1. Sprawa mentalności studentów – obawa przed wyjazdem w nieznane, praca zarobkowa 2. Konserwatywne podejście Państwa Dziekanów – mentalność!!!

STUDENCI RP A STUDENCI UE CECHY STUDENTÓW A/ W SFERZE MENTALNEJ Niepewni, nieśmiali, o niskim poczuciu własnej wartości B/ W SFERZE ZAWODOWEJ Dysponujący szeroką encyklopedyczną wiedzą, brak samodzielności myślenia i wyciągania wniosków, wiedza, którą dysponują- częściowo przestarzała, gorsza znajomość świata i języków obcych PRZYCZYNY PRZYCZYNY 1. Różna zamożność społeczeństw (studenci UE- możliwość dostępu od dziecka do najnowszych zdobyczy techniki i technologii, nauka języków obcych, wyjazdy zagraniczne, otwartość na innych ludzi, tolerancja, pewność siebie 2. W RP system kształcenia podstawowego, średniego oraz wyższego – nauka myślenia czy encyklopedyczne opanowanie informacji wg zasady ZZZ, rozwój osobowości i zainteresowań czy wprost przeciwnie?!

NOWE STANDARDY KSZTAŁCENIA EFEKT- WIĘKSZA ELASTYCZNOŚĆ KSZTAŁCENIA NOWE STANDARDY KSZTAŁCENIA 1. Wewnętrzny system oceny jakości kształcenia 2. Wybór przez studenta nie mniej niż 30% treści kształcenia 3. Nie więcej niż 10% ogólnej liczby zajęć bez kontaktu z nauczycielem 4. Makrokierunki, studia międzykierunkowe, kierunki unikatowe EFEKT- WIĘKSZA ELASTYCZNOŚĆ KSZTAŁCENIA

WEWNĘTRZNY SYSTEM OCENY JAKOŚCI KSZTAŁCENIA 1. Polityka oraz procedury zapewnienia jakości (organizacja systemu zapewnienia jakości – kto, jak odpowiada za jakość, misja, strategia, zasady zmian polityki i procedur) 2. Zatwierdzanie, monitoring, okresowy przegląd programów dydaktycznych Zasady opracowania programów, koncepcja kształcenia szerokiego a płytkiego czy wąskiego i specjalistycznego, treści programowe zachowawcze czy nowoczesne 3. Zasięganie opinii absolwentów czy pracodawców o istniejących lub projektowanych programach studiów

WEWNĘTRZNY SYSTEM OCENY JAKOŚCI KSZTAŁCENIA (c.d.) 1. Ocenianie studentów – jasno określone kryteria oceny. System oceny stymulujący naukę kojarzenia i rozwoju intelektualnego (pytania – dlaczego? porównaj) a nie pamięciowego opanowania informacji lub podstaw wiedzy 2. Ocena jakości kadry – odpowiednie kwalifikacje i kompetencje. Możliwość podnoszenia kwalifikacji, konieczność nagradzania tych, którzy podnoszą swoje kwalifikacje 3. Systemy informacyjne – aktywne strony www dostarczające bieżącej informacji i ułatwiające kontakt ze studentem 4. Publikowanie informacji związanych z procesem dydaktycznym

ZDOBYWANIE INFORMACJI, WIEDZY I UMIEJĘTNOŚCI 1. Należy odejść od przekazywania informacji – do tego celu służy komputer 2. Celem kształcenia zrozumienie związków pomiędzy elementami przyrody ożywionej i nieożywionej 3. Bierne opanowywanie wiedzy i umiejętności w formie wykładów i ćwiczeń – czy aktywne w formie samodzielnych projektów nagradzanych wysoką punktacją ECTS 4. Zapraszanie do realizacji praktyków, co spowodowane jest poziomym a nie pionowym przekazywaniem wiedzy i informacji

PODSUMOWANIE 1. Aktywne włączenie się naszych uniwersytetów w dokonywane przemiany – efekt partnerstwo europejskie 2. Pozostanie lokalnymi uniwersytetami w Polsce czyli nigdzie (Gombrowicz) PODSUMOWANIE 1. Aktywne włączenie się naszych uniwersytetów w dokonywane przemiany – efekt partnerstwo europejskie 2. Pozostanie lokalnymi uniwersytetami w Polsce czyli nigdzie (Gombrowicz)