Beskidy Zachodnie

Podział Karpat 1.1 Zewnętrzne Karpaty Zachodnie 1.2 Centralne Karpaty Zachodnie

Powstanie Karpat Ocean Tetydy (ok. 200 mln lat temu) ruchy górotwórcze na obszarze części Karpat. Na obszarze dzisiejszych Karpat Zewnętrznych utworzyło się płytkie morze dając początek tworzeniu się skał fliszowych (ok. 100 mln. lat temu) ruchy górotwórcze Karpat Fliszowych - zostały one ściśnięte przez sztywny blok napierający z południa, pofałdowane i nasunięte na północ. (ok 25 mln. lat temu) zalanie przez morze kotlin: Sądeckiej i Nowotarskiej i pozostawienie tam swoich osadów (kilkanaście mln. lat temu) proces niszczenia przez deszcz, słońce, wiatr i zmiany temperatury, który doprowadził góry do dzisiejszego wyglądu.

Budowa Karpat Zewnętrzne Karpaty Zachodnie zbudowane są z Fliszu Karpackiego – naprzemianległych warstw piaskowców i łupków, rzadziej zlepieńców, iłowców i margli Pieniński Pas Skałkowy – należy do Centralnych Karpat Zachodnich, zbudowany jest z wapieni

Położenie i granice BZ Beskid Śląski Beskid Żywiecki Beskid Wyspowy W skład Beskidów Zachodnich na terenie Polski wchodzą: Beskid Śląski Beskid Żywiecki Beskid Wyspowy Beskid Makowski Beskid Mały Gorce Pieniny Beskid Sądecki z Górami Leluchowskimi Pogórze Wielickie Pogórze Wiśnickie Pogórze Ciężkowickie Podhale Spisz Orawa Kotlina Żywiecka Kotlina Nowotarska Kotlina Sądecka

Położenie i granice BZ Granica zachodnia: Brama Morawska Granica uprawnień państwowych Granica zachodnia: Brama Morawska Granica wschodnia: Przełęcz Tylicka, Muszynka, Mochnaczka, Kamienica Nawojowska, Dunajec

Beskid Śląski najlepiej zagospodarowany turystycznie (schroniska, wyciągi, kurorty narciarskie) Położony w pobliżu dużego ośrodka miejskiego (Bielsko-Biała) Podzielony na dwa równoległe pasma: pasmo Baraniej Góry i pasmo Wielkiej Czantorii Najważniejsze szczyty: Barania Góra, Skrzyczne (1257), Wielka Czantoria, Wielki Stożek, Szyndzielnia

Beskid Śląski Najważniejsze obiekty i muzea Muzea Muzeum Lalek Teatru „Banialuka” – Bielsko Biała, Ośrodek Koronkarstwa – Koniaków, Muzeum im. Gustawa Morcinka – Skoczów,

Beskid Śląski - ciekawostki W Beskidzie Śląskim występuje największa w BZ liczba jaskiń Przy szlaku z Bystrej na Magurę znajdują się ruiny...basenu Z Bielska Białej na Szyndzielnie prowadzi kolej Gondolowa (jedna z dwóch w BZ) Na pograniczu Beskidu Śląskiego znajduje się wieś Milówka, z której pochodzą bracia Golec. W sercu Beskidu Śląskiego leży Wisła, w której mieszka Adam Małysz

Beskid Żywiecki Najwyższa i największa pod względem obszaru grupa górska na terenie uprawnień Całkiem nieźle zagospodarowana Szlak o charakterze wysokogórskim prowadzi z Markowych Szczawin na Babią Górę

Beskid Żywiecki Beskid Żywiecki dzieli się na sześć części: Grupa Wielkiej Raczy Grupa Pilska Pasmo Babiogórskie Pasmo Jałowieckie Pasmo Policy Pasmo Podhalańskie (Beskid Orawsko-Podhalański) Najważniejsze szczyty: Babia Góra (1725), Pilsko, Polica, Wielka Racza, Wielka Rycerzowa, Jałowiec, Romanka

Beskid Żywiecki Najważniejsze obiekty i muzea Muzea: Ośrodek Kultury Turystyki Górskiej – Markowe Szczawiny, Muzeum Przyrodnicze BPN – Zawoja, Skansen Budownictwa Babiogórskiego – Zawoja, Orawski Park Etnograficzny (skansen) – Zubrzyca Górna, Muzeum Ziemi Żywieckiej – Żywiec Architektura: kościoły drewniane: Orawka, Spytkowice, Zawoja, kościoły murowane: Żywiec, karczmy: Sucha Beskidzka „Rzym”, Jeleśnia, Zawoja,

Beskid Żywiecki - ciekawostki 2 kwietnia 1969 roku na zboczach Policy rozbił się samolot rejsowy LOTu, zginęły 53 osoby, w tym Zenon Klemensiewicz, wybitny językoznawca Na szczycie Babiej Góry znajdują się kamienne tablice z napisami upamiętniającymi stacjonowanie w Zawoji Legionów Piłsudskiego, ponadto pomnik ku czci Jana Pawła II, oraz obelisk Habsburgów. Kiedyś był jeszcze obelisk upamiętniający wejście na szczyt Lenina. Na zboczach Babiej Góry odkryto napis pozostawiony kilkaset lat temu przez poszukiwaczy skarbów Na Markowych Szczawinach pod Babią Górą stoi pierwsze polskie schronisko w Beskidach

Beskid Mały Swą nazwę zawdzięcza niewielkiemu obszarowi, a nie wysokościom bezwzględnym swoich szczytów Podzielony przełomem Soły na dwie części: pasmo Magurki Wilkowickiej oraz pasmo Łamanej Skały i Leskowca Najważniejsze szczyty: Czupel (933), Magurka Wilkowicka, Łamana Skała, Leskowiec

Beskid Mały Najważniejsze obiekty i muzea Muzea: Muzeum Przemysłu Tkackiego – Andrychów, Dom Papieża Jana Pawła II – Wadowice, Architektura: pałace: Andrychów, Inwałd, Jaszczurowa, kościoły drewniane: Gilkowice, Łodygowice,

Beskid Mały - ciekawostki Ze szczytu Leskowca rozciąga się panorama na 360 stopni Na szczycie góry Żar zbudowano zbiornik wodny zasilający elektrownię szczytowo pompową. Wewnątrz góry woda spada z wysokości 440 metrów

Beskid Makowski Jest najniższą grupą górską w Beskidach Zachodnich Rzeki Skawa i Raba dzielą go na 3 części: pasmo Lasku i Solniska, grupę Koskowej Góry, Pasmo Lubomira i Łysiny Najważniejsze szczyty: Lubomir (904), Łysina, Koskowa Góra, Kotoń

Beskid Makowski Najważniejsze obiekty i muzea Muzea: Muzeum Regionalne PTTK – Dobczyce, Muzeum Regionalne „Dom Grecki” – Myślenice, Architektura: dwory: Barwałd, Rychwałd, Stryszów, Zembrzyce, kościoły drewniane: Barwałd, Lachowice, Łętownia, Rychwałd, młyn wodny (drewniany): Lachowice, założenie klasztorne: Kalwaria Zebrzydowska (Bernardyni).

Beskid Makowski - ciekawostki Na terenie Beskidu Makowskiego występują jeziorka osuwiskowe. Dwa z nich (Morskie Oko i Ploso) powstały na stokach Lasku, w dolinie Koszarawy. Na szczycie Lubomira przed II wojną funkcjonowało obserwatorium astronomiczne. Obecnie trwa budowa nowego W Lachowicach w 2001 roku osuwisko zniszczyło 15 domów

Beskid Wyspowy Jego budowa różni się od pozostałych grup, nie ma wielu pasm, są natomiast pojedyncze szczyty Najważniejsze szczyty: Mogielica (1170), Luboń Wielki, Śnieżnica, Ćwilin, Jasień

Beskid Wyspowy Najważniejsze obiekty i muzea Muzea: Muzeum Ziemi Limanowskiej – Limanowa, Architektura: dwory: Laskowa, Limanowa, Raciechowice (Pogórze Wiśnickie), Świdnik, kościoły drewniane: Dobra, Jurków, Kasina Wielka, Krzeczów, Lipnica Murowana, Skrzydlna,Wiśniowa, założenia klasztorne: Szczyrzyc (Cystersi)

Beskid Wyspowy - ciekawostki Na zboczach Szczebla znajduje się jaskinia Zimna Dziura, w której do wczesnego/późnego lata utrzymuje się śnieg Stacja Kasinka Wielka na linii Kolei Transwersalnej jest częstym „aktorem” w filmach wojennych. „Grała” między innymi w liście Schindlera Na szczycie Lubonia Wielkiego na potrzeby transmisji zawodów narciarskich w 1962 roku postawiono maszt, będący obecnie znakiem rozpoznawczym tego szczytu.

Gorce Budowa Gorców jest charakterystyczna, bowiem Gorce mają kształt rozrogu górskiego, w którego centrum znajduje się Turbacz. W osobnym paśmie leży Lubań Najważniejsze szczyty: Turbacz (1310), Gorc, Jaworzyna Kamienicka, Kudłoń, Lubań

Gorce Najważniejsze obiekty i muzea Muzea: Muzeum Kultury Szlacheckiej „Dworek Tetmajerów” – Łopuszna, Muzeum Władysława Orkana „Orkanówka” – Rabka, Tischnerówka - Łopuszna Architektura: kościoły drewniane: Grywałd, Dębno, Lubomierz, Łopuszna, Niedźwiedź, Ochotnica Dln., Olszówka, Rabka,Szczawa, Tylmanowa,

Gorce - Ciekawostki Na przełęczy Borek (między Kudłoniem a Jaworzyną Kamienicką) dojdzie w geologicznej przyszłości do kaptażu (przejęcia wód jednego z potoków przez inny) Do 1947 roku w Gorcach działał partyzant Józef Kuraś ps. Ogień Na zboczach Runka są dwa jeziorka osuwiskowe, obecnie w zaawansowanej fazie zarastania

Pieniny Pieniny są podzielone rzeką Dunajec na trzy części: Pieniny Spiskie, Pieniny Właściwe oraz Małe Pieniny Najważniejsze szczyty: Wysoka (1050), Trzy Korony, Sokolica, Żar (zwany mylnie Braniskiem) W przeciwieństwie do reszty Beskidów Zachodnich, zbudowane są głównie z wapieni

Pieniny Najważniejsze obiekty i muzea Muzea: Muzeum Zamkowe – Niedzica, Muzeum historii budowy zapory - Niedzica Muzeum Pienińskie im. Szalaya –Szczawnica, Architektura: dworki: Frydman, Szczawnica, cerkwie murowane: Jaworki, Szlachtowa, kościoły murowane: Frydman, Krempachy, Krościenko, Nowa Biała,

Pieniny - Ciekawostki W stokach Jarmuty w Małych Pieninach znajdują się stare sztolnie, w których wydobywano srebro Obecne wsie Jaworki oraz Szlachtowa (a także nieistniejące już Biała Woda i Czarna Woda) zamieszkałe były przez tzw. Rusinów Szlachtowskich, do czasu ich wysiedlenia w ramach akcji Wisła W Obłazowej (Pieniny Spiskie) odkryto jaskinię, w której znaleziono najstarszy bumerang na świecie

Beskid Sądecki Beskid Sądecki przedzielony jest przełomem Popradu na dwa pasma: Pasmo Radziejowej oraz Pasmo Jaworzyny Krynickiej. Ponadto wyróżnić można Góry Leluchowskie Najważniejsze szczyty: Radziejowa (1262), Wielki Rogacz, Przechyba, Jaworzyna Krynicka, Runek, Pusta Wielka W Beskidzie Sądeckim jest wiele źródeł wody mineralnej

Beskid Sądecki Najważniejsze obiekty i muzea Muzea: Muzeum Turystyki Górskiej – Jaworzyna Krynicka (schr. PTTK), Muzeum Nikifora – Krynica, Sądecki Park Etnograficzny (skansen) – Nowy Targ, Muzeum regionalne – Stary Sącz, Architektura: dwory: Muszyna, Nawojowa, cerkwie drewniane: Andrzejówka, Jastrzębik, Krynica, Łosie, Maciejowa, Milik, Mochnaczka, Roztoka Wielka, Szczawnik, Wierchomla Wielka, Złockie, cerkwie murowane: Łabowa, Zubrzyk, Żegiestów, kościoły drewniane: Krynica, Łabowa, Moszczenica Niż., Nowy Sącz- Dąbrowka, kościoły murowane: Barcice Dln., Jazowsko, Muszyna, Stary Sącz, założenia klasztorne: Stary Sącz (Klaryski), uzdrowiska: Krynica Zdrój, Piwniczna Zdrój, Muszyna Zdrój, Żegiestów Zdrój.

Beskid Sądecki - Ciekawostki Na szczycie Pustej Wielkiej próbowano sztucznie wprowadzić kosodrzewinę Na polanie Koniecznej (pasmo Radziejowej) są ruiny pomnika upamiętniającego walczące tu oddziały partyzanckie W Beskidzie Sądeckim znajduje się wiele cerkwi

Spisz, Podhale i Orawa To regiony etnograficzno – historyczne częściowo pokrywające się obszarem z obszarem grup górskich

Spisz Obiekty: Kościoły drewniane: Trybsz Kościoły murowane: Frydman, Krempachy, Nowa Biała Inne Jurgowskie Stajnie w Dursztynie Sypańce (gliniane spichlerze) - Kacwin Zamek w Niedziny Przełom Białki między Kramnicą a Obłazową

Parki Narodowe Babiogórski Park Narodowy (w godle Okrzyn jeleni – roślina, babiogórski endemit) Pieniński Park Narodowy (Trzy Korony) Gorczański Park Narodowy (Salamandra Plamista)

Piętrowy układ roślinności Najłatwiej go zaobserwować wchodząc na Babią Górę tzw. Percią Akademików: Regiel dolny (700-1150) m n.p.m.(buk, świerk, jodła) Regiel górny (1150-1350) (świerk) Piętro kosodrzewiny (1350-1650) (kosodrzewina, jarzębina) Piętro alpejskie (1650-1725) – (rogownica alpejska, porosty)

Zagospodarowanie turystyczne Dwa szlaki o podwyższonym poziomie trudnosci: Perć Akademików (Markowe Szczawiny-Babia Góra), Perć Borkowskiego (Rabka Zaryte-Luboń Wielki) Główny Szlak Beskidzki im. Kazimierza Sosnowskiego (od Ustronia do Krynicy) – kolor czerwony