DANE INFORMACYJNE Nazwa szkoły: - Gimnazjum Gminne w Siemiatyczach ID grupy: - 96/76_MP_G1 Kompetencja: - Matematyczno-Przyrodnicza Temat projektowy: - Czy wiem co jem Semestr/rok szkolny: - V/2011-2012

Czy wiem co jem? 3

JAK ODŻYWIAJĄ SIĘ NASI KOLEDZY I KOLEŻANKI Z GIMNAZJUM-ANKIETA

Potrzeby energetyczne to najważniejsze potrzeby żywnościowe człowieka Potrzeby energetyczne to najważniejsze potrzeby żywnościowe człowieka. Energia jest potrzebna do utrzymania stałej temperatury ciała, wszystkich przemian zachodzących w organizmie a także do wykonywania pracy fizycznej. Jedynym źródłem energii dla człowieka jest energia chemiczna zawarta w pożywieniu. Prawidłowe odżywianie powinno dostarczać: 12-14% energii z białka, 30% energii z tłuszczu (w tym nie mniej niż 3% z niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych), 55-65% z węglowodanów.

Po zjedzeniu pożywienia zostaje dostarczona energia dla organizmu Po zjedzeniu pożywienia zostaje dostarczona energia dla organizmu. Doświadczalnie ustalono, że: 1 g białkadostarcza4 kcal (16,7 kJ) 1 g tłuszczudostarcza9 kcal (37,7 kJ) 1 g węglowodanówdostarcza4 kcal (16,7 kJ) 1 g czystego alkoholudostarcza7 kcal (29 kJ) 1 kcal = 4,18 kJ 1 kJ = 0,24 kcal Znając ilość gram spożytego białka, węglowodanów i tłuszczu możemy wyznaczyć ilość energii dostarczonej dla organizmu.

UKŁAD POKARMOWY Układ pokarmowy (łac. systema digestorium) – system połączonych funkcjonalnie narządów służących zapewnieniu dostarczania organizmowi odpowiedniej ilości wody i składników odżywczych.

Układ pokarmowy człowieka jest odpowiedzialny za trawienie, wchłanianie i wydalanie niestrawionych resztek pokarmów. Poszczególne odcinki przewodu pokarmowego pod względem budowy histologicznej mają wiele cech wspólnych. Łączna jego długość to średnio sześć do ośmiu metrów. Przewód pokarmowy zaczyna się w jamie ustnej gdzie rozpoczyna się wstępna obróbka mechaniczna oraz proces trawienia. Następnie pokarm przechodzi przez przełyk do żołądka gdzie dochodzi do właściwego trawienia. Kolejnymi częściami są jelita - cienkie, gdzie zachodzi trawienie i wchłanianie a następnie grube, w którym zachodzą ostatnie etapy trawienia i wchłaniania oraz formowanie stolca.

PODSTAWOWE SKŁADNIKI POKARMOWE Do odpowiedniego funkcjonowania organizmu oraz zachowania zdrowia, człowiek potrzebuje wielu różnorodnych substancji odżywczych. Zaliczamy do nich cukry (węglowodany), tłuszcze i białka. Spełniają one trzy ważne funkcje : - dostarczają energię umożliwiającą ruchy ciała i prawidłowe działanie narządów, - dostarczają materiał niezbędny do wzrostu i naprawy (regeneracji) tkanek, - dostarczają substancje potrzebne do regulacji przemiany materii.

Podstawowe funkcje składników odżywczych: BIAŁKA – uwadnianie dwutlenku węgla, replikacja chromosomów, transport np. hemoglobiny, magazynowanie ferrytyny, kontrola przenikalności błon, ruch uporządkowany (skurcz mięśnia), wytwarzanie i przekazywanie impulsów nerwowych, kontrola wzrostu i różnicowania, funkcje: immunologiczna, budulcowa, strukturalna, regulatorowa i in. TŁUSZCZE – funkcja energetyczna, są głównym źródłem niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych oraz witamin (A, D, E, K), glicerolu i kwasów tłuszczowych; synteza niektórych hormonów tłuszczowych WĘGLOWODANY – magazynowanie energii (glikogen), funkcja transportowa i budulcowa, wchodzą w skład DNA i RNA, hamują krzepnięcie krwi, są materiałem energetycznym i odżywczym WITAMINY – jak wiele jest witamin tak jeszcze więcej jest funkcji, które one pełnią SOLE MINERALNE – funkcja budulcowa (np. zęby, kości, skóra, włosy) i regulatorowa (np. wydalanie wody z organizmu) WODA – transport substancji odżywczych, funkcja oczyszczająca (wchłania pozostałości przemiany materii i usuwa je przez limfę i krew z organizmu)

Tabela Przedstawiająca Dzienne zapotrzebowanie kaloryczne (w kcal): Płeć Przedział wiekowy [w latach] Tryb życia, stan Zapotrzebowanie kaloryczne [w kcal] chłopcy i dziewczęta 1-3 - 1300 4-6 1700 7-9 2100 dziewczęta 10-12 2300 chłopcy 2600 młodzież męska 13-15 3000-3300 młodzież damska 2600-2800 16-20 3200-3700 2500-2700 mężczyźni 21-64 praca lekka 2400-2600 praca umiarkowana 2800-3200 praca ciężka 3500-4000 praca bardzo ciężka 4000-4500 kobiety 21-59 2100-2300 2400-2800 2900-3200 ciężarne (II połowa ciąży) 2800 karmiące piersią 3400 65-75 60-75 2200 powyżej 75 lat 2000

WITAMINY są związkami organicznymi, nie dostarczają energii. Choć w bardzo małych ilościach, są jednak niezbędne do wzrostu i zachowania zdrowia, gdyż regulują przebieg wielu procesów w organizmie. Nasz organizm nie potrafi syntetyzować witamin, toteż musi je otrzymywać z pożywieniem. Witaminy jako związki chemiczne mają dość skomplikowane nazwy, jednak powszechnie przyjęło się ich określanie kolejnymi literami alfabetu, a więc: A, B, C, D, E itd. Pod nazwą witamina B kryje się określanie grupy związków chemicznych, do których zaliczmy witaminy B6, B9, B12.

SOLE MINERALNE tradycyjnie nazywane solami mineralnymi, są ważne do właściwego funkcjonowania wszystkich tkanek w organizmie. Są niezbędne przy budowie zębów i kości, wzroście i rozwoju komórek, a także powstawaniu krwinek czerwonych. Mięśnie, nerwy i krew również potrzebują soli mineralnych. Znaczne ilości składników mineralnych są tracone codziennie z potem, kałem i moczem, dlatego ich poziom w organizmie musi być stale uzupełniany dzięki odpowiednio skomponowanym posiłkom zawierającym te składniki.

INDEKS BMI Indeks masy ciała (Body Mass Index) jest wskaźnikiem ogólnej kondycji oraz stopnia ewentualnej nadwagi. Wysoki indeks masy ciała może wskazywać na zagrożenie zdrowia i konieczność podjęcia działań zapobiegawczych mających na celu uregulowanie swojej wagi.

Wskaźnik indeksu masy ciała (BMI) można interpretować w następujący sposób: - Poniżej 20 - chudy, szczupły - Od 20 do 25 - idealna waga - Od 25 do 30 - nadwaga (25 - 27 może być normalną wielkością w przypadku grubych kości oraz dużej masy mięśni) - Powyżej 30 - wysoka nadwaga, otyłość (ryzyko komplikacji zdrowotnych)

Potrzeby pokarmowe każdego człowieka są zależne od szeregu czynników, wśród których najważniejsze wydają się być: - wiek, - płeć, - wzrost, - tryb życia, - klimat, - stan zdrowia, - rodzaj pracy, którą wykonujemy.

Wiek Główne różnice można zaobserwować przy porównaniu dzieci i dorosłych. Dzieci mają o wiele większe zapotrzebowanie na wapń i sole mineralne, ponieważ ciągle kształtują swój organizm, dorośli zaś mają już swoje ciało w pełni rozwinięte. Procesy zachodzące u dorastającego człowieka także uzasadniają ilość jedzenia spożywanego przez dziecko i nastolatka.

Płeć Oczywistym jest, że mężczyzna będzie potrzebował więcej energii od kobiety. Czemu tak jest? Głównie przez ewolucję i czasy, w których człowiek musiał polować, a polowaniem musieli się zająć, wiadomo, mężczyźni.

Praca Organem, który zużywa bardzo dużo energii, jest mózg. Oznacza to, że praca umysłowa też zwiększa poziom zapotrzebowania energetycznego. Jednak nie jest to aż taki poziom, jak ten, który występuje przy pracy fizycznej.

Klimat Zależnie od klimatu, organizm potrzebuje innych rodzajów pokarmu. Im goręcej tym więcej wody i soli jest potrzebnych, a na zimnych terenach potrzeba dużo tłuszczów, które będą tworzyły warstwę ocieplającą.

Tryb życia Tryb życia można podzielić na dwie kategorie: bierny, aktywny, Oczywistym jest, że przedstawiciele tego pierwszego nie będą musieli tyle jeść, co ci drudzy. Siedzenie przed telewizorem spala nic, a nic. Osoba uprawiająca sport będzie musiała uzupełnić zużyte kalorie.

Stan zdrowia Chory człowiek będzie miał wysokie zapotrzebowanie energetyczne oraz na produkty zawierające witaminy, aby dostarczać energii układowi odpornościowemu, żeby skuteczniej zwalczał chorobę.

PIRAMIDA ŻYWIENIOWA

ZDROWA ŻYWNOŚĆ Zdrowe odżywianie - sposób odżywiania, polegający na przyjmowaniu substancji korzystnych dla zdrowia w celu zapewnienia lub poprawy zdrowia. Istotne jest zmniejszenie ryzyka wystąpienia chorób takich jak otyłość, nowotwory, choroby serca. Zdrowa dieta polega na przyjmowaniu odpowiednich ilości niezbędnych składników odżywczych i wody. Składniki pokarmowe mogą być dostarczane w postaci różnych produktów, dlatego wiele sposobów odżywiania i diet może być uznane za zdrowe. Należy zapewnić odpowiednią ilość makroskładników (tłuszcze, białka, węglowodany), mikroskładników (sole mineralne) oraz energii niezbędnej do prawidłowego funkcjonowania organizmu.

Ekologiczna żywność określenie żywności produkowanej metodami rolnictwa ekologicznego z dbałością o wyeliminowanie używania nawozów sztucznych i pestycydów. Polski rynek żywności ekologicznej jest obecnie szacowany na ok. 100 mln. €. Żywność certyfikowaną kupuje już ok. 7% polskich konsumentów – głównie w specjalistycznych sklepach (około 200), na półkach zlokalizowanych w ekologicznych wyspach w supermarketach oraz bezpośrednio u rolników. Powierzchnia polskich upraw ekologicznych rośnie dynamicznie. Wg danych opublikowanych w raporcie IJHARS w 2008 roku funkcjonowało w Polsce 14.896 gospodarstw ekologicznych obejmujących łącznie obszar 314,9 tys. hektarów (tj. 1% powierzchni całego kraju oraz 2% powierzchni przeznaczonej na uprawy rolne).

ZASADY ZDROWEGO ODŻYWIANIA Żywność powinna zawierać siedem rzeczy głównych: białka, tłuszcze, węglowodany, witaminy, składniki mineralne, błonnik, wodę.

ZASADY ZDROWEGO ODŻYWIANIA należy unikać tłuszczów i cukrów zwierzęcych, spożywać większe ilości błonnika, ograniczyć spożycie soli, warzywa np. sałaty zaopatrują nas w błonnik, składniki mineralne oraz prawie wszystkie witaminy, błonnik, witaminy i składniki mineralne odgrywają dużą rolę w odżywianiu, urozmaicać jedzenie, nie jeść dużo przed snem.  jedz przynajmniej pięć posiłków: I śniadanie, II śniadanie, obiad, podwieczorek, kolacja, białko buduje i odbudowuje, węglowodany - podstawą żywienia, mięso spożywaj z umiarem. 

Skutki nieprawidłowego odżywiania - cukrzyca  - zaparcia  - tętnicze nadciśnienie  - przewlekła otyłość  - zespół jelita nadpobudliwego  - choroba wrzodowa  - kamica nerkowa i żółciowa  - miażdżyca  - zakrzepy i zatory krwionośne  - uchyłkowatość jelita grubego  - rak narządów: trzustki, żołądka, jelita grubego  - przewlekłe choroby wątroby

SPOTKANIE Z KOSMETYCZKĄ Podczas jednych zajęć mieliśmy okazję spotkania z kosmetyczką – panią Jolantą Nowakowską. Dowiedzieliśmy się jak powinniśmy się odżywiać by nasza skóra była zdrowa i lśniąca. Pani Jola zapoznała nas też z wartością ORAC – (skrótowiec od ang. Oxygen Radical Absorbance Capacity) – zdolność pochłaniania reaktywnych form tlenu przez przeciwutleniacze (inaczej: pojemność antyutleniająca lub pojemność antyoksydacyjna) w próbkach biologicznych. Poznaliśmy w jaki sposób może dostarczyć organizmowi zalecaną dawkę ORAC. Mogliśmy również zadać nurtujące nas pytania, na które oczywiście otrzymaliśmy odpowiedzi.