Krajowy system zbywalnych uprawnień do emisji Warsztaty na temat: „Dyrektywa Unii Europejskiej w sprawie handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych” dr.hab.inż. Janusz Mikuła Departament Inwestycji i Rozwoju Technologii Ministerstwo Środowiska

Cel wdrożenia systemu Ograniczenie emisji i szkodliwości stężeń zanieczyszczeń (SO2,NOx) Redukcja emisji gazów cieplarnianych Wywiązanie się z aktualnych i przyszłych zobowiązań międzynarodowych Redukcja kosztów wypełniania zobowiązań szczególnie technologicznych – emisja SO2, NOx (dyrektywa IPPC i LCP) Przygotowanie do uczestnictwa w unijnym i międzynarodowym handlu emisjami GC

Podstawa prawna Regulacje generalne - poprawka do ustawy „Prawo ochrony środowiska” lub - osobna ustawa o zbywalnych uprawnieniach do emisji Regulacje szczegółowe rozporządzenie Ministra Środowiska tworzące rynki handlu emisjami dla poszczególnych zanieczyszczeń

Zasięg i typ programu Cały obszar Rzeczpospolitej Polskiej System oparty na modelu Cap and Trade

Przedmiot handlu SO2 NOx CO2 - po przyjęciu Dyrektywy UE ewentualne poszerzenie zakresu przedmiotu handlu o metan CH4 – znaczący potencjał redukcyjny

Potencjalny zakres HE w Polsce (po uwzględnieniu realnych warunków) 1. Handel emisjami w skali kraju (w perspektywie 2-3 lat): CO2, CH4 (sektory bez ograniczeń) SO2, NOx (grupa obiektów LCP) 2. Handel emisjami w skali kraju (w perspektywie 4-6 lat): SO2, NOx (inne sektory) 3. Handel emisjami w skali wojewódzkiej lub strefowej (w perspektywie 4-6 lat) SO2, NOx

Zasadnicze elementy systemu

Szczebel regulacji ZAKŁAD (INSTALACJA) zgodne z istniejącym ustawodawstwem polskim jak i projektem Dyrektywy UE w sprawie handlu GC

Jednostka obrotu 1 uprawnienie opiewające na emisję 1 tony danego zanieczyszczenia posiadające unikalny numer identyfikacyjny

Uczestnicy systemu Systemem powinny być objęte źródła stacjonarne z możliwie wielu sektorów, Obowiązkowo podmioty powyżej określonego progu - sektor energetyczny przyjęcie progu 20 MW (zgodnie z projektem Dyrektywy 2001/0245(COD)) - konieczność ustalenie progów dla pozostałych sektorów

Alokacja uprawnień 1 Najprawdopodobniej Grandfathering (GF) – na podstawie danych o emisji z lat przeszłych, ewentualnie z niewielkim udziałem sprzedaży na aukcji, Alokacja odpłatna (np. aukcja) dla podmiotów nowopowstających lub dołączających (już istniejących) do programu

Alokacja uprawnień 2 Możliwe jest także negocjowanie poziomów i sposobu alokacji z zainteresowanymi stronami Alokacja coroczna Kluczową kwestią jest wyznaczenie całkowitego limitu emisji - niekorzystny jest nadmiar uprawnień na rynku, - powinien ulegać corocznemu proporcjonalnemu obniżeniu

Pozostałe elementy systemu 1 Monitoring - zasady monitoringu muszą być zgodne z ustawodawstwem krajowym i UE - wymóg ciągłego monitoringu zanieczyszczeń konwencjonalnych (np. SO2, NOx) dla źródeł spalania o mocy >100 MW

Pozostałe elementy systemu 2 Rejestry emisji i uprawnień - prowadzone centralnie, przez wydelegowaną instytucję o roboczej nazwie np. „Agencja Ochrony Atmosfery” (AOA) (nie Ministerstwo). Powinny być dostępne publicznie w internecie.

Pozostałe elementy systemu c.d. Nadzór i kontrola nad systemem - kontrola konstytucyjna Ministerstwo Środowiska - większość kompetencji scedowanych na AOA Weryfikacja danych o emisji - odpowiednie struktury wojewódzkie, - na poziomie krajowym – Inspekcja Ochrony środowiska

System oparty na dwubiegunowości 1 Zbywalne uprawnienia do emisji zanieczyszczeń funkcjonują obok niezbywalnych uprawnień do emisji Każdy uczestnik systemu będzie musiał posiadać niezbywalne pozwolenie zintegrowane (ew. pozwolenie na emisję GC),

System oparty na dwubiegunowości 2 Niezbywalne uprawnienia do emisji czyli indywidualne limity emisji są kształtowane przez: - obiektowe normy emisji (dyrektywa LCP i dyrektywa dot.spalania odpadów), - ocena wpływu danego obiektu na środowisko – przy wydawaniu decyzji lokalizacji i pozwoleń emisyjnych - ocena zgodności z BAT – przy przyznawaniu pozwoleń zintegrowanych, - Programy Ochrony Powietrza (POP)

Udogodnienia systemu Możliwość zachowywania uprawnień na kolejne lata/okresy rozliczeniowe, Możliwość pożyczania uprawnień (borrowing) – pokrycie aktualnej emisji uprawnieniami wydanymi w przyszłości Włączenie do systemu jednostek redukcji uzyskanych z realizacji projektów inwestycyjnych np. JI i CDM

Obostrzenia i sankcje Niezbywalne uprawnienia do emisji – limity emisji Część uprawnień do emisji GC powinna być zbywalna tylko w kraju, aby zabezpieczyć wypełnienie zobowiązań Protokołu z Kioto Wprowadzenie ograniczenia zapobiegającego zachowywaniu nadmiernej liczby uprawnień Nakładanie kar za przekroczenie dopuszczalnego poziomu emisji wyrażonego liczbą posiadanych uprawnień

Najważniejsze problemy 1 Silne ograniczenie swobody handlu emisjami przez inne instrumenty prawne Duża niepewność odnośnie nowych kluczowych elementów krajowego systemu ochrony powietrza (programy ochrony powietrza, pozwolenia zintegrowane, interpretacja BAT)

Najważniejsze problemy 2 Niepewność odnośnie końcowego kształtu dyrektywy dot. handlu emisjami GHG w UE Niepewne perspektywy międzynarodowego handlu emisjami GHG

Krajowy system ochrony powietrza Możliwe zagrożenia dla przedsiębiorstw 1. Pozwolenia zintegrowane (zgodność z BAT) => ryzyko zaostrzenia standardów emisji dla obiektów istniejących 2. Programy Ochrony Powietrza (zgodność z normami stężeń) => ryzyko zaostrzenia wymagań w pozwoleniu na emisję (niższe dopuszczalne emisje) 3. Krajowe pułapy emisji (uzgodnienia międzynarodowe) => ryzyko zaostrzenia dotychczasowych limitów krajowych np. GHG po 2012 r, SO2, NOx, VOC po roku 2010.

Wkomponowanie handlu emisjami w krajowy system ochrony powietrza

Możliwe kierunki wdrożenia handlu emisjami Model 1 - realizacja krajowych pułapów emisji

Możliwe kierunki wdrożenia handlu emisjami Model 2 - realizacja lokalnych wymagań redukcyjnych

Możliwe kierunki wdrożenia handlu emisjami Model 3 - realizacja zaostrzonych wymagań emisyjnych

Kluczowe kwestie Określenie zakresu wdrożenia handlu emisjami i elastycznych instrumentów do polskiego prawa Określenie formy prawnej zbywalnego uprawnienia do emisji oraz relacje pomiędzy uprawnieniem zbywalnym (allowance) a pozwoleniem niezbywalnym (permit) Określenie sposobu tworzenia pozwolenia niezbywalnego z uwzględnieniem nowych instrumentów ochrony powietrza (pozwolenie zintegrowane, POP) Wypracowanie interpretacji BAT, umożliwiających zachowanie dotychczasowych standardów emisji

Alternatywne podejścia do dalszych prac Wariant 1 (ograniczony) węższy zakres wdrożenia handlu emisjami (wyłącznie krajowy Cap and Trade) minimalizacja zmian prawnych, ewent. redukcja opłat za emisję brak zmian innych mechanizmów elastycznych Wariant 2 (kompleksowy) szerszy zakres wdrożenia handlu emisjami (krajowy i lokalny) poszerzenie zakresu mechanizmu kompensaty redukcja opłat za emisję dla podmiotów z HE wypracowanie korzystnej interpretacji grupowego BAT

Główne założenia dla dalszych prac Koncentracja na opracowaniu strukturalnego modelu krajowego handlu emisjami (Model 1 i 3, przeznaczony najpierw do handlu CO2, SO2, NOx) Zgodność proponowanych rozwiązań z projektem dyrektywy UE odnośnie handlu emisjami GHG Maksymalne wykorzystanie istniejących mechanizmów i instytucji w polskim systemie ochrony powietrza Równoległe prowadzenie prac prawnych z projektowaniem systemu

MODEL KRAJOWEGO SYSTEMU W PRAWIE OCHRONY ŚRODOWISKA Główne komponenty prac projektowych MODEL KRAJOWEGO SYSTEMU OCHRONY POWIETRZA Projekt dyrektywy UE (Model handlu emisjami GHG ) Doświadczenia zagraniczne (wdrożenia, projekty) Stosowane modele HE CO2, SO2, NOx PROJEKTOWANIE SYSTEMU HANDLU EMISJAMI W POLSCE PROJEKTOWANIE ZMIAN W PRAWIE OCHRONY ŚRODOWISKA (OCHRONA POWIETRZA)