Mikołaj Faliszewski Muzyka - Gitara

Spis treści: Gitara Struny Gitara akustyczna Gitara elektryczna Gitara rezofoniczna Gitara Klasyczna Bass Gitara Elektroakustyczna Wzmacniacz

Gitara Gitara – instrument muzyczny z grupy strunowych szarpanych z pudłem rezonansowym, gryfem i progami na podstrunnicy. Przeważnie ma 6 strun, lecz można spotkać również gitary z 4, 5, 7, 8, 10 oraz 12 strunami. Instrument ten odgrywa ważną rolę w muzyce bluesowej, country, flamenco, rockowej oraz w wielu formach popu. Instrument ten transponuje o oktawę w dół, tzn. wszystkie dźwięki zapisane w nutach brzmią na gitarze oktawę niżej niż wynikałoby to z zapisu nutowego (np. najniższa struna to E wielkie, a zapis nutowy jest wykonywany w kluczu wiolinowym jako e). Klucz wiolinowy z dopisaną małą ósemką pod spodem nazywa się kluczem gitarowym. Gitary są wykonywane i naprawiane przez lutników, a obecnie w coraz większym stopniu maszynowo, jednak najlepszej jakości instrumenty są nadal wykonywane ręcznie bądź z dużym udziałem człowieka. Muzyk, który gra na gitarze to gitarzysta. Na gitarze gra się palcami (opuszkami i paznokciami albo samymi opuszkami) lub kostką. Kostka jest przeznaczona głównie do gry akordami na gitarze z metalowymi strunami (akustycznej, elektrycznej). Istnieją również tzw. "pazurki" zrobione z metalu lub tworzywa sztucznego, które nakłada się na palce. Możliwe jest granie jednocześnie kostką i palcami (technika hybrydowa).

Struny Dawniej struny gitar wykonywane były z preparowanych zwierzęcych jelit, współcześnie używane są najczęściej struny nylonowe i stalowe. Strun nylonowych standardowo używa się w gitarach klasycznych. Strun stalowych używa się w pozostałych typach gitar. Sporadycznie stosuje się również struny wykonane z innych materiałów lub ich połączeń, np. struny stalowo-jedwabne. Istnieją gitary dwunastostrunowe, w których każda struna jest zdwojona. Dwie najwyższe struny strojone są unisono, a pozostałe w interwale oktawy. W rosyjskiej i meksykańskiej muzyce ludowej występują także gitary siedmiostrunowe. Są one wykorzystywane również przez niektóre współczesne zespoły metalowe, w celu uzyskania ciężkich brzmień. Spotykana jest również gitara ośmiostrunowa – w Polsce „opatentował” ją krakowski gitarzysta Krzysztof Sadłowski na potrzeby festiwalu Warszawska Jesień. Na festiwalu tym wykonał utwór Anny Zawadzkiej-Gołosz Concerto na ośmiostrunową gitarę i smyczki z fortepianem. Konstruowane są także gitary dziesięciostrunowe. Różnica między taką gitarą a gitarą tradycyjną 6-strunową polega na dodaniu 4 strun basowych. Wprowadzenie dodatkowych strun ma m.in. na celu wierniejsze wykonywanie muzyki renesansu i baroku na gitarze. Wiele utworów lutniowych z tamtego czasu wymaga większej skali niż pozwala na to zwykła gitara. Wykonanie takich utworów na gitarze 6-strunowej jest możliwe jedynie dzięki transkrypcji. Propagatorem takiego instrumentu był hiszpański gitarzysta klasyczny Narciso Yepes.

Gitara Akustyczna Według niektórych źródeł gitarą akustyczną nazywany jest instrument towarzyszący, służący do grania akordami. W związku z tym ma nieco inną budowę niż gitara klasyczna: węższy gryf, co ułatwia chwytanie akordów oraz większe pudło rezonansowe. Zwykle używane są struny stalowe (stal wysokowęglowa), dodatkowo zwykle cztery struny są owijane drutem z brązu. W literaturze spotyka się czasami rozróżnienie rodzajów gitary ze względu na materiał, z jakiego wykonane są struny i wynikające z tego konsekwencje konstrukcyjne. W tym rozumieniu gitara akustyczna to gitara o stalowych strunach. Niekiedy również za gitary akustyczne uważa się całą grupę gitar, których źródłem wzmocnienia dźwięku jest pudło rezonansowe – w przeciwieństwie do gitar elektrycznych, w których wzmocnienia dźwięku strun dokonuje się dzięki użyciu wzmacniaczy gitarowych, czyli za pośrednictwem prądu elektrycznego. Taka definicja zalicza do gitar akustycznych także m.in. gitarę klasyczną. Ze względu na mocniejszy naciąg strun gitara akustyczna ma wzmocnioną konstrukcję w stosunku do gitary klasycznej. Wzmocnieniu uległ gryf oraz jego połączenie z pudłem rezonansowym. Także mechanizm naciągu strun w starych konstrukcjach gitar klasycznych, oparty na połączeniach klinowych, okazał się niewystarczający i został zastąpiony przez miniaturowe przekładnie ślimakowe lub inne podobne rozwiązania.

Gitara Elektryczna Gitara, w której drgania stalowej struny umieszczonej w polu magnetycznym są przekształcane w zmiany napięcia elektrycznego za pomocą przetwornika elektromagnetycznego. Historia gitary elektrycznej sięga roku 1931, w którym George Beauchamp stracił pracę u producenta gitar National. Pozostając w domu, eksperymentował całe tygodnie przy stole kuchennym, używając prostych narzędzi i materiałów znalezionych w domu: kawałków drutu, magnesów itp., skonstruował pierwszy przetwornik gitarowy. Już wcześniej, w roku 1925, pragnąc wzmocnić dźwięk gitary, Beauchamp eksperymentował bezowocnie z igłą gramofonu. Wynaleziony przez niego i później opatentowany przetwornik został użyty w pierwszej gitarze elektrycznej. Została ona zbudowana w ciągu jednego wieczoru przez przyjaciela Beauchampa, Paula Bartha, lutnika pracującego dla National, na tym samym kuchennym stole, przy którym pracował Beauchamp. Z prototypem pierwszej gitary elektrycznej nazwanej "patelnią" (The Frying Pan) wynalazcy udali się do Adolpha Rickenbackera i namówili go do współpracy przy produkcji instrumentu. Ze względu na powszechnie znane nazwisko (był on kuzynem asa lotnictwa z czasów pierwszej wojny światowej, Eddie'ego Rickenbackera) firmę nazwano Rickenbacker. Sukces gitary The Frying Pan zachęcił innych producentów do podobnych przedsięwzięć. Producent instrumentów muzycznych, Gibson, stworzył zespół pracujący nad konstrukcją przetwornika podobnego do tego Beauchampa. W wyniku prac w 1935 powstała słynna gitara elektryczna ES-150 (od Electric Spanish Guitar). Była to gitara z pudłem rezonansowym, z charakterystycznymi dla instrumentów smyczkowych otworami po obu stronach nasady gryfu. Posiadała też zestaw przetworników nowej konstrukcji. Gitara ta osiągnęła wielką popularność. Od początku sprzedawała się w dużych ilościach. Jednymi z pierwszych posiadaczy byli Charlie Christian, gitarzysta big bandu Benny'ego Goodmana i jego przyjaciel, bluesman T-Bone Walker. Christian praktycznie z dnia na dzień awansował na frontmana w orkiestrze, definiując brzmienie gitary jazzowej na całe następne dziesięciolecie. T-Bone Walker stał się wzorem dla bluesmanów oraz gitarzystów rockowych.

Gitara Rezofoniczna Gitara rezofoniczna zyskała dużą popularność wśród muzyków bluesowych i country swojej epoki. Później została wyparta przez wygodniejszą w grze gitarę elektryczną. Wykorzystana przez George'a Harrisona w nagraniu utworu Crippled Inside pochodzącego z płyty Imagine Johna Lennona. Użyta między innymi przy nagrywaniu albumu Missing... Presumed Having a Good Time z roku 1990 grupy Notting Hillbillies z udziałem między innymi Marka Knopflera. Rezofoniczna gitara National Style O Resonator występuje na okładce albumu Brothers in Arms Dire Straits i jest wykorzystywana przez Marka Knopflera na początku utworu Romeo and Juliet. Spośród polskich muzyków gitary tego typu używają m.in. Roman Puchowski i Aleksandra Siemieniuk. Najważniejszym elementem różniącym gitarę rezofoniczną od zwykłej gitary akustycznej jest obecność drgającej, metalowej membrany, będącej dodatkowym rezonatorem akustycznym. Opiera się on na pudle rezonansowym i jednocześnie stanowi podparcie dla stalowych strun. Za sprawą charakterystyki częstotliwościowej rezonatora dźwięk takiej gitary jest ostry i metaliczny, a jego natężenie od trzech do pięciu razy większe niż w przypadku zwykłej gitary akustycznej.

Gitara Klasyczna Oryginalna gitara, z której wyewoluowała cała rodzina instrumentów akustycznych i elektrycznych. Współczesną gitarę klasyczną zaprojektował Antonio de Torres. Posiadała ona większe pudło rezonansowe niż instrumenty dotychczas używane oraz belkowanie w kształcie wachlarza, co podniosło siłę i poprawiło barwę brzmienia. Gitara klasyczna wyposażona jest w miękkie struny, dawniej wykonywane z preparowanych jelit zwierzęcych, a począwszy od 1946 r. z nylonu. Gitara klasyczna ma 6 strun. Gitara klasyczna jest instrumentem stosunkowo cichym, dlatego rzadko używana w grze zespołowej. Ograniczenie to w ostatnich czasach nie jest już jednak takim problemem, gdyż powszechnie stosuje się wzmocnienie pozwalające gitarzystom nawet na wykonywanie utworów solowych z orkiestrą. Na gitarze klasycznej gra się na siedząco, opierając dolne wcięcie pudła na lewym kolanie. Lewą nogę stawia się na podnóżku, z gryfem wzniesionym w górę i odchylonym od poziomu o kąt od 15° do 45°. Zamiast podnóżka, od kilku lat dostępne są na rynku poduszki lub tzw. podgitarniki (przyssawki pod gitarę), umieszczane między udem a instrumentem, które stawiają gitarę w podobnej pozycji. Obie stopy są wtedy oparte o ziemię, dzięki czemu pozycja podczas gry jest bardziej naturalna i mniej obciąża kręgosłup. Struny uderza się palcami prawej ręki. Gitarzyści klasyczni szarpią struny instrumentu odpowiednio upiłowanymi paznokciami o długości umożliwiającej komfortową grę. Kształt i jakość paznokcia istotnie wpływają na barwę i jakość brzmienia instrumentu. Czasem do wydobywania dźwięku używa się kostki (piórka) – plectrum. Dotyczy to jednak gitary klasycznej wykorzystywanej w muzyce rozrywkowej, jazzowej lub w piosence turystycznej i poezji śpiewanej.

Bass Instrument strunowy szarpany, najczęściej elektryczny, z progami na podstrunnicy (gryfie); stosuje się także gitary basowe bezprogowe (fretles, z ang. fretless). Gitara basowa — podobnie jak kontrabas — transponuje o oktawę w dół. Tradycyjne gitary basowe mają cztery struny E1, A1, D, G, czyli wydają dźwięki odpowiednio: 41,2 Hz, 55 Hz, 73,4 Hz i 98 Hz. Łączna skala gitary basowej obejmuje dźwięki (w brzmieniu) od E1 do g1, jest więc identyczna ze skalą kontrabasu 4-strunowego. Oprócz tradycyjnego stroju EADG, głównie w muzyce cięższej stosuje się strój obniżony, gdzie o ton niżej stroi się całą gitarę (DGCF) lub tylko najniższą strunę (DADG). Oprócz czterostrunowych, istnieją także modele pięciostrunowe (z dodatkową dolną struną H2 lub C1) (jak kontrabas 5-strunowy, orkiestrowy), sześciostrunowe (jak pięciostrunowy plus górna struna C), ośmiostrunowe (gdzie dla każdej struny, takiej jak w gitarze czterostrunowej jest dodana druga strojona o oktawę wyżej) oraz dwunastostrunowe, spokrewnione z Chapman stickami. Firma Modulus wyprodukowała w latach 80 XX w. osiemnastostrunową gitarę basową (jej szyjka ma 6 cali szerokości). Osoba grająca na gitarze basowej to basista. Gitara basowa zazwyczaj należy do sekcji rytmicznej zespołu muzycznego w muzyce rozrywkowej, jednak obecnie jest często wykorzystywana jako instrument solowy.

Gitara Elektroakustyczna Gitara akustyczno-elektryczna (także gitara elektroakustyczna, ang. electric-acoustic guitar) – gitara akustyczna wyposażona dodatkowo w mikrofon lub przetwornik piezoelektryczny. Pomimo podobieństwa nazwy, gitary elektroakustyczne różnią się znacznie budową od gitar elektryczno-akustycznych. Gitary elektroakustyczne są najczęściej wyposażone w przetworniki piezoelektryczne. Wbudowany w gitarę przedwzmacniacz jest zwykle wyposażony w korektor graficzny (do 6 pasm) i zasilany przez baterię. Ze względu na łatwość podłączenia do systemu nagłośnieniowego (nie wymagają mikrofonów), gitary te są często stosowane na koncertach. Gitary elektroakustyczne są często wykorzystywane w muzyce folkowej i czasami klasycznej.

Wzmacniacz Wzmacniacz elektryczny przeznaczony do wzmacniania sygnału pochodzącego z gitary elektrycznej lub akustycznej. Większość wzmacniaczy gitarowych zawiera dodatkowe układy przetwarzające i modyfikujące dźwięk, jak np. overdrive (zwany potocznie przesterem) i reverb (zwany pogłosem) . Każdy wzmacniacz gitarowy składa się z dwóch stopni (ang. amplifier stage): przedwzmacniacza i końcówki mocy. Podstawową funkcją przedwzmacniacza jest zwiększenie poziomu sygnału z przystawek gitary, tak by mógł wysterować końcówkę mocy. W przedwzmacniaczu odbywa się także kształtowanie barwy dźwięku, przesterowanie i dodawanie efektów (patrz pętla efektów). Końcówka mocy ma za zadanie wzmocnienie sygnału na tyle, by wysterować podłączone do wzmacniacza głośniki. We wzmacniaczach typu combo trzecim elementem jest głośnik. We wzmacniaczach tranzystorowych przedwzmacniacz i wzmacniacz mocy oparte są wyłącznie na tranzystorach. Początek ery wzmacniaczy tranzystorowych to lata 50., późniejszy okres (do lat 80.) to czas walki pomiędzy odchodzącymi do lamusa lampami a nowymi tranzystorami. Wzmacniacze tranzystorowe mogą być wykonane przy wykorzystaniu elementów dyskretnych (osobnych tranzystorów) bądź z użyciem przeznaczonych do tego celu układu scalonego. Technika dyskretna jest bardziej pracochłonna, pozwala jednak na uzyskanie niepowtarzalnych rezultatów i umożliwia szersze i bardziej szczegółowe kształtowanie brzmienia.