Europejska myśl naukowo - techniczna Historia Radia

Była to akurat niedziela, 30 października 1938 roku, gdy co najmniej 6 milionów Amerykanów stało się mniej lub bardziej bezpośrednimi świadkami (a częstokroć nawet uczestnikami!) przerażające wydarzenia. Na niewielkiej farmie w pobliżu Grovers Mill w stanie Nowy Jork, ok. 20 mil od wybrzeży Atlantyku, spadł olbrzymi, ziejący ogniem przedmiot. Gdy dobiegali doń zaciekawieni najbliżsi mieszkańcy, okazało się że jest to statek kosmiczny. Najprawdopodobniej przybywał z Marsa. Na oczach jeszcze nielicznych świadków od środka ośrubowane zostały drzwi statku i jego wnętrza poczęły się wydostawać pierwsze dziwne czarne , lśniące w słońcu jak mokry igelit monstra. Przerażeni ludzie nie czekali na to, jak się owe stwory na Ziemi zachowują, to była inwazja obcych, której natychmiast, w zarodku należało przeciwdziałać!!. Zaalarmowane oddziały policji stanowej przystąpiły do likwidacji obcych. Lecz przybysze okazali się silniejsi. Zastosowane przez nich promienie śmierci spaliły oddziały policyjne na popiół. Ogłoszono alarm dla Gwardii Narodowej. Do ataku przeciwko Marsjanom staje osiem pośpiesznie ściągniętych batalionów piechoty. Wówczas statek kosmiczny przekształcony zostaje w gigantyczny czołg, który- ziejąc na wszystkie strony śmiertelnym ogniem rusza na przód. W ciągu krótkiego czasu spośród 7 tyś żołnierzy zostaje przy życiu zaledwie 120!!

Kosmiczny czołg z niesamowitą prędkością poczyna się zbliżać do Nowego Jorku. Przecina wpław rzekę Hudson. W chwili gdy dociera do zachodnich granic Manhattanu, dochodzą wieści o lądowaniu w różnych punktach kraju dalszych statków kosmicznych. Ciemny dum szerzony przez najeźdźców pożarów rozprzestrzenia się ,otacza cały Niwy Jork. Tysiące przerażonych mieszkańców miasta rzuca się w fale East Riwer. Dłużej nie da się ukryć tej inwazji przed opinią publiczną. Włancza się radio które- przerywając normalny niedzielny program- zawiadamia nagle 6 milionów Amerykanów o wszystkich tych wydarzeniach. Z dachu drapacza chmur należącego do Columbia Broadcasting System w Nowym Jorku jakiś anonimowy reporter poczyna gorączkową relacjonować na bieżąco dalszy przebieg inwazji. Jęki agonii największego miasta USA docierają do milionów rozsianych w całym kraju słuchaczy. „Ludzie umierają jak szczury… -reporter dosłownie krzyczy. –Śmiertelna chmura dotarła już do Szóstej Alei,… ogarnia Piątą,… jeszcze sto metrów do naszego stanowiska,… jeszcze dziesięć…” Jego przerażony głos przechodzi w dyksztat i nagle milknie. Radio CBS przestało nadawać. KONIEC.

Na szczęście tylko koniec słuchowiska Na szczęście tylko koniec słuchowiska. Jednej amerykańskiej stacji radiowej. Ale ileż nieprzewidzialnych skutków audycja ta potrafiła wywołać?! Radiowy Thiler wydał się dla milionów radiosłuchaczy w całych Stanach Zjednoczonych tak prawdopodobny że doprowadził do nieznanej w dziejach tego kraju paniki. Daremnie kilkanaście minut później radio CBS zaczęło przekonywać swych słuchaczy, że była to tylko radiowa adaptacja napisanej jeszcze w 1897 przez Herberta Georgea Wellsa powieści fantastyczno-naukowej „Wojna Światów” Daremnie włączono później do tej akcji także inne rozgłośnie. Przerażeni ludzie albo w ogóle nie słuchali ,albo traktowali te informacje jako… celowe fałszywe uspokajanie społeczeństwa w obliczu tragicznego końca państwa, a nawet całej naszej cywilizacji. Szkody materialne, do których pokrycia zobowiązane zostały później sądownie CBS, obliczone zostały na 750 tyś. Dolarów. Liczby rannych. Zmarłych i zabitych w wyniku paniki nikt nigdy się nie doliczył. Te słuchowisko było by nigdy nie możliwe do zrealizowania gdyby nie twórcy radia: Guglielmo Marconi, Aleksander Popow, Nikol Tesla.

Za wynalazcę radia uważa się powszechnie Guglielmo Marconiego Ten syn włoskiego kupca z Lombardii rozpoczął doświadczenia z przesyłaniem i odbiorem fal radiowych w roku 1849 Pracując w amatorskich warunkach - i częściowo w tajemnicy przed ojcem - uzyskał we wrześniu 1895 roku łączność radiową na odległość 1 kilometra. Nie widząc zainteresowania swoim wynalazkiem we Włoszech, wyjeżdża w lutym 1896 do Anglii. Z pomocą krewnych (matka Guglielma, Annie była Irlandką) trafia do naczelnego inżyniera Poczty Brytyjskiej. 27 lipca 1896 roku zainstalowano sprzęt nadawczy na dachu Poczty Głównej w Londynie. Odbiornik z drukarką Morse'a umieszczono na dachu odległego o kilometr budynku. Sam Guglielmo operował kluczem telegraficznym a widzowie przy drukarce mogli odczytać przekazywany tekst. Zdarzenie to uznane zostało za pierwszą publiczną próbę radia. Następnie, w roku 1899 odbyła się próba przekazu sygnału przez kanał La Manche. Jeszcze później,w roku 1901 przekazano wiadomość przez Ocean Atlantycki z Kanady do Anglii. Pierwszym sygnałem, który przebył Atlantyk była litera "S" alfabetu Morse'a. Konkurentem do tytułu wynalazcy jest rosyjski fizyk Aleksander Popow, który 7 maja 1895 roku w czasie posiedzenia Rosyjskiego Towarzystwa Fizyko-Chemicznego w Petersburgu przedstawił pracę pt.: "O stosunku proszków metalowych do drgań elektrycznych" i po raz pierwszy przedstawił publicznie przyrząd do wykrywania i rejestracji drgań elektrycznych. Głównym zadaniem przyrządu było jednak wykrywanie burz. Potrafił robić to z odległości 30 km. 24 marca 1896roku udało się Popowowi nawiązać łączność radiową i przekazać telegraficznie znaki na odległość ponad 250 metrów. Radio służyło początkowo do przekazywania znaków alfabetu Marse’a a następnie dźwięku. Guglielmo Marconi

Konkurentem do tytułu wynalazcy jest rosyjski fizyk Aleksander Popow , który 7 maja 1895 roku w czasie posiedzenia Rosyjskiego Towarzystwa Fizyko-Chemicznego w Petersburgu przedstawił pracę Pt.: "O stosunku proszków metalowych do drgań elektrycznych" i po raz pierwszy przedstawił publicznie przyrząd do wykrywania i rejestracji drgań elektrycznych. Głównym zadaniem przyrządu było jednak wykrywanie burz. Potrafił robić to z odległości 30 km. 24 marca 1896 roku udało się Popowowi nawiązać łączność radiową i przekazać telegraficznie znaki na odległość ponad 250 metrów. Aleksander Popow

(1856–1943), był Chorwatem. W 1891 wynalazł transformator elektroniczny wielkiej częstotliwości tzw. transformator konstruktor maszyn i  układów elektronicznych. W 1898 zbudował radiostację o  mocy 200 kW. Był autorem 112 patentów, głównie rozmaitych urządzeń elektrycznych, z których najsławniejsze to silnik elektryczny, prądnica prądu przemiennego, autotransformator, dynamo rowerowe, bateria słoneczna, turbina talerzowa, transformator Tesli (rezonansowa cewka wysokonapięciowa) i świetlówka. Stworzył też podstawy teoretyczne konstrukcji radia i choć sam wynalazek radia przypisuje się komu innemu, dopiero zastosowanie jego teorii umożliwiło rzeczywisty rozwój radiofonii i telewizji na świecie. Nikol Tesla był m.in. twórcą pierwszych urządzeń zdalnie sterowanych drogą radiową. Nikol Tesla

Radioodbiorniki produkowane w latach 1925-1929

kryształkowe typu szpulowego Pierwsze, najprostsze konstrukcje odbiorników radiowych. Radio kryształkowe typu szpulowego z dostawionym kondensatorem powietrznym. Produkt fabryczny, firma nieustalona, najprawdopodobniej polska. Tego typu modele były wytwarzane od początku istnienia nasłuchów sygnałów radiowych.

Odbiornik Polskiego Towarzystwa Radiotechnicznego Odbiornik Polskiego Towarzystwa Radiotechnicznego - Warszawa produkowany w latach 1925-26 typ 4LB/C. Czterolampowy odbiornik reakcyjny tzw. autodyna z  dwustopniowym wzmacniaczem oporowym oraz stałą cewką. Zakres fal od 200 - 2000m, zmianę fal uzyskiwano za pomocą sześciopozycyjnego  przełącznika.

Popularny odbiornik model 3LE Popularny odbiornik radiowy produkowany w  PTR - model 3LE (1926-28.). Trzylampowy odbiornik reakcyjny wyprodukowany przy wykorzystaniu patentów zakupionych w zakładach Marconi. Autodyna z dwustopniowym wzmacniaczem pojemnościowo-oporowym.

Odbiornik kryształkowy model D-1 Odbiornik kryształkowy model D-1 produkowany przez Polskie Zakłady Marconi. Na rynku polskim ukazał się w 1928 roku. Był to jedyny odbiornik kryształkowy produkowany przez Polskie Zakłady Marconi.

Polskie Zakłady Marconi. Model 3 LE/2. Polskie Zakłady Marconi. Model 3 LE/2. Produkowany od 1928 do 1930 roku. Ten sam typ był wcześniej produkowany (od 1926 roku) w Polskim Towarzystwie Radiotechnicznym. (PTR) zakres fal :220 - 2000 m.

Radioodbiorniki produkowane w latach 1930-1935

Model GO 6 produkowany w latach 1930-31 w firmie Natawis (Warszawa).     Trzylampowy odbiornik reakcyjny.  Jedna z pierwszych polskich konstrukcji radioodbiornika z wbudowanym głośnikiem i  zasilanego z sieci 220V. Nie ustępował on swoimi rozwiązaniami technicznymi z najnowocześniejszymi współczesnymi konstrukcjami europejskimi (zabudowany z radiem głośnik + zasilanie sieciowe).

Philips "Czwórka B"     Polskie Zakłady Philips - Warszawa. Model "Czwórka B" produkowany w 1933 roku. Była to w niewielkim stopniu zmodernizowana konstrukcja z 1932 roku. Czterolampowy, bateryjny odbiornik reakcyjny z wbudowanym głośnikiem.

Natawis Typ GZ 136 Warszawska firma Natawis. Typ GZ 136.Trzylampowy, trzyzakresowy odbiornik reakcyjny produkowany w latach 1934-35.

Binofon Binofon - Z. Produkowany od 1934 roku w PZT.  Dwulampowy odbiornik trzyzakresowy. Jednoobwodowy. Mógł pracować również jako odbiornik detektorowy.

Echo 131 Z Model Echo 131 Z produkowany przez PZT. Jednoobwodowy, trzylampowy, trzyzakresowy (18-50m, 200-600 m, 700-2000m) odbiornik reakcyjny. Elektrodynamiczny głośnik, gniazdo gramofonowe. Ukazał się w sprzedaży w grudniu 1935 roku.

Radioodbiorniki produkowane w latach 1936-1939

PZT Echo 126 - Z typ Odbiornik firmy PZT Echo 126 - Z typ szkolny. Produkowany od 1936 roku. Dwulampowy, jednoobwodowy. Model został wyprodukowany na potrzeby akcji radiofonizacji placówek szkolnych i  oświatowych. W 1934r. powstał Komitet Radiofonizacji Kraju, którego celem było upowszechnienie w  społeczeństwie polskim radia.

Echo 1211 Państwowe Zakłady Tele- i Radiotechniczne Warszawa. Model Echo 1211 produkowany od 1938 roku. "...Odbiornik na prąd zmienny, wyposażony w 3 lampy (2 pentody i lampa prostownicza). Uniwersalny przełącznik napięć sieci od 110 d0 240 V. 2 szerokie zakresy fal. Precyzyjna, oświetlona skala z wypisanymi nazwami 34 stacji europejskich. Wbudowania antena zastępcza. Głośnik dynamiczny o pięknym tonie, odtwarzający wiernie pełną wstęgę częstotliwości akustycznych. Urządzenie do załączania gramofonu. Skrzynka z  fornirem orzechowym. ..." (Oryginalny tekst producenta).

Echo 1210 Państwowe Zakłady Tele- i Radiotechniczne Warszawa. Model Echo 1210 produkowany od 1938 roku. "3-lampowy odbiornik na prąd zmienny (2 pentody i lampa prostownicza). Uniwersalny przełącznik napięć sieci od 110 do 240 V. 2 szerokie zakresy fal. Precyzyjna, oświetlona skala z wypisanymi nazwami 34 stacji europejskich. Regulowana selektywność. Wbudowana antena zastępcza. Głośnik magnetyczny z  luźno drgającą kotwiczką. Urządzenie do załączenia gramofonu. Skrzynka z fornirem orzechowym." (Oryginalny tekst producenta).

Kosmos K 86A Odbiornik został wyprodukowany w firmie KOSMOS.   Wprowadzony do sprzedaży w sezonie 1936/37. Model K 86A. Trzylampowy, trzyzakresowy

Union 73 Z Pięciolampowa superheterodyna firmy Radio Union wyprodukowana około 1938 roku. Typ 73 Z. Firma Radio Union była przedstawicielstwem węgierskiego konsorcjum Tunsgram - Orion . W 1935 roku powstała montownia w Warszawie.

Radiofonia w okupowanej Europie 1939 - 1945

Korona Odbiornik wyprodukowany przez firmę Korona (na liniach produkcyjnych Philipsa w Warszawie), około 1942 roku . Przeznaczony był dla "uprawnionych" mieszkańców Generalnej Guberni. Bez skali, bez możliwości strojenia, z  nastawionymi w trójpozycyjnym przełączniku filtrami do odbioru jedynie lokalnych, silnych stacji nadawczych. Ten sam model odbiornika prawdopodobnie produkowała również firma IKA z Łodzi. 

143 GW-G  Odbiornik firmy Telefunken, model 143 GW-G specjalnie zaprojektowany i wyprodukowany dla potrzeb radiofonizacji GG w 1943 roku. W zamyśle miał być dostępny również dla ludności polskiej. Po klęsce stalingradzkiej powstała koncepcja liberalizowania dostępu Polaków do radia a co za tym idzie oddziaływania propagandowego. Niemcy jednak nie zdecydowali się na dystrybucje nie tylko tego modelu ale również zrezygnowali z dostępu i upowszechniania radia w ogóle na okupowanych terenach polskich. Odbiornik pozostał w magazynach. 

    DKE Odbiornik radiowy  typu DKE 1938  zaprojektowany przez firmę Telefunken w 1938 roku na polecenie Ministra Propagandy Rzeszy.  Skonstruowany z myślą o oddziaływaniu propagandowym na jak najszersze rzesze społeczeństwa niemieckiego. Obowiązkowo produkowany przez  wszystkie wytwórnie radiotechniczne III Rzeszy. Na okupowanych ziemiach w Polsce produkowany w uruchomionych ponownie firmach radiotechnicznych:  IKA (JKA Litzmannstadt)  oraz w dawnych Zakładach Telefunkena w Warszawie - .DeRuFa Warschau (Deutsche Rundfunkempfengerfabrik Warschau G.m.b.H).  Jednolampowy VCL11 + VY2, zdolny jedynie do odbioru silnej stacji.

Pionier Odbiornik radiowy produkowany w Mińsku na Białorusi (między grudniem 1940 a czerwcem 1941 roku). Model "Pionier".    Po wkroczeniu do Wilna wojsk Radzieckich w 1939 roku wileńska fabryka  Elektrit została zdemontowana i wraz z częścią załogi wywieziona do Mińska na Białorusi, do zakładów stolarskich im. Mołotowa. Tam uruchomiono produkcję częściowo opartą na podzespołach i dokumentacjach modeli przygotowanych jeszcze w Wilnie na sezon 1939-40. Prezentowany odbiornik "Pionier" był skopiowany z  wcześniej opracowanego modelu Elektrita "Herold". Ponad to produkowano modele "KIM" i "Marschal", również oparte na wcześniejszych modelach Elektrita: "Regent" i "Komandor" Produkcję w Mińsku uruchomiono w grudnia 1940 roku i trwała do czasu  wkroczenia wojsk niemieckich, do czerwca 1941. Następnie kontynuowano produkcję dalej, już pod okupacją Białorusi.

Ewolucja głośników

Około 1930 roku głośniki standardowo są zabudowywane w skrzynkach drewnianych. Same konstrukcje są różne - od indukcyjno  magnetycznego, elektrodynamicznego po dynamiczny (koniec lat 20-tych) Głośniki dostawiane produkowane są do końca lat 30- tych choć od około 1932~34 roku odbiorniki radiowe z reguły posiadały wbudowany głośnik, który był integralną częścią radia.

Słuchacze Europejskich stacji radiowych Zdjęcie wykonano w 1926 roku. Odbiornik produkcji firmy PTR -  model 5LB -

W latach 20-tych zdecydowaną większość zarejestrowanych aparatów radiowych stanowiły odbiorniki detektorowe. (Fot. połowa lat 20-tych. XX wieku)

odbiorników radiowych Pirwsi zwolennicy odbiorników radiowych

Produkcja radioodbiorników Zdjęcia zostały wykonane w latach 1935-1936 w fabryce Towarzystwa Radiotechnicznego ELEKTRIT w Wilnie.

Stolarnia      Linia produkcyjna - uruchamianie odbiorników           Produkcja transformatorów

Zespołu Szkół Rolniczych Dziękujemy za wysłuchanie i obejrzenie prezentacji wykonanych przez uczniów: & Marcina Dyderskiego Mateusza Skrzypczaka Zespołu Szkół Rolniczych w Lubsku Opiekun : Krzysztof Kowsz