Fundusze rezerwowe w wybranych systemach zabezpieczenia społecznego Jacek Gdański Departament Współpracy Międzynarodowej Radek Warszawa, 11 stycznia 2012 r.

Fundusze rezerwowe w wybranych systemach zabezpieczenia społecznego Fundusze rezerwowe - definicje Podstawową cechą wyróżniającą państwowe emerytalne fundusze rezerwowe i odróżniającą je od innych funduszy emerytalnych jest brak relacji o cechach własności pomiędzy ostatecznymi beneficjentami (cała populacja) a aktywami funduszy. Prawnym właścicielem aktywów państwowego emerytalnego funduszu rezerwowego – oraz podmiotem odpowiedzialnym za jego zobowiązania – może być instytucja administrująca systemem zabezpieczenia społecznego (social security reserve funds – SSRFs) lub bezpośrednio rząd/skarb państwa (sovereign pension reserve funds - SPRFs). Fundusze rezerwowe – traktowane jako częściowe źródło prefinansowania w systemach PAYG - mogą z jednej strony pozwalać na utrzymanie poziomu świadczeń w okresach dekoniunktury; z drugiej strony wpływają na poprawę wskaźników makroekonomicznych w sytuacji konsekwentnego utrzymywania aktywów na pokrycie przyszłych zobowiązań. Zasadą jest istnienie przepisów prawnych, które określają sposób przeznaczenia środków funduszy rezerwowych na cele publiczne. źródło: OECD (2005, 2006); ISSA (2005) Warszawa, 11 stycznia 2012 r.

Fundusze rezerwowe w wybranych systemach zabezpieczenia społecznego Kraj Nazwa Typ Data powstania w mln $ (2006r.) Stany Zjednoczone Social Security Trust Fund SSRF 1940 2,048,112 Japonia National reserve funds (w tym GPIF) 1959 1,217,551 Norwegia Government Pension Fund - Global 1990 278,124 Korea National Pension Fund 1988 190,842 Szwecja National Pension Funds (AP 1-4 oraz 6) 2000 117,468 Kanada Canada Pension Plan reserv fund 1962 86,392 Hiszpania Social Security Reserve Fund 1997 44,875 Francja Pension Reserve Fund (FRR) SPRF 1999 39,140 Australia Future Fund 2006 13,678 Portugalia Financial Stabilisation Fund 1989 8,330 Meksyk IMSS Reseve Fund 7,392 Nowa Zelandia Superannuation Fund 2001 6,666 Polska Demographic Reserve Fund 2002 1,760 Warszawa, 11 stycznia 2012 r.

Fundusze rezerwowe w wybranych systemach zabezpieczenia społecznego Misja oraz cele działalności poszczególnych funduszy Większość państwowych emerytalnych funduszy rezerwowych (poza norweskim GPF-G) skupia się wyłącznie na zwiększeniu bezpieczeństwa wypłacalności świadczeń z ubezpieczenia emerytalnego. Francuski fundusz FRR został utworzony w celu „ zwiększenia długoterminowej stabilności repartycyjnej części systemu emerytalnego”. Japoński GPIF jest zobowiązany prowadzić taką politykę inwestycyjną, „by osiągnąć długotrwałą stopę zwrotu wystarczającą dla zachowania stabilnej proporcji pomiędzy swoimi rezerwami a rocznymi wydatkami na rzecz publicznego systemu emerytalnego”. Koreański fundusz stawia sobie za cel zrównanie stopy zwrotu z tempem wzrostu PKB. Szwedzkie fundusze AP (podobnie jak norweski fundusz) są zobowiązane do takiego zarządzania swoimi aktywami, aby osiągnąć najwyższy możliwy zwrot z inwestycji przy zachowaniu „niskiego poziomu ryzyka”. Nowozelandzki fundusz jest zobowiązany do utrzymania stabilności poziomu składki na cele emerytalne w okresie 40 lat. Warszawa, 11 stycznia 2012 r.

Fundusze rezerwowe w wybranych systemach zabezpieczenia społecznego Finansowanie poszczególnych funduszy rezerwowych oraz dostępność ich środków Francuski Fundusz Rezerwy Emerytalnej (FRR): jego zasoby mogą zostać użyte po 2020 roku w celu pokrycia deficytu systemu emerytalnego. FRR finansowany jest z dotacji rządowych, w skład których wchodzą nadwyżki dla osób zatrudnionych na etacie wypracowane przez Państwowy Fundusz Ubezpieczenia Emerytalnego oraz Solidarnościowy Fundusz Emerytalny; a także z podatków. Nowozelandzki Fundusz Rezerwy Emerytalnej ( New Zealand’s Superannuation Fund ): rządowa roczna dotacja (około 0,75% PKB) dla funduszu (która ma być wypłacana do 2025 roku) wyliczana jest według zapisanej w ustawie formuły aktuarialnej. Zasoby funduszu nie mogą zostać użyte przed 2020 rokiem. Wysokość zgromadzonych w 2006 roku aktywów odpowiadała ponad 6% PKB. Do 2037 roku władze Nowej Zelandii spodziewają się osiągnąć poziom 33% PKB. Portugalski Fundusz Rezerwy Emerytalnej (Social Security Financial Stabilisation Fund) jest zasilany ze środków finansowych pochodzących z obowiązkowych składek pracowniczych (2-4 % wysokości składki) dotąd, aż zgromadzi aktywa odpowiadające 2 letnim wypłatom świadczeń na cele zabezpieczenia społecznego. Wysokość zgromadzonych w 2006 roku aktywów odpowiadała 5% PKB. Norweski Fundusz Rezerwy Emerytalnej (Government Pension Fund – Global): zgodnie z prawem transfery pieniężne z funduszu nie mogą przekroczyć 4% kapitału w skali roku. Wysokość zgromadzonych w 2006 roku aktywów odpowiadała 83% PKB. Warszawa, 11 stycznia 2012 r.

Zalecenia ISSA oraz OECD – corporate governance Fundusze rezerwowe w wybranych systemach zabezpieczenia społecznego Zalecenia ISSA oraz OECD – corporate governance W praktyce fundusze rezerwowe funkcjonują w dwóch podstawowych modelach ładu korporacyjnego: modelu zintegrowanym (integrated model) oraz modelu autonomicznym (segregated model). Rekomendacje organizacji międzynarodowych koncentrują się na zaletach modelu autonomicznego. zalety mniejszy wpływ polityczny na zarządzanie funduszem większa przejrzystość wyznaczonych celów większa transparentność i odpowiedzialność organów zarządzających funduszem większe prawdopodobieństwo pozyskania profesjonalistów z dziedziny polityki inwestycyjnej większa szansa koncentracji na długoterminowych celach inwestycyjnych wady zarząd inwestycyjny jest odseparowany od funkcji aktuarialnej oraz wypłaty świadczeń z systemu zabezpieczenia społecznego potencjalnie wyższe koszty zarządzania źródło:ISSA („Guidelines for the Investment of Social Security Funds”), OECD („Guidelines on Pension Fund Governance” ) Warszawa, 11 stycznia 2012 r.

Fundusze rezerwowe w wybranych systemach zabezpieczenia społecznego Podmiot zarządzający oraz organ zarządzający Kraj Podmiot zarządzający Organ zarządzający model ładu korporacyjnego Kanada Kanadyjski Plan Emerytalny Rada Inwestycyjna (spółka sektora publicznego) Zarząd Rady Inwestycyjnej Kanadyjskiego Planu Emerytalnego autonomiczny Francja Fundusz Rezerwy Emerytalnej Rada Nadzorcza Funduszu Rezerwy Emerytalnej Irlandia Agencja Zarządu Skarbu Państwa Komisja Funduszu Rezerwowego Emerytur Krajowych Korea Ośrodek Zarządzania Funduszem Krajowego Serwisu Emerytalnego (państwowa instytucja zabezpieczenia społecznego) Zgromadzenie Narodowe Nowa Zelandia Kuratorzy Nowozelandzkiego Funduszu Emerytalnego (Spółka sektora Rada Kuratorów Nowozelandzkiego Funduszu Emerytalnego Norwegia Norweski Rządowy Fundusz Emerytalnym „Global” Zarząd Inwestycyjny Banku Norweskiego (część Banku Centralnego) zarządza w imieniu Ministerstwa Finansów Szwecja Första AP Fundusz Rada dyrektorów Funduszu Första AP Japonia Rządowy Inwestycyjny Fundusz Emerytalny (GPIF) Przewodniczący GPIF oraz Ministerstwo Zdrowia, Pracy i Opieki Społecznej Warszawa, 11 stycznia 2012 r.

Zalecenia ISSA oraz OECD – najlepsze praktyki Fundusze rezerwowe w wybranych systemach zabezpieczenia społecznego Zalecenia ISSA oraz OECD – najlepsze praktyki W centrum struktury organizacyjnej powinien znajdować się zarząd ponoszący odpowiedzialność za funkcjonowanie funduszu przed jego beneficjentami. Członkowie zarządu muszą mieć jasno sprecyzowane obowiązki oraz silną legitymizację do sprawowania swoich funkcji. Fundusze buforowe potrzebują struktury organizacyjnej zapewniającej rozdział funkcji operacyjnej i nadzorczej. Organem zarządzającym może być minister, zarząd instytucji zabezpieczenia społecznego, podmiot powołany specjalnie do zarządzania funduszem. Większa rozdzielność struktury organu zarządzającego stanowi lepsze zabezpieczenie przed wpływem politycznym (szczególnie w przypadku gdy dany minister zarządza jednocześnie funduszem i systemem zabezpieczenia społecznego). Organ zarządzający powinien być wspierany przez komitet inwestycyjny, doradzający w kwestii strategii inwestycyjnej, będący jednocześnie organem wykonawczym w kwestii zarządzania aktywami. Zarządzanie aktywami może być delegowane na zewnątrz, ale wyłącznie wtedy gdy organ zarządzający zachowuje powierzoną mu odpowiedzialność za fundusz. Struktura organizacyjna funduszu powinna uwzględniać również: funkcję audytora wewnętrznego w modelu zintegrowanym powinna zostać powołana funkcja aktuariusza wewnętrznego. Do dobrych praktyk należy zaliczyć opracowanie i wdrożenie kodeks postępowania oraz regulacji dotyczących konfliktu interesów. Warszawa, 11 stycznia 2012 r.

Polityka Inwestycyjna funduszy Fundusze rezerwowe w wybranych systemach zabezpieczenia społecznego Polityka Inwestycyjna funduszy Fonds de Reserve pour Les Retraites: Inwestycje francuskiego funduszu dotyczą w 45,6% obligacji (gdzie 25,9% inwestowanych jest w Europie), 32,2% akcji (gdzie 19,1,9% inwestowanych jest w Europie a 12,3% poza Europą). Francuski fundusz rezerwowy deleguje na zewnątrz zarządzanie aktywami National Pension Funds (AP 1-4 oraz 6):Szwedzki fundusz, co najmniej 10% aktywów powierza zewnętrznym administratorom (izolacja funduszu od presji politycznej). Co najmniej 30% aktywów funduszu musi być inwestowanych w papiery wartościowe niskiego ryzyka. Canada Pension Plan reserve fund (CPP): inwestycje kanadyjskiego funduszu dotyczą w 49,6 % akcji a 32,8 obligacji. Tylko około 10% aktywów jest powierzanych zewnętrznym administratorom. Government Pension Investment Fund (GPIF): Inwestycje japońskiego funduszu dotyczą w 76,65% obligacji (gdzie 68,28% dotyczy obligacji krajowych a 8,37% zagranicznych), 20,67% akcji (gdzie 11,42% dotyczy akcji krajowych a 9,25% zagranicznych). GPIF powierza większość swoich aktywów zewnętrznym administratorom. Government Pension Fund – Global: Inwestycje funduszu dotyczą w 60% akcji, 35% obligacji oraz w 5% nieruchomości. Wszystkie inwestycje norweskiego funduszu dotyczą zagranicy. Są one inwestowane w następujących proporcjach: 50% akcji inwestowanych jest w Europie, 35% w Amerykach, Afryce i Bliskim Wschodzie, 15% w Azji i Oceanii. Obligacje: 60% w Europie, 35% w obu Amerykach oraz 5% w Azji i Oceanii. Inwestycje w nieruchomości dotyczą wyłącznie Europy (wyłączając Norwegię). Tylko około 20% aktywów jest powierzanych zewnętrznym administratorom. National Pension Fund of Korea: Koreański Państwowy Fundusz Emerytalny: Inwestycje funduszu dotyczą w 77,6% obligacji (gdzie 73,8% inwestowanych jest w Korei a 3,8% zagranicą), 17,9% akcji (gdzie 13,1,8% inwestowanych jest w Korei a 4,8% zagranicą). Tylko około 10% aktywów jest powierzanych zewnętrznym administratorom. New Zealand Superannuation Fund: Inwestycje nowozelandzkiego funduszu dotyczą w 75 % akcji (gdzie 70% dotyczy akcji zagranicznych a 5% krajowych), 20% obligacji. Warszawa, 11 stycznia 2012 r.

Portfel inwestycyjny poszczególnych funduszy - przykłady Fundusze rezerwowe w wybranych systemach zabezpieczenia społecznego Portfel inwestycyjny poszczególnych funduszy - przykłady Kraj akcje obligacje Środki pieniężne nieruchomości inne inwestycje Kanada (2010r.) Francja (2010r.) Korea (2010r.) Nowa Zelandia (2010r) Norwegia (2010r.) Szwecja (2010r.) Japonia (2011r.) 49,6% 32,2% 17,9% 75,0% 60% 59,5% 20,67% 32,8% 45,6% 77,6% 20% 35% 36,7% 76,6% 15,7% 0,8% 0,0% 9,1% 2,1% 5% 8,5% 4,5% Warszawa, 11 stycznia 2012 r.

Fundusze rezerwowe w wybranych systemach zabezpieczenia społecznego Wnioski Zasady działania i zarządzania funduszami rezerwowymi odzwierciedlają uwarunkowania historyczne i wynikają z charakterystyk systemów publiczno-prawnych poszczególnych państw Wybór modelu ładu korporacyjnego może mieć istotny wpływ na niezależność i przejrzystość decyzji inwestycyjnych funduszu, a w konsekwencji na stopy zwrotu Niezależnie od przyjętego modelu zarządzania funduszem istotne jest wdrożenie regulacji dotyczących możliwych konfliktów interesu (szczególnie w przypadku wyłączenia funduszu spod kompetencji nadzoru finansowego) Zasady działania funduszy rezerwowych powinny umożliwiać elastyczne reagowanie na zmiany w otoczeniu zewnętrznym Warszawa, 11 stycznia 2012 r.

Dziękuję za uwagę www.zus.pl Radek